Logo DBNL
Faems weer-galm (1670)

Faems weer-galm

(1670)–Cornelis de Bie–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

De valscheyt van het menschen bedroch, ende de blindtheydt van hun sotternye.

HEt bedroch en valscheyt hebben soo grooten heerschappye inde wereldt als de eergiericheyt, want daer en wordt niet geplogen in eenigen handel van coopmanschap oft diensten, een iegelijck wie het is, draeght het masker van valscheyt, archeyt, list en bedroch: Quisque studet suis commodis: een ieder studeert op sijn eygen profyt, daer niet beter als het bedroch tot dienen en can, want het bedroch voeght sich over al op

de rechte zyde, van de logen-tael, en in't midden tusschen de gheveynstheyt en becommernisse, onder het gebiedt oft commande van 't vernuft, die den Capiteyn voor uyt is, om de waerheyt te vervolgen, te achter-halen ende uyt de werelt te jaegen: Soo dat de logen, de gheveynstheyt, behendicheyt, hypocriterye, arghlisticheyt, de dapperheyt ende sorghvuldicheyt zyn de principaelste aen-leyders om den mensch daer toe te trecken en te verblinden. Een Quack-salver geeft hem uyt voor eenen vermaerden Doctoor, een Hoer voor een eerlijcke Vrou, eenen Soldaet wordt in seven verscheyde Monsteringhen geapposteert, eenen Clerck bedrieght sijn Meester, die liever eenen gulden te veel eyscht als een duyt te weynich, eenen Weerdt bedrieght sijnen Gast, eenen Coop-man sijnen Calant, en duysent andere en steunen nievers op, als op valscheyt en bedroch, hunnen wil tracht soo wel naer het quaet als naer het goedt, onder den schyn ende geloove dat het iet goedts en profytich is, sulcx dat den vryen wille in alle ghelegentheyt haer voeght inde toe-stemminge. niet alleen van het bedroch maer in ontallijcke gebreken en ander sondige wercken. Al is't dat wynige menschen hun gebreken willen bekennen, daerom en isser geen swaerder saeck als te willen berispen het valsch bedroch, sotticheyt en ydelheyt van iemant die meynt wys te zyn, waer op den hooch geleerden Seneca seer fraey antwoordt aen sulcken laet-dunckende menschen, dat hy gelooven sou de selve wys te connen worden soo wanneer sy hun niet en lieten voor-staen wys te zyn.

Die weet waer de schat te vinden is, en vindende voor den dagh brenght, en is soo wys niet als de gene die gearbeyt hebbende om te vinden, en vindende besit, en stil-swygende wel weet te gebruycken. Die by het vier is en mach soo by niet sitten dat hy hem verbrandt, en soo veer niet dat hy kouw cryght. Die de voorsichticheyt lief hebben connen hun selven wachten van den on-redelijcken arbeydt die hun in de dool-wegen brenght van veel allenden. Daer niemandt de oorsaeck van en is, als de onvoorsichticheyt. En door de wulpsche sotticheyt van leven, van den Nar, Cortisaen ende den Pluymstryker wordt hedendaeghs de wereldt gheregeert, want al datmen inde wereldt siet hanteren is pluymstrykery, geveynstheyt en sotticheyt, arbeyt moeyt, ydeleheyt en geckerny: siet eens hoe dat de sotte Pluym-strykers hun draegen ende naer den mondt weten te fluyten om in officie te mogen blyven, ende daer van niet ghereformeert te worden, siet met wat hope ende schoone beloften datse hun selven palleren om crediet te behouden, siet hoe sy al scherende en lacchende het geldt weten uyt den buyl te clappen, siet met wat flick-vloeyeryen en logenen sy hun wel-varen trachten te coopen sonder te peysen op het Gemeyn-best, als sy daer by maer alleen comen wel te varen, siet hoe sy hun selven bederven om eenen hoogen Naem van mijn Heer te houden, en allen hunnen tydt besteden met getuygen om te coopen, schenkasien te doen, en de Rechters het swert voor wit wys maeken om de selve tot hun voor-deel te

crygen, noyt iet anders trachtende als een gelegentheijt van eygen baet-soekerye te ontmoeten, ende hun ydel punt van de eere over al te doen kennen, hun selven in-beldende (even als een kindt hebbende eenen stock tusschen de beenen, en sich latende voor-staen dat het te peerdt rydt, als eenen Ridder met een papiere vendel) te wesen de geluckichste des wereldts, en datse zyn onsterffelijck, oft van niemandt en connen gedwongen worden, hebbende duysent verscheyde gepeysen van ydel glorie, niet eens bedenckende dat de gepeysen die by nachten aen-comen van de Son noynt beschenen en worden, maer verdwynen, en over-sulckx het dencken en is geen weten, al is't dat de menschen veel meer dencken als sy begrypen, en noynt en sullen weten, daer-om is hun ydel dencken veel swaerder als loot, en het begryp lichter als een pluym, tot hoe veel dingen en verplichten sy hun niet, die sich daer in willen winden, wat dient hun voorsichticheyt, om ontsichtich te wesen, wat al sorghen en maecken hen niet beweeght, op wat hooge coorden en willen sy niet danssen, sonder vrees van te vallen, hoe en quetsen sy den naem ende faem niet, van hunnen evennaesten, om uyt syn officien te stooten en selfs daer in te geraecken, welcke eer, oft goeden naem maer en hanght aende tonge van eenen lasteraer, oft aen de handt van eenen stout-moedigen, d'een als sy het seght en d'ander, als sy het doet, t'gen' de menschelijcke voorsichticheyt niet voorsien noch beletten en can, wat verachterlijcke frenesie heeft desen mis-

slach, aen den mensch niet voorgeteelt, de eer is een kindt van de deught, en by gevolghe niemant de selve en can becomen, ten sy hy deughdelijck is, die hem oock niet en can benomen worden, soo lanck hy de deught behelst, die seer moyelijck is te cryghen, swaer om te bewaren, en licht om te verliesen, om datter soo luttel naer gestreeft wordt, dat is den slechten toestel der menschelijcker cranckheyt, de welcke in't begin des levens behoorde gestut, en soo afgeweert te worden, datse inden ouden dach geen oorsaeck en is, van allenden, miserie, ende een groot verlies van welvaren, Principiis obsta sero medecina paratur, siet in het begin toe, want de + medecyn wort menichmael te laet geprepareert, om u te genesen, die syn vruchten des landts wil bevryden voor de beesten, betuynen, oft met drayboomen af-sluyten, om in't eynde geen schade daer van te lyden, want daer den tuyn het leeghste is gaetmen ghemeynelijck eersten over, daer den draet het slapste is, daer sal hy eerst breken, t'is den vremdelinck, en den armen diemen eerst aentast, en wilt verjaegen, jae uyt de stadt bannen, soo hy maer het minste de waerheyt en seyt, tot beternisse vande gebreken, daer mede besmet sijn die hem regeren, en de meeste schuld' hebben.

En soo dese gebreken gesien worden, van de ghene die de selve behoorde te straffen, hy wort gepaeyt met t'gene den onrechtveerdigen een ander ontstelt, die slagen cryght moet boete geven, hoe wel datter noch niet een ongeluck

soo groot en is, oft het brenght noch al iet goedts mede, gehiel den man die van boven een huys seffens doodt viel, en hadde dat geluck dat hy geen arm ofte been gebroken hadde, altyt hebben de armen noch dat geluck (naer t'seggen van hun overste) datse (gebannen sijnde) niet arger onder-staen en hebben.

 
T'is quaet die vyandt wordt, besonder vanden armen
 
En datmen die verdruckt in plaets van te bescharmen
 
Jae niet gelijden can, wanneer hy vrempt is, dat
 
Hy sijne wooningh heeft in eenich huys van't stadt
 
Maer uyt gebannen wordt, daer Godt voor alle dinghen
 
Ons naer gelaten heeft hoemen de vremdelinghen
 
Om sijnen t'wil alleen ontfangen sou als vrindt
 
En geven al het gen' hun tot den noodt-druft diendt,
 
Maer laes het gaet verkeert, den armen mensch moet wyken
 
En dolen achter landt door boosheyt vanden rycken
 
Die hem niet sien en mach, doch wee hun die het sijn
 
En laten ongetroost en sonder hulp in pyn
 
Den armen vemdelingh, die nergens geene vrinden
 
Raedt ofte voorspraeck heeft, wie d'eerste plaets sal vinden
 
In't Hemels paradys ons Lasarus bethoont
 
En hoe den Rycken-Vreck wordt om sijn quaet geloont.

De onnoosel kinderen hebben de gewoonte datse den handel der menschen van rypen ouderdom al spelende sullen naer Aepen, en onder hun sullen maecken eenen Coninck, Capiteyn, oft Gouverneur, die sy ghedurende hun spel sullen gehoor saemen daer-naer verstoonen, jae daer-mede spotten en lachen. Ick vraegh den leser, oft de heel werelt anders is als een kinderspel

en sotte apery, als wanneer dat sy den menschen verheft met groote eer en digniteyt, en in't opbreken vande merckt bespot en veracht, de kinders met malcanderen spelende, en sullen hun in de gemaeckte Coningen, en Princen, die sy al spelende kiesen, niet verhooverdigen, wetende dat hunnen handel maer spel en is, gelijck wel de menschen inde minste eer die hun wordt aengedaen, Ludovicus den tweeden, Coninck van Vranckryck, comende by geval eens inde keuken en siende een kindt de spit keeren en wenden, vraeghde hoe veel dat met dit ampt dagelijcx was winnende, antwoorde niet anders, dan soo veel als den Coninck, tantum quantum Rex ipse, en wederom gevraeght, quid ergo lucratur Rex, welwat wint dan eenen Coninck, respondit victum & vestitum tantumdem & ego, sed ille à Deo, ego verò ab eo dum illi inservio, het antwoort wederom, den Coninck wint cost en cleederen, ghelijck ick oock can winnen, maer den Coninck cryght de selve van Godt, en ick van hem die ick ben dienende, den Coninck Ludovicus over dese antwoord vorwondert, heeft het selve kindt tot belooningh van syn cloeck verstandt doen verheffen, en versien van t'gene t'selve tot syn onderhoudt noodlich was, dat veele menschen het verstandt hadden, om te dencken wie hun de gaven toe-schickt, en van waer de selve comen, sy souden hunnen Heer ende Godt hier boven (die de loopende fonteyn is van alle goedt) beter lief hebben dienen ende bedancken, nam desuper omnia desuper.

Siet eens de sotticheyt en verblindtheyt des

werelts, hier looptmen mascarade, daer gaet-men te dans-school, hier speltmen cluchten en comedien, daer houdmen bancketten en baletten, daer schitmen den vogel, jae sulcken neersticheyt moyt en arbeydt gebruyckende, om eenen houten vogel af te schieten, al oft daer een landtschap mede te winnen waer, en om sulcken apenspel te sien, worden waghens en Carossen in-gespannen, om t'selve te bekycken ende ontrent dit gewoel, noch tenten ghestelt voor een ure tyts, dat de selve ydelheyt is durende, om in te rusten al oftmen een casteel te belegeren hadde, en het sotste van al dat den gene die door geluck compt Coninck te wesen, ende dicwils synde eenen schoenlapper, moet een ader gheopent worden, om dat hy flou is door de alteratie, oft beroerte van sulcken eer want de eer die hem wordt aengedaen, van met Trommels en Trompetten, jae met Tortsen (daer-men den Godts dienst mede verheft) desen Coninck thuys te leyden, den welcken dan noch moet op de hooghe syde gaen, van Ridders en edele Cavailleers, en het cluchtichste en aldersotste van al, datter noch veel wyse en oude gedaeghde mannen van staet, allen dese sotticheyt aenschout hebbende, noch in't scheyden niet en sullen naer huys gaen, oft sy moeten den Coninck eerst sien, al oft sy hem noyt gesien en hadden, die seer dickwils altyt geweest synde een oytmoedich en Godt-vreesende man, door dese ydel verheffingh soo wordt verhooverdicht dat hy ten lesten syn selven niet meer en kent, siet de dullicheyt, siet de ydelheyt en dwaesheyt

van de menschen, en wel insiende sult niet anders connen achterhalen als sotticheyt en ydelheyt, dat inde werelt omgaet, hy is ghenoch verheven en ge-eert, die de eer weerdich is door een goedt en rechtveerdich leven, hy is Coninck genoch die syn selven can regeren, hy is machtighen Keyser genoch, die syn eygen begeerte en lusten can temmen, een ander sotticheyt compt my te voren, vande ghene diemen kiest voor eenen deken vande gulde camers, den welcken willende wesen een vande eerste litmaeten, hem voegende in alle processien van staet, aen het hoogh eynd', om den grooten tytel van Deken, en met alle syn ander mede-broeders vergadert synde, heeft den voorschoot aen, en is den weerdt die moet gaen tappen, schencken, dienen, en het gelach rekenen, waer-door sulcken dekens, die dicwils te voren waren seer sobere, en huyshoudende persoonen, en sorgende voor vrou en kinderen, vroegh en laet aen hun werck met desen grooten tytel van dekenschap, worden dickwils groote dronckaerts, luyaerts, en deugenieten. Met meer ander jae duysent diergelijcke sotternyen, die te lanck souden vallen om te beschryven, en om cortheyt wil achter laet om met geen wereltse sotten in twist te vallen want den twist en tweedracht veel rust benemt, en is den onderganck van veel welvaren, daer de eendracht in tegendeel groote macht en cracht beeft.

Daer-om behoorde (segghen sommighe fray schryvers) de eendracht te wesen gelijck een wel gevoeght volmaeckt lichaem, daer niet aen en

mach ontbreken, want een lichaem is van veel deelen, die verscheyde werckingen hebben, en besondere bewegingh, en bevoorderen veel goede diensten voor malcanderen, want de voeten en beenen draegen het lichaem, de handen arbeyden om den cost, de schouders hebben den last, de oogen sien, en de ooren hooren, en soo voorts, alsoo gaeget met den gemeynen staet der saecken, die door de eendracht aen het gemeyen dinstich is, en waer-door het gemeyn wordt onderhouden, om alles bequamelijck te schicken en te bewaren, waer-op Salustius seydt: de wyl alle geschapen dingen vergaen, soo acht ick dat als Roomen tot haer hoogste staet gheraeckt is, haer borgeren tegen malcanderen sullen stryden, en dat sy verswackt, oft half doodt synde, de roof van eenich vorst oft machtich volck licht sullen worden, want anders souden alle volcken des werelts by malcanderen vergadert, dit machtich ryck niet connen doen wagelen, oft behinderen, sulcken sterckte en gewelt heeft de eendracht, soo de stedelinghen niet eendrachtich en syn, wat rust can de ghemeente genieten, maer in teghendeel moeten door de tweedracht vergaen, daer den verborgen haet, en te grooten sorgh voor eygen voordeel, en al te jongen en onrypen raedt, veeltyts de oorsaeck van syn. De Overicheyt van Roomen, bedenckende de seden en goede manieren van hun voor-ouders, die sy wilde manieren van hun voor-ouders, die sy wilde naer-volgen, pooghde altyt t'gemeyne nut van't besonder af te scheyden, en t'gemeen boven het besonder te stellen, sy achten de eer in alle saec-

ken, naer de goederen des gemoedts, door de welcke sy houwelijcken maeckten, volck vercregen om te stryden, om datse veel vermochten die eenighe eer costen behalen, een iegelijck was daer-om seer neerstich, om de gemeene en niet syne besondere bystant te vervoorderen, en men wilde liever arm onder een rycke ghemeente, dan ryck in een arme stadt leven, het gene hedendaeghs, al veel anders en averechts gaet, daer-men liever syn selven tracht te maintineren, in officien tot syn eyghen profyt, en soo te scheren en te plucken, dat de gemeynte daer-door arm en kael wordt, als het gemeyn best, tot voordeel vande gemeynte voortestaen, en alle gelegentheyt van overlast by tyden af te weiren, ende voor te comen, en daer-om is de eygen-baet de verwoestingh der gemeynte, die door de eygen baet arm wordt, en ten onderen gaet, want hadden sy dickwils beter voorspraeck, sy souden soo niet verdruckt worden, daer-om is de goede regeringe het al-gemeyn welvaeren van het landt, waer-door de inwoonderen al gevende ryck, en al vechtende sterck worden.

 
Die tot bevoorderingh van 't al gemeyne nutt
 
Syn eygen voordeel schouwt, sich van veel nydt beschutt.
 
En tot vergeldingh cryght de grootste eer der staten
 
Oft anders doet hy hem by alle menschen haten,
 
Om de verwoestingh van d'eendrachtighe gemeynt
 
Die haer in plaets van een, wel duysent praghen seynt.
 
Dat doet de giricheyt, die d'oogen weet te blinden
 
En laet haer over al in smenschen herten vinden
 
Waer-door d'onnooselheyt verdruckt wort en geplaeght
 
En om de eygen baet verdreven en verjaeght.
 
Tot inden afgrondt van de arremoed' verstooten
 
By diese meest regeert, alleen maer om syn pooten
 
Te doppen in't profyt, voordeel en eygen baet
 
Die nu het hooghste woord' wilt hebben inden Raedt,
 
Hoe can het dan wel gaen met menschelijcke saecken
 
Ter wylen ieder een tracht t'punt van d'eer te raecken
 
Om t'voordeel en profyt, jae liever steden siet
 
Met haer inwoonderen belast en gaen te niet
 
(Als hy maer wel-en-vaert) dan hun geluck te wenschen
 
Dat is den boosen aert van baetsoeckighe menschen:
 
Tis hun genoch als sy van als maer vry en sijn
 
En achten niemandts druck, dan wel hun eygen pyn.
 
Is dit den eedt bewaert voor het gemeyne voordeel
 
Is dit des armen troost en bystandt, naer myn oordeel
 
Tis overschat gewelt, een moordery van rust
 
Dat-men by tydt en stondt het noodt-vier niet en blust
 
Men laet veel liever om t'profyt sijn onderdanen
 
Uyt perssen t'beste bloedt en t'ongelijck betranen
 
Als eens te sien waer steckt den aldergrootsten noodt
 
Van d'ingesetenen die sitten schier half doodt
 
Door het misbruyck van hulp dat door hun compt te falen
 
Die uyt t'gemeyne best hun eygen ryckdom halen
 
Maer dit en leert geen schrift van d'oud' oft nieuwe wet
 
Sulck doen beswaert noch meer den crancken in sijn bet
 
Hy walght van dien dranck hy smaeckt op niemants tongen
 
Al is't dat hy in noodt (door d'eygen baet gedwongen)
 
Die alleen drincken moet, verschuylt jae vol fenyn
 
Wat wilt den siecken doen als t'anders niet can sijn,
 
Want schoon dat de doctoors gesondt en cael van leden
 
Jae sonder middels sijn hy isser med' te vreden,
 
Ter-wyl hy evenwel hun onderhouden moet
 
Dus is hy willich om te storten t'leste bloet.
 
Hy siet geen ander troost, hy siet dat goy verwerders
 
Geen trou aenleggers sijn, oft gheen oprechte herders,
 
Hy siet wanneer het vier in beyd' de armen is
 
Datmen die corten moet tot hulp en beternis
 
Van t'leven, dat den noodt hem dwinght om in te drincken
 
Den slaep-dranck die sy voor soo veele siecken schincken
 
Om dan licht toe te staen al datter wordt versocht
 
Het gaet soo henendaeghs schoon datmer tegen vocht
 
Het word al uyt gewerckt, men acht niet meer het haten
 
Van iemandt d'eygen baet doet Moer en Vaer verlaten
 
Ick loop in't spoor verdoolt van sulcken wyfelry
 
Daer m'om vuyl eygen baet, en schelmse lackerny
 
Van Ryckdom, sijn gebraet met anders vet gaet druypen
 
En het gemeyne best soo t'onrecht ondercruypen,
 
De eygen baet en laet u houden hair oft pluym
 
Want sy gedurich leydt op haren valsen luym.
 
Een Clock-hin beter sal haer kiekenen beschermen
 
Als d'overheyt nu doet tot bystandt vanden armen,
 
De eygen baet alleen, siet hel noch duyvel aen
 
Ten waer geen wonder dat-men d'aerde sach vergaen.

Dat de on-geregelde liefde de bederffenisse der zielen is, can ick vast-stellen in veel exempelen, die ons den schroom daer van aen-wysen, de wellustige begeerten sullen gemeynelijck door de genietinge verhitten en vermeerderen, waer van Julius Caesar een recht voor-belt is, naer het schryven van Cajus Suetonius, wiens leven aen ons de ongelijckheyt deser begeerten genoech verthoont, want niemant en was in dien tydt meer tot de ghenuchten van een ongeregelde min

geneghen, als desen groot-mogenden Keyser, de belden diemen tot Roomen naer sijn gelijckenis noch sien can (naer het schryven vanden voorschreven Suetonius) bewysen dat hy was schoon, vrolijck en vol van tronie, swert en wacker van oogen, hy had behalven sijn Vrouwen, die hy viermael veranderde, en sonder sijn Concubinen en Jongers diemen Berdassen noemt, mede te tellen den maeghdom vande overschoone en vermaerde Cleopatra Coninginne van Egypten, waer van den jongen Caesario geboren wierdt, hy minde tot Roomen oock de gemalin von Servius Supitius, de Echtgenoot van Galbinius, genoemt Lollia, daer by Tertulla de Huys-vrou van Crassus, ende oock Mutia de Vrou vanden Grooten Pompeius, waerom Pompeius haer oock verliet en dede verjagen. Men schryft dat Mahomet, die Constantinopolen won en den Grieckschen naem verdelghde, soo grooten hoeren Voocht was, als een Cryghs-man, den welcken over de 1000. Concubinen en dry hondert getroude Vrouwen hadde, die soo versot was op de hoerdery en onredelijcke minsucht, dat hy bynaer sijn Ryck liet ten onderen gaen, gelijck Holofernes versot zynde op de kuysche en vrome Judith door hope van haer te beslapen, sijn hooft verloor, sulcx dat de begeerten der liefde de geweldichste vyanden zyn die den mensch bespringen, en niet alleen doen verquisten sijn geldt en goedt, maer doen verteren sijn eygen vleesch en bloedt, datse doen vrotten eer dat begraven is, daer-om werdt ten tyde van Augustus Keyser van Roomen, ter

doodt gedoemt, de gene die hun naeckt verthoonden aen vrouwen, om de on-gheregelde minne-lusten daer door te dempen, en om hun wateren suyver te houden, werdt op lyf-straf verboden, met hun naeckte leden daer in te gaen. Voorwaer datter sulcken Wetthen hedendaeghs gepubliceert, naer-gevolght en onderhouden wirden, daer en sou soo menige lichte dant, door haer onkuyse naeckte leden, geen suyver oogen becoren, en in lusten doen vallen, gelijck dickwils gebeurt door hun vervloeckte aen-lockselen, van buyten schoon en van binnen als versche geruymde pravaten stinckende De openbare hoeren tot Roomen, ghewoon zynde heel naeckt te gaen, en zyn noch noyt soo schaemteloos, dat sy hun niet en souden decken, als hun te gemoet quam eenigen achtbaren persoon, die sy costen oordeelen grooten af-keer te hebben van de oncuysheyt, daer de Nederlandtsche lichtveerdige Vrouwen (al en zynse geen hoeren) dorven half naeckt verschynen voor den autaer Godts, en hunnen Heer en Schepper ontfangende den Priester connen jagen in duysent becoringen van oncuysheyt, die de bederffenisse is van veel zielen. Sy en peysen niet dat Adam en Eva hun naecktheyt (die onnoosel was) bedeckten, met vygebladeren, en niet den mondt daer sy mede gesondicht hadden. De Turcken en Italiaenen zyn seer jalours op hun vrouwen, en houden de selve in huys gesloten, en uyt-gaende besorghen datse geen naecktheyt en souden verthoonen, en doen tot het aensicht toe met een lamper be-

decken, om niemant tot vuyle ontucht aen te locken.

Euripides noemde de wyven en dochters van Sparta Andromanes, dat is te seggen, rasende naer 't mannelijck, om dat sy onbeschamelijck verscheyde leden van hun lichaem ontdeckt lieten, die nochtans behoorden bedeckt te blyven, om hun schandelijcke min-sucht daer door uyt te wercken, en daerom noemde Tertulianus hun offer-beesten van openbare ontucht. De clachten die veel vermaerde Schryvers zyn doende van de geylheyt der vrouwen, en souden niet staen in eenen riem papier, soo ick de selve breeder wilde beschryven, sulcx dat sy soo wel als de mans de vuyle drift tot oncuysheyt onderworpen wesen, al is't dat sy tot lyden geboren zyn.

 
Een naeckte Vrouw licht maeckt
 
Dat-men tot sonden raeckt.
 
Al die sich op de jacht by wylen gaet vermaeken
 
Behoorden scherpelijck te letten op veel saeken,
 
Op een voorsichtich oogh, getemde maticheyt
 
Waer in dat groote winst van lanck te leven leyt:
 
Een jager die het wildt naer lusten gaet bespeuren
 
Dient eersten wel te sien wat daer al can gebeuren
 
En letten op de les die ons den Wysen geeft,
 
Dat die sijn oogen dwinght, op d'aerd' voorsichtich leeft,
 
N'en jager noyt en mach sijn nieuw lustige sinnen
 
Doen swieren op't bejach van ongeregelt minnen
 
Oft anders sijnen lust, en wordt niet meer ge-eert
 
Den hondt vergeet sijn les die hem den meester leert,
 
Want siet den jager can door eenich dartel mallen
 
Door het gesicht alleen in duysent lusten vallen,
 
Hy can door een quaet oogh vergeten sijne proy
 
Jae can sich door 't gesicht doen leggen op het stroy
 
Oft die hem licht'lijck moeyt met ander quaey gebreken,
 
Die sietmen menichmael in groote quellingh steken
 
Al die dan jaegen wil, en breckt noyt uwe rust
 
Door de nieusgiricheydt van ongetoomde lust,
 
Weet dat aen Venus wicht niet beter can behaegen
 
Dan dat hy vindt een sot vermoeyt door't hitticg jaegen
 
Hy weet dat d'ydel oogh licht op een ander loert
 
Waer door hy in u ziel veel vuyl begeerten voert,
 
Hoe menich jong-gesel gaet buyten met sijn honden,
 
En vindt gelegentheydt van duysent vuyle sonden,
 
Ter wylen 't grootste quaet gedaen wordt in het stil,
 
Door het vol-brengen van den langh geterghden wil,
 
Siet hoe een Strato heeft de deught door lust vertreden
 
Om dat hy maer eens sach een maeght met naeckte leden.
 
En heeft niet Barsabe een schoon volmaeckte wyf
 
Verlockt een Potentaet, door haer oncleede lyf?
 
Siet eens hoe veer dat 't vier can spreyden sijne vlammen
 
Siet hoe licht dat den mensch door't vier can Godt vergrammen
 
Acteon sach maer eens Diaen de jacht Goddin,
 
Wert stracx in sijne ziel onsteken van de min,
 
En schoon hy was een Heldt, een Heere van veel landen
 
Viel om een naeckte vrou in duysent vuyle schanden,
 
Die op de jacht vergat sijn rappe jagers reys,
 
Door aen-gedreven lust, en een verlieft gepeys,
 
Tot 't naeckte vrouwen volck, de suyvere Diana
 
En Aretusa, met Lucina en Rosana
 
In't water-bad gestelt, waerom hy in een hert
 
Met horens op het hooft terstont verandert wert
 
Waer door dat hy terstont sijn wesen heeft verloren
 
Van't menschelijck natuer, en is geheel her-boren,
 
'tHeel jacht-getuych verdween, ja werdt als wilt en snel.
 
In't loopen als een hert, want creegh een herten vel,
 
Vier-voetich, heel behaert, waer-door sijn eygen honden
 
Acteon hebben voor een wilden hart verslonden.
 
Siet dan wellustich oogh waer naer gy dickwils loert,
 
En inden lossen geest soo blindelinckx vervoert,
 
Al die sijn tongh bedwinght en d'oogen can bewaren
 
Bevrydt sijn ziele van veel druck en quaelijck varen,
 
Bewaert sijn leven lanck en selden comt in twist
 
Met Godt, want door den lust het leven wordt gemist.
 
Gy soete Maeghden volck, gy ydel wispeltuyten'
 
Wilt altyt uyt gedacht u vuyle lusten sluyten
 
Oft u aen-lockich vlees soo seer niet en ontdeckt,
 
Waer door een kuysch gesicht tot lusten word verweckt,
 
Want wee hun die het lyf al wat te seer ontblooten
 
Waer aen een suyver hert sich lichtelijck can stooten.
 
Vlucht dan lichtveerdicheyt, en leeft in eer en deught
 
Soo lockt gy noyt tot sond' de vry en losse jeught.

Vorige Volgende