Het gulden cabinet van de edel vry schilderconst
(1662)–Cornelis de Bie–
Auteursrechtvrij
[pagina 193]
| |
Aenden vromen weet-lievenden ende Rijm-minnenden heer Anthoni van Leyen.ALs jemandt dickwils meynt op t'hoochst te sijn gheseten
Wordt op den leeghsten grondt van d' arremoy gesmeten.
Wanneer men siet den mensch heel dick en swangher gaen
Van sotte hooverdy, eersucht en ydel waen,
Soo sal hy anders niet, als schandt en onneer braken
Iae onder t'sprocke rat der wree fortuyn gheraken:
Dat is, die hem verheft, wordt meestendeel verneert,
Die hem het sterckste kent is dickwils eerst verteert.
Als Phaeton eens sou den sonnen waghen voeren Ga naar margenoot+
En door de hooghe locht lancx de Planeten toeren
Brocht sich, en d'aerd' in brandt, om dat hy quam te by
Sijn Vaders heet Paleys, uyt enckel hooverdy.
Ghelijck als Dedalus sijn selven vondt bedroghen
Om dat hy al te hoch was by de Son ghevloghen
Die hem in't diepste smeet van Thetis natten schoot Ga naar margenoot+
En stirf door hooverdy een grouwelijcke doot.
Is niet den rijcken Vreck door sijn hooveerdich mallen
In't diepste vande hel voor eeuwich neer ghevallen;
Heeft niet de hooverdy uyt t'hemelsche plaisier
Den trotsen Lucifer ghedreven naer het vier?
Dit leert ons d'oude spraeck: die hem tot t'hoochst wil poogen
Licht valt, en die hem neert, die sietmen meest verhoogen
Den handel vanden Al, den alghemeynen tucht
Is t'gen' men schout, ons volcht, en t'gen' men volcht ons vlucht
Om het oprecht bediet van desen sin te raecken
Men hoeft maer in te sien den plicht van alle saecken:
Dat is hoe dat de Eer voght stadich naer de deught
Die t'ciersel en den glans is vande jonghe jeught.
| |
[pagina 194]
| |
De Eer volght die haer vlucht, uyt een oytmoedich leven
Sy vlucht die tot haer wort door hooverdy ghedreven,
Ghelijck een schaduwe, die wandelt op den padt
Van hem, daer sy het beldt van sijnen lommer vat.
Ist dat den mensch die volght, sy sal stets voor hem vlieden
Ist dat den mensch die vlucht, sy sal hem naervolgh bieden,
En schoon hy dapper vliet en neerstich henen spoet
Sy blijft hem even naer en hanght hem aenden voet.
My dunckt ick t'selve aen Van Leyen sien ghebeuren
Daer gheene schaduw' maer de Eere naer compt speuren,
Waermed' hy desen Boeck belommert en beschaeyt
En door sijn deught alleen met alle Eer verfrayt.
Tis waer hy socht des' Eer met soeticheyt t'ontsegghen
En haren nieuwen keus met vlijt te wederlegghen,
D'oytmoedicheyt die was in hem soo diep gheplaetst
Dat hy des' nieuwe Eer eerst lanck had afghecaetst,
Maer neen het was om niet hy cost de eer niet hind'ren
Oft haren jever door de weygheringh vermind'ren
Sy was te vast ghebouwt uyt een verplichte jonst
Op hem, die is oprecht Bescherm-heer vande Const.
De liefde vondt daer in haer uyterste behaghen
Om d'eere van dit werck Van Leyen op te draghen
Van Leyen die de cracht van haren sin verstaet
En best is onderricht hoe 't met de Const al gaet.
Hoe compt dan weerden Vrint, dat ghy socht af te weeren
Het wit van mijnen wensch en t'eenich herts begheeren;
Des' eer die volght u naer al vlucht ghy noch soo seer,
Die uyt ootmoedicheyt sijt vyandt van de eer.
Nochtans en cunt ghy niet den glans van d'eere schouwen
Al ist dat ghy haer vlucht sy can u teghen houwen
Ter wijlen dat u deught al meerder eer vereyst
Den lommer vande eer noot van u deught en deyst.
| |
[pagina 195]
| |
Waerom dan dit ontseyt en vlijtichlijck ontspronghen
Iae uyt oytmoedicheyt op anders hals ghedronghen.
Die eelder is van stam, oft heeft meer wetenschap,
Die grooter is van staet, oft sit op hoogher trap.
Ick bid u sijt hier in in't minsten niet verbolghen
De hoochste weerdicheyt die can u noch al volghen
Midts dat ghy sijt verrijckt met een soo cloeck verstandt
Als jemant hebben can in't heele Nederlandt.
Waer door ghy sijt bequaem om steden te bestieren
Door uwen wijsen raet en gheestighe manieren
Wat reden heeft de eer om u te laeten dan?
Te loopen buyten wet naer eenich ander man.
Die (schoon hy was begaeft met d' hoochste eer der staten)
Waer vyant van Pictur en quam haer Const te haten,
Daer d'eer van desen Boeck beldt uwe schaduw' af
Den oorspronck dat sy haer voor u ten besten gaf:
Die al de crachten kent die jemant uyt can legghen
Van d'edel Schilder-const, oft haren lof wilt segghen:
Want al het gen' Pinceel, de pen, oft cool vermach
Dat is by u te sien, dat brenght ghy voor den dach.
En kent de Constenaers elck aen sijn vaste trecken
Die sy met cool en pen, oft met Pinceel ontdecken,
Daer van gheeft uwen schat der Const ghetuyghenis
Die in u Cabinet seer overvloedich is.
En wijst my aen de Eer die uwen gheest belommert
Die uwe deughden volght, en mijn ghemoet becommert
Hoe dat ick naer den eysch u Eer beschrijven sou
Op dat ick uwen vrint en dienaer blijven sou.
Want die den glans van d'Eer gaet neerstich overweghen
Moet lijden dat haer cracht is inde deught gheleghen.
De deught is Voester-vrouw van hare edelheyt
En heeft den eersten steen op haren gront gheleyt;
| |
[pagina 196]
| |
De Eer wort door de deught, de deught van d'eer ghekoestert
De deucht beschermpt de eer, van d' eer wort deucht gevoestert
De Eer aen d'edel deught altijt trouhertich blijft
De deught als d'oli oock ghestadich boven drijft.
Ten is gheen rechte deught tot deught te sijn gheneghen
Maer t' is een vaste deught de suyver deught te pleghen
Ghelijck de liefde crijght haer voetsel door t'ghesicht
Soo wort de eerbaerheyt oock vande deught verlicht.
Het gen' ick speuren can en clarelijck bewijsen
Aen die de waere deught op't hoochtsten sullen prijsen
En selfs ondeughdich sijn, maer die de deught bemint
Is deughdich alsmen oock de deughden in hem vint.
Des' reden stel ick in de schael van menich oordeel
Het gen' my dienen can tot baet en wonder voordeel,
Wanneer ick al den dach van d'alghemeyne Faem
Verbreyden hoor den lof van d'Heer Van Leyens Naem.
Hoe dat den grooten Al hem mild'lijck heeft ghegheven
De grati' om met rust in rijcken staet te leven
Den welcken is ghemenght met de oytmoedicheyt
Vervrempt van hooverdry wat dienter meer gheseyt.
De hooverdy nochtans die sietmen selden wijcken
Van menschen die fortuyn met rijckdom compt verrijcken,
Van menschen die naer wensch ghenieten s'werelts lust
Die vyant is van deught en moortster van de rust.
D'oytmoedicheyt besit den hoochsten throon der deughden
D'oytmoedicheyt die baent den wegh des hemels vreughden
Die in Van Leyen sweeft en aen ons allen leert
Met hoe veel deughden meer hy daghelijckx verkeert.
Hoe cost my het gheluck dan meerder voordeel brenghen
Als dese Poësy met sijne deught te menghen
Te menghen met sijn jonst die haer beschermen sal
Dat Momus noyt daer op can spouwen bitter gal.
| |
[pagina 197]
| |
En schoon d'ootmoedicheyt des' Eer niet wou ontfanghen
Den jever bleef altijt aen sijne deughden hanghen
En heeft ghedurichlijck hem met ghewelt bestreên
Ghevolght als eene schay niet sonder groote reên.
Schoon dat Van Leyen socht haer vanden pad te leyen
Sy wou van haeren man noot sonder reden scheyen
De eer die bleef hem by uyt een ghetrouwe jonst
Midts hy recht kender is van d'edel Schilder-const.
Sal jemant een robijn gaen aende Boeren veylen
Wilt jemant (die is blint) op zee gaen leeren seylen
Wilt jemant d'oorloghs volck in oorden leeren staen
Die noyt en heeft gehoort trompet oft trommel slaen.
O neen het is om niet van Schilder-const te praten
Aen die haer niet en kent, jae die haer deughden haten
En daerom weerden vrindt, de eere van dit werck
Die heeft al lanck gehadt op u haer oogh-gemerck.
Om dit beschrijf der Const uyt jongst u op te dragen
Midts dat ghy in Pictur schept d'uyterste behagen
Wiens weerdicheyt is weert met meerder eer gheloont
Door al den jever die ghy tot de Const bethoont.
Die al Picturas cracht en haer verholentheden
Verstaet, en geeft daer van een uytghemunte reden.
Wie isser die op d'oogh Van Leyen niet en bouwt
En op sijn oordeel niet ten vollen en betrouwt
Om eenich stuck van Const op sijn scherp oogh te coopen
Want sonder sulcken oogh men wel verdoolt can loopen
Om voor een Principael te coopen een Copy
T'gen' noyt gheschiet als is Van Leyens oogh daer by.
Dit blijckt aen al de Const die hy ons voor can setten
En brenghen voor den dach uyt sijn Const Cabinetten
In overvloedicheyt, soo datter niet een man
Ervaren was in Const, oft hy en heefter van.
| |
[pagina 198]
| |
Gaet naer sijn vreughdich Hof, daer veel fonteynen springen
En siet wat wonderheyt hy sal ten voorschijn bringen:
Twee stucken daermen op can sien een groot gewoel
Van beesten, ende fruyt, ghemaeckt van Peeter Boel.
Die daer soo crachtich staen en schijnen hun te rueren
Waer in Quellinus heeft geschildert twee figueren,
Seer aerdich uyt-gewerckt, seer los en wel ghedaen
Die schijnen door de Const schier vanden doeck te staen.
Daer sietmen noch al meer Const-rijck vermaerde stucken
Die schijnen door pinceel het leven af te drucken,
Waer med' van Leyen is seer rijckelijck bejonst,
En daer by is sijn huys vol van Picturas Const,
Die weerdich is befaemt en door de pen te prijsen,
Daer hy Schildry en print, jae Teeckeningh can wijsen,
Van Iulio Romain, Lanfanck en Titiaen
Van Michiel Angelo' George Mantuaen,
Van Testa, Spaniolet, van Paulo Pherrinato
Andreas Schauion, Francisco Saluiato
Van Paulo Veronees, Bassan en Castilion
Dominiquin, Carats, van Franco en Corton
Van Bacci Bandinel, Barots Perin del Vago
Davinci Tinturet, Parmensis en Canjago,
Van Theadeo en oock Rosso Florentien
Van Campegnola en van Raphael Vrbien
Camillo Proscaßin, Pordenon, Guido Rheni
Francisco Primatris, Ventura Salimbeni
Van Rubbens en van Dijck soo Printen als Schildry
En veel al oude Const van eel Boetseerdery,
In Coper Hout en Steen gesneden naer het leven
Verlicht op Parcquement, en in het Gout gedreven,
De wercken van Tempeest, van Holbeen en Calot
Van Alborduer, La Bel, Focquier, Lorain, en Bot.
| |
[pagina 199]
| |
Van Israel en Bril, van Swanevelt en Bouwer
Van Breughel, Sadeleer, en noch veel Const van Brouwer,
Van Peeters en van Boel, van Snyers en Quellien
Ghelijck op't lustich Hof van Leyen is te sien.
Vele meer als Musa hier naer const in Rijm can singen
Veel meer als mijne pen u hier in't licht can bringen,
'T Ghetal dat is te groot, my sou gebreken stof
Om eens ten vollen uyt te spreken al den lof.
Die sijne Const verdient, waer uyt me sou bethoonen
Dat hy geen geldt en spaert om d'Edel Const te loonen.
Die noyt des' Const en heeft by Constenaers geleert
Is met de wetenschap der hoochste Const vereert.
Die naer veel Schilders doodt, thoont t'leven in haer wercken
Daer hy al menichmael can d'ooghen med' verstercken
En openen 't verstant aen die des' Const besiet
Midts sy door haere cracht en wijckt schier 't leven niet.
Mijn Musa staet verstelt, Sy wilter uyt gaen scheyen
Want al de wetenschap van haeren Heer van Leyen
Die maeckt haer bot en stom, midts dat Picturas geest
Soo wel (ghelijck van hem) noyt is doorsien geweest.
Een Man die haet en nijt can door sijn deught bedwelmen
Die de rechtsinnicheyt met reden can behelmen
Want sijn genegentheydt geeft aen Pictur een spoor
Te worden heel vernaemt de ganse wereldt door.
Die ons bethoonen can den wegh van goede reden
Door wijse Raetsaemheydt en fray geregeltheden
Die de geveynstheydt vlucht en boose ontrou haet
Begeerich tot de deught, af-keerich tot het quaet,
Leeft dan Apelles vriendt, die door u Const vermogen
Schijnt lanck Picturas borst te hebben uyt-gesogen
Op dat u liefd' altijdt mach groyen meer en meer
Met jever inde Const tot Musas grooter eer.
U. Eerw. verplichten Dienaer C. de Bie. Waerheyt baert nijt. |
|