Nederlandse spraakleer
(1826)–Willem Bilderdijk– AuteursrechtvrijWillem Bilderdijk, Nederlandse spraakleer. J. Immerzeel junior, Den Haag 1826
DBNL-TEI 1
Wijze van coderen: standaard
-
gebruikt exemplaar
exemplaar Koninklijke Bibliotheek Den Haag, signatuur: 250 F 1
algemene opmerkingen
Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Nederlandse spraakleer van Willem Bilderdijk uit 1826.
redactionele ingrepen
p. 119: uit her → uit het: ‘Het is naamlijk uit het zachtere he waaruit ook hem is,’
p. 428: in het origineel is een gedeelte van de tekst slecht leesbaar. De redactie heeft de tekst tussen vierkante haken aangevuld.
Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de pagina met advertenties (432) is niet opgenomen in de lopende tekst.
[pagina I]
NEDERLANDSCHE
SPRAAKLEER.
[pagina II]
Gedrukt te 's Gravenhage, by A.D. Schinkel.
[pagina III]
NEDERLANDSCHE
SPRAAKLEER.
DOOR
M.R WILLEM BILDERDIJK.
Discant artem quam frustra docent. MARQUARDUS GUDIUS.
in 'S GRAVENHAGE, by
J. IMMERZEEL, Junior.
MDCCCXXVI.
[pagina 415]
INHOUD,
of kort OVERZICHT der STOFFE.
INLEIDING. | ||||
TAAL, wat zy is? | Bl. 1. | |||
Spraak als geluidtaal | Bl. 3. | |||
Spraaktuigen, en hunne werking | Bl. 5. | |||
Overeenstemming der Spraak met gewaarwording of denkbeeld | Bl. 9. | |||
GRAMMATICA of Spraakregeling wat? | Bl. 11. | |||
Hare drieërlei gronden | Bl. 11. | |||
Primitive of eerste en oorspronklijke woorden, drieërlei | Bl. 12. | |||
Woorden. Naam- en werkwoorden | Bl. 14. | |||
Tweederlei beschouwing van alle woorden. En daaruit | ||||
VERDEELING der Grammatica: | Bl. 14. | |||
A. Uitspraak en spelling, (Orthografie): | Bl. 14. | |||
B. Verandering der woorden ter zake van betrekkingen, (Etymologie): | Bl. 15. | |||
C. Schikking, (Syntaxis): | Bl. 16. | |||
D. Toon- en maatregeling, (Prosodie) | Bl. 16. | |||
EERSTE DEEL. | ||||
ORTHOGRAFIE. | ||||
1o. Elementen der spraak | Bl. 18. | |||
Wat letters zijn? in tweederlei toepassing | Bl. 18. | |||
Haar verdeeling | Bl. 23. |
[pagina 416]
Vokalen. Hun getal | Bl. 24. | ||
Verscheidenheid van klank in elke | Bl. 25. | ||
Tweeklanken | Bl. 29, | ||
Verlenging der vokaal | Bl. 31. | ||
Klankladder | Bl. 41. | ||
Verscheidenheid van during in elke vokaal | Bl. 42. | ||
Konzonanten | Bl. 43. | ||
Verscheidenheid van kracht in deze | Bl. 43. | ||
(De adspiratie geen konzonant) | Bl. 44. | ||
De m van die verscheidenheid uitgesloten | Bl. 47. | ||
Drieërlei vorming der w | Bl. 47. | ||
Samenvoeging der Konzonanten | Bl. 48. | ||
Haar verwisseling daarby | Bl. 49. | ||
Wijziging door byletters geen twee afzonderlijke letters te rekenen | Bl. 50. | ||
Samenhang der sylben door een middel-konzonant | Bl. 51. | ||
Getal der letters | Bl. 53. | ||
Benaming der letters | Bl. 54. | ||
Scheva by elke konzonant | Bl. 57. | ||
Langte of korte, en hoogte of laagte van den klank der vokalen | Bl. 60. | ||
2o. | Woorden, afzonderlijk of saamgesteld te schrijven | Bl. 64. | |
Toonlooze woordtjens | Bl. 66. | ||
Teekens van Apostrophe en Aphaeresis | Bl. 70. | ||
Accentteeken | Bl. 71. | ||
Teekens van samentrekking en scheiding van vokalen in een woord | Bl. 72. | ||
Onvolkomenheid der spelling | Bl. 73. |
[pagina 417]
TWEEDE DEEL. | |||
ETYMOLOGIE. | |||
Tweederlei opvatting van dit woord. Naamlijk Algemeene, en | |||
Byzondere | Bl. 75. | ||
Hare deelen | Bl. 76. | ||
A. Soortverdeeling der woorden, in Naamwoorden, en | |||
Werkwoorden | Bl. 76. | ||
Naamwoorden; Zelfstandig, of Byvoeglijk; | Bl. 76. | ||
Waarby zoogenoemde Bywoorden, | Bl. 77. | ||
Voornaamwoorden, | Bl. 77. | ||
Lidwoorden, | Bl. 77. | ||
Deelwoorden, | Bl. 78. | ||
Veorzetsels | Bl. 78. | ||
Bindwoorden, | Bl. 78. | ||
Tusschenwerpsels | Bl. 78. | ||
B. Andere verdeeling, in | |||
Veranderbare en onveranderbare | Bl. 79. | ||
SPREKEN, wat zij? | Bl. 80. | ||
Denken is oordeelen | Bl. 80. | ||
Eene REDE, of zegging, wat? | Bl. 80. | ||
En wat zy bevat? | Bl. 81, | ||
Overeerstemming tusschen Zelfstandig en Byvoeglijk, Geslacht, en Getal | Bl. 81, | ||
Beheersching | Bl. 82. | ||
Verbuiging of Declinatie, en Conjugatie | Bl. 82. | ||
Naamvallen | Bl. 82. | ||
Geslacht, eigen of toegepast | Bl. 83. | ||
Mannelijk en Vrouwelijk Geslacht | Bl. 84. |
[pagina 418]
Geenerlei of Onzijdig | Bl. 85. | ||
Toepassing der Geslachten | Bl. 86. | ||
Buiging | Bl. 86. | ||
Tweederlei lidwoord | Bl. 85. | ||
Aanwijzend, en Algemeen | Bl. 85. | ||
Klemming door de n | Bl. 85. | ||
't Onzijdig niet buigbaar | Bl. 88. | ||
Naamvallen. De rechte geen naamval | Bl. 89. | ||
Genitivus, wat? | Bl. 89. | ||
Verlatijnsching en Latijnsche naamvallen | Bl. 91. | ||
Buiging naar de zes Naamvallen | Bl. 93. | ||
Genitivus in s en n | Bl. 95. | ||
Buiging in 't meervoudig Getal. Drieërlei en Onregelmatige | Bl. 97. | ||
Verdubbeling der sluitende Konzonant, waarvan? | Bl. 103. | ||
Buiging van het Onzijdige | Bl. 107. | ||
Wegwerping en aanneming der sluitende korte e in een adjectief, voor het Substantief geplaatst | Bl. 108. | ||
Uitdrukking en vorm der graden van vergelijking. Regelmatig en Onregelmatig | Bl. 109. | ||
Voornaamwoorden; Zelfstandige of Persoonlijke | Bl. 113. | ||
en Byvoeglijke. En wel eerst | Bl. 116. | ||
Bezittelijke; | Bl. 117. | ||
Wederkeerige; | Bl. 119. | ||
Aanwijzende; | Bl. 121. | ||
Betrekkelijke, en Vragende | Bl. 121. | ||
Zelf, en dezelve | Bl. 125. | ||
Deelwoorden | Bl. 127. |
[pagina 419]
Dadelijke Deelwoorden; | |||
Lijdende, en deze tweederlei | Bl. 127. | ||
Overgang van Byvoeglijke woorden tot Zelfstandige, op tweederlei wijze | Bl. 129. | ||
Overgang van Zelfstandige woorden tot Byvoeglijke, en verschillende wijzen daarvan, als | |||
door aanneming van uitgang, of samenstelling | Bl. 130. | ||
Werkwoorden | Bl. 135. | ||
Zelfstandige; | Bl. 135. | ||
Dadelijke; En deze met overgaande of niet overgaande werking | Bl. 135. | ||
Lijdende | Bl. 136. | ||
Aanmerking omtrent de verba reflectiva | Bl. 136. | ||
Onbepaalde wijze van 't Werkwoord | Bl. 137. | ||
Bepaalde wijze, verknocht aan | Bl. 137. | ||
Personen, die drie zijn; | Bl. 137. | ||
en aan Tijden | Bl. 137. | ||
Invloed van een- of meerderheid der Personen | Bl. 137. | ||
De Onbepaalde wijs, eenerlei | Bl. 138. | ||
De Bepaalde, onderscheiden naar des sprekers meening, | Bl. 138. | ||
En door het verband | Bl. 138. | ||
Vorm der Onbepaalde wijze | Bl. 138. | ||
Algemeene Vorm de personen kenteekende | Bl. 139. | ||
Verschillende Vorm van 't Voorledene: | Bl. 141. | ||
1o. Door Vokaalverandering; | Bl. 141. | ||
2o. Door een nasleepende sylbe | Bl. 148. | ||
3o. Door s of st aan te nemen | Bl. 150. | ||
Verlies van de n der ng en nk | Bl. 154. | ||
Grond dezes verschils van vorming | Bl. 156. |
[pagina 420]
Tweederlei Praeteritum in eenige Werkwoorden | Bl. 157. | ||
Aart van 't verschil der Deelwoorden | Bl. 158. | ||
Drieërlei uitdrukking van 't aangenomene Voorleden: | Bl. 159. | ||
't Zoogenoemde Onvolmaakt voorleden, beter: Algemeen voorleden; | Bl. 159. | ||
't Zoogenoemde Volmaakt voorleden beter: Afgedaan voorleden | Bl. 159. | ||
't Zoogenoemde Meer dan volmaakt voorleden, beter: Voor-voorleden te noemen | Bl. 159. | ||
Waarby wy nog hebben | |||
Een Verloren voorleden, en een Verloren voor-voorleden | Bl. 160. | ||
Verbinding van zijn, en van hebben, als Hulpwoorden, | Bl. 161. | ||
en meer andere Hulpwerkwoorden, met de deelwoorden en infinitiven, | |||
ter uitdrukking van tijden en wijzen der doening of lijding, in 't Werkwoord vervat | Bl. 161. | ||
Werkwoorden van bestaan, of zelfstandige, Zijn, wezen, binnen, en Worden | Bl. 163. | ||
Hebben; | Bl. 165. | ||
Zullen; | Bl. 166. | ||
Mogen, Kunnen, Moeten, Willen. | |||
Onderscheid in 't Hulpwerkwoord voor Verba neutra en activa, en Verba transitiva | 168, 169. | ||
Uitdrukking van het toekomende | Bl. 171. | ||
Uitdrukking der gebiedende wijze | Bl. 172. | ||
Deze kent slechts den Tegenwoordigen tijd, en de Tweede persoon, enkel- en meervoudig; | Bl. 172. |
[pagina 421]
Uitdrukking van 't vragende | Bl. 175. | ||
Uitdrukking der algemeene toevoeglijke wijze | Bl. 176. | ||
Uitdrukking der onderstellende wijze, | Bl. 179. | ||
die ook 't wenschende en 't toegevende bevat | Bl. 180. | ||
Gebruik van den infinitivus, drieërhande | Bl. 181. | ||
't Lijdelijke werkwoord | Bl. 186. | ||
De deelwoorden, tweederlei | Bl. 187. | ||
't Werkende, van ouds tweederlei in uitgang | Bl. 187. | ||
't Lijdelijke, tweederlei in vorming | Bl. 188. | ||
't Augment hierby | Bl. 188. | ||
De tweederlei Vorm | Bl. 190. | ||
Plaatsing en verlies van 't augment | Bl. 192. | ||
Saamgestelde Werkwoorden | Bl. 196. | ||
Onpersoonlijke Werkwoorden bestaan niet | Bl. 198. | ||
Overgang van Naam- in Werkwoorden, en van Werk- in Naamwoorden | Bl. 199. | ||
Voortspruiting van Naamwoorden uit Naamwoorden, tweederlei: en ontstaande | Bl. 205. | ||
a. door samenstelling; | Bl. 205. | ||
b. door tusschenkomst van een Werkwoord; | Bl. 205. | ||
c. door verandering van Uitgang | Bl. 205. | ||
1o. Innige en uiterlijke samenstelling verschillend, en hoe? | Bl. 207. | ||
Samenstelling van Byvoeglijke met Byvoeglijke | |||
2o. De verandering door tusschenkomst van Werkwoorden, is een samenstelling met Verbalia | Bl. 207. | ||
3o. De bloote Verandering van Uitgang | Bl. 208. | ||
De vervrouwelijkende Uitgang drieërlei, en hoe toe te passen? | Bl. 209. |
[pagina 422]
De verkleinende Uitgang, oud en nieuw | Bl. 211. | ||||
Collectiven, tweederlei | Bl. 215. | ||||
Aanmerking omtrent de uitgangen waardoor Substantiven tot Adjectiven worden | Bl. 217. | ||||
Voortspruiting van Werk- uit Werkwoorden | Bl. 218. | ||||
Door Samenstelling met Voorzetsels, of met Naamwoorden | Bl. 218. | ||||
Door uitdrukking van herhaling of van during der daad | Bl. 218. | ||||
Frequentativen van herhaling, hoe gevormd? | Bl. 319. | ||||
Frequentativen van during, hoe gevormd? | Bl. 220. | ||||
BYWOORDEN. | |||||
Wat zy zijn? en hoe te onderscheiden? | Bl. 221. | ||||
A. Eigenlijke adjectiven, en welke? | Bl. 222. | ||||
Kennelijk of minder kennelijk, | Bl. 223. | ||||
en participien | Bl. 226. | ||||
B. Eigenlijke Werkwoorden; | |||||
C. Eigenlijke Voorzetsels; en | |||||
D. Korte tusschenredenen | Bl. 232. | ||||
Verdeeling ten aanzien van tijd en plaats | Bl. 233. | ||||
Telwoorden geene adverbien | Bl. 241. | ||||
VOORZETSELS | |||||
als betrekking van beweging aan te merken | Bl. 241. | ||||
Omstandige verklaring van elk byzonder | Bl. 242. | ||||
BINDWOORDEN, | Bl. 251. | ||||
zijn: | a. Koppelwoorden; | Bl. 252. | |||
b. Verdeelende; | Bl. 253. | ||||
c. Schiftende of onderscheidende; | Bl. 253. |
[pagina 423]
d. Redengevende, zoo rechtstreeks als zijdelings; | Bl. 253. | |||
e. Adversative, zoo rechtstreeks als zijdelings; | Bl. 253. | |||
f. Antiadversative, of tegenspraak uitsluitende | Bl. 253. | |||
g. Voorwaardelijke, of onderstellende; | Bl. 256. | |||
h. Oorzakelijke; | Bl. 256. | |||
i. Uitzonderende | Bl. 256. | |||
k. Wenschende | Bl. 257. | |||
TUSSCHENWERPSELS, wat, en welke? | Bl. 258. | |||
DERDE DEEL | ||||
SYNTAXIS. | ||||
Wat zy is? | Bl. 262. | |||
Herhaling van 'tgeen (in de Etymologie) van een rede gezegd is; en toepassing daarvan op wat men een volzin noemt | Bl. 262. | |||
Wat een VOLZIN inhoudt, en wijziging der hoofddenkbeelden, ten aanzien van | ||||
Onderwerp, | ||||
Attribuut, en | ||||
Verbinding | Bl. 263. | |||
De Grondregels der Syntaxis gebracht tot vier punten: | ||||
a. Overeenstemming; | ||||
b. Onderschikking, anders Beheersching; | ||||
c. Wijze van samenvoeging; en | ||||
d. Orde van plaatsing | Bl. 265. |
[pagina 424]
A. | OVEREENSTEMMING: | ||
a. Tusschen Zelfstandig en Byvoeglijk, hoe en wanneer? | Bl. 265. | ||
Ook van Lidwoord, Deelwoord, en Byvoeglijk Voornaamwoord, met deze | Bl. 266. | ||
[Wanneer het Lidwoord vereischt wordt?] | Bl. 268. | ||
b. Tusschen Naamwoord en 't Verbum finitum daarvan afhangend, en waarin? | Bl. 273. | ||
En hoe verschillend? | |||
Ook in te rug zicht der Voornaamwoorden | Bl. 273. | ||
c. Tusschen Vraag en Andwoord, in geslacht, getal, en naamval | Bl. 277. | ||
d. En dus ook tusschen Zelfstandig en Zelfstandig, waar 't een tot attribuut van het ander strekt | Bl. 277. | ||
e. En tusschen Zelfstandigen en Infinitiven met te, (de Latijnsche gerundia uitdrukkende) | Bl. 277. | ||
B. | ONDERSCHIKKING of BEHEERSCHING, wat is? | Bl. 278. | |
Naamwoorden oefenen geen beheersching, | Bl. 279. | ||
maar zijn alleen vatbaar voor | |||
Verbinding; en deze bestaat of in Koppeling, of in eenvoudige Bystelling (appositie) | Bl. 279. | ||
Deze verbinding geschiedt behalven door een koppeling, die meer of minder uitdrukkelijk zijn kan; | Bl. 279. | ||
Door tusschenkomst van een adjectief, Of van een voorzetsel | Bl. 279. |
[pagina 425]
De koppeling kan naauwer of minder naauwe verbinding geven, en hoe? | Bl. 280. | |
Eenvoudige bystelling verbindt Lid- en Naamwoord, Zelfstandig en Byvoeglijk | Bl. 281. | |
Vereisching van 't Lidwoord, en uitzonderingen van deze vereisching | Bl. 281. | |
Zoo koppeling als bystelling kan de kracht van een Meervoudig hebben | Bl. 285. | |
Alleen werkwoorden en voorzetsels oefenen Beheersching | Bl. 286. | |
Doch geen verbum substantivum. Dit geeft slechts een Verbinding van Koppeling | Bl. 288. | |
Ook geen verbum neutrum als zoodanig kan beheersching oefenen | Bl. 288. | |
De Beheersching eens Werkwoords transitivè gebruikt, stelt het beheerschte woord (d.i. dat het onderwerp der werking uitdrukt,) in den Accusatief | Bl. 289. | |
Is de daad verknocht met een voorwerp, by die daad aangedaan, schoon 't onderwerp der werking niet zijnde, zoo wordt dit door een Voorzetsel beheerscht; of, in plaats der beheersching van 't voorzetsel met dit voorzetsel zelf, neemt het den Dativus aan. - Wanneer zulks plaats heeft? en hoe de regel daarover te stellen? | Bl. 290. | |
Genitiven uit beheersching neemt men uit de Latijnsche Grammatica aan. - Kwalijk, en hoe dit verschijnsel op te lossen? | Bl. 292. | |
De deelwoorden oefenen de Beheersching die hunnen Werkwoorden eigen is | Bl. 295. |
[pagina 426]
De Beheersching der voorzetsels hangt af van de beweging die zy insluiten | Bl. 296. | ||
De beweging naar een Voorwerp brengt den accusativus meê | Bl. 297. | ||
Die van een Voorwerp af | |||
En ook de negative beweging (of rust), den ablatief | Bl. 297. | ||
Verdeeling der Voorzetselen in dezen zin | Bl. 297. | ||
Ingevoerd gebruik daaromtrent | Bl. 299. | ||
Bywoorden | |||
hebben geene Beheersching, maar zijn vatbaar voor een Constructie met een Dativus, een Voorzetsel met zijn beheersching vervangende | Bl. 301. | ||
Aanmerking over adverbiale uitdrukkingen, en hare kracht omtrent Naamwoorden | Bl. 302. | ||
Samenstelling van Bywoorden met Naam- en met Werkwoorden | Bl. 304. | ||
Bindwoordtjens hebben geene beheersching, maar kunnen ze voortzetten | Bl. 307. | ||
't Los staande (absolute) in een volzin of deel van een volzin | Bl. 308. | ||
in een Genitivus bestaande | Bl. 308. | ||
of in een Dativus | Bl. 310. | ||
Tusschenwerpsels hebben noch beheersching noch eenige Grammaticale betrekking | Bl. 312. | ||
C. | De SAMENVOEGING is | ||
of eenvoudige Samenvoeging, en voortspruitende | |||
uit onafscheidelijke vereeniging in het denkbeeld | Bl. 313. |
[pagina 427]
uit afhanklijkheid | Bl. 313. | |||
uit koppeling | Bl. 313. | |||
of wel samenstelling, waarvan hiervoor | Bl. 313. | |||
D. | De ORDE van plaatsing, | Bl. 315. | ||
verschillend naar drie verschillende vormingen van een rede of zegging: | ||||
Te weten a. Stellig en rechtstreeks; | ||||
b. Afhanklijk en ondergeschikt (subjunctief); | ||||
c. Vragende | Bl. 315. | |||
Wat algemeen is in alle die drie ordeningen? | Bl. 315. | |||
A. | De eerste is de natuurlijke orde, en deze wordt verklaard | Bl. 316. | ||
B. | De afhanklijke orde, wanneer te gebruiken? | |||
Hoe zy van de natuurlijke verschilt? | ||||
Waar zy van afhangt? | Bl. 321. | |||
Andere beschouwing en oorsprong van die | Bl. 333. | |||
C. | De omgekeerde orde, of vragende | Bl. 336. | ||
't gebiedende. Wat dit ten opzichte der Verbinding, met de Wenschende, Toegevende, Onderstellende, of Vragende wijze gemeen heeft? | Bl. 339. | |||
Verschil der hulpwoorden en voorzetsels ten aanzien van de infinitiven. En het onderscheid dier Hulpwoorden onderling, naar hunne aanwending | Bl. 340. | |||
Ook verschillend gebruik der Infinitiven, met of zonder voorzetsel, en waarvan afhangende? | Bl. 340. | |||
Infinitief, van een Naamwoord afhangende | Bl. 342. |
[pagina 428]
Verscheidenheid in de stellige orde, [die] willekeurig is, en bepaald wordt naar 't meer of minder belang door den spreker in eenig deel der rede gesteld | Bl. 343 | |
Verscheidenheid van omzettingen der woorden, naar Verwer, en verwisseling van eenvoudige woorden met omschrijvingen en door verbindingen van wijzigingen of hoedanigheden van allerlei aart, en op allerlei wijzen voorgesteld; | Bl. 346. | |
En omvattingen van verscheiden woorden tusschen 't Werkwoord en zijn Hulpwoord, of tusschen de twee leden van een saamgesteld woord | Bl. 346. | |
Uitdrukking van by één komende en van elkander afhangende genitiven | Bl. 349. | |
Verdeeling van een volzin, en zijn lengte | Bl. 351. | |
Parenthesis, wat en waartoe dienende | Bl. 352. | |
Punctuatie | Bl. 354. | |
Waar een snede of komma te zetten of niet te zetten? Zoo in verbinding van verschillende woorden die tot een zelfde ander woord betrokken zijn; als in geval van adverbiale wijziging | Bl. 356. | |
Grammaticale figuren, als: Herhaling, Onderdrukking, Samentrekking, verdeeling, en Woordvoeging naar den zin (constructio ad sensum) | Bl. 361. | |
Hyphen | Bl. 368. |
[pagina 429]
Voorrecht der personen op elkander ten aanzien van het afhangen des Werkwoords daarvan | Bl. 370. | ||
De constructio ad sensum by ons in acht te nemen in het Voornaamwoord dat op een persoon ziet, wanneer deze in een ander geslacht dan haar kunne genoemd is | Bl. 370. | ||
Hoe verr' zy plaats heeft ten aanzien van 't gebruiken van collective woorden met Enkel- of Meervoudige voornaam- en werkwoorden? | Bl. 371. | ||
Van het woordtjen als, en zijn constructie | Bl. 372. | ||
Van de toepassing van leeren en onderwijzen | Bl. 373. | ||
Misbruik in de constructie van vreezen. | |||
Verwisseling van tijden | Bl. 375. | ||
't Eenvoudig voorleden achter 't saamgestelde te doen volgen; en niet dit achter 't Eenvoudige | Bl. 375. | ||
Gebruik der kapitale of hoofdletters | Bl. 377. | ||
VIERDE DEEL. | |||
PROSODIE. | |||
Wat zy is? | Bl. 379. | ||
TOON en MAAT ontleenen haar betrekking uit verschillende oorzaken, en welke? | Bl. 380. | ||
Vloeien op elkander in | Bl. 380. | ||
I. Toon.) De Grieksche en Latijnsche verdeeling van accentus acutus, gravis, en circumflexus, by ons vreemd | Bl. 381. |
[pagina 430]
Maar toon, halve toon, en toonloos, by ons eigen | Bl. 381. | ||
Een woord, in zich zelf toonhebbende, kan toonloos worden, | Bl. 381. | ||
Vokalen, onvatbaar voor een toon, en welke? | Bl. 381. | ||
Misbruik hier omtrent | Bl. 382. | ||
Wanneer een sylbe haar toon verliest? | Bl. 382. | ||
De TOON valt op 't zakelijk deel eens woords | Bl. 383. | ||
Wordt somtijds verloren by de samenstelling | Bl. 383. | ||
Te weten: in adjectiven; en wanneer? | Bl. 384. | ||
Onderscheid ten aanzien van den Toon | Bl. 385. | ||
Ook, door eenige uitgangen; en welke? | Bl. 385. | ||
Ook, ten aanzien van Werkwoorden met afscheidelijke of met onafscheidelijke Voorzetsels saamgesteld | Bl. 386. | ||
Toon uit byzonderen nadruk | |||
Toon der Voornaamwoorden; | Bl. 387. | ||
der Deelwoordkn; | Bl. 387. | ||
der Bywoorden; | Bl. 387. | ||
der Bindwoorden | Bl. 387. | ||
Geen lange rij van toonlooze, of van enkel geäccentueerde Woordsylben te lijden | Bl. 387. | ||
II. Maat.) Bepaalde MAAT, en wel lange, heeft per se het zakelijk deel des woords; doch wordt kort positione, en hoe? | Bl. 388. | ||
De uitgangen zijn regelmatig, kort | Bl. 388. | ||
De Lidwoorden zijn kort | Bl. 388. | ||
De Voornaamwoorden zijn lang door den accent; zonder accent, kort, en even zoo | |||
Voorzetsels en bindwoorden, naar mate van den accent op een hunner sylben | Bl. 389. | ||
De toonlooze e is kort | Bl. 389. |
[pagina 431]
Interjectiën hebben hun eigen toon, en door dezen wordt hunne lengte bepaald | Bl. 389. | |
Gelijke lengte aller lange sylben, en gelijke lengte aller korte sylben, wordt wel aangenomen; maar is met ruimte te verstaan | Bl. 389. | |
Betrekkelijke during van lang en kort | Bl. 389. | |
VERSCHEIDENHEID der tonen in een redeverband uit het Tweede en Derde Deel der Nieuwe Taal- en Dichtkundige Verscheidenheden te putten | Bl. 389. | |
KORTE BYVOEGSELS ter opheldering | Bl. 391. |