Het gulden cabinet van de edel vry schilderconst

[p. 177]

By-voeghsel.

HEt sterven is ons aengheboren ende alle menschen ghemeyn. Al ist dat Alexander den Grooten de heel Wereldt heeft in sijn macht gehadt, hy is ghestorven. Al had Salomon de grootste wijsheydt, hy is ghestorven. Al had Craesus den overvloedighsten rijckdom, hy is ghestorven. Al had Appelles de diepste Const van Schilderen, hy is ghestorven. Al had Helena de hoochste schoonheyt sy is ghestorven. Al hadde Sampson de vroomste sterckheydt, hy is ghestorven. En al had jemandt allen dese gaven alleen hy moet sterven. De doodt compt ghelijck eenen dief inden nacht, en meest by menschen daer sy minst verwacht wordt. Den stercken Milo bleef met sijn handen tussen eenen op-ghescheurde boom soo vast gheperst en toegenepen dat hy daer van hongher en pijn moest sterven. Den Poeet Eschilus sittende in een veldt onder de Sonne om hem te verwermen, is ghestorven een wreede doodt door de Schildt-pad die den Aerent op zijn cael hooft liet vallen meynende dat het eenen steen was. Den Coninck van Navarre by naeme Carolus seer sieck in al zijn leden zijnde, werdt door ordre van de Medecijnen, in een lijnwaeten laecken ghewonden dat in den ghebranden wijn ghetempert was, en comende wat te naer by de keersse is de vlam in't laken gheslaghen ende alsoo miserabel ghestorven. Philemon siende aen taefel eenen Esel komen die de vyghen socht te eten die daer op laghen, is van laggen ghestorven. Den Keyser Tiberius wert van zijn Vrouwe Agrippina vergheven en is ghestorven. Iulius Caesar werdt sonder achterdencken van de doodt door Bruto Cassio omghebrocht. Vitellius werdt in den Tyber gheworpen en is ghestorven. Den Herder Crates werdt in den slaep van eenen Boeck (die hy met zijn andere Schapen weyde) ghedoodt. Henricus den IIII. Coninck van Vranckrijck wert in zijn Coets vermoort, ende meer andere diemen in groot ghetal sou connen by brenghen waer uyt men can bewijsen dat de doot seker en de ure onseker is, ende dat de Coninghen en Princen de doodt soo wel als de arme menschen onderworpen zijn. Franchois Wouters dien plaisanten Schilder is door eenen pistool scheut by ongheluck ghestorven. Ontallijcke gheesten der Schilder-const zijn uyt de werelt ghetrocken ende ghestorven. Ist dan wonder dat eenen mensch, daer op somtijts wel behoorde te dencken, want die daer minst op dencken die worden van de doodt eerst besocht; Om dan in dese droeve materie niet te blijven hanghen ende daer mede de overledene cloecke Meesters van Pictura de eeuwighe rust te wenschen, soo heb ick voorgenomen eens te ontdecken den onsterffelijcken Loff, die de Edel Hanteerders der vry Pinceel (noch in't leven zijnde) verdienen, die ick met mijn swacke pen, soo seer niet en can herheffen, als hunnen roem vereyst. Ick soude hier meer neersticheyt ende vlijtighen jever ghebruyckt hebben, om oock in't licht te brenghen de uytnemende Eer diemen de Jtaliaense Meesters van dese eeuw in de Schilder-const schuldich is. Doch om in gheen verschil te commen met den gheleerden jtaliaenschen Schrijver Georgius Vassari, den welcken het leven, ⁺ manieren, ende onsterffelijcke Consten, van de jtaliaensche Schilders in eenen

+ Georg. Vassari.

[p. 178]

besonderen Boeck heeft beschreven, ende dat Carel van Mander sijn groot verstant heeft gheopent ende laeten blijcken in het beschrijven der uytnemenste jtaliaensche Meesters, soo heb goet ghedocht daer niet meer af te schrijven als voorschreven staet, laetende Italien behouden den hoochsten roem van alle Landen. Ende niet sonder reden, aenghesien de Schilder-const nievers meer als in Jtalien en wordt gheweerdeert. De Venetianen achten haer door de Schilders soo vereert te zijn, dat sy aen jeder Meester (die in dese Const uyt-staecken) plachten te gheven dry-hondert goude Croonen jaerlijckx, op datse de selve door sulcken begiftinghe binnen hun mueren oft palen mochten behouden. Als Raphel d'Urbijn eerst ghestorven was, heeftmen den Paus Iulius den II. sien weenen, en sijn wanghen met traenen overdecken. De moort van Polidoor heeft den raet van Roomen soo hoogh op ghenomen, datse den moordenaer soo swaerlijck straften oft hy eenen Coninck omghebrocht hadde. Baccio Bandinelli wert vanden Paus Clemens den VII. (door de liefde die hy tot dese Const droegh) het Ridderschap van S. Peeter ghegheven, en daer naer van Carolus Quintus oock Ridder ghemaeckt. En om uyt ons paelen niet te gaen, en den Leser te overlasten, soo wil ick weder keeren tot de Schilders teghenwoordich in't leven zijnde, daer ons vredsaem Nederlandt ghenoch af versien is, ende sulcken luyster van Loff en Eer af ontfanght dat sy de gheheel werelt door, voor de beste Voester-vrouw der Vrij-consten wordt ghehouden. Ende al ist dat Pictura eerst oprecht in Jtalien werdt opghetrocken, ende door Michiel Angelo, Titiaen, ende Raphael Vrbijn, meest is in staet ghesedt, de welcke uyt de oude antique wercken gingen soecken de volmaecktheydt vande natuer, brengende by een menichvuldighe ghebrocken lichaemen, soo van hout ghesneden, als uyt marmer en steen gehouwen oock van coper ghegoeten, om uyt thien armen, vyf-en-twintich beenen, veel schouders, ende andere deelen des lichaems een volmaeckt lichaem te maecken (ghelijck sy oock met cloeck verstant hebben ghedaen) het welck wy heeten de antiquiteyt. Soo ist nochtans dat onse Nederlantsche Schilders, als Rubbens, Van Dijck, Michiel Coxi, Floris, en meer andere door hun wonder maenieren, ende gheestighe jnventien: de vrije Schilder-const tot meerder perfectie, ende volcomender leven hebben ghebroght, als de oude antique Schilders hebben ghedaen, het gene ick de beste Kenders der Consten laet oordeelen, daer de Keyserlijcke Stadt van Antwerpen het principaelste bescheedt of soude connen geven. Jck segghe Antwerpen om dat sy de vrughtbaerste Moeder is vande kloeckste verstanden der vry Consten voorts te brengen: ende met haer natuerelijcke borsten van wetenschap te voesteren, daer het ghetal der Antwerpsche Schilders ghetuyghenis af gheeft. Antwerpen (die het hert is van Brabant) is oock de rechte handt van Picturas volmaecktheyt: daerom schrijft den Eerwaerden Pater Adrianus Pooters Priester der Heilighe Societeyt Jesv seer gheleerdelijck in een van zijne boecken behelsende het leven van de Heilighe Rosalia, ende seydt onder zijn honingh-vloeyende Poësi, dese woorden die hy gheboetseert heeft naer het schrift van den Eerwaerden P. Scribanus in Antverpia folio 136 aldus:

[p. 179]

 

Nederlandt, den rinck van de wereldt,

 

ende den Diamant van desen rinck is

 

Antvverpen.

 

Nederlandt, de ooghe vande wereldt,

 

ende den appel van dese ooghe is

 

Antvverpen.

 

Nederlandt, het bosch vande wereldt,

 

ende den Lavrier van dit bosch is

 

Antvverpen.

 

Nederlandt, het Paradijs vande wereldt,

 

ende het lieffelijckste van dit Paradijs is

 

Antvverpen.

 

Nederlandt, eenen hemel vande wereldt,

 

ende de Son van desen hemel is

 

Antvverpen.

Ende ick soude moeghen segghen aldus tot haer meerder Eer, Roem en Gorie.

[p. 180]

 

SOo lanck als Phoebus sal, met sijn vergulde toomen

 

Beschijnen t'silvre nat van Schaldis water stroomen,

 

En daelen met sijn licht uyt t'hemels claerste wolck

 

Op al de menichte van t'vredsaem Antwerps volck;

 

Soo sal de snelle Faem, noyt houden op van rasen,

 

En met haer hel trompet de werelt door te blasen:

 

Dat Antwerpen is t'hert van t'heele Nederlandt

 

En oock daer by den glans des Neerlandts diamant,

 

Den toom des vyandts cracht, door al haer ruym ghewesten

 

Bewatert, sterck Casteel, en schoon bemuerde vesten.

 

De rijckste Have van, den grooten Oceaen,

 

Daer t'silver en het gout op t'cost'lijckst' comen aen:

 

Dat Spanien haer seyndt, uyt d' Indiaensche Mijnen

 

Daer sy haer waren veylt, en doet haer Const verschijnen

 

En drijft haer coopmanschap, in overvloedicheydt

 

Die over haere cruyn haer rijcke vlueghels spreydt.

EYNDE

Van het eerste Deel.