De betoverde wereld

redactionele ingrepen

Eerste boek

fol. **1v: verklaad → verklaard: ‘hier en daar nader verklaard’.

fol. **2r: maad → maand: ‘De drie anderen hoop ik (met de hulpe van God) van maand’.

fol. **3v: weerlegen → weerleggen: ‘of 't voorneemen om dees of gene doling te weerleggen’.

p. 7: sigtbaaar → sigtbaar: ‘nochtans eenigsins sigtbaar in de sterren’.

p. 10: somtijnds → somtijds: ‘helle, somtijds graf vertaald hebben’.

p. 11: veraantm → vermaant: ‘en sijn omstaanders tot welsterven vermaant’.

p. 13: Greken → Grieken: ‘sijn overmagtig heir voor de Grieken’.

p. 13: vaa → van: ‘Een eike kon vooraf van 't ongeluk gewagen’.

p. 15: kygs → krygs: ‘den uitslag des Farsalischen krygs voorseid heeft’.

p. 17: te te → te: ‘en de kragt om te konnen werken’.

p. 39: , → (: ‘(uit welken ook 't voorgaande getrokken is)’.

p. 41: Rengenboge → Regenboge: ‘Den Regenboge word by hen mede godsdienstige eere gedaan’.

p. 41: erkenen → erkennen: ‘dat die menschen Opper- en Ondergoden erkennen’.

p. 43: bebesonder → besonder: ‘Dat elk sijne schikkinge in 't besonder heeft’.

p. 56: begrijden → begrijpen: ‘de waarheid des Scheppers niet begrijpen’.

p. 75: dooor → door: ‘dat sommige van hen door liefde tot de vrouwen vervallen zijn’.

p. 80: godlikl → godlike: ‘die den aart der godlike afkomste niet behiel’.

p. 91: plaaesen → plaatsen: ‘te dier plaatsen aangemeld, mede toegepast’.

p. 95: wanner → wanneer: ‘en also wanneer 't 'er op aan komt’.

p. 100: vrow → vrouw: ‘de vrouw in de gelykenisse des mans’.

p. 114: midddelweg → middelweg: ‘ende was den middelweg tusschen beiden’.

p. 126: voornamste → voornaamste: ‘beneffens de verschillen der voornaamste sekte’.

p. 128: Wiskomst → Wiskonst: ‘De Wiskonst mein ik, of dat deel der Natuurkunde’.

p. 129: eeerste → eerste: ‘Daar na 't eerste Kristendom, uit Ioden en uit Heidenen’.

p. 129: Mar → Maar: ‘Maar siet eens wat het ons al werks heeft aangebracht’.

p. 132: Eeeste → Eerste: ‘Register der Hoofdstukken van het Eerste Deel’.

p. 132: Daat → Daar: ‘Daar uit magmen verder speuren’.

Tweede boek

p. 2: leext → leert: ‘Van den oorsprong der Geesten leert ons de Nature’.

p. 7: uiet → niet: ‘niet een lid van mijn Lichaam daar ik dat af hebbe’.

p. 10: di → die: ‘d' eenigste zijnde die de stoffe voortbrengen’.

p. 12: d'Aade → d'Aarde: ‘en dat hem eigentlik d'Aarde so na is als den Hemel’.

p. 13: hebbeu → hebben: ‘D'oude grieksche en latijnsche Dichters hebben dus den Hemel’.

p. 20: hy → by: ‘staan die nu so wel by den Oppergod’.

p. 22: sulxk → sulx: ‘Over sulx soudemen Sonn' en Maan’.

p. 33: ondervinge → ondervindinge: ‘en dan so veel als d'ondervindinge belangt’.

p. 37: sondemen → soudemen: ‘Want wat den mensche betreft, dien soudemen best’.

p. 40: lichaan → lichaam: ‘om iets te werken op alsulken geest of lichaam’.

p. 42: ( → ): ‘(die der meer niet af en weet noch weten kan)’.

p. 44: naaam → naam: ‘Self de naam geeft geen wesen noch wesentlike eigenschappen’.

p. 46: Geestn → Geesten: ‘dat d'Engelen Geesten zijn’.

p. 47: gedrugt → gedrukt: ‘gedrukt op d'eerste kaarte in den Bybel’.

p. 47: nieuswgierigheid → nieuwsgierigheid: ‘so onse nieuwsgierigheid verder gaat’.

p. 57: menscheu → menschen: ‘Want wie van de menschen weet wat in de mensche is’.

p. 59: gescheid → geschied: ‘en door middel van een lichaam so geschied’.

p. 60: gemoemd → gemoed: ‘dat het sulken troosteliken indruk gaf op sijn gemoed’.

p. 72: beschulding → beschuldiging: ‘tot sijner beschuldiging mogt staan’.

p. 91: gescheid → geschied: ‘sy dit seiden seer wel wisten, dat sulx was geschied’.

p. 92: vuurklomme → vuurkolomme: ‘ende des nachts in ene vuurkolomme’.

p. 106: een deel van de tekst is moeilijk leesbaar. Dat is hier tussen vierkante haken aangevuld: ‘en dat Godt self [om soo te spreken] moet’.

p. 109: argstigheid → arglistigheid: ‘door arglisstigheid bedrogen heeft’.

p. 112: d'uitlggers → d'uitleggers: ‘die van d'uitleggers by desen gevoegd worden’.

p. 114: beschuldigen → beschuldigingen: ‘Wie sal beschuldigingen inbrengen tegen Gods uitverkorenen’.

p. 115: eigenelik → eigenlik: ‘Want enen Geest en passen eigenlik de ketenen niet’.

p. 119: gescheid → geschied: ‘Hoe die verleidinge geschied zy’.

p. 126: verstaaan → verstaan: ‘En moetmen daar den Duivel by verstaan’.

p. 127: Dulvel → Duivel: ‘maar verbeeldender wijse op den Duivel’.

p. 128: dan → dat: ‘Die dan meint, dat ik in desen al te ongelovig ben’.

p. 130: Missias → Messias: ‘al in 't gebruik was den Messias dus te noemen’.

p. 130: word → woord: ‘daar den Duivel een goed woord om geven’.

p. 132: sommigeen → sommigen: ‘Ten laasten komen sommigen so verre’.

p. 134: vervreeemd → vervreemd: ‘sijnen dienst begint, geheel van God vervreemd’.

p. 137: Istaël → Israël: ‘ontstak noch meer) tegen Israël’.

p. 137: Achitoselfs → Achitofels: ‘door sijne eigene boosheid, en Achitofels raad also gedaan’.

p. 138: word → woord: ‘des koningrijx; daar 't woord’.

p. 141: de de → de: ‘maakt de meeste swarigheid’.

p. 141: geschienisse → geschiedenisse: ‘de geschiedenisse self niet voor waarachtig houd’.

p. 142: tusscheu → tusschen: ‘Maar soder eertijds sulken twist tusschen die twee hoofden’.

p. 144: d'andepe → d'andere: ‘d'andere op heden meer of min verstaanbaar maken’.

p. 146: wijs → wijf: ‘om door de loosheid van een wijf misleid te zijn’.

p. 147: sefs → selfs: ‘en de Duivel selfs geweest zy’.

p. 147: vestrekken → verstrekken: ‘kan derhalve geensins voor bewijs verstrekken’.

p. 148: gesneuvels → gesneuveld: ‘die mede in dien slag gesneuveld is’.

p. 148: selfde graf de graf → selfde graf: ‘by sijne sonen in een selfde graf te kome’.

p. 148: morger → morgen: ‘machaar morgen veeltijds onbepaald een toekomende tijd’.

p. 148: Sanl → Saul: ‘hoe lang dat Saul ten minsten noch geleefd moet hebben’.

p. 166: Overseters → Oversetters: ‘Onse Oversetters bekennen dat mede’.

p. 171: genaame → genaamd: ‘der krankheid, en een waarseggende geest genaamd’.

p. 179: een deel van de tekst is moeilijk leesbaar. Dat is hier tussen vierkante haken aangevuld: ‘was [waarschijnlik] de vrese die hem door 't aanschouwen’.

p. 179: een deel van de tekst is moeilijk leesbaar. Dat is hier tussen vierkante haken aangevuld: ‘en in sijn land wederkeeren moeste; was [waarschijnlik] de vrese’.

p. 184: eigenene → eigene: ‘dese woorden tegen sijne eigene verklaringe’.

p. 184: dan → van: ‘'t grootste deel van 't hemelsch koningrijk’.

p. 189: dan dan → dan: ‘geen ander bose Geesten dan den Duivel’.

p. 190: uitwergen → uitwerpen: ‘In mijnen name sullense Daemons uitwerpen’.

p. 193: dikmals → dikmaals: ‘Behalven dat het dikmaals in 't gemein geseid word’.

p. 193: Nebucanetsar → Nebucadnetsar: ‘Gelijk Nebucadnetsar seven jaren lang hem selve’.

p. 194: gevenōdat → geven dat: ‘geven dat genoeghsaam te verstaan’.

p. 195: natuurllke → natuurlike: ‘self de natuurlike liefde niet’.

p. 198: ; → ?: ‘tegen sijne bede, in 't gevangen huis te gaan?’.

p. 198: Hiland → Heiland: ‘braght de Heiland in een ogenblik te wege’.

p. 199: een een → een: ‘Want hy maar een mensche zijnde’.

p. 205: Man → Mane: ‘geacht worden met de Mane toe te nemen’.

p. 206: af → of: ‘dat deselve na mate dat die toe of afneemt’.

p. 210: tetegen → tegen: ‘en t' Athenen tegen de Epicuristen en Stoici’.

p. 211: kapitiels → kapittels: ‘en ten einde des kapittels toe gaat’.

p. 212: waat → waar: ‘waar is hy die de torens telt’.

p. 214: Luche → Lucht: ‘hoe word de Lucht en dese Geest voor een selfde ding geacht’.

p. 215: luchrs → luchts: ‘na den oversten van de maght des luchts van dien geest’.

p. 216: Luitexsche → Luitersche: ‘de Syrische, Arabische, en Luitersche Bybel’.

p. 216: uu → nu: ‘het ander is daar mede wy nu besig zijn’.

p. 222: vertond → vertoond: ‘als groten en verstandigen vertoond heeft’.

p. 235: helsehe → helsche: ‘Wanneer van helsche Geesten word gesproken’.

p. 238: oooit → ooit: ‘en siet een meerder als ooit David was is hier’.

p. 244: Apo?stelen → Apostelen: ‘Quam dan der Apostelen godsaligheid hier in te kort’.

p. 254: genodsaakt → genoodsaakt: ‘maar ben genoodsaakt een van twee te kiesen’.

p. 250: ends → ende: ‘ende sal u groter werken tonen dan dese’.

Derde boek

p. 2: licham → lichaam: ‘dat hy derselver lichaam’.

p. 2: doorgaang → doorgaans: ‘Doch die Besetenen gelooft men doorgaans tweederley te zijn’.

p. 3: d'Onvervindinge → d'Ondervindinge: ‘en heeft ook d'Ondervindinge tot sijn bewijs’.

p. 6: meenig → meening: ‘so sal nochtans de meening moeten wesen’.

p. 10: Liehaam → Lichaam: ‘en 't Lichaam so in lijden brengt’.

p. 10: botoverd → betoverd: ‘den Duivel dus beseten of betoverd word’.

p. 13: Botoveringe → Betoveringe: ‘Fascinatione van de Betoveringe’.

p. 20: 't in → in 't: ‘in 't Oud, en 5 in 't N.T. en so 20’.

p. 25: vrageen → vragen: ‘de dooden daar uit vragen’.

p. 28: Onkeloos → Onkelos: ‘Onkelos ook so. Ionathan seit’.

p. 29: word → woord: die ‘'t minste woord in desen van den Duivel spreekt’.

p. 33: Toveraas → Toveraars: ‘welken Farao en de Toveraars erkenden’.

p. 36, 37: waarsegseggers → waarseggers: ‘(die met wichelaryen omgaan) waarseggers of slangen’.

p. 38: laatstd → laatste: ‘En dit laatste word by Buxtorf aangemerkt’.

p. 43: ik → in: ‘Ik heb in 't I. b. II. §. 17. uit Cicero getoond’.

p. 45: oorsponkelik → oorspronkelik: ‘Chaldeen eigen, of oorspronkelik van hen gekomen’.

p. 46: charummijm → chartummijm: ‘want in 't hebreewsch is 't anders chartummijm’.

p. 48: tokomende → toekomende: ‘om die van toekomende dingen te vragen’.

p. 49: SomSommige → Sommige: ‘Sommige meinen dat het sijne huisgoden geweest zijn’.

p. 50: menige → meninge: ‘Ik sal nu mijne meninge wat nader seggen’.

p. 58: kanttekenige → kanttekeninge: ‘so als wy in hunne kanttekeninge passen’.

p. 60: Ierusalen → Ierusalem: ‘Targum, of Uitlegginge van Ierusalem’.

p. 67: Konigrijke → Koningrijke: ‘de Duivel self een Koningrijke tegen dat van Christus heeft’.

p. 67: te → de: ‘menschen, in de toverscholen onderwesen’.

p. 68: een deel van de tekst is moeilijk leesbaar. Dat is hier tussen vierkante haken aangevuld: ‘sterken hand van so veel tekenen en wond[e]ren’.

p. 70: kantekeninge → kanttekeninge: ‘Dat vertalen d'onsen in de kanttekeninge anders’.

p. 70: waaesggerye → waarseggerye: ‘maken hier een onderscheiden slag van waarseggerye van’.

p. 70: warrseggingen → waarseggingen: ‘Want de kosemijm of waarseggingen’.

p. 77: leugendichtgrs → leugendichters: ‘dat hy de tekenen der leugendichters’.

p. 78: alsuken → alsulken: ‘altijd konden draaijen in alsulken sin als sy begeerden’.

p. 79: meldenge → meldinge: ‘maken echter hier van hem de minste meldinge niet’.

p. 79: superstitiuse → superstitieuse: ‘als hy se na sijne superstitieuse maniere’.

p. 80: Beeldgissige → Beeldgissinge: ‘eidolomanteia, Beeldgissinge uit de huisbeelden of Terafim’.

p. 80: waarsegery → waarseggery: ‘de Filistijnen in het plegen der waarseggery te boven gingen’.

p. 81: vovelgeschrey → vogelgeschrey: ‘die op vogelgeschrey acht geven’.

p. 87: paats → plaats: ‘daar na tot dese selfde plaats van Iesaias’.

p. 88: vulste → vuilste: ‘om 's volx verdorventheid op 't vuilste en na waarheid’.

p. 91: men → met: ‘des groten, wijsen, goeden Gods met sijne Kerk bestaan’.

p. 95: meeder → meerder: ‘Altoos, tot meerder sekerheid, daar gaat niets voor den man self’.

p. 97: woondertekenen → wondertekenen: ‘de wondertekenen die noch de Duivel door sijn volk gedurig doet’.

p. 99: Mancheisdom → Manicheisdom: ‘het is de grondslagh van het Manicheisdom’.

p. 100: gen → gaen: ‘dat den Leser te gereder zy, om na te gaen’.

p. 101: Casschaaaf → Casschaaf: ‘en Casschaaf Wicchelarye, goedergelukseggingen’.

p. 107: beteekens → beteekenis: ‘de leser sie van de beteekenis hier voor §. 2. en 7.’.

p. 112: Heidenenen → Heidenen: ‘of op het best genomen tot verboden huweliken met die Heidenen’.

p. 112: Gosddienst → Godsdienst: ‘ook om de waarheid van den Godsdienst streden’.

p. 114: Belasar → Belsasar: ‘voor Belsasar van hoger oorsaak waren. Derhalven hebben sy so wel als hunne Koningen’.

p. 114: vergunnige → vergunninge: ‘dat blotelik maar by vergunninge in sijn land woonde’.

p. 117: ) → (: ‘(self sijne Raden hem alsdoen begevende)’.

p. 119: misbruk → misbruik: ‘in 't gebruik of misbruik hunder konst’.

p. 120: een deel van de tekst is moeilijk leesbaar. Dat is hier tussen vierkante haken aangevuld: ‘die k[o]nden (self ook sonder eenige besondere openbaringe’.

p. 120: te te → te: ‘zy te denken, die te Filippi sprak’.

p. 136: waarseggeinge → waarsegginge: ‘het sal geen ydele waarsegginge zijn’.

p. 138: willlende → willende: ‘en willende hem op het kragtigste beduiden’.

p. 139: Heilig → Heilige: ‘het is om den gewaanden God, of Heilige’.

p. 140: uitsprorigheid → uitsporigheid: ‘het bijsterste van alle menschelike uitsporigheid’.

p. 140: wannermen → wanneermen: ‘Gods groten naam verkleining aangedaan, wanneermen’.

p. 145: meenig → meening: ‘daar over heb ik mijne meening’.

p. 146: onderrightige → onderrightinge: ‘met nevensgaande onderrightinge om wel te bidden’.

p. 149: toveraaas → toveraars: ‘aan de Wicchelaars en Toveraars word toegeschreven’.

p. 150: Thelogie → Theologie: ‘moet ik dat dan nog Theologie noemen’.

p. 152: vin → vind: ‘my so aan 't soeken; de meesten vind ik’.

p. 153: en en → en: ‘8: 16, 28. en 9: 32.’.

p. 157: gemoied → gemoeid: ‘is met dit geschil niet eens gemoeid geweest’.

p. 157: de de → de: ‘dat de Satan in hem voer; en Lucas’.

p. 163: een deel van de tekst is moeilijk leesbaar. Dat is hier tussen vierkante haken aangevuld: ‘des Du[i]vels heeft verlost. Ik geve vryheid enen iegeliken die maar wil, en so vee[l] als hy wil’.

p. 164: Heelmeelster → Heelmeester: ‘De Heere mijn Heelmeester, sal self’.

p. 165: uu → nu: ‘hadde mogen zijn, dan 't gene daar nu staat’.

p. 165: dan → den: ‘dat is, den genen dienmen houd dat vee of mensch’.

p. 167: Schtifture → Schrifture: ‘ende predicatien met de Schrifture suiver op te schikken’.

p. 172: gereedststen → gereedsten: ‘en sich om den gereedsten penning met de ziel’.

p. 172: onvoorsightigheld → onvoorsightigheid: ‘docht my eens een stuk van grote onvoorsightigheid’.

p. 175: nier → niet: ‘Sy volgen niet de ongesteldheid van de lucht’.

p. 176: d'oorsak → d'oorsake: ‘sulk een d'oorsake aller sulke ongewone wisselingen’.

p. 190: Gedruik → Gebruik: ‘tot een veelerley Gebruik in 't wel betraghten’.

Vierde boek

p. 2: ooorsaak → oorsaak: ‘dat sulke dingen wel geschieden konnen, is oorsaak’.

p. 6: Toverry → Tovery: ‘om ook te geloven watmen ergens sprak van Tovery’.

p. 11: sorglides → Sorglides: ‘Dit laatste geeft Sorglides ter aangemelde plaatse’.

p. 16: sinnnen → sinnen: ‘op een van die uiterlike sinnen rust’.

p. 18: vindendende → vindende: ‘by nacht alleen sich vindende op 't pad’.

p. 30: een deel van de tekst is moeilijk leesbaar. Dat is hier tussen vierkante haken aangevuld: ‘en ge[d]urig opwaart siende’.

p. 33: mirkaelen → mirakelen: ‘Dusdanig waren de mirakelen van dien beroemden helt’.

p. 37: hoogdutsche → hoogduitsche: ‘De hoogduitsche schrijver van den Helschen Proteus’.

p. 38: wanner → wanneer: ‘Als by exempel, wanneer die dwaallichten’.

p. 43: Frische → Friesche: ‘te wonen, op een eiland in de Friesche wadden’.

p. 57: 't 't → 't: ‘daar hy is, te weten 't Vleesch’.

p. 67: bernsten → berusten: ‘die maar op haar geloof berusten moesten’.

p. 70: geeeft → geeft: ‘en wel bewaren, so hy 't geeft’.

p. 72: andrre → andere: ‘'eene voor en d'andere achter aan een afgescheiden’.

p. 72: een deel van de tekst is moeilijk leesbaar. Dat is hier tussen vierkante haken aangevuld: ‘waartegen [aa]ngeslagen, de hand gevoeliger dan dien’.

p. 77: sai → sal: ‘Uit Frisland sal ik, om nabyheid so van tijd als plaats’.

p. 85: tet → tot: ‘die merkwaardige Historie der Urselynen tot Lodun’.

p. 86: ramspaligen → rampsaligen: ‘over 't huis van dien rampsaligen reghter’.

p. 93: sekerherd → sekerheid: ‘so schijnt er weinig sekerheid te zijn’.

p. 93: een deel van de tekst is moeilijk leesbaar. Dat is hier tussen vierkante haken aangevuld: ‘Hoort wat my se[l]f eens wedervaren is’.

p. 98: sinnnen → sinnen: ‘genade tot bestuur van sijnen sinnen’.

p. 100: gegeloven → geloven: ‘hunner heiligen verhalen, sal geloven moeten’.

p. 100: ik → in: ‘De dingen in het III. hoofdstuk van het I, boek verhaald’.

p. 122: Het onjuiste paragraafnummer 11 is verbeterd in 14.

p. 129: worden → woorden: ‘§. 3. sijne woorden daar van melde’.

p. 135: ik ik → ik: ‘dat stell ik aan sijne eigene bescheidenheid’.

p. 139: ondrregten → onderreghten: ‘die met geen reden zijn te onderreghten’.

p. 145: begaaafd → begaafd: ‘die met ene heelende kragt begaafd zijnde’.

p. 147: Het onjuiste paragraafnummer 11 is verbeterd in 12.

p. 149: Het onjuiste paginanummer 1 is verbeterd in 149.

p. 149: geemeen → gemeen: ‘der valscheid van dit so gemeen gevoelen’.

p. 158: dar → dat: ‘Ik verklare opreghtelik dat hier niets’.

p. 158: Regenvosscius → Regenvolscius: ‘ons meer bekend dan Regenvolscius’.

p. 163: Het onjuiste paginanummer 16 is verbeterd in 163.

p. 171: wanner → wanneer: ‘wanneer men quam op 't stuk van mijn gevoelen’.

p. 174: schottels → schotels: ‘daar de schotels voor aan steunen’.

p. 177: swavelachtinge → swavelachtige: ‘Doe volgde een swavelachtige vuile stank’.

p. 181: Scharp → Schrap: ‘Walker ende Schrap door vonnis’.

p. 183: mah → magh: ‘een kristen hert magh denken’.

p. 189: betuide → betuigde: ‘hoewel hy hertelik betuigde protestantsch te zijn’.

p. 199: Het onjuiste paginanummer 799 is verbeterd in 199.

p. 200: bebbe → hebbe: ‘Ik hebbe self nog sekeren seer goeden vriend’.

p. 204: vooorgaande → voorgaande: ‘Het gene in 't voorgaande hoofdstuk is verhandeld’.

p. 208: een deel van de tekst is moeilijk leesbaar. ‘Dat is hier tussen vierkante haken aangevuld: swaarbloedig en met een swaarmoedig mensch van self belijd [of] meld’.

p. 208: een deel van de tekst is moeilijk leesbaar. Dat is hier tussen vierkante haken aangevuld: ‘en IV. b. VI. §. 12. en V[I] II. §. 9. besonder’.

p. 209: t, gene → 't gene: ‘Het gene 't Amsterdam en Hoorn in 't Weeshuis’.

p. 211: een deel van de tekst is moeilijk leesbaar. Dat is hier tussen vierkante haken aangevuld: ‘andere uit dertelh[ei]d d' elendige nabootsende’.

p. 212: te te → te: ‘in die verheffinge al uit te seggen’.

p. 220: ligrer → ligter: ‘na 't oordeel van eene der wijven, ligter was’.

p. 223: paasch → paapsch: ‘Self ook dat deel dat paapsch is’.

p. 225: voorsehreven → voorschreven: ‘deselfde sententie als sijn broeder Hessel voorschreven’.

p. 227: in in → in: ‘ie op 't aanlopen van haar volk in huis verdween’.

p. 241: onrrent → ontrent: ‘een jongeman van ontrent 18. jaren’.

p. 242: tt → te: ‘Het Besjen blijkt wel arm te zijn’.

p. 246: enigi → enige: ‘eindelik op enige dertig kromme spelden uit’.

p. 248: vriendscgap → vriendschap: ‘door schijn van vriendschap te misleiden’.

p. 249: Een deel van de tekst is dubbel afgedrukt, dat is hier verbeterd: ‘behalven nog verscheidene klonters van kromme spelden’.

p. 251: een deel van de tekst is moeilijk leesbaar. Dat is hier tussen vierkante haken aangevuld: ‘sonder den Almacht[i]gen grotelix te lasteren’.

p. 261: ondertussehen → ondertusschen: ‘hebbende ondertusschen de Gevangene in 't aansien’.

Naakte uitbeeldinge

p. 12: Shrift → Schrift: ‘Des verhaalt ons ook de Schrift der selver’.

p. 13: die die → die: ‘de plaatsen die men doorgaans op den Duivel past’.