Bijdrage tot een klankatlas van het dertiende-eeuwse Middelnederlands

1.3. Overzicht

Op basis van de beschreven selectie houden we uiteindelijk 1047 documenten uit 152 schrijfcentra van de hand van 634 scribenten over. Een lijst van de geëxcerpeerde nummers is in bijlage 1 te vinden. In de tabel onder 1.3.2 zijn de teksten naar hun schrijfcentrum, scribent en datum gerangschikt. De principes waarnaar de tabel werd opgesteld, beschrijven we onder 1.3.1, een reeks aantekeningen volgt onder 1.3.3.

1.3.1. Indelingsprincipes

1.3.1.1. De schrijfcentra

In geval van twijfel zet Gysseling in zijn Corpus een vraagteken achter de naam van het schrijfcentrum. Bovendien geeft hij in enkele gevallen twee mogelijkheden op. Voor ons doel moesten we de vraagtekens weglaten⁶⁾ en één van de twee mogelijkheden kiezen. In de regel opteerden we voor de eerste⁷⁾.

Om een vergelijking met de lijst in het CG⁸⁾ te vergemakkelijken, rangschikten we de schrijfcentra in onze tabel in dezelfde volgorde zoals ze daar worden opgesomd. Elk centrum duiden we in het vervolg aan met een siglum bestaande uit 3 hoofdletters. Een alfabetisch overzicht van deze siglen is te vinden in bijlage 2.

6) Bij 137 van de hier geëxcerpeerde documenten, d.i. 13,1%, geeft Gysseling zijn lokalisering onder voorbehoud. In bijlage 1 zijn deze nummers met een vraagteken achter het schrijfcentrum gemarkeerd.

7) In de volgende 25 gevallen (2,4% van de onderzochte documenten) geeft Gysseling 2 mogelijke schrijfcentra op; onze optie is gecursiveerd: CG nrs. 41 (Lubbeek/HEV), 200 (OWI/Zomergem), 523 (ARK/UTR), 708 (ASN/GEN), 899 (Meldert/TIE), 975 (ARK/Schelluinen), 998 (GEN/VAM), 1052 & 1053 (Lubbeek/HEV), 1101 (AAR/MAL), 1113 (MOK/SIJ), 1145 & 1146 (GEN/VAM), 1214 (MOK/SIJ), 1238 & 1239 (DRO/GEN), 1256 (GEN/VAM), 1350 (AAL/GER), 1436 (HOU/UTR), 1488 (DRO/GEN), 1506 (GEN/SIJ), 1522 (KLE/HOL), 1719 (BAZ/Bornem), 1780 & 1781 (MON/RIJ). In bijlage 1 zijn deze nummers met een asterisk achter het schrijfcentrum gemarkeerd. Vgl. ook de opmerkingen in tabel 1.3.2.

8) Gysseling 1977, 1, XXI-XXVII.

[p. 18]

1.3.1.2. De scribenten

In de tabel worden de schrijvershanden met het siglum van hun schrijfcentrum en een Romeins cijfer aangeduid. AAR V moet dus gelezen worden als ‘hand V uit het schrijfcentrum Aardenburg’. De nummering van de handen berust op de chronologische rangschikking van hun oudste document. Daaruit volgt dus dat niet alle teksten van hand I noodzakelijk ouder zijn dan die van de handen II en III. Scribent I kan b.v. een tiental jaar werkzaam geweest zijn, terwijl van hand II slechts één document bewaard is, dat maar een paar maanden na de oudste tekst van hand I geschreven werd. Voor zover bekend wordt de naam van de scribent in de rubriek Opmerkingen vermeld.

Als van dezelfde schrijver meerdere documenten bewaard zijn, hebben we die in chronologische volgorde geplaatst en met Arabische cijfers genummerd.

1.3.1.3. De data

Een aantal documenten in het CG is niet precies gedateerd, zo b.v. de nrs. 2, 5, 172, 308 enz. Waar 2 of meer mogelijkheden opgegeven worden, opteerden we voor de jongste. Wanneer algemene omschrijvingen zoals ‘derde kwart van de 13de eeuw’ gegeven worden, kozen we het laatste jaar van die periode, in het voorbeeld dus 1275.

Als een mogelijke datum uit de tekst kon worden afgeleid, zoals vaak in CG 295 en in andere akten, hebben we de tekstfragmenten daarnaar gedateerd.

1.3.2. Overzichtstabel

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
AALST	AAL	I	1	243	1279.03
		II	1	391	1282.03
			2	410	1282.04
		III	1	756	1287.12
		IV	1	827	1289.01
		V	1	993	1291.02
		VI	1	994	1291.02
		VII	1	1008	1291.03
		VIII	1	1096	1291.11
		IX	1	1164	1292.05
		X	1	1350	1294.08	Event. uit GER
		XI	1	1453	1295.10
		XII	1	1524	1296.08
		XIII	1	1705	1298.10
		XIV	1	1878	1300.06
AARDENBURG	AAR	I	1	129	1273.02
		II	1	170	1275.12
		III	1	221	1278.03
		IV	1	237	1278.11
			2	520	1284.02
			3	863	1289.06
		V	1	311	1280.09
			2	631	1285.11
			3	711	1287.03
			4	905	1290.02
			5	906	1290.02
			6	930	1290.05
			7	1207	1292.12
			8	1220	1293.03
			9	1291	1293.12
			10	1345	1294.06
		VI	1	394	1282.03

[p. 19]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
	(AAR)	VII	1	475	1283.04
		VIII	1	680	1286.07
		IX	1	725	1287.06
		X	1	1101	1291.12	Event. uit MAL
		XI	1	1298	1294.01
		XII	1	1387	1294.12
			2	1396	1295.11
		XIII	1	1355	1294.04
			2	1413	1295.04
		XIV	1	1414	1294.04
		XV	1	1553	1296.12
		XVI	1	1875	1300.05
ABKOUDE	ABK	I	1	1693b	1298.08
AKSEL	AKS	I	1	124	1272.08
		II	1	189	1277.01
		III	1	224	1278.04
		IV	1	641	1286.01
		V	1	1714	1299.01
ALKEMADE	ALK	I	1	1287	1293.11
AMERSFOORT	AME	I	1	1917	1300.11
ANTWERPEN	ANT	I	1	197	1277.07
		II	1	1425A	1295.05
			2	1426	1295.05
			3	1539	1296.10
			4	1848	1300.01
ARKEL	ARK	I	1	523	1284.04	Event. uit UTR
		II	1	975	1290.12	Event. uit Schelluinen
		III	1	1778	1299.07
ASSE	ASS	I	1	1732	1299.03
		II	1	1775	1299.07
			2	1782	1299.07
ASSENEDE	ASN	I	1	708	1287.02	Event. uit GEN
		II	1	913a	1290.04
		III	1	1155a	1292.05
		IV	1	1232	1293.04
		V	1	1655	1298.02
		VI	1	1751	1299.04
		VII	1	1770	1299.07
AVERBODE	AVE	I	1	1927	1282.00
BAZEL	BAZ	I	1	1719	1299.01	Event. uit Bornem
BEERST	BEE	I	1	1621	1297.07
			2	1767	1299.06
BERGEN-OP-ZOOM	BOZ	I	1	1363	1294.10
			2	1869	1300.04
BIEZELINGE	BIE	I	1	125	1272.10
		II	1	365	1281.07
		III	1	422	1282.05

[p. 20]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
BLANKENBERGE	BLA	I	1	1667	1298.04
BOECHOUTE	BOE	I	1	296	1280.04
		II	1	956	1290.08
		III	1	1485a	1296.02
BOUDELO	BOU	I	1	1305	1294.02
		II	1	1665	1298.03
		III	1	1720	1299.02
BRABANT,	KHB	I	1	860a	1289.06
HERTOGELIJKE			2	919	1290.04
KANSELARIJ			3	937	1290.06
			4	1047	1291.06
			5	1090	1291.11
			6	1163	1292.05
		II	1	1226	1293.03
		III	1	1704	1298.10
		IV	1	1804	1299.10
BREDA	BRE	I	1	75	1269.05
		II	1	235	1278.09
		III	1	280	1279.12
		IV	1	869	1289.08
			2	870	1289.08
			3	985	1291.01
		V	1	920	1290.04
		VI	1	1316	1294.03
		VII	1	1635	1297.10
		VIII	1	1831	1299.12
BRUGGE	BRG	I	1	24	1263.07
			2	26	1263.12
			3	27	1263.12
			4	28	1264.03
			5	32	1264.11
			6	78	1269.09
			7	104	1271.05
		II	1	31	1264.07
		III	1	33	1265.07
			2	46	1267.04
		IV	1	34	1265.08
		V	1	39	1267.02
			2	40	1267.03
			3	50	1267.07
			4	51	1267.08
		VI	1	45	1267.04
		VII	1	52	1267.10
		VIII	1	53	1267.11
		IX	1	54	1267.12
		X	1	58	1268.04
			2	68	1268.12
			3	85	1270.04
			4	110	1271.11
			5	114	1272.02
		XI	1	60	1268.07
			2	62	1268.08
			3	71	1269.01
			4	76	1269.07

[p. 21]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
	(BRG)	XII	1	61	1268.07
			2	132	1273.04
		XIII	1	80	1269.10
			2	83	1269.12
			3	84	1270.01
		XIV	1	89	1270.07
			2	977	1291.02
		XV	1	128	1273.02
			2	143	1274.01
			3	159	1274.09
			4	176	1276.02
			5	935	1290.06
			6	1248	1293.05
		XVI	1	152	1274.05
		XVII	1	165	1275.05
			2	169	1275.05
			3	245	1279.04
			4	285	1280.02
		XVIII	1	188	1276.12
		XIX	1	202	1277.08
			2	205	1277.09
			3	207	1277.09
		XX	1	222	1278.03
			2	228	1278.06
			3	303	1280.07
			4	318	1280.11
		XXI	1	230	1278.06
		XXII	1	240	1279.02
			2	349	1281.05
			3	434	1282.09
			4	584	1285.02
			5	716	1287.04
			6	924	1290.05
			7	972	1290.11
			8	1014	1291.03
			9	1171	1292.06
			10	1677	1298.05
			11	1724	1299.02
		XXIII	1	242	1279.03
			2	258	1279.07
			3	269	1279.10
		XXIV	1	281	1279.12
			2	479	1283.05
			3	1281	1293.09
			4	1432	1295.06
			5	1547	1296.11
		XXV	1	301	1280.06
		XXVI	1	343	1281.04
			2	1708	1298.11
		XXVII	1	345	1281.05
			2	876	1289.09
			3	1514	1296.07
		XXVIII	1	350	1281.06	Jhan Wippe
			2	1131	1292.03
		XXIX	1	369	1281.09
		XXX	1	392	1282.03
			2	775	1288.02
			3	1033	1291.05
			4	1561	1297.01
			5	1670	1298.04

[p. 22]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
	(BRG)		6	1741	1299.03
			7	1799	1299.10
		XXXI	1	393	1282.03
			2	450	1282.11
			3	463	1283.02
		XXXII	1	458	1283.01
		XXXIII	1	506	1284.01
		XXXIV	1	530	1284.04
		XXXV	1	607	1285.06
		XXXVI	1	636	1285.12
			2	856	1289.05
			3	934	1290.06
		XXXVII	1	646	1286.01
			2	839	1289.03
			3	1669	1298.04
		XXXVIII	1	665	1286.04
		XXXIX	1	705	1287.01
		XL	1	845	1289.04
			2	1153	1292.04
			3	1776	1299.07
		XLI	1	885	1289.11
		XLII	1	891	1289.12
			2	1233	1293.04
		XLIII	1	901	1290.01
		XLIV	1	952	1290.07
			2	1679	1298.05
		XLV	1	1110	1292.01
			2	1199	1292.11
			3	1769	1299.06
		XLVI	1	1198	1292.11
			2	1420	1295.04
			3	1468	1295.12
		XLVII	1	1320	1294.04
			2	1752	1299.05
		XLVIII	1	1358	1294.10
			2	1585	1297.03
		XLIX	1	1423	1295.05
		L	1	1483	1296.02
		LI	1	1885	1300.02
			2	1900	1300.09
BRUSSEL	BRS	I	1	182	1276.07
			2	195	1277.06
		II	1	194	1277.06
		III	1	1648	1298.01
		IV	1	1656a	1298.02
		V	1	1851a	1300.01
DAMME	DAM	I	1	316	1280.10
		II	1	681	1286.07
		III	1	682	1286.07
		IV	1	889	1289.11
			2	1274	1293.09
			3	1354	1294.09
			4	1463	1295.11
			5	1567	1297.07
			6	1787	1299.09	Deel 1 v.d. tekst
			7	1814	1299.11
		V	1	1787	1299.09	Delen 2 en 3

[p. 23]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
DEINZE	DEI	I	1	443	1282.10
DENDERMONDE	DEN	I	1	988	1291.01
DEVENTER	DEV	I	1	1899	1300.08
DILBEEL	DIL	I	1	1358	1296.10
DORDRECHT	DOR	I	1	233	1278.08
			2	399	1282.03
			3	513	1284.01
			4	529	1284.04
			5	532	1284.04
			6	534	1284.05	Delen 2-8 v.d. tekst
			7	542	1284.06
			8	547	1284.06
			9	558	1284.09
			10	675	1286.06
			11	809	1288.08
			12	849	1289.04
			13	859	1289.06
			14	923	1290.05
			15	980	1290.12
			16	1021	1291.04
			17	1188	1292.09
			18	1339	1294.06
			19	1399	1295.01
			20	1445	1295.02
			21	1532	1296.09
			22	1545	1296.11
			23	1624	1297.07
			24	1641	1297.00
		II	1	398	1282.03
		III	1	534	1284.05	Deel 1 v.d. tekst
			2	601	1285.05
			3	602	1285.05
			4	669	1286.04
			5	702	1286.00
			6	719	1287.04
			7	754	1287.12
			8	1319	1294.03
			9	1335	1294.06
			10	1381	1294.11
		IV	1	534	1284.00	Derde hand
		V	1	700	1286.00
		VI	1	837	1289.03
			2	838	1289.03
			3	1069	1291.09
			4	1070	1291.09
			5	1112	1292.01
			6	1517	1296.07
		VII	1	910	1290.03
		VIII	1	1009	1291.03
			2	1139	1292.03
			3	1154	1292.04
			4	1284	1293.10
			5	1295	1293.12
			6	1391	1294.00
			7	1439	1295.07

[p. 24]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
	(DOR)	IX	1	1081	1291.10
		X	1	1246	1293.05
			2	1255	1293.06
			3	1264	1293.07
			4	1267	1293.07
			5	1271	1293.07
			6	1272	1293.08
			7	1392	1294.00
DRONGEN	DRO	I	1	1238	1293.05	Event. uit GEN
			2	1239	1293.05	Event. uit GEN
		II	1	1488	1296.03	Event. uit GEN
DUDZELE	DUD	I	1	1789	1299.09
DUFFEL	DUF	I	1	949	1290.07
		II	1	1286	1293.11
			2	1296	1293.12
		III	1	1546	1296.11
		IV	1	1866	1300.04
DWORP	DWO	I	1	1614	1297.06
		II	1	1686	1298.05
EEKLO	EEK	I	1	426	1282.06
		II	1	484	1286.06
		III	1	805	1288.07
			2	1085	1291.10
			3	1411	1295.03
			4	1418	1295.04
		IV	1	830	1289.02
			2	836	1289.03
		V	1	909	1290.03
			2	1548	1296.11
			3	1565	1297.01
		VI	1	1698	1298.10
EGMOND	EGM	I	1	1909	1300.11
ELMARE	ELM	I	1	217	1278.01
		II	1	431	1282.08
EPPEGEM	EPP	I	1	1535	1296.10
ERPS	ERP	I	1	1303	1294.01
			2	1326	1294.04
			3	1663	1298.03
			4	1712	1298.12
			5	1742	1299.04
			6	1779	1299.07
			7	1806	1299.10
EVERGEM	EVE	I	1	1041	1291.05
			2	1249	1293.05
			3	1592	1297.03
			4	1668	1298.04
			5	1709	1298.11
		II	1	1380	1294.11
			2	1697	1298.10
		III	1	1716	1299.01

[p. 25]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
	(EVE)	IV	1	1864	1300.03
		V	1	1906	1300.10
GERTRUIDENBERG	GEE	I	1	735	1287.08
GENT	GEN	I	1	3	1236.11
		II	1	4	1237.00
		III	1	9A	1253.03
		IV	1	16	1260.00
		V	1	19	1260.12
		VI	1	29	1264.04
		VII	1	35	1266.06
		VIII	1	43	1267.04
		IX	1	44A'	1267.04
		X	1	48	1267.05
		XI	1	69	1268.00
		XII	1	79	1269.09
		XIII	1	92	1270.08
			2	94	1270.08
		XIV	1	135	1273.06
		XV	1	157	1274.08
			2	364	1281.07
		XVI	1	171	1275.00
		XVII	1	173	1275.00
		XVIII	1	174	1275.00
		XIX	1	175	1276.02
		XX	1	206	1277.09
			2	208A	1277.10
			3	210A	1277.10
		XXI	1	208A'	1277.10
			2	210A'	1277.10
		XXII	1	213	1277.12
		XXIII	1	214	1277.00
		XXIV	1	215	1277.00
		XXV	1	227	1278.06
			2	289	1280.02
			3	319	1280.11
			4	679	1286.07
			5	1558	1296.00
			6	1699	1298.10
		XXVI	1	232	1278.07
		XXVII	1	282	1280.01
		XXVIII	1	307	1280.07	Hand A uit de tekst
		XXIX	1	314	1280.10
		XXX	1	317	1280.10
			2	1369	1294.10
		XXXI	1	336	1281.03
		XXXII	1	340	1281.04
		XXXIII	1	341	1281.04
		XXXIV	1	355	1281.07
			2	356	1281.07
		XXXV	1	357	1281.07
			2	358	1281.07
			3	359	1281.07
			4	360	1281.07
			5	361	1281.07
		XXXVI	1	368a	1281.08
		XXXVII	1	385	1281.00
		XXXVIII	1	441	1282.10
			2	442	1282.10

[p. 26]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
	(GEN)	XXXIX	1	531	1284.04
		XL	1	580	1285.01
		XLI	1	581	1285.02
		XLII	1	604	1285.02
		XLIII	1	639	1285.00
		XLIV	1	657	1286.03
		XLV	1	717	1287.04
		XLVI	1	808	1288.08
		XLVII	1	822	1288.00
		XLVIII	1	921	1290.04
		XLIX	1	983	1290,12
		L	1	1003	1291.03
			2	1004	1291.03
		LI	1	1023	1291.04
		LII	1	1067	1291.09
		LIII	1	1104	1292.01
		LIV	1	1111	1292.01
			2	1372	1294.11
			3	1920	1300.12
		LV	1	1262	1293.07
			2	1263	1293.07
		LVI	1	1277	1293.09
		LVII	1	1307	1294.02
		LVIII	1	1328	1294.04
		LIX	1	1356	1294.10	Hand A uit de tekst
			2	1357	1294.10
			3	1639	1297.00
		LX	1	1493	1296.04
			2	1598	1297.04
		LXI	1	1527	1296.08
			2	1531	1296.09
		LXII	1	1534	1296.10
		LXIII	1	1552	1296.12
		LXIV	1	1565a	1297.01
		LXV	1	1591	1297.03
		LXVI	1	1600	1297.04
		LXVII	1	1638	1297.12
			2	1652	1298.01
		LXVIII	1	1640	1297.00
		LXIX	1	1653	1298.01
			2	1684	1298.05
		LXX	1	1706	1298.11
		LXXI	1	1711	1298.12
		LXXII	1	1744	1299.04
			2	1886	1300.07
		LXXIII	1	1758	1299.05
		LXXIV	1	1905	1300.10
		LXXV	1	1925	1300.00
		LXXVI	1	2	1300.00
GENTBRUGGE	GBG	I	1	755	1287.12
		II	1	1251	1293.06
			2	1252	1293.06
			3	1254a	1293.06
GERAARDSBERGEN	GER	I	1	485	1283.06
		II	1	544	1284.06
			2	706	1287.01
		III	1	942	1290.06
		IV	1	1098	1291.11
		V	1	1290	1293.11

[p. 27]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
	(GER)		2	1337	1294.05
			3	1371	1294.10
			4	1452	1295.09
			5	1576	1297.02
			6	1577	1297.02
		VI	1	1310	1294.02
		VII	1	1311	1294.02
		VIII	1	1500	1296.05
			2	1597	1297.03
			3	1605	1297.07
GISTEL	GIS	I	1	1216	1293.02
			2	1443	1295.07
		II	1	1816	1299.11
GRAUW	GRA	I	1	17	1260.03
		II	1	95	1270.08
		III	1	686	1286.08
		IV	1	1683	1298.05
GRIMBERGEN	GRI	I	1	866	1289.07
			2	925	1290.05
			3	1097	1291.11
		II	1	890	1289.12
		III	1	941	1290.06
		IV	1	961	1290.09
		V	1	1044	1291.06
		VI	1	1102	1291.12
			2	1168	1292.06
			3	1236	1293.04
			4	1412	1295.03
		VII	1	1228	1293.03
		VIII	1	1379	1294.11
		IX	1	1476	1296.01
			2	1499	1296.05
		X	1	1543	1296.11
			2	1646	1298.01
			3	1647	1298.01
			4	1713	1298.12
		XI	1	1685	1298.05
		XII	1	1760	1299.06
HAARLEM	HAA	I	1	981	1290.12
		II	1	1518	1296.08
HAASTRECHT	HAS	I	1	897	1289.12
HARLINGEN	HAR	I	1	1625b	1297.08
HEEMSKERK	HEE	I	1	1189	1292.09
HEINSBERG	HEI	I	1	688	1286.08
HEMIKSEM	HEM	I	1	1015	1291.03
		II	1	1437	1295.06
HEUSDEN (B)	HES	I	1	1914	1300.11
HEUSDEN (NL)	HEU	I	1	1627	1297.07

[p. 28]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
HEVERLEE	HEV	I	1	41	1267.03	Zie 1.2.2.
		II	1	1052	1291.06	Zie 1.2.2.
			2	1053	1291.06	Zie 1.2.2.
HOEKE	HOE	I	1	1346a	1294.06
			2	1841	1294.00
HOLLAND	HOL	I	1	117	1271.03
		II	1	179	1276.04
		III	1	337	1280.03
		IV	1	457	1282.12
		V	1	651a	1286.02
		VI	1	938	1290.06
		VII	1	1058	1291.07
		VIII	1	1115	1292.02
			2	1117	1292.02
		IX	1	1118	1292.02
		X	1	1121	1292.02
		XI	1	1150a	1292.04
		XII	1	1529	1296.09
		XIII	1	1618	1297.07
		XIV	1	1622	1297.07
		XV	1	1673	1298.04
HOLLAND, GRAFE-	KGH	I	1	38	1267.01
LIJKE KANSELARIJ		II	1	64	1268.10
			2	65A	1268.10
			3	65AA	1268.10
		III	1	66	1268.11	Hendrik Alardsz.
		IV	1	103	1271.05
		V	1	163	1275.04
		VI	1	298	1280.05
		VII	1	308	1284.00	Hand A uit de tekst
			2	548	1284.06
			3	556	1284.09
			4	617	1285.11
			5	715	1287.04
			6	734	1287.08
			7	740	1287.09
			8	757	1287.12
			9	758	1287.12
			10	759	1287.12
			11	767	1288.01
			12	778	1288.03
			13	787	1288.04
			14	807	1288.07
			15	844	1289.04
			16	846	1289.04
			17	892	1289.12
			18	914	1290.04
			19	922	1290.04
			20	977	1290.12
			21	979	1290.12
			22	996	1291.02
			23	1001	1291.03
			24	1005	1291.03
			25	1116	1292.02
			26	1116a	1292.02
			27	1116b	1292.02

[p. 29]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
	(KGH)		28	1119	1292.02
			29	1119a	1292.02
			30	1133	1292.03
			31	1136	1292.03
			32	1137	1292.03
			33	1184	1292.08
			34	1185	1292.08
			35	1367	1294.10
			36	1489	1296.08
			37	1507	1296.06
		VIII	1	308	1284.00	Hand B uit de tekst
			2	327	1281.01
			3	367	1281.08
			4	411	1282.05
			5	623	1285.10
			6	626	1285.11
			7	627	1285.11
			8	832	1289.03
			9	893	1289.12
			10	913	1290.03
			11	915	1290.04
			12	918	1290.04
			13	926	1290.05
			14	927	1290.05
			15	928	1290.05
			16	946	1290.07
			17	1221a	1293.03
			18	1224a	1293.03
		IX	1	308	1284.00	Hand C uit de tekst
		X	1	308	1284.00	Hand D uit de tekst
			2	466	1283.03
			3	780	1288.03
		XI	1	308	1284.00	Hand E uit de tekst
		XII	1	308	1284.00	Hand F uit de tekst
		XIII	1	309	1280.09
		XIV	1	370	1281.09
		XV	1	401	1282.04
			2	630	1285.11
			3	1321	1294.04
		XVI	1	402	1282.04
			2	413	1282.05
		XVII	1	430	1282.08
		XVIII	1	628	1285.11
			2	629	1285.11
		XIX	1	824	1289.01
			2	1100a	1291.12
			3	1114a	1292.02
			4	1149	1292.04
			5	1225	1293.03
			6	1240	1293.05
			7	1293	1293.12
			8	1318a	1294.03
			9	1398	1295.01
			10	1416	1295.04
			11	1451	1295.09
			12	1460	1295.11
			13	1496aAA	1296.05
			14	1619	1297.07
			15	1628	1297.09
			16	1630	1297.09

[p. 30]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
	(KGH)		17	1632	1297.09
			18	1633	1297.10
			19	1637	1297.11
		XX	1	978	1290.12
			2	1338	1294.06
			3	1410	1295.03
		XXI	1	1113a	1292.01
		XXII	1	1113b	1292.02
		XXIII	1	1258	1293.06
		XXIV	1	1368	1294.10
			2	1572	1297.02
		XXV	1	1435	1295.06
		XXVI	1	1446	1295.08
			2	1464	1295.11
		XXVII	1	1608	1297.05
			2	1623	1297.07
			3	1631	1297.09
			4	1634b	1297.10
			5	1675	1298.04
			6	1676	1298.04
			7	1687	1298.06
			8	1688	1298.06
			9	1690	1298.06
		XXVIII	1	1625a	1297.08
			2	1696	1298.10
		XXIX	1	1729	1299.03	Jan van Dordrecht
			2	1763	1299.06
			3	1764	1299.06
			4	1765	1299.06
			5	1788a	1299.09
			6	1788b	1299.09
			7	1793	1299.10
			8	1798d	1299.10
			9	1801	1299.10
			10	1806a	1299.10
			11	1808	1299.11
			12	1809	1299.11
			13	1813	1299.11
			14	1873	1300.05
			15	1873a	1300.05
		XXX	1	1755	1299.05
		XXXI	1	1802	1299.10	Pieter van Leiden
		XXXII	1	1803	1299.10
		XXXIII	1	1826	1299.12
			2	1827	1299.12
			3	1828	1299.12
			4	1829	1299.12
			5	1830	1299.12
			6	1832	1299.12
			7	1833	1299.12
			8	1835	1299.12
			9	1836	1299.12
			10	1837	1299.12
			11	1842	1300.01
			12	1843	1300.01
			13	1845	1300.01
			14	1846	1300.01
			15	1847	1300.01
		XXXIV	1	1844	1300.01
		XXXV	1	1860	1300.02

[p. 31]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
	(KGH)	XXXVI	1	1901	1300.09
		XXXVII	1	1912	1300.11
HOUTAVE	HOT	I	1	1721	1299.02
HOUTEN	HOU	I	1	1436	1295.06	Event. uit UTR
HULST	HUL	I	1	119	1271.04
		II	1	864	1289.06
		III	1	1024	1291.04
			2	1084	1291.10
			3	1265	1293.07
			4	1322	1294.04
			5	1523	1296.08
			6	1593	1297.03
			7	1594	1297.03
			8	1795	1299.10
		IV	1	1282A	1293.10
		V	1	1282AA	1293.10
IEPER	IEP	I	1	10	1252.04
KAPRIJKE	KAP	I	1	351	1281.06
		II	1	872	1289.08
KLEVE	KLE	I	1	1522	1296.08	Event. uit HOL
		II	1	1526	1296.08
		III	1	1870	1300.04
		IV	1	1933	1301.01
KLOOSTERZANDE	KLO	I	1	404	1282.04
			2	427	1282.06
		II	1	1193	1292.10
			2	1222	1293.03
			3	1268	1293.07
		III	1	1574	1297.02
KONINGSVELD	KON	I	1	1634	1297.10
			2	1774	1299.07
			3	1851	1300.01
			4	1890	1300.07
			5	1929	1300.00
KORTENBERG	KOR	I	1	42	1266.03
KORTRIJK	KRT	I	1	1362	1294.10
KRABBENDIJKE	KRA	I	1	840	1289.03
KUIK	KUI	I	1	697	1286.10
LEEFDAAL	LEF	I	1	1654	1298.02
		II	1	1722	1299.02
		III	1	1723	1299.02
			2	1794	1299.10
LEEUWENHORST	LEE	I	1	1508	1296.06
		II	1	1613	1297.06
LEIDEN	LEI	I	1	1280	1293.09

[p. 32]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
LEKKERKERK	LEK	I	1	1294	1293.12
MAASTRICHT	MAA	I	1	1315	1294.02
			2	1323	1294.02
			3	1324	1294.04
			4	1333	1294.05
		II	1	1757	1299.05
MALDEGEM	MAL	I	1	209	1277.10
		II	1	642	1286.01
		III	1	704	1287.01
			2	944	1290.07
			3	945	1290.07
			4	1055	1291.06
			5	1059	1291.07
			6	1285	1293.10
			7	1360	1294.10
			8	1479	1296.01
			9	1643	1298.01
			10	1756	1299.05
		IV	1	1923	1300.00	Hand A uit de tekst
		V	1	1923	1300.00	Hand B uit de tekst
MECHELEN	MEC	I	1	97	1270.09	1e hand
		II	1	97	1270.09	2de hand
		III	1	120	1271.03
		IV	1	403	1282.04
			2	831	1289.02
			3	853	1289.05
			4	873	1289.08
			5	875	1289.09
			6	947	1290.07
			7	948	1290.07
			8	966	1290.10
			9	968	1290.10
			10	999	1291.03
			11	1018	1291.04
			12	1019	1291.04
			13	1027	1291.05
			14	1030	1291.05
			15	1032	1291.05
			16	1036	1291.05
			17	1045	1291.06
			18	1046	1291.06
			19	1048	1291.06
			20	1142a	1292.03
		V	1	483	1283.06
		VI	1	488	1283.06
			2	771	1288.02
		VII	1	567	1284.11
		VIII	1	649	1286.01
		IX	1	714	1287.04
		X	1	731	1287.07
		XI	1	812	1288.10
			2	1176	1292.07
			3	1715	1299.01
		XII	1	823	1289.01
		XIII	1	955	1290.07
			2	1248aA	1293.05

[p. 33]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
	(MEC)		3	1248aAA	1293.05
		XIV	1	992	1291.02
		XV	1	995	1291.02
		XVI	1	1031	1291.05
		XVII	1	1039	1291.05
		XVIIa	1	1039	1291.05	Hand B op de plica
		XVIII	1	1078	1291.10
		XIX	1	1166	1292.06
		XX	1	1192	1292.10
		XXI	1	1197	1292.11
			2	1402	1295.02
		XXII	1	1201	1292.12
		XXIII	1	1206	1292.12
			2	1209	1292.12
			3	1273	1293.08
			4	1341	1294.06
			5	1395	1295.01
			6	1417	1295.04
			7	1428	1295.05
			8	1491	1296.04
			9	1542	1296.10
			10	1551	1296.12
			11	1571	1297.02
			12	1604	1297.04
			13	1626	1297.08
			14	1636	1297.11
			15	1749	1299.04
		XXIV	1	1210	1292.12
		XXV	1	1221	1293.03
		XXVI	1	1224	1293.03
		XXVII	1	1312	1294.02
		XXVIII	1	1497	1296.05
		XXIX	1	1562	1297.01
		XXX	1	1629	1297.09
		XXXI	1	1671	1298.04
			2	1745	1298.04
		XXXII	1	1692	1298.08
		XXXIII	1	1700	1298.10
		XXXIV	1	1788	1299.09
		XXXV	1	1887	1300.07
			2	1892	1300.07
		XXXVI	1	1906a	1300.10
			2	1910	1300.11
			3	1913	1300.11
		XXXVII	1	1925a	1300.00
MEERBEKE	MEE	I	1	1077	1291.09
MERKEM	MER	I	1	55	1268.01
		II	1	800	1288.06
MIDDELBURG	MID	I	1	12	1254.03
		II	1	136	1273.06
		III	1	560	1284.09
		IV	1	1076	1291.09
		V	1	1143	1292.03
		VI	1	1279	1293.09
		VII	1	1325	1294.04
		VIII	1	1815	1299.11

[p. 34]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
MOERKERKE	MOK	I	1	1113	1292.01	Event. uit SIJ
		II	1	1214	1293.01	Event. uit SIJ
MONSTER	MON	I	1	1211	1292.00
		II	1	1743	1299.04
		III	1	1780	1299.07	Event. uit RIJ
			2	1781	1299.07	Event. uit RIJ
MÖRS	MOE	I	1	1703	1298.10
NAALDWIJK	NAA	I	1	1784	1299.08
NEER	NEE	I	1	1022	1290.04
NEVELE	NEV	I	1	268	1279.10
			2	514	1284.01
		II	1	487	1283.06
NIEUWENBOSSE	NIE	I	1	225	1278.05
NINOVE	NIN	I	1	727	1287.07
		II	1	929	1290.05
		III	1	1429	1295.05
		IV	1	1766A	1299.06
			2	1773	1299.07
NOORDDIJK	NOO	I	1	440	1282.08
OEDELEM	OED	I	1	164	1275.05
			2	167	1275.05
OOSTBURG	OOS	I	1	888	1289.11
			2	931	1290.06
			3	932	1290.06
OOSTEEKLO	OEK	I	1	843	1289.04
OOSTENDE	ODE	I	1	1165	1292.05
OOSTKAMP	OOK	I	1	776	1288.03
		II	1	1462	1295.11
			2	1554	1296.12
OOSTWINKEL	OWI	I	1	200	1277.07	Event. uit Zomergem
OUDENAARDE	ODA	I	1	122	1288.00	Hand H uit de tekst
			2	640	1285.00	Hand D uit de tekst
			3	712	1287.03
		II	1	122	1288.00	Hand I uit de tekst
		III	1	122	1289.11	Hand J uit de tekst
		IV	1	614	1285.10	Hand A uit de tekst
			2	640	1285.00	Hand A uit de tekst
		V	1	614	1285.10	Hand B uit de tekst
		VI	1	614	1285.10	Hand C uit de tekst
		VII	1	614	1285.10	Hand D uit de tekst
			2	640	1285.00	Hand F uit de tekst
		VIII	1	614	1285.10	Hand E uit de tekst
			2	1040	1300.00	Hand K uit de tekst
		IX	1	614	1285.10	Hand F uit de tekst

[p. 35]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
	(ODA)	X	1	640	1285.00	Hand B uit de tekst
			2	1040	1291.00	Hand B uit de tekst
		XI	1	640	1285.00	Hand C uit de tekst
			2	1040	1291.05	Hand C uit de tekst
			3	1087	1291.10
		XII	1	640	1285.00	Hand E uit de tekst
			2	1040	1291.05	Hand E uit de tekst
		XIII	1	640	1285.00	Hand G uit de tekst
		XIV	1	640	1285.00	Hand H uit de tekst
			2	1040	1291.00	Hand L uit de tekst
			3	1208	1292.12	Hannekijn Moenaerd
		XV	1	1040	1291.05	Hand A uit de tekst
		XVI	1	1040	1291.05	Hand F uit de tekst
		XVII	1	1040	1291.05	Hand G uit de tekst
		XVIII	1	1040	1291.05	Hand H uit de tekst
		XIX	1	1040	1291.05	Hand I uit de tekst
		XX	1	1040	1291.05	Hand J uit de tekst
		XXI	1	1054	1291.06
			2	1840	1299.00
		XXII	1	1928	1300.00
OUDENBIEZEN^*	OUD	I(=A)	1	295	1280.00	Blz. 9-23 Gillis van Tungren
			2	295	1280.00	Blz. 24-26
			3	295	1280.00	Blz. 27-34
			4	295	1280.00	Blz. 41-43
			5	295	1287.00	Blz. 341-359
		II(=C)	1	295	1280.00	Blz. 44 Johan van Herle
			2	295	1280.00	Blz. 259
			3	295	1287.00	Blz. 34-36
			4	295	1290.00	Blz. 155
			5	295	1290.00	Blz. 163-164
			6	295	1290.00	Blz. 208-209
			7	295	1300.00	Blz. 86-88
		III(=D)	1	295	1280.00	Blz. 23 Jocop van Oken
			2	295	1280.00	Blz. 27, 44, 171
			3	295	1284.00?	Blz. 204-205
			4	295	1285.00?	Blz. 208
			5	295	1293.00?	Blz. 97-104, 104
			6	295	1294.00?	Blz. 105-106
			7	295	1295.00?	Blz. 84-85
			8	295	1297.00?	Blz. 34, 36
		IV(=E)	1	295	1293.00?	Blz. 97
		V(=F)	1	295	1299.00	Blz. 104-105
			2	295	1300.00?	Blz. 209-210
		VI(=G)	1	295	1300.00	Blz. 65
			2	295	1300.00	Blz. 85
			3	295	1300.00?	Blz. 209
		VII(=I)	1	295	1300.00?	Blz. 191
		VIII(=J)	1	295	1300.00?	Blz. 44-45
OUDENBURG	OBG	I	1	145	1274.02
		II	1	187	1276.12
		III	1	198	1277.07
		IV	1	262	1279.07
		V	1	416	1282.05
			2	468	1283.03
			3	474	1283.03

* Alle verwijzingen, zie Buntinx en Gysseling 1965.

[p. 36]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
	(OBG)		4	508	1284.01
			5	698	1286.11
		VI	1	603	1285.05
PAMEL	PAM	I	1	895	1289.12
PERK	PER	I	1	748	1287.11
PETEGEM	PET	I	1	1926	1300.00	Hand A uit de tekst
		II	1	1926	1300.00	Hand B uit de tekst
		III	1	1926	1300.00	Hand C uit de tekst
		IV	1	1926	1300.00	Hand D uit de tekst
PUTTEN	UT	I	1	1616	1297.06
RIJNSBURG	RIJ	I	1	1353	1294.09
		II	1	1390	1294.00
		III	1	1490	1296.04
		IV	1	1666	1298.04
ROESELARE	ROE	I	1	390a	1282.03
		II	1	1702	1298.10
RUMST	RUM	I	1	299	1280.05
SAAFTINGE	SAA	I	1	251	1279.05
		II	1	1270	1293.07
SCHIEDAM	SCH	I	1	703	1287.01
SCHOONHOVEN	SHO	I	1	1625	1297.08
SCHOUWEN	SHW	I	1	644	1286.01
SIJSELE	SIJ	I	1	1403	1295.02
		II	1	1506	1296.06	Event. uit GEN
ST.-GENESIUS-RODE	SGR	I	1	1612	1297.05
			2	1615	1297.06
			3	1649	1298.01
			4	1650	1298.01
			5	1651	1298.01
		II	1	1916	1300.11
ST.-KATELIJNE-W.	SKW	I	1	1865	1300.03
ST.-LIEVENS-H.	SLH	I	1	1191	1292.10
ST. MICHIELSG.	SMG	I	1	701	1286.00
ST.-PIETERS-LEEUW	SPL	I	1	1038	1291.05
		II	1	1234	1293.04
		III	1	1563	1297.01
			2	1578	1297.03
		IV	1	1656	1298.02
SINT-TRUIDEN	TRU	I	1	20	1262.12
SLUIS	SLU	I	1	1314	1294.03
		II	1	1530	1296.09
		III	1	1586	1297.03

[p. 37]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
STEENLAND	STL	I	1	1080	1291.10
STEIN	STE	I	1	1229	1293.03
STRIJTEM	STR	I	1	610a	1285.07
TER DOEST	DOE	I	1	70	1269.01
		II	1	166	1275.05
			2	278A	1279.12
			3	412	1282.05
			4	455	1282.12
			5	550	1284.07
			6	666	1286.04
		III	1	691	1286.09
		IV	1	958	1290.08
		V	1	1075	1291.09
		VI	1	1196	1292.11
			2	1521	1296.08
			3	1541	1296.10
			4	1587	1297,03
			5	1620	1297.12
			6	1645	1298.01
			7	1753	1299.05
			8	1754	1299.05
			9	1884	1300.06
			10	1911	1300.11
			11	1919	1300.12
		VII	1	1617	1297.06
		VIII	1	1644	1298.01
		IX	1	1859	1300.02
TER DUINEN	DUI	I	1	647	1286.01
TERVUREN	TER	I	1	1302	1294.01
TIENEN	TIE	I	1	899	1290.01	Zie 1.2.2.
TONGEREN	TON	I	1	203	1277.08	1e hand
		II	1	203	1277.08	2de hand
TORHOUT	TOR	I	1	1389	1294.12
UTRECHT	UTR	I	1	234	1278.08
		II	1	624	1285.10
			2	660	1285.03
			3	661	1286.04
		III	1	900	1290.01
		IV	1	1122	1292.02
		V	1	1180	1292.07
		VI	1	1260	1293.07
		VII	1	1351	1294.09
		VIII	1	1397	1295.01
		IX	1	1480	1296.02
		X	1	1502	1296.06
		XI	1	1642	1298.01
		XII	1	1662	1298.03
		XIII	1	1733	1299.03
		XIV	1	1757a	1299.05
		XV	1	1786	1299.08

[p. 38]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
VELZEKE	VEL	I	1	7	1249.05	Gosin de Clerc
		II	1	49	1267.07
VEURNE	VEU	I	1	1465	1295.12
			2	1573	1297.02
		II	1	1689	1298.06
			2	1839	1299.12
VIANE	VIN	I	1	810	1288.08
VIANEN	VIA	I	1	886	1289.11
VIER-AMBACHTEN	VAM	I	1	802	1288.06
		II	1	998	1291.02	Event. uit GEN
			2	1145	1292.03	Event. uit GEN
			3	1146	1292.03	Event. uit GEN
			4	1256	1293.06	Event. uit GEN
		III	1	1297	1294.01
		IV	1	1455	1295.10
VLAANDEREN	VLA	I	1	1433a	1295.06
		II	1	1461	1295.11
		III	1	5	1300.00
VLAANDEREN, GRAFELIJKE KANSELARIJ	KGV	I	1	1730	1299.03
			2	1734	1299.03
			3	1737AA	1299.03
			4	1737AB	1299.03
			5	1738	1299.03
			6	1739	1299.03
		II	1	1735	1299.03
			2	1736	1299.03
VLADSLO	VLO	I	1	871	1289.08
VOGELDIJK	VOG	I	1	172	1275.00
VOORNE	VOO	I	1	196	1277.06
		II	1	323	1280.12
		III	1	1261	1293.07
VORST	VOR	I	1	1867	1300.04
		II	1	1924	1300.00
WAALWIJK	WAA	I	1	1424	1295.05
WATERINGEN	WAT	I	1	414	1282.05	Hand van het testament
		II	1	414	1282.05	Hand van het codicil
			2	733	1287.08
WATERVLIET	WAV	I	1	1575	1297.02
WEST. W.-VLAAND.	WVL	I	1	781	1288.04
WILLEBROEK	WIL	I	1	1477	1296.01
			2	1478	1296.01
		II	1	1695	1298.09
WOLVERTEM	WOL	I	1	1327	1294.04

[p. 39]

SCHRIJFCENTRUM	SIGLUM	HAND	NR.	CG NR.	DATUM	OPMERKINGEN
	(WOL)		2	1422	1295.05
			3	1863	1300.03
WUUSTWEZEL	WUU	I	1	1425AA	1295.05
		II	1	1427	1295.05
ZAAMSLAG	ZAA	I	1	587	1285.02
ZEELAND	ZEE	I	1	933	1290.06
		II	1	989	1291.01
		III	1	1183	1292.08
		IV	1	1219	1293.03
		V	1	1496aA	1296.05
		VI	1	1606	1297.05
		VII	1	1790	1299.09
			2	1790a	1299.09
ZEMST	ZEM	I	1	907	1290.02
ZEVEKOTE	ZEK	I	1	612	1285.08
ZEVERGEM	ZEG	I	1	1138	1292.03
ZIERIKSEE	ZIE	I	1	1275	1293.09
		II	1	1496	1296.05
			2	1559	1297.01
			3	1566	1297.02
			4	1568	1297.02
			5	1582	1297.02
			6	1583	1297.03
			7	1871	1300.05
ZOTTEGEM	ZOT	I	1	1750	1299.04
ZUTFEN	ZUT	I	1	1849	1300.01
			2	1850	1300.01

1.3.3. Aantekeningen

1.3.3.1. Situering op taalkundige basis

Taalcriteria speelden een rol bij de lokalisering van een aantal documenten. In de regel waren zij echter zelden het enige houvast. Uitdrukkelijk vermeldt Gysseling taalkundige overwegingen bij de lokalisering van de volgende stukken: CG nrs. 17, 198, 234, 355-361, 431, 624, 644, 647, 660, 680, 755, 781, 802, 840, 886, 933, 989, 993, 998, 1096, 1122, 1138, 1226, 1229, 1260, 1261, 1297, 1307, 1325, 1433a, 1455, 1496a, 1606, 1617, 1703, 1849, 1850. Hier moet dus opgelet worden dat men niet in de bekende vicieuze cirkel terecht komt. Gysselings lokaliseringen lijken ons echter voldoende door de inhoud van elk van deze documenten ondersteund om deze teksten zonder al te grote risico's onder het in het CG opgegeven schrijfcentrum bij het onderzoek te betrekken.

Omgekeerd constateert Gysseling tegenspraak tussen de lokalisering en de taalkarakteristieken bij de nrs. 53, 1270 en 1864.

1.3.3.2. Situering op paleografische basis

Af en toe doet Gysseling om een document te localiseren een beroep op schriftverwantschap, dit is b.v. het geval bij de nrs. 487, 514, 642, 958, 1044, 1075, 1613 en 1685. In zoverre geen andere factoren zoals de inhoud of de handelende personen deze

[p. 40]

hypothese ondersteunen, mag deze werkwijze bedenkelijk worden genoemd⁹⁾. De paleografische argumenten waren voor Gysseling echter nooit het enige criterium voor lokalisatie, zodat we zijn mening konden aanvaarden en ook deze teksten bij het onderzoek betrekken.

9) Zie Kruisheer 1979, 37.

1.3.3.3. Aktenmateriaal

Zoals eerder opgemerkt is het leeuwendeel van het materiaal uit het CG als oorkonde te karakteriseren. Daarnaast zijn er echter ook nog een aantal akten. In verband met de gelaagdheid van het materiaal is het belangrijk nog eens speciaal op deze documenten te wijzen. We vatten ze in een tabel samen.

CENTRUM	CG NR.	AARD
AAL	1461	Rekening v.d. grafelijke zetting
AVE	1927	Cartularium v.d. abdij
BRG	1669	Rekening v.d. watering v. Blankenberge
DOR	534, 601
	669, 700	Stadsrekeningen
	702, 719
	729
	1392	Lijst v. schepen v. Dordtse burgers
	1445	Staat v. in beslag genomen gelden
GEN	69	Optekeningen over het logeerrecht v.d. proost v. Sombeke
	92, 94	Ledenlijst v.d. broederschap v. St.-Jacob
	174	Goederenregister v. St.-Pieter
	314	Register v.h. St.-Janshospitaal
	319	Stadsrekeningen
	639	Tolrekening
	822	Ongeldtarief
	1023	Lijst v. laten v. St.-Pieter
	1356, 1639	Renteboeken v.d. Heilige-Geest v.d. Sint-Niklaaskerk
KGH	308	Register v.d. lenen v.d. graaf
MAL	1923	Renteboek v.h. St.-Janshospitaal
ODA	122, 614	Registers v.h. hospitaal
	640, 1040
	1054	Poortersrol v. Pamele
	1840	Pachtbrief
OUD	295	Goederenregister
PET	1926	Renterol v.d. abdij Beaulieu
ROE	390a	Belastingrol
SAA	1270	Baljuwsrekeningen
VOG	172	Lijst van landerijen

Semi-officieel karakter hebben verder de nummers 1732, 1924 en 1925. Hierbij kan ook nr. 1787 worden vermeld, een stuk dat het karakter van een brief heeft. Geen van deze laatstgenoemde documenten is bezegeld.

[p. 41]

1.3.3.4. Inscripties

Slechts 3 inschriften bevinden zich onder ons materiaal, allemaal afkomstig uit Gent. Het zijn de nrs. 173, 385 en 921, t.w. twee grafschriften en een inscriptie op ijkmaten.

1.3.3.5. HOL en KGH

Voor de schrijfcentra ‘Holland’ en ‘Kanselarij van de graven van Holland’ hebben we de studie van Kruisheer over de oorkonden en de kanselarij van de graven van Holland¹⁰⁾ geraadpleegd. Uit een vergelijking van de bevindingen van Gysseling en Kruisheer maakten we enkele gevolgtrekkingen, waarop we hier nader moeten ingaan.

10) Kruisheer 1971.

1.3.3.5.1.

Af en toe zijn Gysseling en Kruisheer het bij de identificatie van de schrijvershanden oneens. We kozen telkens de mogelijkheid die ons het plausibelst leek.

a.

Oorkonde CG nr. 163, door Gysseling als ‘Hollands’ gekarakteriseerd is door een klerk uit de KGH geschreven, die ook een hele reeks Latijnse documenten mundeerde. Kruisheer noemt hem ‘hand M’; zijn naam is Hendrik Alardsz.^11). In onze tabel rangeert hij onder het siglum KGH V.

b.

Verschillend beoordelen Gysseling en Kruisheer ook de volgende gevallen: 1. Kruisheer schrijft CG 64 en 65 (‘twee originelen’) aan dezelfde scribent (KGH II) toe. Hij twijfelt er bovendien aan of deze schrijver tot de KGH behoort^12). 2. De oorkonde CG nr. 1608 en alle teksten van de hand van CG nr. 1623 worden door Kruisheer aan dezelfde scribent (‘hand T’, hier KGH XXVII) toegeschreven^13). 3. Volgens Kruisheer zijn de handen van CG nrs. 1729, 1801 en 1806a identiek (‘hand V’, hier KGH XXIX)^14). 4. Gysseling schrijft CG nr. 978 aan de hand KGH XX toe, terwijl Kruisheer de identificatie open laat^15). 5. CG nr. 1321 wordt door Gysseling aan hand KGH XV toegewezen, door Kruisheer echter niet nader geïdentificeerd^16).

In de eerste drie gevallen namen we de mening van Kruisheer over, in de laatste twee sloten we ons bij de opvatting van Gysseling aan.

11) Kruisheer 1971, 1, 39.

12) Kruisheer 1971, 2, regesten 415 en 416; Kruisheer 1979, 39.

13) Kruisheer 1971, 1, 42.

14) Kruisheer 1971, 1, 43.

15) Kruisheer 1971, 2, regest 808.

16) Kruisheer 1971, 2, regest 912.

1.3.3.5.2.

Een aantal oorkonden waarvan in het cartularium van de graven van Holland (CG nr. 1809a) kopieën opgenomen zijn, zouden eventueel ook in de KGH ontstaan kunnen zijn, nl. de nrs. 624, 644, 660¹⁷⁾, 1115, 1117, 1118, 1121, 1229, 1261, 1399, 1496a, 1502, 1693b, 1757a, 1778, 1790 en 1815. Het transfix van CG nr. 466, bevestigd aan oorkonde CG nr. 440 wijst in dezelfde richting.

Met Gysseling hebben we telkens gekozen voor een lokalisering in de schrijfcentra ABK, ARK, DOR, HOL, MID, SHW, STE, UTR, VOO en ZEE en niet in de KGH, omdat het bestaan van een afschrift in de KGH nog geen overtuigend bewijs voor de herkomst uit deze kanselarij vormt en omdat ook Kruisheer deze handen niet als kanselarijschrijvers kon identificeren.

17) Kruisheer beschouwt de scribent van CG nrs. 624, 660 en 661 niet als een Utrechtse, maar als een Hollandse hand (Kruisheer 1979, 39).

1.3.3.5.3.

Op basis van het dictaat kunnen de schrijvers uit de KGH met Kruisheer als volgt gegroepeerd worden¹⁸⁾:

18) Kruisheer 1971, 1, 89-94.

[p. 42]

1.	Het dictaat van hand KGH VIII is te vinden in de nummers 367, 411, 430, 627, 893, 915, 926, 928, 946, 1221a en 1224a. Met uitzondering van nr. 430 werden al deze teksten door hand KGH VIII zelf gemundeerd. Op basis van hun slotformule kunnen ook de nrs. 262 en 823 tot deze groep gerekend worden.
2.	Het dictaat van hand VII is te vinden in de nrs. 617, 734, 740, 757, 758, 759, 844, 846, 892, 914, 922, 978, 979, 996, 1001, 1005, 1113b, 1116a, 1116b, 1119a, 1133, 1137, 1367, 1489 en 1507. Met uitzondering van de nrs. 978 en 1113b werden al deze teksten door hand KGH VII zelf gemundeerd.
3.	Tot de dictaatgroep van hand KGH XIX behoren de nrs. 824, 1100a, 1114a, 1149, 1225, 1240, 1293, 1318a, 1398, 1416, 1451, 1460, 1496a, 1619 en 1630. Al deze oorkonden zijn gemundeerd door KGH XIX.
4.	De dictaatgroep van hand XXVII omvat de nrs. 1572, 1634b en 1696. Ze werden geschreven door de handen KGH XXIV, XXVII en XXVIII.
5.	Dictaat van de hand XXIX vinden we in de nrs. 1755, 1763, 1764, 1765, 1793, 1806a en 1813, gemundeerd door KGH XXX en XXIX zelf.
6.	Algemene kenmerken van het dictaat van de KGH vertonen verder de nrs. 1119, 1338, 1410, 1608, 1623, 1788a, 1788b en 1808, geschreven door de handen KGH VII, XX, XXVII en XXIX.

1.3.3.5.4.

Een aantal documenten die door Gysseling aan verschillende schrijfcentra worden toegewezen, vertonen in het dictaat karakteristieken die naar de mening van Kruisheer uit de KGH afkomstig zijn. Wij hebben ons bij Gysselings (onbewezen) hypothese aangesloten, dat het hier om teksten gaat, die in de KGH werden geformuleerd maar door vreemde scribenten (z.g. destinatarishanden) werden gemundeerd. We nemen daarbij het risico dat deze schrijvers eventueel ook niet nader geïdentificeerde klerken uit de KGH zouden kunnen zijn.

Het betreft de documenten CG nrs. 938, 1496a, 1606, 1613, 1618 en 1622 uit de schrijfcentra HOL, LEE en ZEE, telkens met een dictaat van KGH XIX¹⁹⁾. Ook de Hollandse oorkonde CG nr. 651a kan hiertoe behoren (algemene dictaatkenmerken van de KGH)²⁰⁾.

19) Kruisheer 1971, 1, 92 (‘hand R’).

20) Kruisheer 1971, 1, 94.

1.3.3.6. Verdere onderverdeling van grotere stedelijke schrijfcentra

In stedelijke centra met een grote schrijfactiviteit kunnen soms kleinere kanselarijen onderscheiden worden. We kunnen ons daarbij baseren op de uitgever en/of de ontvanger van de oorkonde en vooral ook op het dictaat.

1.3.3.6.1.

Te Gent kunnen we op basis van dataris en destinataris een hele reeks schrijfcentra onderscheiden: het Sint-Elizabethsbegijnhof, het Sint-Janshospitaal, de Bijloke, de Sint-Niklaaskerk, enz. In het algemeen gaat met de herkomst echter geen bepaald dictaattype gepaard.

1.3.3.6.2.

De Dordtse handen hebben een stereotiep dictaat en zijn op die manier met grote waarschijnlijkheid als klerken uit één kanselarij identificeerbaar.

1.3.3.6.3.

Te Mechelen kunnen we de volgende kanselarijen of groepen onderscheiden:

1.	Klerken van de schepenbanken (Heide, Nieuwland, Nekkerspoel): MEC IV, VI, VIII, IX, X, XI, XII, XVIII, XIX, XXIII, XXV, XXVI, XXXIII, XXXV en XXXVI. Een aantal van deze klerken schreef voor meer dan één van de schepencolleges.
2.	Klerken van het begijnhof: MEC V, XIV, XV, XVI, XVII, XVIIa, XXXI en XXXII.
3.	De handen XIII, XX, XXVII en XXX schreven voor wereldlijke heren. Hun teksten vertonen overeenkomst in het dictaat.

[p. 43]

4.	Enkele scribenten werkten nog voor kerkelijke instanties, andere kunnen niet nader geïdentificeerd worden^21).

De onderverdeling van grotere schrijfcentra hebben we bij het samenstellen van de kaarten buiten beschouwing gelaten.

21) Zie ook De Vroede 1942.

1.3.3.7. Sint Michielsgestel

Het vraagteken dat Gysseling achter de lokalisering van CG nr. 701 te Sint Michielsgestel zet, staat daar vermoedelijk terecht. De tekst werd uitgegeven door Arnoit, heer van Herlaar, d.i. het huidige Tienhoven²²⁾, en heeft betrekking op het uitgraven van de Zederik. De inhoud wijst dus eerder in de richting van Vianen (Vijfherenlanden). Bij gebrek aan alternatief en met het oog op de geringe dichtheid van ons materiaal voor Noordoost-Brabant hebben we deze tekst met Gysselings lokalisering in het onderzoek opgenomen.

22) V.d. Bergh 1949, 203.

1.3.3.8. Oudenaarde

Voor het schrijfcentrum ODA werden 8 documenten geëxcerpeerd (CG nrs. 122, 614, 640, 1040, 1054, 1208, 1840 en 1928). Uit het grote aantal scribenten dat Gysseling in de renteboeken en de overige geschriften uit het hospitaal onderscheidt, selecteerden we alleen de 13de-eeuwse handen die nederlandstalige fragmenten van enige omvang hebben geschreven. Dit zijn voor nr. 122 de handen H, I en J, voor nr. 614 de handen A, B, C, D, E en F, voor nr. 640 de handen A, B, C, D, E, G en H en voor nr. 1040 de handen A tot L. De identificatie van een aantal van deze ‘handen’ als zijnde afkomstig van één en dezelfde persoon (b.v. hand H van 122=hand D van 640=hand van 712) berust op de paleografische aantekeningen van Gysseling in de inleiding bij de respectieve documenten in het CG.