Rijzende blaren

(1884)–Jan van Beers– rechtenstatus



[pagina 63]
In verlof
[pagina t.o. 64]


[pagina 65]
In verlof Stormsnel dondert de trein daarheen op de raatlende reilen, Dorpen en vlekken voorbij, die, met akkers en bosschen, als naar een Maalstroom nedergerukt, wegschieten in duizlende wieling. Stormsnel dondert hij voort; - en toch, uit wagen bij wagen, Galmt soms boven het stampend gedreun zoo'n jubelend zingen, Dat de arbeiders, die hier en daar, in kruipende rijen, Liggen te wieden, verrast van 't veld opkijken en zeggen:
[pagina 66]
‘Hoor toch, wat een jolijt! Vast jongens, die weer in verlof gaan!’ En zoo is 't inderdaad. Uit het hartje der Waalsche gewesten, Snellen ze, tijdelijk vrij van den dienst, en hun vreugd in gezangen Dol uitschreeuwende, weer naar de dierbare Vlaandersche streken. Reeds is 't einde des tochts nabij; al trager en trager Rolt het gevaarte; nog eens weerklinkt het gefluit van het stoomtuig, En: ‘Antwerpen!’ verkondigt de stemme des wachters, bij 't stilstaan. 't Is in de Statie een wijle als een stroom van bonte uniformen. 't Joelt en krioelt er van afscheidsgroeten en drukken der handen. Doch ras trekken er hier naar de herberg, ginder de Stad in,
[pagina 67]
Wijl zich de anderen links en rechts voortspoeden naar buiten, Zeker om nog vóor 't vallen des nachts hun dorp te bereiken. Zie, ginds, over de baan, die noordwaarts loopt tot de landgrens, Stapt éen hunner, met luchtigen tred en het pakje op den schouder. Met al de anderen had hij gejokt en gejuicht in den wagen; Maar soms toch overviel hem een vlaag van verstrooidheid, en zat hij Zwijgend te staren door 't raam, tot hem 't spottend gelach zijner makkers, Roepende: ‘Kasper! ge droomt van uw lief weer!’ plotselings wekte. En thans, dat hij daar gansch alleen, op den eenzamen steenweg Voortschrijdt, zinkt hem het hoofd al dieper en dieper, en schijnt hij, Schoon hij den stap niet vertraagt, in zijn droomen geheel te verdwalen.
[pagina 68]
Want ginds, verre vooruit is zijn geest: dáar, achter de heide, Ziet hij 't ouderlijk huis helwit op 't donkere mastbosch Zich afteekenen; daar zit moeder aan 't venster te spinnen, Vast in haar weduwlijk hart aan den dierbare denkend, die weg is, En niet vermoedend, dat ze aan dat hart hem nog t'avond zal prangen. Daar zweeft Wantje, de wees, die met hem opgroeide als een zuster, Lijk een zorgende geest, door 't huis stil overendweder. Hier verschikt zij een schotel op 't rek, ginds vaagt zij het stof weg; Of, zich over den haerd heenbuigende, steekt ze wat rijshout Tusschen de schadden, en doet, met de blaaspijp, onder den ketel, 't Vuur opflakkren, opdat straks 't wallende voeder gereed zij, Tegen dat Bart, zijn oudere broer, met den os van het veld komt.
[pagina 69]
Klaar staat alles hem als voor de oogen getooverd: hij ziet het Rookende schouwken, de duiven op 't dak, en den glimmenden haan, die Klokkende scharrelt en pikt op den messing midden der hennen. En toch, - schoon om dit alles de dalende zon als een lichtkrans Spreidt van vrede en geluk, - toch klopt bij wijlen zijn harte, Als in een angstigen droom, met onheilspellend gesidder. Zal hij alles te huis wel vinden, zoo als de verbeelding 't Hem voorspiegelt? ... Want ach! sinds - ruim vijf jaren geleden - Vader hun schielijk ontviel, wat al dagen van kommer voor Moeder! ... Wel kon Bart, bij die ramp reeds achttien jaar, op zijn kloeke
[pagina 70]
Jongelingsschouders de taak van Vader gemakkelijk torschen. Maar, van kindsbeen af, was hij norsch en steeg. Waar zijn broeder Stoeide en jokte met Wantje, daar kwam hij niet zelden, als breekspel, Hunne onschuldige vreugd afgunstig en tergend verstoren. Bij 't opgroeien vervormde en ontwikkelde zich die geaardheid Niet ten goede, helaas! Voor een wijl, dat hij vriendlijk en zacht was, Liep hij dagen aaneen soms mokkend en spraakloos daarhenen. Arbeid kon hij verrichten voor drie; doch immer bij vlagen Sloeg hij van koortsige vlijt tot koppige ondadigheid over. Na 't afsterven des vaders, nogtans, scheen 't of in zijn binnenst Eindelijk 't goede de zege behaald had over het kwade,
[pagina 71]
Zoo volieverig kweet hij zich heel een jaar van zijn plichten. Maar ras had hem zijn donkere geest weer gansch overweldigd. Eerst, voorwendende dat hij toch jong was, gaf hij des zondags Aan uitspatting en woeste vermaken zich over; de maandag Werd al spoedig er mede aan verspild, en eindelijk ging hij Dagen bij dagen op zwier met het rauwste gespuis uit den omtrek. Nu deed Kasper, o ja! het onmogelijke, om, bij den arbeid, Door zijnen broeder zoo schandig verwaarloosd, te stade te komen; Doch, - zoo vreeselijk spot hier 't noodlot soms met de menschen! - Bart was vrij van den dienst, als oudere zoon eener weduw, En haar jongere, op wien al de hope der weduw berustte,
[pagina 72]
Viel in het lot, en moest haar, helaas! voor jaren verlaten! Zal hij nu, straks onverwacht thuis komend, geen treuriger toestand Vinden dan vóor zijn vertrek? ... Want, wat hij in al zijne brieven Ook mocht vragen: ‘hoe staat het ten onzent met Bart en den arbeid?’ Meestal kreeg hij van Wantje of geen, of onduidelijk antwoord. En zij zelve.... wie weet! ... Maar, weg! die zwarte vemoedens! Daar strekt, achter den eiken struweelkant, nevens den steenweg, Plotslings de heide zich uit: - zijn dierbare heide, - waarvan hij Iederen nacht zoo genoeglijk droomde in de muffe kazerne, En bij dage, op wacht of op marsch, zoo droef aan terugdacht.
[pagina 73]
Daar aanschouwt hij ze weer, - onmeetbaar, immer dezelfde, Hier vaal-purper, begrensd door masten of schittrende duinen, Ginds zachtdommelend blauw, wegsmeltend in de eindlooze kimme. Roerloos staat hij een wijl: diepademend, drinkt hij de scherpe, Geurige harstlucht in, die hem aanwaait; vangt in zijne ooren, Als een geliefde muziek, 't schril sjirpen der krekels, en glimlacht, Met eenen traan in 't oog, stilzwijgende tegen 't jenever- Boomken, dat, ginds uit de verte, als een ouden bekende hem toeknikt. Dan, met een moedig gebaar weer 't hoofd opheffende, stapt hij Snel van den steenweg af en vooruit in de zandige heibaan. Ras loopt deze te loor, en kronkelt, ter linker en rechter,
[pagina 74]
Als in een doolhof weg van ontelbare paden en sporen. Doch voor Kasper geen nood! dwars over het krakende heikruid, Dorens en ginst met den stok afwerende, snijdt hij zijn voetspoor Recht op den zandduin af, die ginds, in de dommlige verte, Tusschen het schitterend wit zijner buren zoo aschgrauw uitlost. Zie! reeds haalt hij den top; hij beklimt er een tweeden, een derden; En nu breidt daar beneên zich 't roerloos-slapende Ven uit, Waar zich 't hemelazuur, met zijn kudde van donzige wolkjes, Gansch oversprenkeld van goud en purper, zoo mollig in spiegelt. Hier, ja! voelt hij zich thuis! Bij 't Ven was de grens zijner tochten, Wen hij, als knaap, met de makkers, heromdwaalde over de vlakte.
[pagina 75]
Och! wat doet het hem goed, u weder te mogen aanschouwen, Vlokkige wolbloem, blauw heilelieken, glinstrende zondauw, Even als sprenkling van starren gespat op den korstigen moergrond. Och! hoe wist hij die vlokjes en klokjes, bij 't purper van 't heikruid, En 't goudgeel van gagel en brem, om Wantje heur vlasblond Kopje te vlechten! - En hier, hoe dikwijls droeg hij haar schaatrend Over den zonnigen plas, op zijn rug, naar de andere zijde! ... Wèl had hij thuis, bij den haerd, vaak hooren vertellen van mannen, Ja, van ruiters te paerd, die in den onpeilbaren drasgrond, Als door eene ijzeren hand steeds dieper getrokken, verzonken; Maar wat scheelde dit hem! - Aan 't kruid, dat er wies op den bodem, Wist hij iedere plek door 't heldere nat te onderscheiden,
[pagina 76]
Waar hij veilig den voet kon zetten. - En 't is hem als leeft hij Weder die dagen opnieuw: nog ziet hij, over zijn schouder, Lachend en bang tegelijk, haar kopje beneden weerspieglen, En in zijne ooren weerklinkt nog steeds haar gichelend gillen, Liefelijk-zacht als de krijsch van een plots opschrikkenden vogel, Telkens dat haar bloot voetje maar eventjes titste in het water. Zalig herdenken! Maar toch, hier wil hij niet toeven. Hij spoedt zich Ginds naar den Kruiseik, die uit de dompige vlakte zoo statig 't Hoofd opsteekt in 't azuur: daar wacht hem nog zoeter herinnring. 't Smartvol uur van 't vertrek was daar! Bart had al van 's morgends
[pagina 77]
Vroeg, bij 't rijden naar 't veld, vaarwel hem gezeid; zijne moeder Schonk op den dorpel hem d'afscheidskus met haar zegen; - en, wanklend, Ziende noch hoorende, als een, die bedwelmd voortstrompelt in 't donker, Stapte hij, moederziel alleen, naar 't zwart onbekende.... Doch aan de toekomst dacht hij niet, neen! ‘Ach! Wantje, waarom toch Bleeft ge bij 't afscheid weg?’ zoo schreide het droef in zijn binnenst, Toen hem op eens, in 't bosch, aan den tweesprong, 't meisje ter zij schoot. Beider gemoed was te vol, om in woorden zich te uiten. Een blijde Kreet slechts galmde: de maagd boog snikkend heur hoofdje op zijn schouder, Hij sloot ze innig aan 't hart. - Zoo stonden ze een wijle, en weenden. En toen traden ze, hand aan hand, stilzwijgend de heide op.
[pagina 78]
Eindelijk, hier, bij den Eik, als bezield van de eigen gedachte, Hielden ze stand; hunne oogen ontmoetten elkander, en: ‘Wantje!’ Klonk het nu ernstig en zacht van 's jongelings lippen, ‘ik weet niet, Of 't u ook is bekend; maar - wij zijn geen broeder en zuster! Dat heeft Vader verklaard op zijn sterfbed.’ - En, met een hoofdknik, 't Meisje: ‘'k Vernam reeds lange van Anne-Marie, die mijn moeder Stervend verpleegde in haar huis, dat Vader als weeze mij opnam.’ Waarop Kasper: ‘En, sinds ik dat hoorde, is de liefde des broeders Langzaam overgegaan tot iets veel inniger. - Wantje! Ach! ik droomde zoo zoet, dat het meisje, de vreugd mijner kindsheid, Eens, als vrouw, het geluk van heel mijn leven zou worden! Maar onverbiddelijk rukt mij 't lot voor jaren van alles,
[pagina 79]
Wat mij het liefst is, weg! ... en, 'k durf u niet vragen, of gij ook, Wantje, misschien in uw hart....’ Doch 't meisjen, op eens uit haar boezem 't Snoer losrukkende, hield hem een ring voor de oogen, en: ‘Kasper! Zie!’ dus sprak ze, ‘dat is mijn moeder heur trouwring, 't eenigst Wat ze mij naliet! ... Neem hem, als pand mijner liefde; want 'k min u! Neem hem, als pand mijner trouw; want trouw wil ik steeds op u wachten!’ En nu zonken ze elkaar aan 't hart, met een gloeienden, langen Kus de gelofte van trouw vastzegelend in hunne zielen. Dan, op 't banksken zich zij aan zij neervlijende, zaten Ze oog in oog en hand in hand, vol zalig verrukken.
[pagina 80]
‘O!’ zoo sprak hij in 't eind, ‘nu moge, daar ginds bij het leger, Heimwee, ruwheid en hoon mij bejeegnen: - wat kan het mij schelen! Hier, op mijn hart, zal immer uw ring zacht fluisteren: ginder Wacht u troost en geluk voor heel uw leven bij Wantje!’ En hij zoende bij beurte den ring en het meisjen. En zij toen: ‘Ja maar, als u verdriet of kommer zou kwellen, dan zult gij 't Mij toch schrijven, niet waar? - Ik, alle drie weken, 'k beloof het, Zend u 'nen langen brief, waarin ik van mij, en van Moeder, En van alles vertel, dat u mochte verzetten of troosten. En, als de andere meiskens naar 't dorp gaan, of naar den speelman, Dan zal ik hier, bij den Eik, u komen gedenken.... en bidden!’
[pagina 81]
En zoo ging het gepraat en gekoos zijnen gang. En het zonlicht Wemelde, en wiegelde, en loeg, dwars door 't zachtschommelend loofdak, Over de hoofden van 't paar; en het vogelenkoor begeleidde 't Al met smachtend gekir, of jubelend minnegeschater. Doch reeds teekende de Eik rondom de geliefden zijn schaduw Schier loodrecht op den grond. Het was meer dan tijd om te scheiden. Langzaam rezen zij op. - Nog een koortsige omhelzing, - een smartvol Staren van ziele in ziele, - een snik, - en daar liep hij de heide op, Draaide het Ven om, steeg op den Duin, van waar hij nog eens haar 't Laatst vaarwel toewuifde, - en was uit hare oogen verdwenen.
[pagina 82]
En thans zit hij daar weer, op 't eigenste plekje, getuige Tevens van 't zoetste genot en de bitterste smart; op dit banksken, Waar de geliefde zoo vaak sinds toen kwam knielen en bidden.... Vóor hem liggen haar brieven. Och ja! hij kent ze van buiten; Maar toch, eer hij haar zelve terugziet, wil hij nog eenmaal, Als een vrek, die zijn goud overtelt, zich 't harte verzaden Aan dien maagdlijken schat van eenvoud, teerheid en liefde. Snel doorloopt hij ze, kust somwijlen een woord in vervoering, Wischt eenen traan, of staart, met droomenden lach, in de verte. Doch bij den laatsten van al overtrekt als een wolk hem het voorhoofd. Halfluid leest hij: ‘Mijn Kasper, gij weet, toekomenden zondag Is 't Donkkermis. Bart gaat, lijk hij gewoon is, er henen;
[pagina 83]
Maar nu houdt hij niet af, of 'k zal hem verzellen: - ik moet tot Engelbewaarder hem zijn, - zoo schertst hij; - dat hem de vrienden Niet meelokken op zwier. - Ik, och! veel liever, gij voelt het, Ginge naar 't Kruis op de hei; maar nu komt Moeder mij ook al Pramen: “Och! geef hem zijn zin! 't kan licht ten goede gedijen.” Zeg mij, wat moet ik doen?’ - Zoo schreef ze. Hij gaf haar ten antwoord: ‘Doe wat Moeder verlangt. Dans, lach maar eens lustig; en meld me Dan hoe 't alles verging.’ - Zes weken zijn sedert verloopen, En geen bescheid meer! niets van huis! ... Wat mag er toch wezen? Ziekte? ... een ongeluk? ... wat? ... Maar kom! nog een poosje gewandeld, En hij verneemt dan zelf wat er schort. Hij bergt zijne brieven
[pagina 84]
Snel in zijn borstzak, rijst, en stapt weer moedig daarhenen. Reeds is de nagloor der wegzinkende zon in het aschgrauw Van eene mistbank, traag opstijgend in 't Westen, verstorven; Reeds breekt hier en daar in 't versomberd azuur eene star door; En volop zal de avond gevallen zijn, eer hij te huis komt. Maar, ginds daagt, bij het bosch, ‘'t Heibloemeken’ al voor zijne oogen. 't Pas ontstokene licht straalt hel naar buiten. Hij poost er Even, en gluurt door 't raam, of hij Bart niet merkt bij de tafel. Want het is daar, dat zijn broer vaak zit met de makkers te kaarten. Neen, hij ontwaart hem niet, Goddank! - Kom, voort nu, het bosch in! Doch nauw is hij een eind in de laan, - daar klinkt het hem tegen:
[pagina 85]
‘Wel! wie hebben wij daar? 't Is waarlijk de Kasper, geloof ik!’ Aan 't schor piepen der stem herkent hij terstond, in het duister, Tistje den Strooper, die plots uit den kant springt, en hem ter zij staat. ‘Vast in verlof?’ zoo vervolgt nu de kaerel, terwijl hij den jongling Ruw bij de hand grijpt; ‘zie, dat 's braaf, dat 's puik van den Koning, Dat hij u toch eens uit laat vliegen! daar dient op gedronken! Kom in de Heibloem! blaas er wat uit! 'k trakteer met een borrel!’ - ‘Hartelijk dank! ... Maar, Tist, ge begrijpt, 't is laat, ik ben haastig.’ - ‘Toe! maar eentje, op den hak?’ - ‘Neen, warelijk, jongen, ik kan niet!’ - ‘Nu, wel thuis dan, Kasper, en.... veel plezier op de bruiloft!’ Reeds was Kasper weer voort; doch, plotslings zijn schreden weerhoudend: ‘Bruiloft!’ stottert hij, ‘wat voor een bruiloft?’ - ‘Wel van uw broeder!
[pagina 86]
Bart gaat trouwen.’ - ‘Och kom! gij gekscheert zeker?’ - ‘Misschien is 't Bluf, of enkel een grap van Bart, om de vrienden te foppen; Maar hij vertelt het alom.’ - ‘En wie zou de bruid zijn?’ - ‘Wantje!’ Kasper staat eene wijl als versteend. Dan, plotslings een rauwen Kreet uitstootende, springt hij den andren, als wou hij hem wurgen, Woest naar de keel. - Doch deze, den aanval zijlings ontwijkend, Wipt vlug over de gracht, en is in de bosschen verzwonden. Radeloos slaat zich Kasper de vuisten in 't haar. ‘Zou het waar zijn?’ Kermt hij, ‘God! o God! ... Maar neen! 'k wil hooren, wil weten! Voort!’ - En hij loopt, hij vliegt, als zat hem een spook op de hielen....
[pagina 87]
Doch, al loopende, valt, als een licht, hem op eens het gedacht in: ‘Zoo 't eens anders niet was dan een grap? ... Thuis werd er, natuurlijk, Soms van ons liefde gerept; Bart heeft misschien in de herberg Ook al er over geklapt, en Tistje, die oolijke dronkaard, Joeg me dien schrik op 't lijf, om er ginds eens goed mee te lachen.... O! wat was ik toch dwaas aldus mij te laten verschalken! ... Zie! daar rijst in de verte ons huizeken! - Vriendlijk en vreedzaam, Lijk het daar ligt, van den glans omschemerd der maan, die er achter Opkomt, - kan er mij dáar zoo 'n ontrouw wachten? ... O Wantje, Neen, gij zit er en droomt, niet waar, van den eenig geliefde, Wien gij, ginds op de hei, voor eeuwig uw trouwe verpand hebt! ... Ach! gij waant hem verre, - en hij komt! hij sluit u in de armen!
[pagina 88]
Wantje! gevoelt ge dan niet aan uw hart dat Kasper nabij is? ... Zie! daar beweegt, in 't schijnsel der lamp, eene schim op het venster.... Moeder! 't is Moeder! ... Maar wacht! ik wil haar verrassen! op eenmaal Vóor haar staan.... O God, wat een vreugd!’ - Hij sluipt op zijn teenen, Legt onhoorbaar de hand, op de deurklink.... Maar, wat voor stemmen Galmen daar achter het huis? ... Dwars door den geopenden koestal, Ziet hij, vlak op de schijf der rijzende maan, bij den bornput, Zich de gestalten van Wantje en Bart uitlossen.... Hij luistert: ‘Wat ik u deed,’ zoo klinkt hem de stemme zijns broeders in de ooren, ‘Was misdadig misschien; maar, wist ge eens wat ik doorstaan heb, Eer ik tot het besluit kwam list en geweld te gebruiken! 'k Had van kindsbeen af u zoo lief: - gij hingt maar aan Kasper! ...
[pagina 89]
'k Minde zoo lang reeds, ach! zoo lang u meer dan een zuster: - Gij schonkt Kasper uw liefde! ... Jaloerschheid brandde, verteerde Mij bij dag en bij nacht, en ik deed.... wat de duivel mij ingaf.... Maar voor Kerk en Wet zal ik alles herstellen! - Vergeef mij! Word voor 't leven de mijne, o Wantjen, ik zal u....’ - Maar 't meisje: ‘U vergeven, die zoo schijnheilig mij loktet ter kermis; Die mij ik weet niet wat deedt drinken, en dan, in den looden Slaap mij.... Monster! ga weg! ga weg! ik haat, ik veracht u! ... Sterven wil ik.... bezoedeld.... gevloekt van den eengen, dien 'k liefhad; Maar u vergeven, aan u toehooren.... dat nimmer! dat nimmer!’ - ‘En toch zijt ge de mijn! ... toch zult ge, bij God! ... of ik dood u, En mij zelven daarna.... Hier! hier!’ en hij grijpt haar om 't midden....
[pagina 90]
Kasper hoort en ziet.... En 't is hem of plotslings de maan, ginds, Smelt tot een gloeiende zee van bloed, waar zij worstlend in zwalpen.... Bloedrood flonkert er iets aan zijn voet: een riek is 't. Hij grijpt hem. 't Gonst door de lucht.... een knars.... een dubbele schreeuw.... en niets meer, Dan het geluid van een stap, die vluchtende sterft in het donker. ..................... ..................... Toen men, bij d'ijsbaren kreet, die den nacht doorgallemde, toeschoot, Lag daar Bart, met den riek in 't hoofd, dood nevens den bornput, Wantje in bezwijming er naast. - Voorts, vond men, bij 't krieken des morgends, Achter de deur van den stal, een pakje met kleeren van Kasper,
[pagina 91]
En, op den boord van 't Ven, een policiemuts. Van hem zelven, Niets. - Vast zocht hij den dood in 't moer. Hij was spoorloos verdwenen. Zoo had een vriend mij verteld, al wandelend over de heide. ‘En,’ - dus vroeg ik hem, toen hij een pooze in stille gepeinzen Aan mijne zij had gegaan, - ‘wat werd er van Wantje en de weduw?’ Droef 't hoofd schuddende, sprak hij: ‘De maat hunner ramp en ellende Was, helaas! nog niet vol! Barts misdaad bracht haar gevolgen: 't Meisje beviel, en - stierf van verdriet en schaamte. De weduw Zonk in armoe. Zij woont in een hutteken, ginds aan de duinen.
[pagina 92]
Iederen morgend, het kind op den arm, en vóor zich heur geitje Drijvende, trekt ze nu hier dan daar, om 't beestje te weiden. Zie!’ (juist hadden wij 't dorpje bereikt en traden langs 't kerkhof) ‘Daar is zij zelve!’ - Ze zat Op een steen, met een brei in de handen. Roerloos. - 't Spierwit haar, uitbortlend van onder haar koove, Hing in klissen, verward haar over het tanige wezen. Mij noch mijn vriend keek ze aan; maar starrelings stonden hare oogen Steeds op 't eigenste punt in de eindlooze ruimte gevestigd. 't Was me als zag ik daar 't beeld der Vertwijfling.... een levende doode! Naast haar graasde de geit, aan een tuier, de geurige klaver; En, wegduikend in 't groen, zat, tusschen de graven, het Kindje,
[pagina t.o. 92]

[pagina 93]
Beide zijn handekens vol van de maluwbloemen, die 't weerszij Had van de terpen gerukt. En, tintlend van blijde verrassing, Volgden zijne oogskens een paar blankvleuglige vlinders, die dartel Rijzend en dalend van bloem tot bloem, in 't glansende zonlicht, Tuimelden achter elkaar, vol lust naar minnegenuchten. 1881

Vorige Volgende

Rijzende blaren

In verlof

In verlof

Over dit hoofdstuk/artikel

datums