Logo DBNL
Het gulden cabinet van de edel vry schilderconst (1662)

Het gulden cabinet van de edel vry schilderconst

(1662)–Cornelis de Bie–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende


illustratie
Deodate del Mont Noble domestiq, du Duc de Nieuborg, son peintre et architecte generale, pour quelques annees, par l'aduoy des Sereniss.mes Archiducs Alberte et Isabelle, des quelles il fut entretenu sa vie durante, mourut en Anvers l'an 1643.
Deodatus del Mont pinxit. C. Waumans sculpsit.


Deodatus del Mont.
Edel schilder van S. Truyen gheboren anno 1581. ende binnen Antwerpen ghestorven den 25. November 1634.

VEel gheleerde Mannen en bethoonen niet alleen dat Pictura is een vry Const maer bewijsen opentlijck dat het is de Alder-edelste Const die by den mensch gheoeffent can worden: ghelijck de selve niet alleen van ghemeyn volck maer van Coninghen en Princen is ghehanteert gheweest sonder nochtans hunnen Edeldom daer door te hinderen. Ende alsoo den Edeldom naer d'opinie van verscheyde Schrift-gheleerde schijnt te bestaen in diversche qualiteyten soo canmen bethoonen dat de Schilder-const met eenighe der selve qualiteyten begaeft is, ergo soo en can niet faelgeren oft missen dat sy moet wesen de Alder-edelste Const.

Ende aenghesien dat Pictura begrepen wordt in jeder een van dese voorschreven qualiteyten, oft edelheden soo moetse wel vervrempt zijn van alle grof handtwerck + dat de Latijnen noemen Ars Mechanica. Daerom soo segghen de Rechts-geleerde aldus van Pictura. Est qualitas illata per principatum tenentem qua quis vltra honestos plebeios ostenditur: dat is: het is een jnghebrochte qualityt vande gene die heerschappije heeft, met de welcke jemandt sich verthoont ofte uytstreckt boven het eerlijck ghemeyn volck. Waerdoor men moet verstaen dat door dat woort (principatum tenentem, heerschappij hebbende) worden begrepen Keysers Coningen en Princen. Wiens ampt is den Edeldom voor te staen: te volmaecken ende te bevrijden: + Caesaris est nobilitatem conservare & efficere. Dat sy oock behoorden de ghemeyn opinie der menschen een weynich in te volghen ter wijlen den Edeldom meest bestaet inde opinien ghelijck de Latinisten segghen. Nobilitatem ipsam opinionibus + consistere & Famam publicam constituere aliquem quasi in possessioni jngenuitatis. Soo bestaet den Edeldom oock inde opinie ende al ghemeyne Faem. Waermede ick can bewijsen dat de Schilder-const (hebbende van over langhe veroude tijden) ende alsnu soo danighen reputatie, mach politicquelijck edel ghenoempt worden. Welcken naem sy heeft vercregen door verscheyde Princen, jae Philippus + Macedo ende Alexander den Grooten zijnen Sone hebben de Schilder-const soo verheven dat sy de selve hebben edel gemaeckt, die den Schilder soo grootelijcks eerden (geen opsicht nemende op zijn hooghe macht ende sinnelijcken appetijdt) gaf aen Appelles zijn Alder-schoonste Vrindinne Campaspe, want als hy de selve ten versoecke van Alexander soude uytschilderen werdt om haer schoonheydt ende volmaeckt wesen soo beroert dat hy de Pinceel uyt de handt liet vallen, hem latende voorstaen dat haer soedt wesen vriendelijcke ghedaente, ende overgroote schoonheydt de heel wereldt wel soude hebben in brandt ghesteken. Soo veel heeft de Const vermogen by de oude Romeynen ende Monarchen des wereldts, dat sy geen dinghen soo lief en in weerden en hielen oft hebben t'selve wel aende Schilders vereerdt ende hun daer mede begift. Plinius schrijft dat in heel Griecken-landt de selve Const werdt edel ghenoempt, ende Plutarchus seydt dat de selve Const de vermaerste, schoonste, ende volmaeckste was, ende Plinius alsoo by een voeghende d'een reputatie + by d'ander seydt noch meer Arte quondam nobili cum expeteretur Regibus

populisque &c. dat de Const edel is als sy vande Coninghen ende Princen soo ghesocht wordt: datse natuerelijck is midts de selve van Philosophen ende de gheleerste Mannen uyt den Natuer is voordts ghebracht ende gheoeffent. Eyndelijck dat sy gheestelijck is, midts dat sy oock van verscheyde Heylighe ende gheestelijcke Mannen is in't licht ghebrocht gheweest niet anders als geestelijcke dinghen af-beldende tot groote devotie van veel menschen ende wel behagen van Godt. Ghelijck ick in't volghende tweede deel noch naeder sal bewijsen ende met verscheyde waerachtighe exempelen bethoonen. En ghelijck veele Schilders van desen tijdt door hun ervaeren Const zijn Ridders gheslaghen ende edel ghemaeckt soo is den voorsz. Deodatus del Mont om zijn groot verstandt inde edel Const van Schilderen, Geometrie Astrologie, ende ander wetenschappen oock ghenobiliteert vanden Hertoghe van Nieuwenborgh volghens de Patenten daer van zijnde. Daer hy langhen tijdt by heeft ghewoondt. Sijn groote wetentheydt in verscheyde natuerelijcke ende heerelijcke Consten was van sulcken vermoghen dat hy in zijn jonckheydt ten dienst van den Coninck van Spaignen is gheweest Jnseigneur, waer over hy alle zijn vrijdommen heeft ghenoten nochtans sonder eenighe obligatie van dienst, ende als den selven vrijdom hem oock ontnomen was ten tijde dat veele plaetsen waeren gheborreerdt soo heeft zijn voornoemde Majesteydt van Spaignien aen sijnen Broeder Ferdinandus den Prince Cardinael by expresse misive bevolen datmen de plaets vanden voorsz. Del Mont soude goet houden ende hem laten volghen de mercede oft vrijdommen ende andersints die hy door zijn ghetrouwe diensten meriteerde, in sulck aensien was den selven Deodatus del Mont by zijn voorsz. Majesteydt om zijn groodt verstandt dat hy in verscheyde Consten hadde doen blijcken. Hy is gheweest Discipel, ende den besten vriendt van Petrus Paulus Rubbens, waer mede hy ghereyst ende alle de plaetsen van Jtalien met groodt vermaeck doorsien heeft, volgens de loffelijcke ende heerelijcke ghetuyghenis die dito Rubbens aen hem tot meerder vasticheydt van zijn groote wetenschap ende neerstich ondersoeck der verholentheden van Pictura, heeft verleendt ende met eedt de selve bevesticht. Waer van ick de Copije naer de Autenticque Copije geschreven ende gecollationeert hier hebbe ghevoeght luydende aldus.

 

In Dei Nomine Amen,

NOuerint vniuersi praesens publicum instrumentum visuri, jnspecturi, vel legi audituri quod Anno a Christo nato Millesimo Sexcentesimo Vigesimo Octavo, jndictione vndecima Die vero Decima Nona Mensis Augusti, in mei Petri de Breuseghem Notary ac Tabellionis Publici Regio Consilio, in Ducatu Brabantiae ordinato admißi & approbati, testium'que infra scriptorum praesentia personaliter comparuit, illustris Dominus Petrus Paulus Rubbens, Nobilis Domesticus Serenißimae Infantis harum Regionum faelicis Gubernatricis, vniuerso fere terrarum orbe celeberrimus, Pictorumque huius saeculi omnium facile Princeps, qui condescendens honestae petitioni, Nobilis Domini Deodati vander Mont, nempe vt testimonium veritatis daret juramento solemni in manibus mei Notary tamquam persona authenticae ac publicae praestito dixit, affirmavit, ac testatus est verum esse. Quod ipse, eundem Dominum Deodatum, quod vitam, mores religionem, nomen ac famam omnino novit.

Hac de causa, quod scilicet multis abhinc Annis eum in domum suam & victum recepit, vt apud ipsum Dominum comparentem artem pictoriam disceret, quam quidem dictus Dominus Deodatus ab ipsis fundamentis ita amplexus est, vt brevi tempore mirum in eadem arte progressum secerit ipso domino comparente varias interim Regiones, praesertim Italiam aliasque mundi partes, ac loca perlustrante, quo ipse Dominus Deodatus eum semper secutus ac per jtinera ubique comitatus est, nec non semper ac ubique locorum ita obtemperantem integrum, veracem solertem, suae aliorumque bonarum artium, studiosum, probum, honestum, ac denique humanum, & precipue verae orthodoxaeque catholicae romanae religionis amatorem, atque sequacem se praebuit vt non tantum dicto Domino comparente Domino suo Magisto charus omnino satis fecerit, sed etiam omnibus eum cognoscentibus gratus & acceptus fuerit. Constituto demum tempore elapso, dictus Dominus Deodatus convocatis Parentibus eius cum honore amicitia ac summa laude ab ipso Domino Comparente disceßit denique Matrimonio junctus ita recte, honorifice ac laudabiliter in hac vrbe se geßit, vt omnium cum eo tractantium sibi amorem ac benevolentiam paraverit, praecipue dicti Domini comparentis cum que indies fere versatur de quibus omnibus consentijt dictus Dominus Comparens, & petijt praefatus Dominus Deodatus publicum sive publica vnum vel plura, optima forma sibi confici jnstrumentum vel jnstrumenta, quae acta vel gesta sunt Antverpiae in domo dicti Domini Comparentis praesentibus ibidem Justo Egmont & Guilielmo Paneels testibus ad praemissa vocatis habitis atque rogatis. Et signavit Dictus Dominus Comparens suo nomine notam huius in Registro mei Notary jn quorum fidem praesens jnstrumentum signavi, rogatus & requisitus. Et erat subsignatum P. de Breuseghem Not. Publicus.

Paulu inferius scriptum erat, Nos jnfrascripti testamur fidemque facimus Petrum de Breuseghem (qui praecedens instrumentum scripsit ac signavit) esse Notarium Publicum in hac Civitate Antverpiae residentem, boni nominis ac famae scripturisque per eum ita signatis omnino fuisse adhibitum, & adhuc adhiberi plenam fidem in judicio & extra illud. Datum Antverpiae Die Vigesima Sexta Augusti Anno Millesimo Sexcentesimo Vigesimo Octavo subsignauerunt J. Waerbeque: Notarius. L. de Halle Notarius; Mr. van Couwenberghe Notarius.

 

IEmandt die curieus ende nieulustich is om de Const van dien uytnemende Schilder ende Const-beminder te sien, ende te aenschouwen de vrome ende vaste handelinghe die hy inde pinceel ghehadt heeft, die en moet maer zijn ooghen slaen op een wel ghecolloreert vast ghestelt ende kloeck gheordoneerdt stuck soo groot als het leven binnen Anwerpen in't Klooster ghenaemt de Facons staende op den hooghen Altaer aldaer wesende een offerhande vande dry Koninghen. Ende noch een ander in Onse Lieve Vrouwe Kercke afbeldende de trans-Figuratie Christi. Boven dien alnoch inde Sodaliteyt vande PP. vande Jesuiten eenen Cruys-dragher ende dry Koninghen, mitsgaders in vele andere Kercken, soo in Vlaenderen, Henegouw, Artoys, ende meer andere die van zijn handt soo in Italien ende veel vermaerde deelen des werelts te vinden zijn. Hy is ghestorven Anno 1634. in't selve jaer dat hy door zijn ervaeren const van Astrologie dickwils voorseydt hadde, ghenoempt by de Gheleerde Annus Climatericus, dat is het 7. mael neghenste oft neghen-mael sevenste jaer van zijnen ouderdom. Waerom ick niet en heb connen verborghen houden dit volghende tot zijn meerder eer in't licht te brenghen.

 
Wie leefter naer sijn doodt in't vry ghedacht der menschen
 
Als die den naem door Const onsterffelijcken wenschen,
 
Als die de vruchten van hun onverlempt verstant
 
Soo vast in het ghemoedt van Fama sien gheplant.
 
Dat hunnen hooghen Naem door 't swerte spor' der pennen
 
Gheperst wort op papier om naer de doodt te kennen,
 
Die altijdt door de Const hier op des' wereldt blijft
 
Daer tot ghedachtenis als menich gheest af schrijft.
 
Als wel in Deodaet komt claerelijck te blijcken
 
Daer Fama van verhaeldt in vele Koninckrijcken,
 
Die hy met jever heeft seer vlijtichlijck besocht
 
En groote wetenschap der Const van daer ghebrocht.
 
Een wetenschap die can sijn heel gheslacht vercieren.
 
Een wetenschap die nu soeckt 't leven in lauriren,
 
T'geen heeft de Const verdient van Deodaet Del Mont
 
Waerin men al de kracht van t'weede leven vondt.
 
T'scheen 't puyck der wijsheyt was van Pallas hem gheschoncken
 
En had van jonckx af-aen uyt Hijpocreen ghedroncken,
 
Om dat sijn Schilder-const gans op het leven treckt
 
Die al de kracht; en deught van d'eel Natuer ontdeckt.
 
Om dat oock sijn vernuft had sulcken hooch vermoghen
 
In't kennen van t'ghestarnt en marber reghenboghen,
 
Den loop van Son en Maen in't op en onder gaen,
 
Iae de Planeten die verdeylt in d'hemels staen.
 
Wist door d'Astrology seer constich uyt te legghen
 
En 't jaer van sijne doodt oock waerlijck te voorsegghen,
 
En soo hy had gheseyt ist oock alsoo gheschiet:
 
De doodt heeft hem vercracht, maer sijne Const noch niet.
 
Die blijft onsterffelijck en sal al langher leven
 
Midts dat sijn weerde Const staet op't trompet geschreven,
 
Van d'alghemeyne Faem, die onvergancklijck is
 
En hout altijt de Const in haer ghedachtenis.

Vorige Volgende