Logo DBNL
Faems weer-galm (1670)

Faems weer-galm

(1670)–Cornelis de Bie–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Dat de Kettery den oorspronck is der Nederlandtsche Allenden.

HOe waer het mogelijck geweest voor ons arm, bedruckt en verstooten Nederlandt besonder Brabant en Vlaenderen, soo lanck den onrechtveerdigen aenstoot van Oorlogh uyt-gestaen te hebben, ten waer haer inwoonderen altydt hadden volherd' inde uyterste ghetrouwicheyt ende standtvasticheyt die sy schuldich syn aen hunnen Souverainen Heer ende Meester den Coninck van Spagnien, die altyt den eenigen bescherm-Heer en wettighen Protecteur, als

Hertoge van Brabant, en Grave van Vlaenderen is geweest, jae noyt eenigen anderen en begeren te kennen. Siet nochtans den onrechveerdigen overlast van Oorloogh, die hem van sijn eyghe af-gevallen ende rebellighe ondersaeten, met hulp van ander Coninckrycken, soo Catholick als Ketters, Heydens en Barbaers, sedert het jaer 1559. tot nu toe is aengedaen, die noyt anders en hebben ghepooght als hem de leste pluym uyt het lyf te rucken en bandiet te maecken van syn eygen patrimoniele goederen, daer den Eerw: Pater Famianus Strada Prister onder het geselschap van Jesus in't lanck en breedt sonder eenige passie seer fraey en onpartydich van schryft naer den sin vande oprechte naeckte waerheyt, daer oock veel meer ander als Adriaen van meerbeeck, Bernaerd Langenes, Franthois Guicciardin, Beverwyck, ende meer andere schryvers ghenoeghsaem van vertellen, en in ons memorie brengen, wat wonderheyt sedert den voorschreven jaere 1559. tot nu toe (synde meer als hondert jaeren) heeft omgegaen in dese bedruckte en afgematte Nederlanden, en oversulcx onnoodich docht daer van iet voorders te beschryven, midts de overvloedicheyt van verscheyde Historien daer van genoegh te kennen gheeft.

In vuegen dat ick den Oorloogh nievers by en can gelijcken als by den noyt versayden en girighen gryp vogel die om sijn rebellich af-vallen voortyts van alle andere vogels gevlucht en benydt wirdt, om dat hy (synde een mismaeckt en wanschapen dier, stinckende als een hoppe, cael en ruyich van pluymen) hem hadde vervoor-

dert geen vogelen te sparen, maer al de gene die hy onder sijn clauwen cost cryghen de schoonste pluymen uyt het lyf te trecken en syn selven daer mede te vercieren, in sulcker voegen dat hy ten lesten den schoonsten vogel des lochts scheen te wesen, jae in hondert derley coleuren boven alle andere vogels uytstack door het dieffelijck ciraet van ander mans pluymen, als root en groen vanden Papegay, het wit van de swaen, het blau en geel, purper en ander schoon coleuren, van verscheyde soo Indiaense, Spaensche, Engelse, Hooghduytse, en Neerlandtsche vogels, waer mede hy syn selven opgepronckt hadde, ende waer-door hy oock verviel in sulckenen onverdragelijcken haet en vyandtschap met het generael pluymgediert, dat een ieghelijck ten lesten hem op den hals is gevallen, en daer tegen openbaer Oorloogh voerende, ghelijck teghen den nacht-uyl en fleddermuys, den selven soo seer hebben verpickt jae tot de leste pluym uyt syn lyf geruckt, dat hy is geworden den selven mismaeckten ende gragen grypvogel als te voren, en van niemandt meer bemindt oft ge-eert geweest.

 
Sulcken Vogels sijn de menschen
 
Die op d'aerd' niet anders wenschen
 
Als om d'onrechtveerdich goedt
 
Daer sy't hert, siel, en gemoedt
 
Al te seer en vast te stellen
 
En soo lanck den armen quellen
 
Als hy by te setten heeft
 
En dry-dobbel intrest geeft
 
Tot dat sy de leste pluymen
 
Crygen tussen hand' en duymen
 
En soo cael sijn als een luys
 
Dan en isser niemand tuys.
 
Dus beclaegh ick boven allen
 
Die in woeckers handen vallen,
 
Die sich inden noodt bedroeft
 
En den ryckmans troost behoeft.

Boven en behalvens de voorschreven aengewesen menschen die met onrechtveerdige baetsoeckeryen, en woeckeryen den armen uytsuypen, valschelijck bedrieghen, en de beste pluymen van gelt en goet uyt de borsse weten te trecken en met onredelijck schryven en ongetrouwe diensten soo cleyn als een mussche te maecken, soo wil ick vast stellen ingevalle dat t'selve hier te thoonen valt, dat desen rebelligen gryp vogel can vergheleken worden by de hooverdy en quade genegentheyt van sommige rebellen, die door het aenlocksel der duyvelsche ketteryen en onghetoomde vryheydt, hunnen Heer ende Meester den Coninck van Hispanien hebben verlaten, afgevallen, ende hem de eerste pluym van eendrachticheyt uyt het lyf geruckt, die hun selven daer-door meer vermaert dan lofweerdich gemaeckt hebben, de welcke, segh ick, de eerste pluymen van gerechticheyt door een oproerige, openbaere ongehoorsaemheyt, en muytmaeckery hun voorseydt Meesters recht, tot veel steden en landen, ontstolen hebben, willende veel liever van veel hoofden geregeert worden, als van een, daer nochtans de Souvereyniteyt

van een, veel beter, sekerder, en stantvastiger is, als het gouvernement van veel.

De onredelijcke dieren leeren ons daghelijcx de regeringe van eenen meester naer te volgen, ende niet van veel, om de confusie en tweedracht (die daer uyt can spruyten) voor te comen en te beletten. Siet aen de regeringe vande byen, die door een beweginge vanden natuer hunnen Coninck alleen gehoorsaemen, en houden hem in sulcken aucthoriteyt dat sy liever souden sterven als syn wetten te overtreden, het viervoetich ghediert heeft inde wildernisse voor sijnen Coninck den Leeuw die sy altemael vreesen en dienen, onder de vogelen domineert den Aront, ende soo voorts. Waer uyt wy merckelijck bespeuren dat de principaliteyt, oft Conincklijck bevel alleen de beste is, ende in teghendeel de slechtste daer veel hoofden sijn, die door de minste tweedracht oft haet onder malcanderen hun gemeynte connen doen ten onderen gaen, want men seydt soo veel hoofden soo veel sinnen.

Eenen voorsichtigen Coninck is den Vader ende beschermer van sijn landt, en sijn ondersaten als huerelingen, want veel van d'ondersaten hun eygen landt verlaeten hebbende, loopen onder het ghebiedt van een ander, daer eenen oprechten Coninck en besitter van sijn eyghen landt, t'selve altyt sal behouden in sijn eygen regeringe, die de macht heeft om eenige van sijn vassalen voorts te helpen, oft t'advanceren tot sulcken hoogen staet, als sijn eygen verdiensten, hem daer-toe weerdich maecken.

De deught en can by veel hoofden, met hoo-

ghe verdiensten en eer-tytels, soo niet geloont worden als wel van eenen oprechten, hoogh-geboren, en Edelmoedigen Souverainen Prince om dat hy de kennisse, macht, ende authoriteyt alleen heeft die aen veel ander ontbreken.

En daer-om is't dat een vroom en deughtsaem Cryghs-man alleen om de eer veel liever syn selven in duysent ongemacken van armoede sal begeven in den dienst van eenen Souverainen Coninck oft Prins, als om groot profyt van gelt en goedt, onder de gehoorsaemheyt van veel hoofden, die uyt de gemeynte tot regeringe vercosen sijn. Het welck niet en is te verwonderen, om dat de eer, gelt en goet te boven gaet, t'is te verwonderen, hoe dat dese Nederland en door de tweedrachtige Oorloge altyt sijn geplaeght gheweest door verscheyde belegeringen van steden, openbaere batalien, en schermutselinghen beroert, en door dieren tydt bedorven, maer sedert dat dese landen, waeren gecomen onder de gehoorsaemheyt van Philippus, den eersten van dyen naem, Coninck van Spagnien, ende Arts-Hertoghe van Oostenryck, ende daer naer by successie gebleven onder sijnen sone Carolus Quintus den Keyser, ende naer hem aen Philippus den tweeden eer dat de ondersaten begosten te rebelleren, soo ist wonder te lesen in wat rust, vrede, en weelde, door overvloedige neringh, en florerende coophandel, de selve landen alsdoen ghestelt waren, maer eylaes daer-naer door de voorseyde rebellie verkeert in duysent miserien, die niet alleen de oorsaeck en is gheweest, dat d'ondersaten hunnen voorseyden Coninck sijn

af-gevallen, en den selven veel steden door cracht van wapenen, doen verliesen, maer oock veel plaetsen van ander Keysers; Coningen, en Princen, in verscheyde gewesten, tot in Indien toe, onrechtvaerdich ghenomen, waer mede alsnu heel Hollandt als eenen gryp vogel sijn selven verciert en verryckt heeft, sonder te weten hoe lanck dat het duren sal, oft hy altyt dese pluymen sal moghen behouden, en op synen tydt niet eens en sal moeten wedergeven, besonderlijck die hy van sijnen wettigen, natuerelijcken, en Souverainen Heer, en meester Philippus den tweeden, Coninck van Spagnien hooch-loffelijcker memorie, soo onredelijck af gevoordert heeft, den welcken uyt dese Nederlanden naer Spagnien vertrocken is, in het voorsz. jaer 1559. als-wanneer de 17. Provintien noch in volle besit van vrede waren, en nu verkeert in wederspannicheyt, jae door het afvallen der voorsz. Hollanders ghebrocht in allende, verdriet, en miserie. Siet; wat een onvergetelijck quaet, sedert dyen tydt niet en is uytgewerckt, wat al perels van de Conincklijcke Croon van Spagnien, daer-door niet en sijn verloren, hoe veel bloet datter is verstort, Steden ende Provincien sijn uyt geput, jae gebrocht tot de uyterste ruine, siet wat een hatelijck vervolgh, den voorseyden Coninck van Spagnien, en alle sijn naer-comelingen, tot den dagh van heden hebben moeten uytstaen, hoe datmen het weesen goedt van alle canten siet verhandelen, en onrechtveerdich belasten, jae berooven van de gene die daer van den naesten Vooght behoort te wesen, en waer

voor hy noch heeft eedt gedaen t'selve recht te beschermen, en afghesworen t'gene hy eenichsints had' willen oft connen pretenderen, jae niet tegenstaende t'selve strydt tegen alle reden, wetten, ende rechten, sich derft verstouten door gheweldt van wapenen af te perssen, en door cracht van wapenen te besitten, eylaes, eylaes, is't moghelijck dat een cleyn vlamme van rebellie soo grooten vier van Oorlogh en onrechtveerdicheydt can maecken Is't moghelijck dat door de voorseyde Hollandtsche weder-spannicheyt en on-gehoorsaemheyt soo verdruckt en vervolght wordt eenen Coninck, den welcken alleen is den naesten erfgenaem der Souvereyniteyt van dese heerelijcke Provincien, eerst gecomen zynde vanden Keyser Caerolus V. hooghloffelijcker ghedachtenisse, die dese landen van sijn Ouders oock wel te recht hadde ontfangen, ende die voor het vertreck van den voornoemden Philippus II. waren florerende in alle wel-vaert en geluck, vetvremt van oorlog en uyt-heymsche natien, gesuyvert van alle vermaledyde dolingen der ketteryen en heydensche secten en af goderyen, door de nieuwe Religi-maekers, die t'zedert den tydt van 1600. jaeren geleeft hebben, verstorven en verdwenen zyn, terwylen de oude Catholijcke Roomsche Kerck ghestaen heeft ende noch is staende. Want den eersten Ketter is geweest Symon den Tovenaer, geleeft hebbende anno 45. den welcken leerden datter geenen vryen wil en was, ende de goede wercken niet nootsaekelijck, ende dat Godt de werelt niet geschapen en hadde, maer de En-

gelen: sijn: sijn principaelste discipels waren Menander, Saturninus, en Basilides. Den tweeden ketter was Gerinthus met Ebion, gheleeft hebbende anno 81. leerende dat Jesus geenen waren Godt en was, ende anno 112. leefde Carpocras, leerende dat den mensch eerst alle sonden moest bedryven eer hy con salich worden, dat hy anders doodt zynde weder quam naer de ziel van den mensch die eerst gheboren was, om soo de maet vol te maeken.

Eyndelijck 'tzedert het jaer 120. zyn geweest de Adamiten, die hun Kerck het Paradys noemden, Florinus leerde dat Godt den Autheur van alle quaet was, ende Origenes leerde dat de hel een eynde sou hebben, Sabellius datter geen dry Persoonen in de Godtheydt en waren, de Manichéen leerden datter twee Goden waren, en dat Christus het serpent in het Paradys hadde geweest. De Donatisten leerden dat den Sone minder was als den Vader en den H. Geest minder als den Sone. Ende voorts den verdoemden ketter Heluidius leerden dat Maria meer kinderen gebaert hadde by den H. Joseph als Jesum Ghristum, Jovianus dat alle sonden even groot zyn, Pelagius wesende den 25. ketter die geleeft heeft anno 410. leerden dat den mensch het eeuwich leven cost verdienen met sijn eygen wercken der natuer, sonder de gratie Godts, oock datter geen erff-sonde en was, en dat Adam evenwel sou gestorven hebben al en had hy niet gesondicht. Anno 540. leefde Theodosius den 31. ketter leerende dat het altemael gelogen was wat vande Passie Christi beschreven stondt, Philopanus leerde datter dry

Goden waren, ende den 35. ketter Mahomet het hooft der Torcken leerde dat een ieder soo veel vrouwen mocht trouwen als hy conde onderhouden, oock de besnydenisse en andere valsche leeringhen, Leo was den grouwelijcken Beldt-stormer, de groote ketters genoemt Albanenses leerden dat Godt anders geen quaet en wist als door den duyvel, en dat de zielen verhuysden van d'een lichaem in het ander, Basilius, die geleeft heeft anno 1118. leerde dat de werelt van den Duyvel geschapen was, en dat de H. Sacrificie der Misse een Sacrificie des duyvels was, en niet meer als seven boeken in de H. Schriftuer en waren; ende voorts, Jan Hus en Jeronimus van Praegh, Herman van Ryswygh een Hollander, met meer andere ketters, te langh om by te brengen, zynder geweest naer Christus tyden tot den troubel toe, te weten soo lanck als de oude Roomsche Catholijcke Keck on-verandert gheduert heeft en noch duert, de welcke al-te-mael met hun duyvelsche leeringhen en verkeerde dwaelwegen zyn vergaen, en als eenen vuylen roock verdwenen met de gene die sy verleyt hadden uyt den wech vande op-rechte waerheyt naer den donckeren kercker der helsche duysternissen, Staende de Roomsche Catholijcke Kercke noch al vast op de selve plaets gelijck een colomne vande oprechte waerheyt. ende sal Christum ende den Paus van Roomen sijnen Stadt-houwer hebben en noyt verliesen, tot haer beschermers, seggende: Quia tu es Petrus & super hanc Petram edificabo Ecclesiam meam, & tibi dabo claves Regni Caelorum. Math. 16.

Om dat ghy (Petrus) als eenen vasten steen zijt, op welcken

steen ick sal bouwen myne Kercke, ende ick sal u geven de sleutels van het Ryck der Hemelen.

Welcke heylige ende gebenedyde woorden van Godt selfs ghesproken, de oorsaeck sullen wesen, dat tot het eynde des werelts de Heylige Kercke niet en sal vergaen, noch de poorten der hellen en sullen teghen haer niet winnen: Redenen datter geen ketteryen oyt soo crachtig hebben geweest, oft en sullen oyt soo crachtig gevonden worden de welcke in't minste lit de waerachtighe Kerck met hun valsche leeringen sullen connen beschadigen, maer sullen altemael als roock verdwynen, die nochtans dese Nederlanden met hen duyvelsche verdoemde secten ganselijck inde eerste tyden hebben verdorven, ende de H. Kercke (de welcke als een claerblinkende Sonne de geloovige zielen in dese werelt verlicht en versterckt) door den ketterschen Eclipsis dickwils verduystert, gelijck de geschiedenissen van desen droeven tydt genoech betuygen, hoe dat den fenynigen en dompachtighen nevel der valsche leeringen veel menschen heeft doen dolen en verliesen den rechten wech van hun salicheyt, en souden buyten twyffel noch al veel meer daer in verdwenen hebben, ten waer dat Godt Almachtich door geestelijcke hulp en by-standt in het jaer 1121. hadde gesonden dat groot licht van den H. Norbertus, die den ketter Tanchelinus overwonnen heeft, en veel vande oude ende nieuwe op-ghesochte ketteryen doen bersten, gelijck veel van sijne ieverige ende seer cloeke kinderen van dese H. Orden (blinckende als claer-schynende sterren in het Nederlants

firmament) teghenwoordich zyn doende, verspreyt door de heele werelt, ende noyt vermoyt om de costelijcke Regels, Wetten en Statuyten (by den H. Norbertus achter-gelaten) scherpelijck te onder-houden, ende daer door de eer en hooge weerdicheydt van dese H. Orden van Premonstreyt noyt te verliesen, oft door het minste misverstandt te bevlecken.

Ghelijck desen grooten Patriarch Norbertus Arts-bisschop van MaeghdenBurgh in Duytslandt, ende Apostel der Keyserlijcke stadt Antwerpen, altyt heeft geleert, en als oversten Capiteyn van sijn voorschreven geestelijcke kinders inde volmaecktheyt der deughden voor-gegaen. Den welcken noch zynde inde werelt altyt met de grootste eer en Keyserlijcke gunsten begaeft is geweest, die hy altemael achte voor ydelheyt en sotternye, want hy was soo vereenicht met Godt en inden Geest tot de hemelsche dingen op-getogen, dat hy geen ydelheydt en cost aenschouwen, den welcken noyt op en hiel om veel ketters en ander kerck-vyanden (die sijn doodt swoeren) te bekeeren, scherpelijck te vervolgen, ende op den wegh van de rechte waerheydt te brengen, schoon hy veel van sijn kinderen oft mede-gesellen om den selven yver sach bannen en verstooten Sed eorum infidias semper Caelum elusit, Maer den Hemel en heeft hun listen en loegen niet gedooght dan uyt-gejockt. Want den H. Norbertus zynde van Edel Af-comst en den Phoenix van sijn geslacht, heeft het Hof verlaeten om dat hy van Godt geroepen was om sijnen discipel te wesen, meer beminnende de armoede, het geloof, en verdul-

dicheydt, als den verganckelijcken ryckdom, staet-sucht, ende op-geblasentheyt, den Hemel was den H. Norbertus soo gunstich (levende noch op d'aerde) dat Maria de suyver Moeder Godts hem toonde een wit Cleedt, dat sijn habyt, en een plaets daer sijn clooster sou wesen. Den H. Augustinus thoonde hem eenen goeden Regel en het Crucifix gaf hem te kennen de vruchtbaer aen-groyinge van sijn heylige Religie, soo is hy begaeft geweest met duysent deughden tot dat sijn ziele van d'Engelen met den saligen lauriertack is ten Hemel ghebracht, daer de stadt van Antwerpen met recht wel mach op roemen ende inder eeuwicheydt voor haeren Bescherm-Heer Norbertus, croonen vlechten, die de ketterye van den voorseyden Tanchelinus (die alsdan de bederffenisse van haer in-woonderen was) uyt haer palen soo victorieuselijck heeft verdreven, eene ketterye die haer vleugels soo wyt en breedt hadde uyt gespreyt datter veel landen ende steden zyn door bedorven en te niet gegaen, gelijck meer andere ketteryen de oorsaeck zyn geweest der Nederlandtsche allenden ende de selve landen oock hebben bedorven en in twist ghebracht, gedoogende als openbare Ateisten ende Godt-logenaers dat de Mahometanen, de Joden, Heydenen en alle soorten van natien heel Hollandt vrymoedelijck besitten en bewoonen, allen het welck nergens uyt sijnen oorspronck en heeft als uyt d'on-gehoorsaemheydt en hun hertneckige af-wyckinge van Spanien, ende alsoo in't eerste niet willende aen de Keyserlijcke Placcaerten gehoorsamen, was Philippus II. ghe-

nootsaeckt af-te-seynden den Hertoch van Alva den welcken inde maendt van Augusti in't jaer 1567. in Nederlandt ghearriveert zynde en het generael Gouvernement aen-genomen hebbende, heeft werck genoech gevonden om allen de Conspirateurs te straffen, daer VVillem van Naßau, Prince van Oraigne, de grootste op-stoker van was, aen den welcken de on-danckbaer Elisabeth Coninginne van Engelandt (door haer verkeert in een Duyvel-landt) hadde toe-ghesonden de grootste assistentie oft hulp van volck, om Nederlandt te verdelgen ende te verwoesten, naer dien sy hadde doen arresteren allen het geldt het welck den Coninck van Spanien was af-seyndende naer Neder-landt, in voeghen dat den voorschreven Hertoch gedwongen werdt te eyschen den thiensten penninck, om d'in-woonderen te beschermen van de on-rechtveerdicheydt die sijnen voorsz. Meester door de rebellighe Hollanders en hunnen aen-hangh werdt aengedaen, daer alle historie-boecken vol van zyn, waer-in tot schrick en verwonderingh can gelesen worden: Daer myne geboordt-stadt Lier in Brabant oock seer menich-mael de proeven der Nederlantsche Allenden van heeft genoten, hoe menichmael sy door verraet ende gewelt is besprongen en in-genomen geweest, verwoeste en bedorven door de haetelijcke en vermaledyde kettery, ende wat furien sy heeft moeten lyden, wat sware belastingen sy heeft moeten draegen, wat schatten sy heeft moeten op-brengen, ende wat ramp, on-geval, en gevaer sy heeft moeten beproeven: eyndelijcken oock wat getrouwic-

heyt haer in-woonende borgery seer goet-willich ten dienste van hunnen Heer ende Meester den Coninck van Spanien, wesende hunnen eenigen ende wettigen Hertoge van Brabandt, gerne hebben uyt-gewerckt, ende hun goedt en bloedt ten besten ghegeven om te thoonen alle teeckenen van onder-danicheyt. Dit heeftmen gesien ontrent den jaere 1212. als-wanneer de Hertoghen van Brabant de in-gesetene der steden hadden doen beschryven, ten tyde van oorlogh om hunne hulp en by-standt tegen de vyanden, dat de Borgers van Lier selfs hunne stadt met vrou en kinders hebben verlaeten, en trocken wel gewapent ten oorlogh op hunnen eygen cost, gelijck oock geschiet is in't jaer 1368. in't landt van Gelder, al-waer oorloge was tussen de Bronckhorsten, ende de Heckerlingen, ende al waer de Brabanders eerst wonnen de stadt van Bommelere-ward' met veel andere diensten, die sy ten versoeck van den voorsz. Hertoge van Brabant seer getrouwelijck hebben uytgevoert, als in het jaer 1370. inden oorlogh tussen den Hertoghe VVenchelyn van Brabant, ende den Marck-Grave VVillem van Gullick, oock in't jaer 1388. als de Hertoginne van Brabant, tegen den Hertogh VVillem van Gelder oorloogh voerden, met meer andere, volgens de waerachtige Chronyck daer van mellende, te lanck om hier aen te wysen.

Dit heeftmen gesien inde begiftinge van verschyde privilegien, die de Hertogen van Brabant aen dese stadt Lyer hebben gedaen, tot vergeldinge vande vrome feyten, cloecke daden, en

diensten van haer inwoonderen, blyckende oock dat verscheyde Hertogen en Hertoginnen binnen Lyer, hun blyde incomsten ende vergaderinghen van staet hebben ghehouden, waerby blyckt dat de Hertogen dese stadt Lyer, ende haer ingesetenen seer hebben bemindt, en ghe-eert. Waer-op tot lof der selver stadt wel comen te passen dese volgende veersen.

 
ALenskens van een cleyn gebou (jae sonder vesten
 
En sonder huys oft hof) daer compt noch af te lesten
 
Een heerelijck gebiedt, daer t'Conincx Kroon op bralt
 
En maeckt de plaets versien met water, en bewalt,
 
Tot sterckheyt van haer lyf, om t'vyants macht te weiren
 
Om daer uyt menichmael in't Oosten te laveren,
 
Al-waer-men groot gerief van Goudt en silver haelt
 
Waer-mede dat den Vorst sijn trou dienaers betaelt.
 
Gelijck de stadt van Lyer (geleden soo veel jaren)
 
Heeft ieverich gedaen, naer t'uytlegh en verclaren
 
Van menich oud' beschryf, sulcx datse vry mach staen
 
Op Famas lof-trompet, die noyt en can vergaen
 
Uyt de gedachtenis der menschen, maer floreren
 
Soo lanck-men dese stadt wel en recht siet regeren,
 
Daer lof en eer van compt, en schandt wanneer t'misluckt
 
De wysheyt maeckt getrou, die noyt en wort verdruckt.
 
Wat een getrouwicheyt en heeft stets niet geplogen.
 
Dees' soete stadt, waer in sich niemant oyt bedrogen
 
Ten dienst des Conincx vondt, schoon datse door bedwanck
 
Veel storm heeft uytgestaen en tegen haeren danck
 
Werd' ingenomen vande Ketters, diese plaeghden
 
En t'waer Romeyns geloof uyt haere palen jaeghden.
 
Een diamante Cnoop van 't machtich Spaens verbondt
 
Die heeftse weer bestraelt, dat niemandt haren grondt
 
Van trou heeft uytgeput, om Ketters in te huysen,
 
Die daer geborsten sijn als ratten ende muysen
 
Van d'ingegeven gift dat Spagnien had' bereydt
 
Voor sulcken wyfelaers, die waeren heel verspreydt
 
Door t'ganse Nederlandt, dus hebben d'eelste Heeren
 
Als Keysers, Coningen, en Princen met veel eeren
 
Dees' trouwe stadt begaeft, toen sy van alle kant
 
Tot Lyer vergaderden om saecken van het Landt,
 
En thoonden dat niet een bequamer plaets van steden
 
Als Lyer te vinden was, tot uytlegh van hun reden
 
En voordeel van het Landt, sulcx dat ick schryven mach
 
Dat niemandt oyt een stadt als dees' getrouwer sach.

Leste furie.

TIs te verwonderen wat grooten overlast van cryghs volck, de inwoonderen van Lyer, sedert den jaere 1567. tot op den dach van heden altyt hebben moeten uytstaen, hoe menichmael dat sy de soldaten hebben moeten logeren, in hun eygen huysen, en de selve boven den cost en dranck, noch moeten geven wekelijck gelt inde borsse, en laten slapen op hun eygen bedden, sonder allen de vechteryen, dieveryen, kerckbrekeryen, ende muytmakeryen, die sy geleden hebben, in het jaer 1580. wederom in't jaer 1582. daer-naer sijn door de Spaense furie soo afgeperst, en tot de uyterste miserie gebrocht dat schier onmogelijck is te gelooven, hoe aldaer noch eenen borger heeft blyven woonen, midts sy in gedurige allenden sonder neringhe, oft rust hebben moeten leven, gelijck in het jaer 1595. weder-om is ghesien inde leste furie als-wanneer dese stadt ydel was van garnisoen inde

maent Octobris uyt reden den Grave van Fuentes doen tertydt, uyt den naem van sijn Conincklijcke Majesteyt van Spanien, t'selve garnisoen daer uyt ghelicht hadde, tot versterckinghe van sijnen legher, teghen de Croon van Vranckeryck.

De Hollanders hier van verwitticht sijnde, doch hun daer-op noch niet al te vast betrouwende, hebben eenighe gheapposteerde sielen in Lasarus cleederen naer dese stadt ghesonden om te bespieden, en naer het getal van het guarnisoen te vernemen, ghelijck geschiet is. Waerover de selve Hollanders uyt Bergen op Soom, Willem-stadt, en Hulst hebben gelicht, tot ontrent acht-hondert mannen te voet, en hondert twintich te peerdt, onder het ontsach van N. Haranguier alsdoen Gouverneur van Breda, wesende vergeselschapt met noch veel andere Capiteynen, en Overste, om de voorseyde stadt Lyer (gelegen tussen Antwerpen ende Mechelen in Brabant) alsoo met den nacht veraderlijck te bespringhen, ende in hun ketters ghewelt te brengen, niet alleen om dat sy de omligghende plaetsen souden belasten met swaere contributien, maer oock om de coopmanschappen te bederven de Schip-vaert door de Schelde van alle cant te beletten, en d'inwoonderen der steden, ende het plat-landt als muysen inde val te houden, soo is't gebeurt dat dese voorschreven ghecommandeerde volckeren op den 13. October inden voornoemden jaere des morghens vroegh, ontrent de vyf uren, dese stadt Lyer hebben overvallen, waer van eenige met een stille trommel

en sonder gerucht waeren door de vest geswommen by de Mechelsche poort, ende de schildtwacht vermoort hebbende, wisten met eenighe subtyle ende geweldige instrumenten (die binnen Lyer op den Raedthuyse tot eeuwighe ghedachtenisse noch bewaert worden) de sloten vande poorten te breken, ende alsoo dese stadt door de voorseyde Mechelse poort in te nemen, te moorden, branden, en te spolieren.

Ick laet den leser eens bemercken wat een groote droefheyt, beroerte, en schroom onder de inghesetene, soo onvoorsints door dese onverwachte furie moest opstaen, die meest noch altemael in hun rust laeghen, ende door het gerucht van't geroep en geschreeuw wacker gheworden synde, hun ghenootsaeckt vonden de wapenen inde handt te nemen, om hun leven met vrou en kinderen te beschermen, en dese vyanden te helpen keeren, tot welcken eynde hunnen Gouverneur by naem Alonso de Luna (dese veraderlijcke uytwerckinge gewaer wordende) heeft met weynige Spaignaerden en Waelen, die hy in guarnisoen hadde, ende oock met hulp der getrouwe borghers deser stadt, sijn uyterste macht gethoont om den vyandt te keeren, ende daer teghen tot ontrent acht uren voor noen te schermutseren, in sulcker voegen dat dese Hollanders gedwongen waeren in't eerste tweemael den rugh te keeren, en sijn door de borgers soo dapper ingevolght dat des vyants ruytery met de peerden haer eygen voet-volck heeft verstroyt, niet tegenstaende de cleyne macht der selve borgers, ende voorschreven guarnisoen,

die alsdoen onghelijck minder was als van den vyandt, doch alsoo den slach op de merckt wederom seer furieuselijck heervat wert, alwaer vyf Spagniaerden, vyf borgers ende vier walen den hals ghebroken, en meer andere ghequetst werden, in vuegen dat den vyandt de overhandt behiel. Maer den voorschreven Gouverneur Alonso de Luna met sijn volck geretireert synde, ende de Lisper poorte van dese stadt inghenomen hebbende, heeft met sijn eyghen handen den molen aldaer (staende op de vest) beneffens eenige huysen gestaen, op het nieuw landt by de selve poort in't brandt gesteken, om den vyandt alsoo des te beter te moghen wederstaen, ende hier-over terstont twee expresse boden te post naer Antwerpen, en Mechelen gesonden hebbende, om hulp in desen uytersten noodt, soo is't gheschiet dat boven twee-hondert cloecke Spagniaerden uyt het Casteel van Antwerpen alnoch veel borghers uyt de stadt, ende eenen goeden hoop borgers van Mechelen, naer Lyer sijn gecomen, om de stadt te ontsetten, ter-wylen den vyandt besich was met rooven, stelen, schrossen en brossen, meynende dat hen niemant meer en cost overvallen.

Ende ter wylen den Gouverneur Alonso de Luna besich was met sijn volck, om de voorseyde Lisper poort wel beset te houden, ende te bewaren, ende dat (segh ick) den vyandt niet anders uyt en werckte als schelmery, brekende inde kercke veel belden ontwydende de autaeren, geckende met de reliquien die hy verstroyde, en ander helse furien die den goeden Godt niet lan-

ger en cost verdragen, sonder daer-over wraeck te doen nemen, ende dese beldtstormers, kerck-schenders en verraeders te dempen, want naer dyen dat den voorseyden Heroguerius Gouverneur van Breda, ende aenleyder der vyandts, hadde gesonden eenen trompetter by Alonso de Luna oft hy dese poorte verstont te verlaten, ende alsoo de stadt over te geven oft niet, maer vernomen hebbende de hertneckighe weygeringh, heeft het wyt vermaert Clooster vande Cathuysers terstont doen innemen, ende Barbaerelijck doen mishandelen, lachende en spottende met de stantvasticheydt, en vrome wackerheydt van Alonso, het welck nochtans van desen Heroguerius seer onvoorsichtelijck tot syn groot naerberouw gedaen was, aengesien niemant sijnen vyandt en mach te cleyn kennen, ghelijck Curtius verhaelt lib. 6. hoe dat den grooten Alexander van Macedonien eertyts placht te segghen: Parva saepe scintilla contempta, magnum excitavit incendium: nil tuto in hoste despicitur, quem spreveris, valentiorem negligentiâ facies. Een cleyn vonxken datmen niet en acht can eenen grooten brandt verwecken: daer en wordt niet veracht in eenen vyandt die vry en uyt peryckel is, oft men sal den selven veel cloecker maecken door onachtsaemheyt, jae dat meer is, te grooten betrouwen, en jaeght den overwinner (die besich is met rooven) niet alleen inden vlucht maer dicwils vermoort, ende is oorsaeck dat hy vanden verslagen vyandt wort om hals gebrocht. Victor timere quid potest? quod non timet. Seneca.

Hoe sou eenen overwinner connen vreesen

dat hy niet en vreest. Allen het welck ick in dese Lyerse furie ooghschynelijck can doen blycken. want soo haest aen de Magistraet der stadt Mechelen dese droeve tydingh over het innemen van Lyer, geboodtschapt was, is terstont seer veel volck, op de merckt voor den Raedthuyse vergadert, seer ieverich om lyf en goedt te waegen, tot bystandt der selver stadt Lyer, ende is alsoo eenen grooten hoop Mechels volck, onder de comande van d'edele Heeren Nicolaes ende Ioannes vander Laen, ghebroederen seer ervaren inden oorloogh, uyt de stadt naer Lyer, ghetrocken, beneffens den Heere Capiteyn Sebastiaen Cuyser ingesetene van Mechelen, doch geboren van Duytslandt, Carolus van Boevekercken, Ladislaus van Gottignies, Iacobus van Cranendonck, Ioannes van wachtendonck, uytstekende soo seer in vroomheyt als Edeldom, oock vergheselschapt met d'Heer Joannes van Lathem Schouteth, Henrick van VVachtendonck oudt Borgemeester Philippus Schofio Schepene, d'Heer Martinus Roelants Edelman, den edelen Heer Baron van Bassigny, Geraerd de Horne, alsdoen Borgemeester, ende meer andere die hun uyterste gewelt sochten te thoonen, om ten dienst van den Coninck van Spagnien, hunnen wettigen Heer ende meester de voorseyde stadt Lyer te verlossen, gelijck oock de borgers van Antwerpen, met hulpe van de voorschreve Spagniaerden, seer dapper ghethoont hebben onder het bevel van Iaspar Mondragon, seer ervaren inden Cryghshandel, Anthonius van Berchem, Iacobus Daßa, Egidius de Mera, Melchior vanden Cruyce, Schepenen der selver stadt Antwerpen, de

welcke altemael door de voorschreven behouden Lisper-poort ingelaten sijnde, den vyandt soo wacker ende cloeckmoedich sijn Aenghevallen dat sy met de cracht en hulpe van Godt, en door het voorbidden van den heylighen Gommarus patroon vande stadt Lyer, dese vyanden en gebroedtsel der Calvinisten, niet alleen en hebben inden vlucht gejaeght; maer altemael om-hals ghebracht, in voeghen datter seer weynich sijn overgebleven, ten deele verdroncken inde Reviere de Nethe, ende over de vyf-hondert doodt geslagen, waer-over tot een eeuwige gedachtenisse alle jaeren op den 14. October, binnen de selve stadt Lyer wordt gehouden een generale processie, ende biddach, tot danckbaerheydt vande geluckige victorie, waer-van oock het af-beldtsel in schildry, op den Raedt-huyse van Lyer alnoch te sien is, waer-onder staen dese volgende regels.

En decimo quarto Octobris quod fata tulerunt
Hostibus expulsis capta recepta Lyra est.

Ende al-soo is de Stadt Lier op den 14. October verlost, ende vande clouwen der boose ketters bevrydt gheweest, om dat de schelmery vande vyanden al te groot was, die den oppersten Godt niet langer en cost verdraghen oft dees eer van dese verraedelijcke victorie moest als roock vergaen. Impii decidentes erunt sine honore & in contumelia inter mortuos in perpetuum, quoniam disrumpet illos Dominus inflatos & sine voce, & commovebit illos à fundamentis, & usque ad supremum

desolabuntur, & erunt gementes, & memoria illorum peribit, tamquam pulvis qui dispergitur a procella, tanquam arena vento disjecta, tanquam ictus contritui, tanquam corruscatio persringens. contra verò: quam pulchra est casta generatio cum claritate! immortalis est enim memoria illius, quoniam & apud Deum nota est, & apud Homines cum praesens est immitantur illam & desiderant eam cum se eduxerit, & in perpetuum corronata triumphat, incoinquinatorum certaminum praemium vincens.

Dat is:

De goddeloose sullen naer desen af-vallende sonder eere zijn, ende in versmaetheydt onder die dooden inder eeuwicheydt, want den Heer salse van een scheuren die opgeblasen zijn sonder stemme, ende hy salse beroeren vande fondamenten, ende sy sullen tot den oppersten toe verwoest worden, ende sy sullen suchtende zijn, ende hun gedenckenisse sal vergaen gelijck het stof vanden stormenden windt wordt verdreven, gelijck den donderslach en onverwachte daveringh ons over-valt, ende in teghen-deel: hoe schoon is een suyver generatie met claerheyt, want haer gedenckenisse is onsterffelijck, want sy is by Godt bekent ende by die menschen. Als sy tegenwoordich is soo volgen sy haer naer, ende sy begeren haer als sy haer selven ontrocken heeft, ende hy triumpheert gecroont inder eeuwicheydt winnende den loon der onbesmetter stryden.

Het welck altemael niet en is te verwonderen, aengesien dat Godt sijn geloovige kinderen, op hem betrouwende, bemindt en by-staet in den noodt, en die hem loochenen, haeten en verachten, verdoemt en vermaledyt, naer de doodt en in dit tydelijck leven beschaemt laet. Als in de voorseyde Liersche furie gebleken heeft, hoe dat de grouwelijcke Beldt-stormers en dwalen-

de ketters inde selve furie hadden van Godts tempels binnen Lier gemaeckt hun peerts-stallen, tuys-scholen, bordeelen en lombaerse borssen, datmen de roem-rycke Hooft-kercke van S. Gommaer (de welcke aen geen kercken vande heel werelt in netticheyt, suyverheyt en lochticheyt van bouw en moet wycken) ont-eert, ont-wyt en gevioleert heeft, daer den goeden Heer haer ten lesten af verlost heeft, jae niet teghenstaende dat dit ketters fenyn dese stadt seer dicwils heeft beschadicht, en als een heete pest geinfecteert, soo is gedenckweerdich en notabel dat men by menschen memorie tot op den dagh van heden onder de Liersche in-ghesetene Patriotten noyt iemandt van hun en heeft besmet gevonden met eenige ketterye, veel min sal bevonden worden dat dese stadt oynt eenighen persoon van quade gesintheyt (oft naer de ketterye riekende) binnen haer paelen ghedooght heeft, soo lanck als de selve stadt gestaen heeft onder het gebiedt van Spanien, daer sy met reden, jae tot haer glorie, lof en eer mach op roemen, om dat haer inwoonderen soo ryck als arm, hun tot noch toe altyt hebben gedragen voor oprechte kinderen van onse waerachtige Moeder de H. Kercke, en liever souden sterven als daer van te wycken, in der eeuwicheydt.

Dan sullen die Rechtveerdighe staen in groote volstandicheyt + tegen die gene die henlieden benouwt hebben, ende die haer arbeyden wegh genomen hebben, dan sullen die goddeloose beweenen hun eygen catyvicheyt, seggende: dit zijnse die wy somtyts in spot hebben gehadt en in gelijckenisse der lasteringen, wy onverstandige achten hun leven

te wesen rasernye. ende haerlieder eynde sonder eer, siet hoe sy gerekent zijn onder die kinderen Godts ende onder die Heyligen is hunlieder deel, daerom hebben wy gedoolt van den wech der waerheyt, ende het licht der Rechtveerdigheydt en heeft ons niet geschenen, ende die sonne der verstandicheydt en is ons niet open-ghegaen, wy zijn moede geworden in den wegh der boosheydt ende der verderffenis, ende wy hebben swaer weghen ghewandelt, maer den wegh des Heeren en hebben wy niet geweten. &c.

Dit zyn de clachten der goddeloose als hun berou en bekeeringhe te laet comt, ende 't gene hier voor staet, den troost der geloovige, volgens het boeck der wysheyt, ende alsoo eyndende sal sluytende noch seggen.

 
RAmpsalich on-geval dat 't uyt-gemergelt Lier
 
Soo dickwils op een jaer met af-breuck heeft besprongen
 
Met schelmsche kettery, en ander Cryghs getier,
 
Tot vrees der menschen, seer gestraft en soo bedwongen,
 
Dat niemand' rust en vond', jae selfs moest Godes kerck
 
Den haet der ketters, door veel ongelucken lyden,
 
En d'onstuymich gewoel der Secten nam gemerck
 
Op roof, en Maeghde-cracht en op't geloofs benyden.
 
Sulcx dat myn Musa vry mach schryven datse zyn
 
Kerck-brekers, Wichelaers, der Hemelen Bandieten,
 
Eer-schenders, Raven-aes, Rebellen Helsch fenyn
 
En af-geschuymde ras, die nimmer en genieten
 
Den zegen van den Heer, om al de schelmery
 
Daer sy med' zyn vervult, verwoed en on-gebonden,
 
Daer niemandt over heeft, recht, macht, oft heerschappy
 
Als Sathan, die hun acht veel minder als de honden.
 
Dus mogen wy den Heer wel dancken, die ons gaf
 
Rust, vred', geluck en troost, en heeft dit volck verdreven,
 
Waerdoor de stadt verrees als uyt een doncker graf
 
En schepte door 't geloof weer vreught, en een nieu leven.

Vorige Volgende