|
| |
| |
| |
Orbis Roma caput bellorum turbine quondam
Obruta cur fremuit? Martis amica fuit:
Ast ubi multiplicis sese dedit Antis alumnam,
Celsa Triumphatrix se super astra tulit.
| |
| |
| |
Cluchtighe en leersame aenmerckinghe dienende tot een toemaetjen van desen handel.
GHelijck den Natuer niet gerne altijt verplicht en blijft aen een en het selfde onderwerp, maer liever door veranderinghe haer somwijlen eens vermaeckt ende heirvat: soo ist oock ghestelt met de hanteringhe vande Schilder-const, die ghedurichlijck by den mensch niet en can gheploghen worden, sonder de sinnen ondertusschen te laeten swieren op het voornemen van andere uytwerckinghen der Consten. Het lichaem sou walghen, waert dat het selve altijdt met eenderley spijse moest gevoedt worden, soo en can den mensch (die in eenich ampt van Const ervaren is) niet altijt inde ghedachten becommert zijn, sonder sijn sinnen ondertussen eens te verweeren en te laeten vallen op eenich ander voorstel, tot tijdt verdrijf ende vermaeck vanden gheest.
Die sijnen stillen gheest stets met een dinghen voedt,
Bevoordert sijn bedrijf niet als met swaeren moedt,
Ten sy hy t'hert ghewent te buyghen naer den tijdt:
Dat 's somwijl wroet in't werck, en somtijts mal met vlijdt.
Met somtijts hier en daer eens wandelen te gaen
En naer den eysch een clucht oft quackjen uyt te slaen.
Selden vrolijck is ghesont,
Altijdt vrolijck t'lichaem wondt.
Corte mallicheydt is fraey,
En te veel is dickwils schaey.
Asscavoir
Les plus courtes foillies, sont toujours les meilleurs.
En ghelijck jemandt (die sich oeffent in eenighe studie, sonder sijnen gheest somtijts eens te vermaecken) lichtelijck de sinnen sou krencken, soo canmen bevinden dat de ghene die daeghelijckx sijn selven beneersticht inde vry Schilder-const, en tracht de eyghentheyt van het leven over al door het Pinceel te ontdecken, oock van noode heeft de veranderinghe: dat is het vermaeck ende tijdt verdrijf, die de ghedachten matighen, de begeerten temmen, ende den gheest tot alle dinghen bequaem maecken connen.
| |
| |
Die somtijts sijn vermaeck, en tijdt verdrijffs ghenuchten
Vindt inde spreucken van ghenoeghelijcke kluchten,
Versoet den arrebeydt en sterckt verstant en sin:
T'vermaeck de hersens laeft, en dringhter voedtsel in.
Non semper Arcum tendit Apollo.
Aenghesien dan dat de vermaeckelijkheyt somtijts nutticheyt en profijt baert voor den mensch, soo en hebbe ick gheen moyt oft arbeyt ontsien om by een te vergaderen de inwendighe overlegghingen der werckende ghedachten ende uytwendighe spreucken, hanteringhen, en manieren, die veele subtijle gheesten der Const-Oeffenaers hebben uytghewerckt: waer in te speuren is eenen volmaeckten aert van wetenschap, voor de ghene die Weet-lievich ende Constgierich sijn, d'welck niet te verwonderen en is, overmidts de grootste verstanden en diepsinnichste gheesten meer wetens weerdighe dinghen ten voorschijn brenghen als andere ongheoeffende en niet wetende menschen. Ende ter wijlen dat den gheest soo wel te speuren is in boetserijen en aerdighe cluchten te bedrijven, als in konstighe gheleertheyt oft wetenschap achter te laten, waer in te sien is eenen spieghel van vernuftheyt, en datmen soo wel (met des menschen ghebreken naer te boetsen) de deught can leeren als andersins, want eenen mensch siende sijn eyghen fouten in sulckdanighe manier aen een ander mistaen, sal de selve eer laeten, als sonder spieghel van een ander dierghelijcke ghebreken te beteren, dat oock beter is een ander t'zy cluchts ghewijs oft met straffen moet te berispen als (t'selve niet doende) den Even-naesten daer in te voeden. Negligere cum poßis perturbare perversos nihil aliud est quam fovere. Caßiod. in Psalmis 38. Soo wil ick dan eens voor ooghen stellen de vremde hanteringhen die sommighe Schilders tot hen vermaeck (in't berispen van de ghebreken huns naesten) verscheyde reysen hebben uytghewerckt, niet alleenlijck dienende om jemandt tot lagghen te verwecken, maer daer door de feylen (daer den mensch mede besmet is) te beteren. Dus dient voor het eerst hier voorghestelt (tot bewijs dat selden mensch sonder op gheblasen hooverdy ende ydel glorie oft sulck danich ghebreck) op dese wereldt te vinden is, besonder by die inde wellusten des wereltsche saecken verdroncken sijn, een aerdich deuntjen dat sekeren Schilder spelden, niet met woorden maer met de Pinceelen aen eenen hooveerdighen Jonghman, alswanneer hy van den Schilder vereyste gheschildert te hebben een stuck afbeldende de Justitie, want aenghesien (seyde hy) dat sijn Vader gheweest was het Hooft der Justitie, soo wilde hy de Justitie, op eenen gooten doeck uytghedruckt hebben naer sijn beste goetduncken en t'selve ghedaen sijnde, hem daer by in Figuer te stellen, tot bewijs dat hy ten respeckt van sijnen Vader oock vande Justitie eenen besonderen vriendt ende Liefhebber was. Den Schilder t'selve aennemende te doen maeckte op den voorseyden doeck (naer het vertreck vanden selven Jonghman) een dobbel galghe, sich inbeldende, ende twee oft dry dagen daer naer aenden Jonghman segghende dat hy de Justitie op gheen beter en kennelijcker manier en hadde connen afbelden als met dese | |
| |
dobbel galghe, en den selven Jonghman seer tornich wordende, vraeghden den Schilder op wat plaets hy nu gheliefde gheschildert te sijn: waer door hy noch veel grammiger en vinnigher in thoren uytbarstende, bevondt sijn hooverdy ghestraft te wesen. Alsoo daer gheen ander plaets en was op den doeck als gheschildert te moeten staen onder de galghe.
De slaghen maecken wijs, en wat den mensch verseert
Met schade oft met schandt, hem goede lessen leert.
Que nocent saepe docent, post mala prudentior.
Wanneer den Esel valt, en sich heeft wee ghedaen
Die sal de tweede reys wat beter leeren gaen.
Te docuit lapsus magis vt vestigia firmes
sic mala non raro causa fuere boni.
Wie hoogher climpt als t'hem betaemt,
Die valt wat leegher als hy raemt.
Een statighe Mevrouw binnen Parijs siende eenen Schilder besich, om te volmaecken een naeckte Venus die hy voor den Coninck van Vranckerijck in't werck hadde, en op alle de litmaeten en ghedaente vande Figuer rijpelijck ghelet hebbende begost daer over naer haer dunckens een oordeel te strijcken, segghende dat het stuck hadde een volcomen schoonheyt, doch dat sy daer in een cleyne fout die lichtelijck te verbeteren was, te weten dat den appel van d'een oogh volghens de ander wat te cleyn was, waer op den Meester met een vriendelijck wesen antwoorde en seyde aldus: Mevrouw sal ghelieven te weten waert saecken dat aen Eva de eerste vrouw des werelts den appel soo groot niet en had gheweest: wy en waren in dese slaverny niet ghelijck wy teghenwoordich sijn: waer op wel past dese spreuck: Nihil tam inimicum consilijs quam celeritas.
Niet worter soo veracht en inden Raedt weerleyt
Als t'gene dat gheschiet met rappe haesticheyt.
Ex vitio alterius Sapiens emendat suum.
Den Wijsen seyt aldus: U selven wel bedenckt
En betert in U eerst, het gen' een ander krenckt.
Welcken Sin niet qualijck en ontlijckt dit ontleent Spaens Spreeck-woordt:
Ante que Cases Mira lo que hazes: Oft, eer ghy begint eerst wel versint,
Eer ghy jet seght eerst overleght. Noveris quod amare velis.
| |
| |
Die op een anders feyl met scherpe ooghen let
Js met de selve feyl al menichmael besmet.
Ne carpas alia vel ede tua. Id est: eyce primo trabem ex oculo tuo.
Die de ghebreken van een ander gaede slaet
Moet eerst sijn selven wel besien wat hem mistaet.
Soo oock den aert der Konsten kent
Eer ghy haer schoone deughden schent;
Straft te voren u eyghen selven eer ghy een ander oordeelt (Sirach. 18.20.)
Waer op Cats wel spreeckt:
Woegh jemandt maer sijn eyghen schult,
Hy sach noyt op sijn buermans bult.
Op eenen anderen tijdt soo hoorden eenen Italiaenschen Schilder (sijnde inde Herberghe) sijn Mede ghesellen grootelijckx claeghen over den Vasten, den Eenen seyde dat hy den visch niet wel en cost verdraeghen, om dat hy van naturen phlematicq was, den Anderen dat den Paus den selven moest vercorten om dat hy te langh duerde om vleesch te derven. En soo een jeghelijck het sijn seyde om dat sy s' avonts naer ouder ghewoonte met den op ghecropten buyck niet en mochte te bedde gaen: gaf den voorseyden jtaliaenschen Schilder hun een aerdighe remedie segghende: dat sy moesten sien gelt op wissel-brieven te crijghen met ghelofte van de selve te Paeschen te voldoen als wanneer hun den Vasten soo cort sou vallen om te moeten hun ghelofte quyten, dat sy liever hadden dat den Vasten al langher waer om niet te betaelen, waer over dese gheestighe spreucke haeren oorspronck heeft aldus: Chi nuol la Quaresima corta, fa debita di pagar a Pasqua, dat is:
Wie eenen vasten soeckt die cort van daghen is
En moet van jemandt maer gelt op een wissel haelen:
Den vasten sal hem noch te cort sijn, t'is ghewis,
Als hy sijn schult belooft te Paesschen te betalen.
Als sekeren Schilder besich was om een oude joffvrou te conterfeyten (die haer liet voorstaen datse jonck en schoon was, en soeckende den Schilder te beweghen om van hem in haer afbeldinghe gheflateert te sijn) seyde dat sy over thien jaeren van eenen anderen Schilder noch eens uytghetrocken was, maer dat den selven als doen haer soo gunstich had gheweest van haer af te belden inde ghedaente van Juno die de opperste Goddin des Hemels is. Waer op den Schilder als doen antwoorde dat hy haer noch gunstigher wilde wesen en gheloofde haer te schilderen, en te doen ghelijcken aende Figuere van Jupiter
| |
| |
die den eersten Godt is vanden Hemel. Komende in een vrouwen ghedaente by Pomena, is te bemercken dat Jupiter by Pomona quam inde ghedaente van een oude Coppelersse naer t'schrijven van Ovidius. Sic ars deluditur arte.
Die met laetdunckentheyt ten hooghsten sijn beseten
Bevintmen inder daet dat die het minste weten.
Nullum ingenium magnum sine mixtura dementiae.
Al maecken d'eerten groot gheraes
Die sijn besloten in een blaes
Soo vintmen niet als enckel windt
Als jemandt maer de blaes ontbindt.
Een ydel vat bompt aldermeest,
Aen t'roemen kentm' een dommen gheest
Die sich hooveerdicht achtmen geck
Want ydel waen is groot ghebreck,
Hoe ouder wile, hoe meer het tiert,
Hoe slimmer wijf, hoe meer gheciert.
Spes est melior de stulto quam de sapiente in oculis suis.
Een schoon maer hooverdighe Joffvrouw wordende gheconterfeyt van eenen Schilder (waer op hy verliefde, doch te vergheefs, midts dat sy sijn versoeck ontseyde en haer tot wederliefde niet en wilde voeghen) soo versocht sy vanden selven Schilder dat hy achter haer Conterfeytsel jet soude willen schilderen dat haer talent oft volmaeckte Natuer uytbelde, ghelijck de Tronie bewees haer schoonheyt: den Schilder (die seer gheestich ende rijp van verstant was) om hem te wreken van sijn afgheslaghen jonst ende liefde schilderde haer tusschen twee Berghen te weten Etna en den anderen Gaucasus, waer van den eenen ghedurich brandt ende den anderen altijt bevroren is: segghende dat het een was den Natuer oft Talent van haer ooghen en het ander van haer herte.
Schoon dat de ooghen sijn de Leydtsmans vande min
Soo dringhter somtijts uyt het hert verkeerden sin.
Den lust begint in d'oogh, maer wort in't hert ghevoedt
Soo een van beyden mist, is liefde selden goet.
Ex aspectu nascitor amor, oculi in amor duces.
Aimer sans amour est amer.
| |
| |
Die sonder weder-liefde mindt
De Min niet als vol gal en vindt.
Cupidos pijlen sijn elck van besonder kracht
Waermed' hy menich mensch brenght onder sijne macht.
Den eenen is ghemengt met lust en vrolijck mal
Den anderen met vrees, met druck en ongheval,
Den eenen brenght den mensch de min met blijschap aen,
Den anderen doet weer de liefde strackx vergaen,
Den eenen is vol vreught, den anderen vol wee,
En scheyden menichmael des Minnaerts hop' in twee.
Nihil magis amorem incendit quam carendi metus.
De vrees van diemen mint, altijt te moeten derven
Verweckt de meeste liefd' en t'hert by naer doet sterven,
Den aengheboden dienst is onweert en misacht:
Sulckx dat de liefde is van vremden aert en cracht.
|
|
Auteursrechtvrij