|
| |
| |
| |
XXVIII. Hoofdstuk.
Zo by 't uitwerpen der Geesten, als anders heeft sich de Heere Iesus in sijn doen en spreken na des volks gelegentheid geschikt.
§. 1. WAnneer ik dus tot hier aan toe in 't ondersoek van dese saak gekomen was, so vond ik my so verre wel verlicht, dat die benaminge van daemons of van bose en onreine geesten sulker herkomst waren, als daar nu getoond is: en derhalven op geen andere wijse uitgedreven wierden dan de koorts of andere quaal uit 's menschen lichaam, ofte met een woord gelijk als afgevaagd wierd; so d' Euangelien van 's Heeren wonderdaden klaar getuigen. Maar 't gene my doe noch te krachtig tegen stond, was, dat de Heere Iesus self 't gemeen gevoelen scheen te stijven met sijn spreken en sijn doen: mitsdien dat hy sich daarin so droegh, dat men anders niet bemerken konde, of hy was al mede in 't verstand, dat het waarlik bose geesten waren, die van buiten in den mensch gevaren, hem van binnen deerlik plaagden. Ik en wist derhalven niet of ik verder had te gaan; of het daar by te laten, 't gene des niet tegenstaande uit al 't gene geseid is klaarlik bleek. Want sulx zijnde, maghmen sich van de waarheid, reghtdraads nagespeurd en uitgevonden, niet versetten laten; al is 't dat sich van elders hinderpalen opdoen, daarmen niet over heen kan komen: also ons verstand enig ding wel klaar kan sien, ende nochtans iet datter by staat, door d' onvolmaaktheid die noch in ons is, niet met een begrijpen. Nochtans docht het my geraden, so om my self, als ook om anderen in desen te voldoen, naawkeurigliker na te speuren, wat van desen handel zy. En siet hoe ik dan eindelik hier mede mijn genoegen vond; daar ik hope dat het de bescheiden Leser ook wel vinden sal.
§. 2. Te weten, dat onse Heere Iesus, wanneer hy op aarde wandelde, nooit in sijne leeringe liet blijken, dat hy gekomen was, om den menschen de natuurliken oorsaken van 't een of 't ander ding te leeren: noch ook, om de dolingen ontrent de enkele bevattinge der saken; maar alleenlik om de gene die de Zeden en de Godsdienst betreffen, te verbeteren. Sulx blijkt genoegsaam uit verscheidene lessen van hem opentlik gedaan, en de bescheiden, die hy op desen en gene voorvallen gaf: alwaar hy niet voorby gekonnen hadde de dolinge te ontdekken, indien 't sijn oogmerk geweest ware: Het eerste is ten vollen klaar, somen wel doorleest alle die daar van in d' Euangelien beschreven staan; welke ik tot behulp des Lesers opsoeken, ende hier voor ogen stellen wil. I. Matt. 5: 6, en 7. Luk. 6: 20-49. gesproken tot de scharen. II. Matt. 10: 5-42. Luk. 9: 3, 4, 5. tot d' Apostelen besonder. III. Matt. 11: 7--30. IV. Matt. 13. Marc. 4: 2--32. Luk. 8: 4-18. V. Matt. 18. 1-20: VI. Matt. 20: 1-16. VII Matt. 21. 28-44. en 22: 1-14. VIII. Matt. 23. IX. Matt. 24 en 25. Luk. 21: 7-36. X. Luk. 4:
| |
| |
16--21. XI. Luk. 10: 1--16. XII. Luk 12: 1--12. XIII. v 16--59. XIV. Luk. 14: 7--24. XV. v 25--35. XVI. Luk. 15. XVII. Luc. 17: 1--10. XVIII. Luk. 18: 1--18. XIX. v. 9--14. XX Ioh. 5: 19--47. XXI. Ioh. 10: 1--18. XXII. Ioh. 12: 23--36. Men soude 't getal deser lessen groter kunnen maken: maar dit zijn de voornaamste; en waar onder d' overige ook bequamelik te begrijpen zijn. Geen van allen echter, daar iets van natuurlike dingen of derselver nature van den Heere geleerd word; selfs ook niet van saken des Geloofs: het komt alles op de Zeden aan. Dit eene stuk, dat hy de beloofde Messias is, waar af hy geduriglijk 't geheel bewijs uit sijne werken haalt, is 't gene het Geloof, (en sulx ook voornamelik) betreft.
§. 3. De vragen die den Heiland van tijd tot tijd zijn voorgesteld, en 't bescheid dat hy telkens daar op gaf, zijn mede van dien aart Sulx is te sien uit alle die plaatsen daarin ons d' Euangelisten daar van melden: welke ik allegaar, so veel alsser zijn, insgelijx aantekenen wil; op dat een ieder te gereeder sie, hoe waarachtig 't zy het gene ik segge. I. Matt. 8: 19. Luc. 9: 57. II Matt. 9: 3. Mar. 2: 6. Luc. 5: 21. III Matt. 9: 11. Mar. 2: 16. Luc. 5: 30. IV. Matt. 9: 14. Mar. 2: 17. Luc. 5: 32. V. Mat. 11: 1. VI. Matt. 12: 2. Mar. 2: 24. Luc. 6. 2. VII. Matt. 12: 10. Mar. 3: 2. Luc. 6: 7. VIII. Matt. 12: 38. Mar. 8. 11. IX. Matt. 12: 47. Mar. 3: 32. Luc. 8: 21. X. Matt. 13: 10. Mar. 4: 10. Luc. 8: 9. XI. Matt. 13: 36. XII. Matt. 13: 54. Mar. 6: 2: XIII. Matt. 15: 1. Mar. 7: 1. XIV. Matt. 15: 12. XV. Matt. 15: 15. Mar. 7: 17 XVI. Matt. 16: 1. Mar. 8: 11. Luc. 11: 29. XVII. Matt. 16: 13. Mar. 8: 27. Luc. 9: 18. XVIII. Matt. 17: 10 Mar. 9: 19. XIX Matt. 17: 19. Mar. 9: 28. XX Matt. 18: 1. Mar. 9: 34. Luc. 9: 46. XXI. Matt. 18: 21. XXII. Matt. 19. 3. Mar. 10: 2. XXIII. Matt. 19: 7. Mar. 10: 10. XXIV. Matt. 19: 16. Mar. 10: 17. Luc. 18: 18: XXV. Matt. 19: 25. Mar. 10: 26. Luc. 18: 26. XXVI. Matt. 19: 27. Matt. 10: 28. Luc. 18: 28. XXVII. Matt. 20: 20. Mar. 10: 35. Luc. 22: 24. XXVIII. Matt. 21: 15. Mar. 11: 27. XXIX. Matt. 21: 20. Mar. 11: 21. XXX. Matt. 21: 23. Mar. 11: 27. Luc. 20: 1. XXXI. Matt. 22: 15. Mar. 12: 13. Luc. 20: 20. * XXXII. Matt. 22:23. Mar. 12: 18. Luc. 20: 27. XXXIII. Matt. 22 34. Mar. 12: 28. XXXIV. Matt. 24: 3. Mar. 13: 4. Luc. 21: 7. XXXV. Matt. 20: 8. Mark. 14: 4. Ioh. 12: 4. XXXVI. Matt. 26: 63. Mark. 14: 61. Luc. 22: 67. XXXVII. Mark. 9: 38. Luc. 9: 49. XXXVIII. Luc. 9: 54. XXXIX. Matt. 8: 21. Luc. 9: 59. XL. Luc. 9: 61. XLI. Luc. 10: 29. XLII. Luc. 10: 40. XLIII. Luc. 12: 13. XLIV. Luc. 13: 1. XLV. Luc. 13: 14. XLVI. Luc. 13. 23. XLVII. Luc. 13 : 31. XLVIII. Luc. 12: 1. XLIX. Luc. 15: 1. L. Luc. 17: 5. LI. Luc. 17: 20. LII. Ioh. 2: 18. LIII. Ioh. 7: 3. LIV. Ioh. 8: 1. LV. Ioh.9: 2. LVI. Ioh. 9: 40. LVII. Ioh. 13: 36. LVIII. Ioh. 18: 19. LIX. Ioh. 18: 22. LX. Ioh. 19: 10. LXI. Ioh. 21: 21. LXII. Hand. 1: 7. Onder alle die plaatsen isser maar eene, daar buiten 't algemeen leerstuk van de Messias iets ver-
| |
| |
handeld word van saken die de leere betreffen; te weten XXXII. die 't bewijs van d' Opstandinge betreft.
§. 4. Anders is het met die t' samenspraken, welke de Heere Iesus met verscheidene personen voor en na gehouden heeft. I. Ioh. 3. met Nicodemus, van de Wedergeboorte, II. Ioh. 6. met de Ioden, van het Brood des levens. III. Mat. 16: 13. met sijne eigene leerlingen. IV. Ioh. 4. Met de samaritaansche vrouwe over 't selfde. V. Ioh. 7: 16. in den Tempel. VI. Ioh. 8: 12. al de selfde lere vervolgende, tot bevestinge dat hy de Messias was; VII. Ioh. 10: 23. wederom, op den grond van 't gene hy geseid hadde, dat hy de getrouwe Herder was. VIII. Ioh. 11. by 't opwekken van Lazarus, betonende dat hy d'Opstandinge en t Leven is. IX. Ioh. 14: 15, 16. met sijne leerlingen, handelende van de vrugt sijns nakenden Doods en sijner Opstandinge. X. Luk. 24. met de twe op den weg na Emmaus over sijne Opstandinge. En so daar iets meer op die wijse van gelijken inhoud by d' Euangelisten te bespeuren is. Alles wat ons daar in voorkomt gaat gelijkelik daar henen, gelijk Iohannes self verklaart, dat Jesus is de Christus; en datmen, om ter saligheid te komen, met een boetveerdig hert in hem geloven moet.
§. 5. Maar geen besondere hoofdstukken des Geloofs: als van de Scheppinge, besonderlik der Engelen; van de Verkiesinge, van de Reghtveerdigmakinge, van de Erfsonde, selfs van sijne Voldoeninge voor onse sonden; en heeft hy ooit, daaraf men leest, voordachtelik of hoofdsakelik verklaard: dan slechs van sommige der genoemde stukken hier en daar wel iets ter zijden, ende by gelegentheid gemeld. Doch dat en was so veele niet, datmen daaruit enige volkomene verhandeling van enig leerstuk soude konnen opmaken: dan alleenlik om 't van elders opgemaakt door d'eene of andere reden te versterken. Waarom niet meer ? Om datmen uit het gansch beleid van 'sHeeren leeringen en daden siet, hoe hy alleenlik voorgenomen hadde, terwijl hy self op aarde was, door beiderleije middel sich bekend te maken: en 't gene vorder tot de leeringe behoort na sijnen Hemelvaart door d'Apostelen te doen verrighten. In dese voegen is ons dese saligheid begonnen verkondigd te worden door den Heere; maar daarna bevestigd van degenen die hem gehoord hadden; Hebr. 2: 3. ende van hem de belofte ontvangen, dat hen de H. Geest in alle waarheid (daar sy uit sijnen monde maar een deel afwisten) leiden soude. Want so lang als die hen d'ogen niet verlichte, so en kondense die niet dragen, schoon hy hen al verder hadde willen onderwijsen. Ende nochtans warender noch vele dingen, die sy noch te leeren hadden. Ioh. 16: 12, 13. Heeft hy sijne Apostelen, tot 's volx leeringe al te voren uitgesonden, niet verder in dien tijd geleerd: hoe soude hy 't aan 't gros des volks toch hebben willen doen; die geen ooren om te horen, noch ogen hadden om te sien, ende dien also voor dien tijd niet gegeven was, de verborgentheden te verstaan; om welke reden ook de Heere door gelijkenisse tot hen sprak. Mat. 13: 13, 14, 15. Mark. 4: 12. Luk. 8: 10. Ioh. 12: 40. Hand. 28: 26.
| |
| |
§. 6. By aldien dat dit iemant vreemt dunkt, aangesien dat de Saligmaker selve tot sijne Apostelen seit; al wat ik van mijnen Vader gehoord hebbe, dat heb ik u bekend gemaakt: Ioh. 15: 15. so moet hy echter weten, (behalven dat de reden voorgemeld van selve blijkt) datmen dese woorden tegen sijne eigene verklaringe, naderhands gedaan, ende nu so even verhaald, niet duiden magh. Niet al 't gene hy na sijne eewige Godheid besloten, maar na sijne Menscheid, en als Middelaar van God in last ontvangen hadde, den menschen op der aarde te verkondigen; dat hadde hy niet allen man, maar den Apostelen, als vrienden, ook bekend gemaakt. Maar verder ging hy met de stukken, noch 't verklaren van de leere niet: in deser voege was de godlike huishoudinge met sijn volk voor dien korten tijd bepaald. En dat en is geen grooter wonder, dat hy de leeringen die hy voorstellen wil, als dat hy de leerlingen, aan wien hy die voorstelle, en sijn werken tone, wel duidelik bepaalt. Voor eerst, den Apostelen; den anderen is dat niet gegeven. Matt. 13: 11. En so veel als die met hem gemeen hadden, en de hoogste Leeraar openbaarlik leerde, dat was alleenlik voor de verlorene schapen van Israëls huis. Verder was hy in persoon te leeren of lichamelik te helpen niet gesonden. Matt. 15: 24. Ia hy wilde ook niet, dat d' Apostelen so lang als hy op aarde was, verder souden gaan; self tot de Samaritanen niet, welkers steden binnen Israëls landpalen begreepen waren, en die sy in 't doorreisen moesten overslaan, Matt. 10: 5, 6. Nochtans moeste verre 't grootste deel van 't hemelsch koningrijk uit de Heidenen van oost en west vergaderd worden; en dus langen tijd, gelijkmen 't heden siet, de kinderen des koningrijx, dat is het Ioodsche volk, buiten geworpen. Dus had het Iesus self voorseid. Matt. 8: 11. Siet dan, hoe weinig dat het was, het gene Iesus self heeft willen doen of leeren, by 't gene dat hy na dien tijd door anderen heeft willen doen.
§. 7. En daarom was 't geen wonder, dat hy sich tegen verscheidene dolingen, dies tijds by 't joodsche volk in swang gaande, niet en heeft verklaard. Selfs niet wanneer hem de gelegentheid daar toe besonderlik scheen te vermanen, en sijn stilswijgen heimelike toestemminge te zijn. Ik sal dat met verscheidene exempelen betonen. Over den blindgeborenen gevraagd zijn van sijne leerlingen, Rabbi, wie heeft gesondigd, dese of sijne ouders, dat hy blind soude geboren worden? so antwoord hy slechs! Noch dese en heeft gesondigd, noch sijne ouders; maar 't is op dat Gods werken in hem geopenbaard souden worden: Ioh. 9: 2, 4. Ondertusschen meld hy 't minste van de doling niet, waaruit de vrage sproot: het zy datse de zielwisseling van Pytagoras geloofden, en dat dese man, te voren in een ander lichaam enige sware sonde had bedreven, eer de ziel met dese laatste geboorte in dit lichaam overging; of dat sy meinden dat een kind dadelike sonde in 's moeders Lichaam kan begaan. Misverstanden beide van sulken groot belang, dat het onbetamelik schijnen mog-
| |
| |
te, de menschen daar by te laten, voor iemant die so bequaam was om hen daar af te verlossen. D' inbeeldinge van een aardsch en weereldsch koningrijk, dat Christus, so sy meinden, oprighten soude, ende hen tot het voornaamst bewind daar van te verheffen; veroorsaakte dikmaals desen twist, wie onder hen de meeste daar toe wesen soude. Matt. 18: 1. Mar. 9: 34. Luk. 9: 46. en 22: 24. Daar uit ontstond ook dat versoek van Zebedeus beide sonen, door derselver moeder voorgesteld; om d'een tot sijne reghter, d'ander aan de slinker hand te mogen sitten in sijn koningrijk: Matt. 20: 20. en de vrage naderhands, Heere sult gy te deser tijd het koningrijk over Israël weder oprighten? Hand. 1: 6. Nochtans heeft hy in vier malen maar eens, en dat bedektelik, de verstaan gegeven, dat het met den staat sijns koningrijks ander dan met die van dese weereld wesen soude; Matt. 20: 25, 26. sonder echter noch den reghten grond en aart sijns hemelschen en geesteliken koningrijks te ontdekken. Op de vrage, Wat doende sal ik 't eewig leven beërven? antwoord hy niet, dat het met geen doen te doen is; maar alleenlik, onderhoud de geboden. Matt. 19: 16, 17. Luk. 10: 25, 28. Veel min sprak hy iets van 's menschen aangeborene verdorventheid, waar door 't hem onmogelik is, Gods geboden te onderhouden.
§. 8. Selfs belangende sijn eigene persoon, hoe groflik daar ontrent de menschen doolden; geen van allen dies tijds gelovende dat hy was, of dat de Messias wesen moeste ware God van eewigheid, eens selfden wesens met den Vader; maar alleen een godlik man en groot profeet, het hoogste dat Cleopas noch na sijne opstandinge van hem getuigde. Luk. 24: 18. Sulk een gewightig hoofdstuk des Geloofs beliefden onsen Heere niet als doe noch te verklaren; maar liet de menschen in dien waan, tot dat hy ten hemel gevaren, en aan Gods rechter hand geseten, den Geest uitstortte, die hen dese waarheid leerde. Goede Meester, (seid'er een) wat moet ik doen? en hy daar op anders niet, als wat noemt gy my goed? niemant is goed dan God: even eens oft hy ook geen God en ware, aangesien dat hem die menschen daar voor niet en hielden. Desgelijx versocht, om als een voornaam Arts het dochterken van Iaïrus te genesen: vermits het onderwijlen quam te sterven, so komt men dat den Vader seggen, om den Meester niet meer moeijelik te vallen; Mar. 5: 35. denkende, so 't schijnt, dat hy als andere meesters wel raad wist tegen siekten, maar niet tegen den dood. Wat doet hy? Vreest niet, seit hy, maar gelooft alleenlijk; te weten, dat ik ook uw kind wel wederom aan 't leven helpen sal. Dat hadden ook Elias en Elisa, door Gods kraght en als Profeten wel gedaan. Maar dat hy dit self uit eigene kraghten dede, gelijk het lang na desen bleek, daar af en spreekt hy niet een woord: en laat also dat volk in die onweetenheid, daar 't so hoognodig te geloven is, dat hy in wesen de waarachtige God en 't eewig leven is. 1. Ioh. 5: 20.
§. 9. En 't gene nader ter sake komt, over de Geesten self ende hun
| |
| |
bedrijf heeft de Saligmaker sulken taal gesproken, die na de letter verstaan seer ongerijmd is luidende. Hoort hem eens Indien ik door Beelsebul de Daemons uitwerpe, door wien werpense dan uwe sonen uit? Matt. 12: 27. Wie meinen wy dat des Sonen zijn? d'Apostelen, als sonen der Ioden? al te verre gesocht. In dien sin moestense Iesus self voor eenen hunder Sonen kennen. En souden dat de Fariseen toestaan, dat d'Apostelen door God of Iesus kraght de Daemons verdrijven konden; hoe kondense dan tegen spreken, dat het Iesus self dede? Indien sy den Heere des huises Beëlsebub geheten hebben, hoe veel te meer sijne huisgenoten? Matt. 10: 25. 't Was van wel verre van daar, dat sy de Apostelen waarlik voor sodanig erkenden. Welke dan? Hunne eigene Sonen of Leerlingen, die ook Sonen (gelijk men seide sonen der profeten) genaamd waren. Die geloofdense dan dat al mede Daemons uitwierpen. Geloofde 't Christus ook? Dat moest verre van hem zijn: want hy dit werk voor een bewijs uitgaf dat hy de Messias was. cap. 12: 28. daar het ook by 't volk voorgenomen wierd, roepende vast met groter verwonderinge en verbaasdheid dit: Wat woord, (wat seggen of wat saak) is dit, dat hy met maght en kraght den onreinen geesten gebied, en sy varen uit; Luk. 4: 38. Ende noch eens, Daar en is nooit desgelijx in Israël gesien. Matt. 9: 33. Over sulx merktense seer wel, dat het gene de Fariseen voorgaven, van Daemos uit te werpen, niets te beduiden hadde by 't gene sy Christus sagen doen. Nochtans spreekter de Heere self so af, als ofse 't waarlik deden. Geeft hy so veel toe in een stuk dat sijne eere so na by betrof: so maghmen lichtelik sien, dat sijn oogmerk niet en was, de menschen teffens van de dolingen te verlossen, die sy in hun spreken toonde, wanneer hy sleghs op 't gene dat de vrage was behoorlik antwoord gaf; ja dat hy sich self met de dolingen behielp, om den tegen sprekeren met hunne eigene woorden, den mond te stoppen.
§. 10. Noch eens. Meinen wy dat sekeren Beëlzebul dat is, God der vuiligheid, of Drekgod; of Beëlzebub, God der vlieden, so genaamd, waarlik d' overste der Daemons was? Dit was buiten twijfel een naam, welken de schriftgeleerden van dien tijd den oversten der Daemons toepasten, na hun eigen verstand; dat waarlik seer verdorven was. Des naams tweevoudige oorsprong geeft dat klaarlik te verstaan. D' Israëlyten noemden Drekgoden, de genen die van nature geene Goden zijn: gelijk Paulus daar van spreekt; Gal. 4: 18. om datse louter drek en vuiligheid waren, vergeleken by den waren God, die so rein van ogen is. En de God der vliegen, meintmen, in aansien van de menigte der vliegen, die op het vleesch der offerhanden vielen; van welken die van Israël, somen seit, geenen last en hadden. Het was dan ene blote versinninge der joodsche leeraars in dien tijd, den oversten der Daemons, dat is der heidensche verdichte Geesten, Beëlzebul of Bëelzebub te noemen: en evenwel laat Christus dit so gaan, sonder hen uit die botte dolingen te verlossen. Sijn werk was derhalve
| |
| |
niet so seer de dolingen te wederleggen; als de zeden te verbeteren.
§. 11. Nader kan ik dat doen blijken, met het gene Daillon al voor my heeft aangetekend: met wiens woorden ik het daarom hier ook seggen sal. ‘'t Gene onse Saligmaker Matt. 12: 43. seit van den onreinen Geest, die van den mensche uitgegaan zijn, de dorre plaatsen doorwandelt, soekende ruste, die hy niet en vind; daarna wederkeert in sijn huis daar hy uitgegaan was, en dat ledig vindende, met besemen gekeerd en verzierd: dat hy dan t'seven andere geesten, boser dan hy selfs is, met sich neemt, en datse daar dan t'samen wonen; so dat het laatste van die mensche erger word dan 't eerste: sulx alles is maar by gelijkenis gesteld; ontleend van 't gene men gemeenelijk so onder 't volk te seggen plagh, ende in geenen deele van de Geesten, die sy sig verbeelden, verstaan kan worden. Maar seer bequamelik kanmen 't selve passen op enige ondeugd, daar sich een mensche voor enen tijd af speent; sonder sich echter daar op uit te leggen, dat hy de deugd betraghte: invoegen, dat het selfde gebrek wederom plaats nemende, kraghtiger dan te voren in hem werkt: en daarenboven noch met andere vergeselschapt komt, gelijk 't een gebrek 't ander lichtelik met sich sleept, of met andere vermeerderd word. D'Apostel Petrus verklaart ons dese gelijkenisse, wanneer hy seit: Indien sy, na datse de besmettinge deser weereld ontvloden zijn, in deselve wederom ingewikkeld zijnde, overwonnen worden; so is hen 't laaste erger geworden dan het eerste. ens. Maldonarus, van hem mede hier toe bygebraght is het met hem eens. ‘Wanneer geseid word, (schrijft hy) dat hy henen gaat en neemt noch seven andere geesten, erger dan hy self is; sulx en betekent anders niet dan dat de genen die van den besten aart zijn, hunne deugdelikheid komen te verliesen, en de godlike gunste versmadende, doorgaans de snoodste worden: gelijkerwijs of in plaatse van eenen bosen geest die in hen was, eerse tot beterschap gebraght wierden, nu wel seven t'saam gekomen waren. Sulk ene uitlegginge van enen Iesuwijt, welk volk toch altijd veel gereeder met den Duivel is, dan wy, behoorde ons te meerder t'overtuigen.
§. 12. Daar moet ik noch by doen, 't gene my dunkt dat sonderling ter sake dien. Dat de Heere Iesus die geheele rede en gelijkenis op de Fariseen past, die hem lasterden, dat sijn uitwerpen van Daemons geen godlik, meer een eigen werk eens groten Daemons was. Dus brengt het Lucas daar te pas cap. 11. 24, 25, 26. Maar Mattheus voeght die woorden op een ander voorval, datse noch een ander teken wilde sien, eerse geloofden. Dies hy hen hertelik waarschowt, om wel toe te sien, datse door het herdnekkig tegenspreken hunne ongelovigheid niet ongeneeslik, en hunne boosheid onverbeterlijk en maakten. Salmen dan seggen, dat de joodsche meesters al mede van den bosen Geest, en sommigen op 't laatst van wel seven teffens beseten waren; so en kondense daar af niet verlost worden, dan door opreghte bekeeringe. Sulken bosen geest brenght een ieder mensche
| |
| |
met sich in de weereld, en neemter noch meer anderen toe, na mate dat hy toeneemt in de sonde. Die bose Geest des menschen, elders vleesch genaamd, begeert tegen den Geest die uit God is, ende word uitgedreven door bidden en vasten; mitsdien dat wy ons selven reinigen van alle besmettinge des vleesches en des geestes, volbrengende onse heiligmakinge in Gods vrese. 2 Kor. 6: 1.
§. 13. Men siet dan, dunkt my, klaar genoegh, dat het de stijl des groten Meesters is geweest, de menschen niet alleenlik voor dien tijd in sulke dolingen te laten? maar ook sich na de taal te voegen, die ten deele uit sulk misverstand ontstond. Tot het een en 't ander heeft hy buiten twijfel (gelijk tot alles wat hy sprak of dede) grote redenen gehad. Want ten eersten so en doetmen geenen niewen wijn in oude ledersakken, nochte setmen enen lap van een niew kleed op een oud. Luk. 5: 36, 37. 't Volk was doe noch row en onbeschaafd, vooringenomen met verouderde gevoelens, daar al lange 't gras over gewassen was, door de sogenaamde insettingen der ouden. Doch ongelijk lichter was 't (gelijk het altijd is) hen over verdorvenheid van zeden dan van sinnen te overtuigen: so veel als 't wederom gereeder is, de sinnen te verlichten, dan de zeden te verbeteren. Van dit laatste is de rede? om dat het lichter is te verstaan wat goed en waar is, dan daar na te doen; en van 't eerste, dat het gene de reden betreft, klaarder voor de menschen open leit, dan 't gene tot de kennisse van de natuur der saken strekt. De mensche, hoe verduisterd in 't verstand, en van Gods leven vervreemd; betoond nochtans het werk der wett geschreven in sijn herte; gelijk het Paulus beide getuigt. Ephes. 4: 11. Rom. 2: 15. Om sulker oorsaken wille maghmen lichtelik denken, dat de Heere Iesus alles teffens niet te doen, van dat gene heeft begonnen, dat het naast en nodigst was. Want men heeft niet te twijfelen, of de vreese des Heeren het begin der ware wijsheid zy; dewijle Iob en David en Salomo sulx eenstemmelik getuigen. Iob. 28: 28. Psal. 111: 10. Spreuk. 1: 7. en 9: 10. en dat sy 't einde van alle saken, ende alle menschen betamelik zy. Pred. 12: 13. Die dingen dan eerst geleerd, die tot de deugd en oefening des levens meest behoren, met so veel kennisse, als daar toe vereisch word: so sal des menschen godvrughtig gemoed tot aandacht bereid zijn, om de kennisse der godliker saken des te neerstiger te ondersoeken.
§. 14. Maar dese kennisse, sult gy seggen, en is tsedert van d' Apostelen niet meer gegeven dan Christus die te voren gaf; om ons uit die dolinge te helpen, dat de Daemons in waarheid sulke geesten, en van zulk een groot vermogen zijn. Doch voor eerst so sta ik dat so licht niet toe, gemerkt dat d'  eidola afgoden, en de  daemonia een en 't selfde zijn: so als het onse Oversetters, Hand. 17: 18 ook begrijpen. Nu seit Paulus van d' Afgoden, datse in de weereld niet en zijn. 1 Kor. 8: 4. Gal. 4: 8. Ende zijn met d'opkomste van het Kristendom allenx die Daemones uit der menschen herten verdweenen: tot dat het in 't Pausdom self (buiten hunne
| |
| |
niewgevondene  of instellinge van Heiligen, in plaats van Goden) by d'Engelen en Zielen der verstorvene menschen gebleven is, welken sy enige vreemde werkingen boven de Nature toeschrijven; gelijk in 't XIX. en XX. hoofdstuk des 1. boeks getoond is. Ende is dit derhalven ene niewe dolinge, in der Apostelen tijd noch niet bekend geweest, sulx aan den Duivel of bose Engelen toe te schrijven, alsmen eertijds van de Daemones Geloofde. Ook was het meer de tale dan een duidelik gevoelen van de Ioden, dat de Daemones sulx alles waarlik deden, daar sy deselve, door heidensche aanleidinge, gewoonlik in benoemden; gelijk sulx noch al eens XXVII. §. 13. 14. geseid is. Maar onse luiden met regt geen ander bose Geesten dan den Duivel met sijne Engelen erkennende; schrijven hen uitdrukkelik alsulke werken toe, als d'ouden by de sleur, en sonder nette kennis op de Daemons pasten.
§. 15. De saligmaker dan niet voorhebbende , (gelijk getoond is) de reghte waarheid van die dingen als noch te verklaren; en konde ook daar af niet anders spreken dan men sprak, so hy wilde verstaan zijn. Hy gaf den siekten sulke namen alsse hadden onder 't volk: 't welk niemant vreemd moet dunken, also dat aller wijsen regel is; loquendum cum multis, sentiendum cum paucis; met veelen eens in spraak, met weinigen eens van gevoelen zijn. So dede Christus ook; God doet sijne Sonne opgaan. seit hy Matt. 5: 45. Waar op? want eigentlik so gaatse om, niet op noch onder; gelijk 't gemeen volk verstaat. Ia op en onder de kimmen, sult gy seggen; en ik wederom, dat de kimmen buiten ons gesight geen wesen hebben, en den menschen sleghs de Weereld schijnt te eindigen, en de Hemel aan de Aarde te raken, daar eindigt ons gesight: waar door de kimmen sich noodsakelik op elken tree die wy doen, veranderen moeten. En genomen dat die onbeweeglik bleven: so is 't de Sonne niet die op of onder gaat, maar 't schijnsel van de Son: om van 't geschil, in welk van beide die beweeging zy, den Aardkloot of de Son, hier niet te spreken. Maar so de Heere 't een of 't ander daar af eigentliker wijse had geseid, hoe soud 't volk hebben konnen weten wat hy meinde? Desgelijx, so hy den siekten andere namen hadden willen geven dan sy hadden, wie soude verstaan hebben dat sulke siekten waren, alsmen onder die bekende namen overal verstond? Daar mede gaf hy echter niet te kennen, dat hy sulx tot oorsaak stelde als in die benaminge begrepen was. Mijnen wy, dat de Heere Iesus, so hy heden noch op aarden ware, schromen soude 't konings seer of St Jans evel te noemen, sekere siekten onder dien name bekend; om ons te doen verstaan, van wat siekten dat hy sprak; Maar souden wy daar uit besluiten mogen, dat hy d'oorsaak daar die namen uit ontstaan zijn, ook in waarheid daar voor kent; Ende moetmen daarenboven weten, dat het volk doorgaans niet weet welk de reden veler namen zy, diemen aan de vreemde qualen geeft. Evenwel, elk noemtse so om malkander te verstaan. Wat de redenvoeringe belangt, die de Heere Iesus met al-
| |
| |
sulke lijders heeft gehad, daar van sal ik noch hier na in 't besonder spreken.
§. 16. Doch eer ik van dit stuk noch tot een ander overga, komt my van self iet in den wegh, 't gene ik eerst moet sien op te nemen. Op twe plaatsen sonderlinge spreekt de Saligmaker so, dat hy 't uitdrijven der Duivelen of Daemons van 't genesen der ander siekten onderscheid. Want dus luiden sijne woorden, na sijne opstandinge tot d'Apostelen gesproken. Den genen die geloven sullen dese tekenen volgen: in mijnen name sullense Duivelen (Daemones) uitwerpen; (nu van geheel wat anders) met nieuwe tongen sullense spreken; slangen sullense opneemen; ende al is 't datse iet dodelix drinken sullen, dat en sal hen niet schaden: op kranken sullense de handen leggen, en sy sullen gesond worden. Mar. 16, 17, 18. Daar 't uitdrijven der Daemons so verre van 't genesen der kranken afgescheiden is door drie saken die tusschen beide staan; schijnt dat het seer verscheidene saken zijn. Doch ik sie wederom twee wegen, om hier uit te komen: den eersten die sich te deser selfde plaatse openbaart, en den anderen die van elders hier op toe loopt. Buiten 't spreken met niewe tongen is hier niets dat op krankheden niet en siet: alsoo 't veilig aanraken der vergiftigen slangen, en 't onschadelik drinken van dodelike drank, op de bewaarmiddelen, het eerste en laatste op de geneesmiddelen, beide van sware en dodelike siekten, siet. Het voornaamste word voor aan geseid: In mijnen name sullense Daemons uitwerpen. Geen wonder, datse sulken wonder sullen konnen doen: als andere menschen sullense met niewe tongen spreken; het zy dat hy daar door de taal in welken zy spreken souden, ofte ook de woorden wil verstaan; te weten, datse op een ongehoorde wijse met den woorde sleghs d'onreine geesten, in wat taal het wesen moghte, na 't land daarse sich als dan bevonden, d'onreine geesten in des Heeren Iesus naam geboden uit te gaan. Hand. 18: 18. Sy self souden in gedurige en volkomene gesondheid zijn, self van slangenbeten en vergiftdranken onbeschadigd. Dat meer is, sonder tong of spraak, soudense by wijlen door 't opleggen hunder handen ook de kranken wel genesen.
§. 17. Dese uitlegginge word door dien anderen wegh versterkt, volgens welken sich de Schrift op andere plaatse dus verklaart. Want dit opleggen der handen, ende (dat noch meer te verwonderen is) self der klederen slechs van de Apostelen, word besonderlik mede op 't uitdrijven der onreine geesten gepast. Ia ook de blote schaduwe heeft het selfde gevolg gehad. Dit word sonder onderscheid verhaald, by meldinge van allerhanden kranken, ende besonderlik die van onreine Geesten gequeld waren; welke alle genesen wierden. Hand. 5: 15, 16. Dit was door den dienst van Petrus: van Filippus word sulx ook verhaald, dat onder de tekenen die hy dede, van vele die onreine geesten hadden, deselve uitgingen, roepende met grote stemme; ende vele geraakten en kreupelen genesen wierden. Hand. 8: 6, 7. Ende wat Paulus aangaat, God dede
| |
| |
ongewonelike kragten door sijne handen: also dat ook van sijn lijf op de kranken gedragen wierden de sweet doeken ofte gordeldoeken, ende dat de siekten in 't gemeen van hen weken en de bose geesten in 't besonder van hen uitvoeren Hand. 19: 11, 12. So dat met minder werk dan 't opleggen der handen, ende noch minder dan met spreken, also wel de bose geesten uitgedreven als d' andere siekten genesen wierden. 't Voornaamste word voor aan en besonderlik genoemd: dieshalven d'onderscheidinge by Markus ter gemelde plaatsen niet en is, so als het met den eersten scheen.
§. 18. D'andere plaatse, die ik in den wegh sie staan, steekt noch wel wat hoger uit. Want op 't seggen van de tseventig, door den Heer by tween tot den dienst sijns rijks door 't land gesonden; Heere, ook de Daemons zijn ons onderworpen in uwen name; so seit hy, Ik sagh den Satan als een blixem uit den Hemel vallen. En dat hy dit op 't uitdrijven der Daemons past, blijkt noch meer, om dat hy in eenen aasem daar by voegt: Siet ik geve u de maght om op slangen en scorpioenen te treden, ende over alle kraght des vyands; ende geen ding en sal u enigsins beschadigen. Doch en verblijd u daar in niet, dat de geesten u onderworpen zijn; maar verblijd u veel meer dat uwe namen geschreven zijn in de hemelen. Luk 10: v 17--20. Twee woorden zijn in dese rede, die ons aanstoot geven mogen; de Satan en de Vyand: doch daar 't ongelijk op aan komt. Want wy worden door geen ding genoodsaakt by 't woord Vyand hier den Duivel te verstaan: also de kraght des Vyands, na hebreewschen stijl, den Heere en den Apostelen (als meer geseid) meest eigen, bequamelik voor vyantlike kraght genomen word; waar by men alles wat den mensche schadelik en sijner nature vyand is, verstaan magh. Het sal dan meest op den Satan aankomen, welken de Heere als enen blixem uit den Hemel vallen sagh, wanneer de onreine geesten in sijnen name den Apostelen onderworpen waren. Dat laat ons nu dan sien.
§. 19. Ik stelle dan het gene my een ieder lichtelik toestaan sal: dat het woord ik sagh (het grieksch en lijd niet, datmen segge, ik heb of hadde gesien) van enen tijd die doe effen voorby, ende byna noch tegenwoordig was, te verstaan zy. Des raakt het dese sake niet, wat Christus na sijne eewige Godheid van den beginne, of ook voor 't begin des Weerelds gesien heeft, wat in 't begin geschied zy of namaals te geschieden stonde; gelijk het sommige verklaren. Het valt seer gemakkelik toe (al schijnt my dit meest tegen) dat de Heere hier verklaart, wat hy sagh wanneer de Apostelen de onreine geesten uitdreven: en dat was, gelijk hy seit, dat de Satan als een blixem uit den Hemel viel. Nu sal my Beza hier alleen wel door helpen, die daar aldus schrijft. Collocatur Satan in aëre cum suis Angelis. Ephes, 6:12. Inde videtur detrudi, & quidem cum impetu, quando voce Euangelii potestas ipsius aboletur. De Satan word met sijne Engelen in de lucht geplaatst. Ephes. 6: 12. Van daar schijnt hy afgestoten te worden, en dat met kraght, (gelijk een blixem ) wanneer sijne maght door de verkondi-
| |
| |
ging des Euangelium vernietigd word. Dat hy de plaats Efes. 6: 12. van de Lucht verstaat, dat sullen wy den leser in 't XXXI. hoofdstuk anders tonen. Dan het gene volgt neem ik volkomelik voor 't mijne aan; en segge dat de Saligmaker dit op sijne en der leerlingen verwonderlike werken past; waar van 't verwonderlijkste was, dat hen ook de onreine geesten in sijnen name onderworpen waren; dat is, geene krankheid so beswaarlik, die sy sulker wijse niet genesen hadden. Met sulken kraght moest het Euangely vergeselschapt gaan; gelijk het Paulus leert: Hebr. 1: 4. Sulx de Heere self mede wroght, bevestigende 't woord door tekenen die daar op volgden. Mar. 16: 20.
§. 20. Die wonderlike kraght der genesinge van d'allerjammerlixte qualen was ene kraghtige verbrekinge van des Duivels werk, de Sonde; om welker wille alle jammer en elende tsedert Adams af val in de weereld quam. Hier van word al 't quaad, dat oorspronkelik van den Satan quam, den Satan, als oft hy noch daar mede in 't besonder besig ware, toegeschreven: gelijk ik in 't XIX. hoofdstuk breder aangewesen hebbe. Want dese woorden, welke seggen, dat de Satan dies tijds uit den hemel viel, eigentlik verstaan; of ten minsten in alsulken sin, dat hy van de heerlikheid, daar hy eerst in was, beroofd is; pasten geensins op den tijd des Euangeliums: also hy t'sedert sijnen eersten val, gansch geen plaats op 't minst den Hemel hebben konde. Maar het siet waarschijnelik op 't gene aangaande den Assyrier of Babylonier, groten vyand en verdrukker van Gods volk, tot betekenis sijns ondergangs gesegd was. Hoe zijt gy uit den Hemel gevallen, ô morgensterre! ens. Ies. 14: 12. Want desgelijx word Openb. 12: 8. den Draak wiens name Duivel is en Satanas, geseid, dat hy naderhand noch eens van den Hemel neergeworpen is. Sulx geschied derhalven also menigmaal, als iet merkelijx tot afbreuk van de sonde: en der quellingen daar uit ontstaande, door Gods wonderlike hand bedreven word.
|
|
Auteursrechtvrij