Logo DBNL
Onze volkstaal (1882-1890)

Onze volkstaal

(1882-1890)–Taco H. de Beer–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Woordenlijst van het Neder-Betuwsche dialect door J.C. Groothuis.

Over de uitspraak der klinkers.

Behalve de klinkers van de Nederlandsche schrijftaal heeft het Neder-Betuwsch nog verscheidene klanken, waarvan onderstaande tabel een overzicht geeft.

Naam. Schrijfwijze. Uitspraak. Voorbeelden.
1 gerekte onvolk. a a(a)   a(a)fbanne.
2 ä ae tusschen a en e zaeje (Ned. zaaien), geraej (Ned. gerei).
3 volkomen ao ao, āō Eng. tall. aonbeure.
4 korte1) volk. ao ăŏ   răŏkt, năŏld.
5 korte1) volk. e ĕĕ Ned. onvolk i mĕĕr, nĕĕmt.
6 volk. Geld. e è, èè Fr. mère èèrd, bèter, schrèke.
7 onvolk. Geld. e. e, è Ned. onvolk. e gres, hè' (Ned. heb).
8 Geld. tweekl. ei êê Fr. fête êêge (Ned. eigen).
9 korte1) volk. ie i, i(e) Ned. lief, Hd. kind ki(e)skedieze, ki(e)ts, miter.
10 korte1) volk o ŏo   bŏŏkte, gebŏŏkt.
11 volk. ö ö(e) Fr. feuille. blö(e)je (Ned. bloeien).
12 onvolk. ö ö eerste bestanddeel  
      der Ned. ui körs (Ned. kers).
13 korte1) volk. u u(u)   bu(u)rvraauw, năŏtu(u)rlek.
14 korte eu ĕŭ bijna als onvolk. u vĕŭr.
15 korte tweekl. ui. u(i)   u(i)t.
16 verl. tweekl. aau. aau   vraauw (Ned. vrouw).

De e midden in een woord tusschen haakjes staande duidt den onduidelijken klinker aan, b.v. in bloo(e)te. Een medeklinker tusschen haakjes staande, wordt òf niet, òf maar half hoorbaar uitgesproken. Verg. hoo(r)ntjes. Aangaande de uitspraak der n zij opgemerkt, dat die letter op het einde der woorden nooit hoorbaar is, tenzij het volgende woord met een klinker of h aanvange.

Dienovereenkomstig is de slot-n in de schrijfwijze steeds weggelaten. Verg. draoimeule, drong zitte, duije. De letter t wordt regelmatig gemist in den 3en pers. enk. van den onvolm. tegenw. tijd der aant. wijs: hij speel, hij lèès, hij zeg (Ned. zegt); en daarentegen vaak uitgesproken in den eersten persoon enkv.: ik schrijft, ik lèèst, ik zegt, ik heeft. (Zie o.a. het voorbeeld op Stèèj). In het algemeen wordt deze letter niet gehoord aan het einde der woorden, indien zij voorafgegaan wordt door een of meer medeklinkers. Die verzwijging der t gaat dikwijls gepaard met verlenging van den voorafgaanden medeklinker. Dit is vooral het geval bij woorden op ft en st, welke letterverbindingen dan achtereenvolgend klinken als ff en sz. Verg. gekoff (Ned. gekocht) en besz (Ned. best). Eene enkele maal gebeurt het zelfs, dat al de slotmedeklinkers in de uitspraak gesmoord worden, b.v. hĕĕ voor heeft. (Zie onder Holle).

 

W.D.B. beteekent het Woordenboek van De Vries en Te Winkel.

V.D. beteekent het Woordenboek van Van Dale.

A.

A(a)fbanne - aftroeven. (vergelijk V.D. op bannen) Naast dit a(a)fbanne, dat waarschijnlijk door analogie met aftroeven is ontstaan, is ook banne in gebruik.
Aafweg - het hellend vlak voor wagens en rijtuigen, dat van de dijken op den beganen grond brengt (verg. stoep).
A(a)fgekaobeld - afgesprongen, t.w. als eene gemaakte afspraak herroepen wordt.
Vergelijk:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . en, als de minder booten Gecabelt aan den rug van die haar vorens gaan. C. Huygens, Volledige Dichtwerken met aant. van Leendertz, blz. I15, regel 4 v.o.
A(a)mpertjes - versterking van amper (V.D.).
Aanderse, om den aandersen da(a)g - om den anderen dag. (Verg.) Endesche.
Achter - na. Moog ik de kra(a)nt achter jou hebbe?
Achteravve - een kinderspel. Men plaatst knoopen in eene lange rij. Van eene meet af werpt men met een bal. Worden er tusschenuit of vóóraf omgeworpen, dan wordt de plaats aange-
vuld met knoopen, die men achteraf neemt (vandaar de naam), zoodat de voorste knoop altijd even ver van de meet af blijft.
Achterom zien - naar de meisjes zien ‘om ze te begeeren’. Elders en ook wel hier: over de schouders zien.
Achters(t)e poo(e)ten - achterpooten. (Verg. voorste poo(e)te).
Achtervolge - volgen. Ik zij op de ja(a)cht aaltij' gewoon m'nen hond te achtervolge, as ie staot en snuffelt.
Afbrenge - opbrengen. Dieje körsenboogerd hè' van 't jaor heel wad a(a)fgebroch'.
Afdraove - afdraven, Overg. werkwoord: ĕĕ' pèrd afdraove.
(Er) afheffe - er afbrengen; iets doen, verrichten. 'k Hè' 't er knap afgeheft, vijnde nie'?
Afplanking - kisting.
Aftèèkene. Z'n êge laote-n-aftèèkene - zich laten schrappen als leerling eener school.
Afvèrdig - afvarende (van schepen). Verg. Opvèrdig.
Allins - samengetrokken uit al eens, d.i. geheel eender, in alle opzichten gelijk. Wij denke nie' allins.
Anderhalve-n erbaaier - een arbeider die er eene zeer kleine boerderij (van ééne koe) op na houdt. Verg. Keutelboerke.
Aokelig - zeer, verbazend. Dieje mèster is dan aokelig diep geleerd. (Zie diep).
Aol - aal, paling. Hij grö(e)it (Ned. groeit) as 'nen aol op zolder. Ned. Hij leidt een kwijnend leven. Hij gaat sterk achteruit.
Aomeromme - Amerongen (dorpsnaam).
Aonbeure - wordt gebezigd bij het quadrille-spel, indien men, in plaats van eene der laagste, opzettelijk eene hoogere troef bijspeelt, ten einde de tegenpartij te noodzaken, een der matadors te leggen. - Zie zoo(e), ik zal 't is efkes aonbeure. - Ned. Zie zoo, ik zal het eens even aanbeuren. - Elders: aanzetten, aandikken.
Aongaon - gebeuren (van een huwelijk). As dat huwelijk mot aongaon, dan hoop ik, dat 't măŏr gaauw aongaot (Verg. Nederlandsch: een huwelijk aangaan).
Aongestoke - boos. (Zie vuil).
Aonha(a)se, aonhiese, aonsja(a)se - aanhitsen, eenen hond bijv. op iemand; of twee vechtende jongens.
Aonhaole - plagen, uitdagen (zie vuil), doorgaans met den persoon, maar ook wel met de zaak (het gevecht, den twist) als voorwerp. - ‘Hebt gij hem geslagen?’ - ‘Jao, maor hij hè
me-n-āōngehăŏld’. - - ‘Wie is begonnen (te vechten)?’ -‘Hij het 'et āōngehăŏld.’ - -
Aonmaoke is het hooi, dat nog niet binnengehaald is, aan hoopen maken. - Terwijl da' wij die vrach' menne, motte gij măŏr blijve-n-āōnmāōke. Ned.: Terwijl wij die vracht naar huis rijden, moet gij maar blijven aanmaken.
Aonnemers - nieuwe lidmaten der Nederlandsche Herv. Kerk. Elders: aannemelingen.
Aonpitse - aanzwepen (zie W.D.B.). Uitsluitend in eigenlijken zin, van paarden.
Aonslaon, aonslaoge - aanvatten, aangrijpen. Slăŏg āōn, djèrn, m'nen èrrem is gĕĕn u(i)thangbord. Ned.: Pak aan, meid, mijn arm is geen uithangbord.
Aonstemme - vaststellen, afspreken.
Aonvat - het aanvatten. 't Is niks as' nen āōnvat. Ned.: Het is niets dan het aangrijpen dat moeite kost. Of: Men moet er den slag maar van hebben.
Aopegaope. Op aopegaope ligge - den laatsten adem uitblazen.
Aos. Op den aos u(i)tgaon - in den avondschemering langs de straat loopen, om een meisje te ontmoeten, of de eene of andere guitenstreek uit te voeren.
Aōzeke - hetzelfde als: op den aos uitgaon.
Appeleere - appelleeren. Dit werkwoord wordt gebruikt, als men spreekt van iemand, die na gevaarlijk ziek te zijn geweest, weer langzaam in beterschap toeneemt. Men schijnt hierbij te denken aan een opnieuw inzetten na een verloren spel, in welken zin het woord hier ook gebezigd wordt, o.a. als men ‘dood’ is in het potspel. - Bu(u)rvraauw begint wĕĕr aorig (Ned.: aardig) te appeleere. -

B.

Baauwe - beploegen. De landman is hier nog de boer (der Bauer), de (land)bouwer, in den oorspronkelijken zin. De knecht, die den ploeg bestuurt, heet de baauwmèster, de hofstede zelve de baauwing, (ook wel hofstêêj).
Bakje - kopje. Een bakje koffie.
Balkert - hooizolder (zie schoor).
Bang zèn - vreezen. (Wordt in de lagere volksklasse schier uitsluitend gebezigd).
Baor - naakt, bloot. As ik m'ne wijnterveurraod rooje kool
inkuil, dan dek ik nie', zooas sum doen d' èèrd mĕĕ rijshout, maor ik leg ze op den baore grond. (Verg. Ned. openbaar).
Baorie - baar, draagbaar.
Barg - berg, berge, d.i. schuur met beweegbare kap. Hij is uit den barg gevalle. - Wij hebbe den barg zoo hoog opgevijzeld (Ned. opschroeven) dat ie nie hooger mĕĕr kan.
Barger - bergbewoner, naam op den linker Rijnoever gegeven aan de bewoners van Sticht en Veluwe, en wel naar de Amerongsche heuvelen, hier den Aomeromsen barg geheeten.
Bargroei. - Hij is mĕĕ geen bargroei te peile. Ned. Stille waters hebben diepe gronden.
Bats - trotsch, brutaal, overmoedig, batsch. (Zie V.D.) Hij zeej zoo măŏr bats eweg: ik doe 't nie'.
Bed. 'k Het (Ned. heb) de vraauw in bed - mijne vrouw is bevallen. Elders: is in de kraam.
Beduusd - verbauwereerd, verbaasd. - Ik zij er beduusd a(a)f.
Beene - hard loopen, stevig aanstappen.
Beestig lache - schaterlachen.
Begroo(e)te - grooter zijn, meer in getal zijn dan men vermoed had. - Da' begroo(e)te me geweldig.
Beha(a)ndeling - handeling, zaak.
Behoeftig zèn - noodig hebben. - Ik zij gĕĕn èrepel mĕĕr behoeftig, want we ète der tegenwoorig nie' veul, en ik het er daorum nog enning. Ned. Ik heb geen aardappels meer noodig, want wij eten er tegenwoordig niet veel, en ik heb er trouwens nog al betrekkelijk veel.
Bekwaom. De grond is bekwaom - geschikt ter bearbeiding.
Belaozerd - Zijde belaozerd, kjèl? Ned. Ben je gek, kerel?
Ben - mand.
Beniere - Alleen in de uitdrukking: ik kos' me nie' beniere. Ned. Ik kon mij niet goedhouden. (Beniere staat wellicht voor (zich) manieren; verg. 1. Noord-Brab. Bestèl voor Mastelle; 2. Noord-Brab. besnīēten, dat in de Meierij gehoord wordt naast misnieten; d.i. ontgelden, Jaarg. I, 215; 3. Tijdschr. voor Ned. Taal- en Letterkunde, II, 261; - 4. Onze Volkstaal, II, blz. 14, § 2 B. a)).
Bepoo(e)t - het pooten van boomen langs den openbaren weg; ook: het recht daartoe.
Berispele - berispen (Vergelijk raspele = Ned. raspen).
Beschaaje - bescheiden, bepalen, als voorwaarde stellen. - Toe'
'k 't koff, hè 'k er bè beschaaje, dèt ie der ĕĕ' jaor vĕŭr mos' instaon. Ned. Toen ik het kocht, heb ik de voorwaarde bedongen, dat hij er een jaar voor moest instaan.
Beschijter - zwetser, bedrieger.
Beslachte - slachten, gelijken. Hij beslach(t) z'n vaoder. - Ook in Noord-Brabant.
Besseslemp - Soort van pap, waarin bessen gekookt zijn. (Zie körseslemp).
Bestalle, bestalte - stollen.
Beste Maondag. - Zoo wordt in de omstreken van Tiel de laatste dag van de Tielsche kermis genoemd.
Bestendig - bedaard, ernstig.
Bèter. Er bèter a(a)f worre - in beteren doen komen. Eĕ' mins nĕĕmt năŏtu(u)rlek gĕĕn kosgangers vĕŭr ze' plezier, maor um er bèter aaf te worre. Ned. Men neemt (houdt) natuurlijk geen kostgangers voor zijn genoegen, maar om er door in beteren doen te komen.
Beuzekom - Beusichem (dorpsnaam).
Bewaorsman - opzichter van het vee in afgelegene weiden, ook van de weide zelve.
Bèzeme - snel loopen, beenen maken.
Bibeloteek (voor: bibeloteekboek) - boek uit eene boekerij. (Zie Dobbels en Klem).
Biesort - ort, d.i. mes, om biezen of gras mee te snijden. [Naast Biesort wordt ook gebruikt liesort.]
Bietekrote - kroten.
Bi(e)tse - het woest, dol door de weide loopen van runderen. (Zie Brulsch). Noord-Brab. bi(e)zze.
Bijnd, bind - het binden van het gemaaide koren. Hedde gij bij den nijen boer den bijnd aongenome?
Bijne - binden. Een jarige binden is: een jarig kind een gekleurd lint, soms met bloemen versierd, soms met eene versnapering er aan gehecht, op den rechterarm binden. N. Brabant: besteken.
Bijster. Het ziet er bijster bij hum uit. - Hij heeft het arm.
Blaar - Koe met witten kop.
Blaojer - blaar, opzwelling der huid. Ik heb 'n blaojer in m'n ha(a)nd. Meervoud: blao(e)jer.
Bled - vuilnisblik; lampekap. Mv.: blèje.
Blère - blaten (van geiten en schapen).
Bliemers [heeft naast zich het door metathesis verkregene blierŭms]. - (eufemistisch voor) bliksemsch, (inzonderheid in kindertaal, die geen ‘groot woord’ (zie aldaar) durven zeggen).
Elders: blikke(n)doosjes! (V.D.) (verg. Noord-Brabant: verdöbbelen, Jaarg. I 200).
Bloo(e)te - blooten, afmaaien. Dijsels bloo(e)te. Ned.: Distels afmaaien.
Boch' (bocht) - onkruid.
Bochjes plukke, bochjes lèze - wieden.
Boerejonges - brandewijn op rozijnen.
Bof. Den bof hebbe. Eene niet gevaarlijke, maar zeer aanstekelijke kinderziekte, bestaande in pijnlijke zwelling van den hals.
Bōke - beuken. Ik bōōk, bŏŏkte, ik heb gebŏŏkt. Stokvisch bōke. Dit werkwoord wordt figuurlijk zeer veel gebruikt voor handelingen, die forsch, flink, luidruchtig gaan, o.a. voor het zingen in de kerk. Daor in diejen hoek kunne ze dan miesderaobel dĕ̄ŭ̄rbŏke. Ook wordt het wel gebezigd van het snorken in den slaap M'n vraauw is 'ne goeje slaoper. Ze bŏŏkt maor den hĕĕle nach' deur.
Boks - broek. (Zie slobberig).
Bombakkes - mombakkes, momaanzicht, masker.
Bosse - bossen gras in eene weide, die het vee laat staan. Worden ook zuurhoopen genoemd.
Bosse - het afmaaien der zuurhoopen. (Zie aldaar). De waai (Ned. weide) bosse.
Bot, botte - been, beenderen.
Bot - beenen (stoffelijk bijvoeglijk naamwoord).Eĕ' mes mee 'n bot heff (Ned. hecht), niet: mee 'n botten heff. Verg. Ee' goud orloozie, voor: gouden horloge.
Botte. Iemes op de botte stoo(e)te - iemand aanporren; aan eene gedane belofte, of eene verplichting herinneren.
Botjes - beendertjes. Gij hèt vĕŭls te maogere botjes om mee oew ha(a)nde de kost te verdiene. Ned.: Gij hebt veel te magere beenderen (te zwak gestel) om met je handen den kost te verdienen.
Boves besz - allerbest, opperbest, van de bovenste plank. Ik het (Ned. heb) ĕĕ' boves besz keuje gekoff'.
Braaje (breien) - vlechten. Kèk is hoe aorig die dèrn der haor gebraaid hèt. Ned. Zie eens, hoe aardig dat meisje heur haar heeft gevlochten.
Bronolie - petroleüm. Wordt ook pīterolie genoemd.
Broo(e)d ète - ontbijten.
Brille - den neus optrekken. - Als A de bekende beweging met den neus maakt, zegt B: nou, daor hoefde zoo nie' a(a)f te brille.
Brulle - huilen, weenen.
Bruls - woest, half dol (van eene koe). - Vergelijk bi(e)tse.
Bruusterig - wild, ruw, opvliegend.
Bult - groote massa, hoop. - Enen bult geld.
Bundertaole - een groot aantal bunders. - Die spoorwèg-n- onttrekken heel wa' bundertaole vette klaaigrond aon de landbaauw.
Bundig - uitbundig, buitensporig. - (Zie onmundig).
Burrie - de boomen van een wagen. - Onzen Toon hè' giestere gehold, en nou is de burrie van 't geraai (zie aldaar) gebro(e)ke.
Bus - proppenschieter (het bekende jongensspeelgoed van vlierhout) Noord-Brab. klapbus.
Buts - deuk. Hij is 'nen buts in 't heud gevalle.
Butse - deuken.

D.

Daauwele (douwelen, van douwen, Ned. duwen) - hotsen met een stoel.
Dagsaom - goeden dag, samen! - Deze groetformule wordt (bij de mindere klassen althans) steeds gebruikt, ook waar het slechts een enkelen persoon geldt.
Daorum - trouwens. (Zie het voorbeeld bij Behoeftig zèn). -Zeventiende-eeuwsch Amsterdamsch: daarom = echter. Zie o.a. Hooft's Warenar, voorreden.
Dèèl. Een dèèl - sommigen (verg. Engelsch: a great (a good) deal; ook Ned. goeddeels.)
Dekje - dunne laag. Eĕ' dekje snouw (Ned. sneeuw).
Denk - gedachte. - Năo mijnen denk was ze nie' slechter (Ned. gevaarlijker ziek).
Deskundighèd - kennis, vakkennis. - Dan motte 't maor is (Ned. eens) aon 'ne deskundige vraoge. Of jao, der is nou ok zoveul deskundighèd nie' aon (d.i. toe noodig).
Diene. A's 't ongeluk dient - Als het zoo zijn moet; als het ongeluk het wil.
Diep geleerd - zeer, verbazend geleerd. Dieje mèster is dan aokelig diep geleerd.
Diepzinnig - zwaartillend.
Dik - verzadigd. - Neeje, ik êêt nie' mĕĕr: ik zij dik.
Disch - tafel. Vooral in samenstellingen: nach'maolsdisch.
Dobbels - dobbelsteenen. (Verg. Bibeloteek en Klem).
Doch(t) - roeibank. Ned. Doft.
Doen - toestaan, toelaten, goedvinden. - Ik doe 't niet, of: ik doeg 'et nie, d.i.: ik verzet er mij tegen.
Domeneer, domenie - dominee.
Domenie - meikever met zwartbruine dekschilden (Verg. Mulder).
Dol - duizelig. - Ik zij zoo dol in 't heud. Ned. Ik ben zoo duizelig (in mijn hoofd).
Doodbekendmaoker - doodbidder.
Doordat - doordien. - Ik betwijfel het zeer, of dit woord wel als gewestelijk is aan te merken: ik meen, dat het algemeen Nederlandsch is. Alleen doordien V.D. het niet geeft, heb ik het opgenomen.
Doormidde - middendoor.
Dootceere - uitschrappen, wegdoen, dempen. - Een sloot dootceere.
Draojmeule, dolmeule - mallemolen.
Drats - koffiedik, ook wel grondsop genoemd. Elders: dras, droes. (Zie V.D. op droesem).
Dregge - kwellen, plagen, treiteren.
Drie druppels waoter, Hij gelèk' op z'n vaoder as drie druppels waoter, d.i. sprekend. (Elders: als twee druppels water).
Droel - sul, sukkelaar. (Zie V.D. op Druil).
Droetelzak - doedelzak.
Drong zitte - dicht opeengedrongen zitten (Eng. Throng, Ned. drom = menigte). - Schuif wa-d-om, we zitten hier zoo drong.
Duije (duiden) - gelden. Dit woord is mij alleen voorgekomen in de uitdrukking: alles duij (duidt) = alles heeft beteekenis, alles geldt (bij het knikkerspel); en die fout duij nie', d.i. geldt niet, wordt niet meegeteld (bij de Fransche thema's).
Du(i)mpjes - duimen (lengtemaat). 't Waoter is vannach' drie du(i)mpjes gewa(a)sse.
Duk, dukkels - dikwijls. - 'k Hè 't wel dukker gezien. Ned. Ik heb het meer (vaker) gezien.
Duvelsknuppel - duikelaar, lischdodder, o.a. ook bekend onder den naam duivelsknoppen (V.D.).

E.

Echtels - baarden der korenaren. (Verg. echel = bloedzuiger, en egel, bij welke beide namen het steken en de stekels wellicht niet zonder invloed zijn geweest. Zie ook Ingelantier).
Êêge - zelf, ook: zich. - Ik hèt m'n êêge in de vinger gesneje; - hij hèt z'n êêge verhonge.
Êêge - familie. Vraag van den onderwijzer na bespreking eener leesles: Waarom weende niemand bij het graf van dien soldaat,
in de garnizoensplaats overleden? Antw. Het was gĕĕn êêge; der waar niemes (Ned. Niemand) van êêges bij.
Êêgenaor - nabestaande familie. 't Is veur den êêgenaor wa' te zegge, zo maor in èns gezond en doo(e)d!
Een Zondag - 1. aanstaande, 2. verleden Zondag. (1) As 't 'n Zondag mooi wèèr is, găŏ 'k năŏ de kark. (2) As 't 'n Zondag mooi wèèr waar gewest, waar 'k naŏ de kark gegāōn.
Eene - een zekere. Kende gij den nije timmerman? Jao, dat is eene Van Tiffele.
Eerdkaauwe - herkauwen (door metathesis ontstaan uit ederkauwen, d.i. weder k.)
Eeuwigen blöi - eene soort van snijboon. (Zie Moppe).
Effe - Spreekwoord: Der is maor ee(e)n Effe-n-in 't ao-b-c. (Zinspeling van de letter F met effen = even). Ned.: Het is lastig, het iedereen naar den zin te maken. Of: Wie zal al het kromme recht maken?
Efkes - eventjes.
Eindelijk - eigenlijk. Ik heb ‘et eindelek nie’ zoo gemeind.
Endesche - aan het einde. Den endesen boom, d.i. de laatste boom. - (Noord Brab. eindeste).
Eng. Den Eng - naam van een landgoed in het dorp Ommeren. (Verg. De Jager, Taalkundig Magazijn II, 423; benevens den dorpsnaam Ingen)
Enkeld - zelden.
Enning, een dag of enning - eenige dagen.
Enteling - afstammeling, nakomeling, zoon of kleinzoon.
È(è)remoed - armoede, oneenigheid, twist. - Ik wil mit den èremoed nie' te maoken hebbe. Den èremoed: mannelijk geslacht of eufonische n als b.v. in Den Haag?
È(è)remoei hebbe - moeite hebben, sukkelen, tobben, oneenigheid of twist hebben.
È(è)remoeije - sukkelen, tobben, zaniken, zeuren. - Jong! wa' legde daor wĕĕr te èremoeje!
Errekom - Erichem (dorpsnaam).
Er zijn - er bij, er aan zijn, gevangen zijn. - Toe' wij schaore deje, zeje we vooru(i)t, da' we der zijn moesse, asse we op 'et grès van 'et plansoen liepe. Ned.: Toen wij ‘schaore’ speelden (eene soort van krijgertje) hadden wij vooraf bepaald, dat we er aan zouden zijn, als we op het gras van het plantsoen liepen.
Esterik - plavei, plavuis.
Everdḕs - hagedis.

F.

F - (Zie op Effe).
Faolie - Zoo noemt men hier niet den regenmantel der vrouwen (V.D.) maar de wijlen (sluier, Fr. voile). Iemes op zijn faolie geve (of: komme). Ned.: Iemand een flink pak slaag geven.
Faosie - aangezicht, Fr. face. Ik zal 't 'm in zijn faocie heete liege.
Fileinig (van het Fr. vilain?) - venijnig, nijdig.
Fijne timmerman - schrijnwerker.
Fortuinlek - fortuin bezittend, gegoed.

G.

Gang hebbe - aan den gang zijn, bv. van een paard bij wedrennen; van een rijtuig; eene machine.
Gaovel - gaffel, hooivork.
Gart, Gartje - Gerrit, Gerritje (meisjesnaam).
Gebrekkelijk - gebrekkig.
Gedoe - hofstede.
Gedraofd worre - afgedraafd worden, van paarden bv. op paardenmarkten. (Passief van afdraove. Zie aldaar).
Gĕĕ' mins - niemand.
Gĕĕns en weer - heen en weder.
Geere - zeker kaartspel.
Gēfelek - mild. Hij is nog al een gēfelek mins.
Gehḕktèk - gekibbel, geharrewar. - Zulde (meervoud) - ook wel: zulde gèllie - na(a)uw is ophaauwe mĕĕ da' gehḕktèk? - Vermoedelijk is dit hak hetzelfde dat voorkomt in: den hak op iemand hebben (V.D.) en in hakketeeren (id). - Vergelijk nog de uitdrukking op iemand hakken voor vitten, schimpen.
Gehotsel - gehots.
Geland - landerijen bezittende. Den avekaot Rink is bij ons gela(a)nd, Ned.: heeft in onze gemeente vaste goederen.
Geleeje worre - passief van (iemand mogen) lijden. Hij wordt hier erg goed geleeje.
Gelp - welig, adj. en adv. - Wa' steet die weit daor gelp! (Verg. Pratte.)
Gelt - wijfjesvarken dat voor 't eerst drachtig is of jongen heeft geworpen. (Zie vooral V.D.)
Gèluw - geelzucht.
Gemach (voor gemacht) - mannelijk teellid; meestal in den verkleinvorm: gemachje.
Gemoei (gemoedig) - lenig, buigzaam, zwak. - ‘Det aauw perd is smèreges (Ned. des morgens) wa' stijf in de beejn; maor zóó astie (d.i. als dat hij) aon 't zwee(e)te răŏkt, wordt ie gemoei.’ - ‘“Moei (= moede, vermoeid)?”’ - ‘Neeje, gemoei, zwak.’ Noord-Brab. gezwak.
Germ - vrouwelijk konijn. Noord-Brab. moor.
Geraai - een of ander voertuig, 't zij rijtuig, tilbury of kar. Hij haauwt er tegewoorig ook geraai op nao. - Ned. Hij houdt er tegenwoordig ook eigen rijtuig op na. - Daor kumt 'et geraai van oome Klaos aon!
Geraai, geraei - goed, gereedschap, (pop) spul. - Ba! wa-d-'n miesderaobel geraei is da'!
Gesluns - krengen. - Eĕ' kraei vrèt allerlaei gesluns.
Gesmiespel - gefluister.
Gestoelte - de ontwikkeling van den stengel bij sommige planten. (Verg. Uitstoele en Ned. gestalte.)
Geut - goot. In de geut valle - in het water vallen, (figuurlijk voor het mislukken eener zaak, eener openbare voordracht.)
Gève, de melk van gève: het initiatief nemen (in ongunstigen zin); de belhamel zijn. - Hedde gij daor de melk a(a)f gegève? (Zie: Optrekke).
Gewachte - iets of iemand afwachten; tijd hebben voor iets.
Gewikst - geslepen, doortrapt. - Ook Noord-Brab.
Giebele - giegelen. (Verg. Raobesbol voor ragebol.)
Giebeljèn - lachebek (uitsluitend in ongunstigen zin en wel van meisjes of vrouwen).
Giete - begieten. - Mutt' oe blumkes nie' giete, Jannigje? Ned. Moet je je bloempjes niet begieten, Jannetje?
God - de naam van het Opperwezen wordt volgenderwijs bij kinderen gebruikt: ‘Is 't va(a)sz waor?’ - ‘“Jao va(a)sz”’. -‘Gĕĕft er is (Ned. eens) de ha(a)nd op.’ - ‘“Ziedaor”’. -‘Van wie is die hand?’ - ‘“Van God”’. - (Verg. verdomt.)
Goed, Nie' goed - ziek, ongesteld. - Ik zij nie' goed gewèsz. (Verg. nie' wijs = krankzinnig.) De g van goed klinkt als ch, ten gevolge van de in beginsel uitgesproken t van niet.
Gou' tientje - gouden tientje.
Graft - gracht. Somwijlen ook wordt graft gebruikt voor Ned. graf.
Graojig (gradig, verwant met gretig) - goeden eetlust hebbende.
Greep - mestvork.
Gremuure - wriemelen.
Grienhout - grenen hout.
Griesel - huivering, rilling. Nog vuul ik de griezel er van deur m'n lijf. - Ned. griezeling, grijzeling.
Groep - greppel. Vandaar gruppelhooi.
Grommes - kijvens.
Grondsop - koffiedik. Verg. drats.
Grootwoord - de naam van God (oorspronkelijk); later ook: een vloek. - Thans wordt het bij kinderen gezegd van alles, wat zij niet zeggen mogen: onkiesche uitdrukkingen heeten bij hen ook groote woorden. - Mèster! hij hèd 'n groot woord gezĕĕ. (Verg. Fr. gros mot = scheldwoord.)
Gruppelhooi - hooi van het gras, dat in en aan weerskanten van de groepen (zie aldaar) groeit.
Grutgrond - roodgrond.
Gruweelig - verbazend. - Dat is gruweelig lekker. - Da' zèn dan toch gruweelige beste père.
Gruwel - ijselijkheid; wonder, vreemd, zonderling. 't Is 'ne gruwel da' tieë (= dat die) mins de pèèrde nie' regeere kan.

H.

Haeike, spreekwoord: Van 'n (h)aeike kom' 'n schraeike - d.i. eerst is het gekheid, maar later wordt het meenens, eerst stoeit men, later doet men elkander zeer.1)
Hak - korte bijl. Ook de naam van een landbouwwerktuig, dienende om bij jonge planten de harde kleikluiten stuk te kappen. Vandaar het denominatief hakken. - Hannes is èrepel (Ned. aardappelen) hakke.
Hakke - vitten, schimpen. - Hij lĕĕ (legt voor ligt) aaltij' op mijn te hakke. - Ofschoon ik vermoed, dat dit woord in deze beteekenis in geheel Nederland gangbare munt is, vermeld ik het alleen daarom, dewijl V.D. er over zwijgt. (Verg. Gehḕktèk.)
Hal - flauw, (in eigenlijken zin). - Ik kan geen kerremelk drinke, want dan wor' ik zoo hal. - (Kan dit hal ontstaan zijn uit olik? Zie Nieuwe Werken der Ned. Maatschappij v. Letterkunde III, 288.)
Halfsentij' - de helft van den tijd. - Dieë luie kjèl stăŏ halfsentij' te praote-n en pèpkes te roo(e)ke. - Bij Brederoo: helftentijd.
Hand (zie bij: God.)
Handeling - handel, negotie (verg. Beha(a)ndeling.) Ik hè' zoveul versta(a)nd nie' van de ha(a)ndeling as m'n bruur.
Haon. - Spreekwoord. Ene goejen haon is nie' vet. Tegenhanger van vader Cats' rijmpje:
 
Een man, een jaar getrouwd,
 
Heeft de koorts of is verkoud.
Haopere - het spatten eener pen. - Mèster! m'n pen die haopert.
Haor - spreekwoord: Ik wil der haor of kuit van hebben. Bij V.D.: ik wil er haring of kuit van hebben.
Haor - zoo noemt men schertsenderwijze het hakhout, groeiende op den knotwilg. Een boerenknecht, dat hakhout afkappende zegt: ik zal 'em z'n haor is (Ned. eens) netjes afschèère.
Hard ijs - sterk, begaanbaar ijs.
Hardstikkendood - morsdood (verg. stik = geheel, volkomen.)
's Harres (voor 's herfsts) - in den herfst. (Zoo ook: 's lentes).
Hèchele - kibbelen, ruzie maken. (Hetzelfde als stèchele.)
Hech - he (tusschenwerpsel).
Heelendal - heelemaal, gansch en al, volkomen. (Heel ende al.)
Hèèr - heen. - Da' motte hèèrgaon, en um maor is goed vertelle.... Ned. Dan moet je heengaan en hem maar eens goed vertellen.... - As je daor hèèrlupt, zodde zegge, dat je heel wa' mans waar. Ned. Als hij daar heen treedt, zoudt gij (zou men) zeggen, dat hij heel wat mans was.
Hêêninge - met eene heining omgeven. Ook wel: omhêêninge. (Zie V.D. op omheiningen).
Hen - jonge kip, die nog niet gebroeid heeft. Men zegt altijd den hen, waarschijnlijk om reden van welluidendheid. Verg. Den Haag voor De Haag. Evenwel ook: den duif.
Hengste - bevruchten van paarden; wordt ook, ofschoon zeldzamer, gebruikt voor het bevruchten van kleinere dieren.
Henje - handje. Dit henje is het verkleinwoord van ha(a)nd nom. sing., waarvan het nom. plur. luidt: haa(e)nd.
Hent - Hendrik.
Heud - hoofd, wordt veelal van een dier gebruikt; van den mensch zegt men even dikwijls kop.
Hiep - kleine bijl.
Hierlandsch - inlandsch. Hierla(a)ns vee.
Hijzel - ijzel. Noord-Brabant.
Hitsig. Het is hitsig in de locht, d.i. het weerlicht min of meer (voor of na een onweer). (Verg. vure; alsmede: Ned. Klassieken III, 71, 3).
Hoed. Der eenen (= er eenen, Ned. iemand) den hoed a(a)fzette -eene flesch ontkurken.
Hoenderik - een mandje, waarin kersen worden geplukt. (Zie V.D. op Haander).
Hoeke (hoelijke) - welke.
Hoeneer - wanneer.
Hokke (waarschijnlijk voor hăŏke, Ned. haken) - onpersoonlijk werkwoord uitsluitend gebruikt bij het kommetten (commersen): Het hokt.
Holle - wordt zoowel gebruikt van den voerman, wiens paard holt, als van het paard zelf. - Dá pèrd hee-j-al drie kĕĕre gehold. - Wa-d-is-t-er aon 't henje? - O(e), den dokter hĕĕ' gehold.
Hooge - elk militair van hoogeren rang, 't zij dan luitenant, kapitein of generaal. - Bij den domeneer is 'nen hoogen ingekwartierd, 'ne ginderaol of zoo ee(e)ne.
Hoop - menigte, troep. (Verg. Kwak en Koppel)
Hoo(r)n - doffer.
Hoo(r)ntjes - voelsprieten.
Hort. Bij horte - bij tusschenpoozen; van tijd tot tijd; nu en dan.
Hotsele - hotsen.
Houtere - houten. (Verg. HD. hölzern).
Houw - ho; hei (tusschenwerpsel); zeg 'reis. - Houw, Piet! gij mŏŏ (d.i. moet) nog oppoo(e)te, (= knoopen opzetten bij het spel bij wijze van inzet.)
Huike - hurken.
Hunneke - hinniken. (Verg. runneke).
Hutspot - proefje van de slacht, dat bevriende dorpsgenooten elkander wederkeerig aanbieden.

I.

Ielkendeen (= iegelijk ende een) - iedereen.
Ievers - ergens (verg. nievers).
Ingelantier - egel. (Ingelantier, uit egelendier voor egeldier, d.i. stekeldier.)
Ingen - naam van een dorp in Neder-Betuwe. De naam komt van Engen, d.i. boerenerven. (Zie aldaar).
Inrukken (ik ruk in, rok in, heb ingerokke; verg. plukke) - in verzekerde bewaring stellen. As 't 'nen èremen blaksem waar gewèsz, ha' de veldwachter 'm ingerokke.
Invange (vert deelw.: ingevonge) - achterhalen, inhalen.
Is - eens. Daar waar is 'ne mins..... Ned. Er was eens een mensch.
Itsebitse - zeker kinderspel.
Izebaorend - verbazend. Wel, izebaorend, wa-d-en groo(e)te pèèr is dá! - En toe' zette-n-ie zoo'n i(e)zebaorende kêêl op, a' 'k se lève (voor: mijn lève) nie' gehĕŭrd heb.

J.

Jaobruur - (Zie op Wurvel).
Je - hij. - En toe' zeid' je..... Ned. En toen zeide hij.
Jong - jongen. - Blaksemse jong! wilde wel is hier komme! - Ned: Bliksemsche jongen! wil je wel eens hier komen!
Jonk gewèsz zèn - geboren zijn; grootgebracht zijn. - Ik zij in 't jaor 45 jonk gewèsz. - Hij is in 't Stich' jonk gewèsz. (Noord-Brabant).
Jongene - jongen werpen; jongen. - M'n k'nijn hĕĕ gejongend.
Jonkere - hunkeren.
Jufvèr - juffer, juffrouw; (voor joncver, uit jonc + mnl. ver, d.i. vrouw). Wordt zelden nog gehoord.
Juttere, jottere, tjottere - wiegelen. (Zie V.D. op Tjotter).

K.

Kaauw. De kaauw in de haa(e)nd (Ned. handen; verg. Henje) hebbe - winterhanden hebben.
Kallekoene - haakjes aan een hoefijzer.
Kan. Als een kind, uit gemakzucht onmacht voorwendende, zegt: ‘Ik kan niet’, dan antwoordt moeder: ‘Zet de kan neer, en vat de leer’ (Woordspeling met leeren, H.D. erlernen en leer, Ned. ladder, H.D. Leiter). Ned.: Als je het niet kunt, dan moet je het maar leeren.
Kaobus - boodschapsmand. Elders carabies.
Kaok zegge (er a(a)f) - oprispen. - Hij zeet er kaok a(a)f: hij rispt er van op. (Noord-Brabant: balken).
Kaorter - kaartspeler.
Kaortspeule. Spreekwoord. ‘Die kăŏrtspĕŭlt huujt gĕĕn schāōp!’ wordt een kaartspeler toegevoegd, die eene bij vergissing uitgeworpen kaart zou willen terugnemen. Elders: la table ne rend pas.
Katierke - Vierde van een kop. Spreekw.: Om ee' katierke mèèl den heelen pot pap bedèr(e)ve. Ned.: De zuinigheid kan de wijsheid bedriegen.
Kattestarte - seringen.
Kelderzoeg - pissebed.
Kèps zèn - niets overgehouden hebben van het geld, waar men mee gespeeld heeft.
Kerne, Körne - putjes (kiemputjes) in de aardappelen. - De lang Wolkammers zèn vĕŭl schāōjlĕker in 't schille-n-as de rondd, want ze hebbe vĕŭl mēēr en vĕŭl dieper körne. - Ned.: De lange Wolkammers zijn veel schadelijker in het schillen dan de ronde, want zij hebben veel meer en veel dieper kiemputjes.
Keuje - bigge; ook wel: volwassen varken. Spreekwoord. Drie boere-n-op een keuje, da' zèn vier stomme diere.
Keujene - biggen werpen. - Onze zoeg hè' gekeujend. (Verg. Jongene).
Keuker - keuken (Verg. over, Ned. oven).
Keutelboerke - eigenaar eener zeer kleine boerderij. (Verg. Anderhalve-n erbaaier; en zie V.D. op Keutelen).
Kibbele - kabbelen. (Verg. knikke, Ned. knakken; daarentegen blaksem, Ned. bliksem).
Kiepenhaon - haan. - Wellicht in tegenstelling met kalkoensche haan; er worden hier namelijk veel kalkoenen gehouden.
Ki(e)skedieze - aanmerkingen maken, vitten. - Hij wĕĕt overal wa-d-op te ki(e)skedieze. (Misschien is dit woord eene verbastering van Qu'est-ce qu'ils disent?)
Ki(e)ts, ki(e)ts! - Als kinderen elkander uitjouwen, roepen ze, terwijl ze de bekende beweging met de wijsvingers maken: Ki(e)ts, ki(e)ts! (Verg. Uitki(e)tse). - N.-Brab. Sliep uit!
Kijnje - kinneke (eene vochtmaat); ook voor ingemaakte groenten: ee' kijnje zuurkool.
Klap - een groote, dikke bos. - Ee' klap strooj. (Ned. stroo).
Klèèn tong - huig.
Klem - klemvogel. (Verg. Bibeloteek en Dobbels).
Kletse - kletteren (van den regen).
Kleuve - stukken gekloofd brandhout.
Klĕĕdsel (spreek uit: klidsel; zie: Over de uitspraak der klinkers, No. 5) - bekleedsel, papier gebruikt als omslag voor een boek.
Klikspaon. Een verklikker onder de schooljeugd wordt ‘uitgeki(e)tst’ met het volgende rijmpje:
 
Klikspaon,
 
Labberdaon,
 
Ge durf' nie' over straot te gaon:
 
't Hondje zal oe bijte,
 
't Katje zal oe beschijte,
 
t Vogeltje zal oe pikke:
 
Da' komp van al da' klikke.
Kloekje - slokje. Op bruiloften wordt wel eens door de verschillende paren onder het uitvoeren van sierlijke bewegingen met den gevulden roemer het volgende drinkliedje gezongen:
 
Bij broekjes en bij doekjes,
 
Zijn wij thans hier vergaard.
 
Wij drinke de' wijn bij kloekjes,
 
Zooals wij zijn gepaard.
 
Zoo draeit de meule,
 
De wijn* die komp va' Keule,
 
Van Keule komp de wijn*
 
Laot ons drinke-n en vroolijk zijn.
*Wijn, voor wijnd, Ned. wind.
KIotse - klossen, leven maken met klompen. (Zie geklots).
KIouterhout - onbereide gom.
Knaks - uit zijn humeur, verstoord, boos. Hij is zoo(e). (Ned. zoo aanstonds, dadelijk) knaks. Hij is-t-er knaps um.
Knaoze, knao(e)s - muggen.
Knap - vlug, dadelijk, aanstonds.
Knechje - jongentje.
Kneep. Daor zit 'em de kneep. - Daar zit de knoop, d.i. de moeilijkheid, het bezwaar.
Knik - oneffenheid in een wagenspoor. 't Is daor kwaod rije; daor zèn vēūl knikke-n-in dieje weg.
Knikke - knakken. Het geknikte riet. (Verg. kibbele voor kabbelen).
Knoepe - klanknabootsend woord van het geluid bij het eten van fruit.
Knoers - knarsbeen.
Knolkeuje - een varken van 8 a 9 maanden, dat zonder ‘gekeujend’ te hebben, gemest en geslacht wordt.
Knorres krijge - beknord worden.
Koerke - koeren, korren, kirren (van duiven).
Kölleke - (klanknabootsend): braken. Elders: 1. rendez-vous spelen, 2. met lange woorden spreken.
Komaf - afkomst. Ik zij van gĕĕnen hooge komaf.
Kommette - commersen, (kaartspel). Zie Hokke.
Koning - koningin van de bijen.
Konkelefoezie - bedrog, omkooping, knoeierij.
Koot. Over de koot. - Als de kiel van een paard ontwricht is, zegt men: 't perd is over de koo(e)t.
Kop - slagersmes. Daor kump de slaoger aon mĕĕ de kop in de schaei (Ned. messescheede). Verg. Fr. couper, Ned. kappen.
Kop - (zie Heud).
Kopjekeutele - kopjebuitelen, over het hoofd tuimelen. Praes. en imp. ik kopjekeutel, kopjekeutelde. Het verl. deelw. is echter onregelmatig: ik heb kopjegekeuteld.
Koppel, koppeltje - verzameling, menigte, in nog uitgebreider zin dan bij V.D. Ee' koppeltje huist. Hee(e)l koppell (d.i. koppels) van jongens en d(j)èrns.
Korn - zier, grein. Ik gèèf er gĕĕn korn um. Jou haa(e)nde zèn gĕĕn korn wèrem. Ned. Je handen zijn volstrekt niet warm.
Korsāōvendje - kerstavondgift. In den avond van 24 December komen sommige arme menschen om een korsāōvendje. Het gebruik is intusschen op vele plaatsen afgeschaft.
Körsbāōze, Körsbao(e)sz - kersenkoopers, pachters van kerseboomgaarden voor één saizoen.
Körseslemp - soort van pap, waarin meikersen gekookt zijn. (verg. Besseslemp).
Kort - haksel voor het vee.
Krābbechjes - ribbetjes van een varken (carbonades).
Krachje - kleine karaf. (verg. HD. krug, Ned. kruik).
Kral - kraal. Zoo roo(e)d as 'n kral.
Kranks - averechts, verkeerd. Ge mot 'et umdraeije; ik geleuf as dat dat de krankse ka(a)nt is. Ned. Gij moet het omdraaien; ik geloof dat dat de averechtsche zijde is. Mot 'et goed kranks op de bleik geleed worre?
Krāōlieje - kralen (van bier).
Kregel - vlug, dapper, bij de hand.
Krek - juist. Nou kumde krek va' pa(a)s. Ned. Nu kom je juist van pas. Nou kunde krek is (Ned. eens) zien.... (Fr. correct).
Kroon - kruin op het hoofd.
Krups. Tege krups op - tegen den draad in. (zie strups).
Ku(u)chje - kleine bigge. (verkleinwoord van Keuje).
Kuu(e)re. Z'n êge kuu(e)re - zich dwaas aanstellen. Hij kos' z'n êge nie genog kuu(e)re va' blijschap. (zie Beniere).
Kwak (verkleinw. kwekske) - hoop. Dit verzamelwoord wordt, bij afwisseling met hoop en koppel, zoowel voor personen als zaken en dieren gebezigd. 1) Der stond 'nen hee(e)le kwak volk op den dijk. 2) Thomas oo(e)m het 'nen hee(e)le kwak schao(e)p. 3) Ik het (Ned. heb) de mèster 'ne kwak appel gestuu(e)rd.
Kwaod doe(e)n - zondigen, (iemand) beleedigen.
Kwéllek - nauwelijks. Hij ha' z'nen bek kwèllek ope gedao(e)n of...
Kwoei - uitroep om varkens te lokken. (Waarschijnlijk ontstaan uit Keuje; zie aldaar).
Kokhalze, krokhalze - met ingedoken hals zitten. Kokhalze van 't lache; ook ten gevolge van gulzig, schrokkig eten.

L.

Lam - loom.
Langes - langs.
Leer. Spreekw. Da' 's 'n leer mĕĕ dubbele sporte. Ned. Dat is eene goede leer, eene ferme les. (Sporten = aansporingen.)
Leppig - met de lippen spelend; ondeugend, lastig; slim, listig. In de eerste beteekenis wordt het veel gezegd van jonge kalveren, die uit speelschheid elkander lekken en aan eene toegestoken hand zuigen. Ook wel van kinderen, die, aan vader of moeder hangend, ze gedurig met kussen overladen. - Foei, Mietje! wa' zijde wĕĕr leppig!
Leist - leisel, touw waarmee de voerman de paarden ment. (Zie V.D. op leist en leisel).
Leut - pret, aardigheid. - Wille' we 't veur de leut is (d.i. eens) doen? (V.D.)
Lève. Hedde va' ze' lève! (met ze' voor zijn in alle personen en getallen). - 'k Hè 't noo(i)t va' ze' lève nie' gezien. Ned. Ik heb het nooit in mijn leven gezien.1)
Licht, lichte - lantaarn(s) aan de rijtuigen.
Lichtomdeine - lichtvaardig. Denkte (voor denkde, m.nl. denks du) da' 'k da' maor zo lichtomdeine- n- ondernomen heb? (Verg. Noord en Zuid, Jaarg. II blz. 163 en vooral 164).
Lichtvèèrdig - licht, niet zwaar. Kwik is (eens) wa' zèn die stuultjes lichtvèèrdig.
Liefde-n-om te koo(e)pe - kooplust.
Lieterig - liederlijk.
Lijf - buik, ingewanden. Pijn in 't lijf - buik pijn. Het in 't lijf hebbe - aan de diarrhee zijn.
Lijf om lève - om het hardst, om 't zeerst. - Ze kaorte daor lijf om lève, d.i. met een ijver, alsof de zaligheid er mee gemoeid was.
Lijkene - gelijken. - 'Et lijkent goed. Ned. Het gelijkt sprekend.
Lijkewel - evenwel (V.D.)
Lijsterik - lijster.
Lorre - sukkelen, knoeien.
Lunster - unster.

M.

Maauwerik - Maurik (dorpsnaam.)
Mach - steunpunt in den bovenarm. Bove z'n mach'.
Mandegoed - mansgoed, manskleederen. - De klĕĕrmāōkers hebben 't zo druk tegeswoorig, der is gĕĕn āōnkomme-n-aon; daorum hè' 'k êges den hĕĕlen dag mandegoed motte verstelle. Ned. De kleermakers hebben het zoo druk tegenwoordig, dat ze niet te krijgen zijn; daarom heb ik zelf den heelen dag manskleeren moeten verstellen.
Maoke (van geld) - als koopprijs ontvangen. - Hōēvĕŭl hedde vĕŭr de keujes gemăŏk'? (Verg. Vĕŭlste.)
Maondag (zie Beste.)
Materie - etter.
Mathaok - haak, dienende om het gemaaid wordende koren mee bijeen te houden.
(Te) Mēē, (te) mĕĕtjes - straks, aanstonds. Ook hoort men wel: de mee.
Meerland - moeras.
Meizuuntje - madeliefje.
Melkgang - het melken, eigenlijk: het gaan melken voor een ander; verbaal substantief. - Mij' meuje het al twintig jaor de melkgang op Engelshof gehad. Ned. Mijne tante heeft reeds....
Mèllekes. Nao mèllekes gaon - gaan melken
Menne - vervoeren. Ik heb den hee(e)len da(a)g gemend (d.i. den oogst binnengehaald.)
(De) Mente(n) (oudtijds Maeten; zie Huydecoper Proeven I 473, 8 v.o.) - lage landen, die veelal tot hooiland gebruikt worden.
Messie - mest.
Met - mijt. B.v. hooimèt.
Meuj - moei, tante. - Pietemeuj, Grietjemeuj. (J.J. Cremer heeft Deinemeuj.)
Mier. De mier aon iets hebbe.. Van personen heet het steeds: ik heb enen hèkel aon hum (V.D.)
Miezerig wèèr - motregen.
Minke - mikken, aanleggen. (Vergelijk voor de n: kinkhoest van kikken.)
Mins - manspersoon. - (Noord-Brab.) - Vandaar:
Minsechtig - manziek.
Mīsselek - zeer, buitengewoon. Mīsselek mooi, mīsselek lekker.
Miter. Iemes op ze' miter komme - iemand een ferm pak slaag geven (zeer plat.)
Moel - mond. Zuut nouw is, Kee, houd de moel. Ned. Wees nu eens stil, Kee, houd je mond. H.D. Halte das Maul.
Moelvechte - twisten, kijven, schelden. (Zie Vestje).
Moes - ingemaakte of versche groenten met aardappelen dooreengekookt. - Andijviemoes.
Mooipraote - vleien; vandaar ook mooipraoter voor vleier, dat ook V.D. geeft. (Verg. slech(t)maoke.)
Moppe - soort van snijboon (zie: Eeuwigen blöi.)
Muffe (op) - toezien terwijl een ander iets gebruikt of bezit, waarvan men verstoken is. - Hij a(a)t gebraoje spek, en de vraauw en kijnder koste der op muffe.
Mulder - meikever met bruinwitte dekschilden. (Verg. Domenie.)

N.

Nāōbel - navel.
Năŏld - naald; nok van een huis.
Nègel - nagel, spijker.
Nekkele - nekken, kelen, ombrengen. - Ik hè' temee wĕĕr ene mol genekkeld. (Verg. Berispele en Raspele).
Neuje - noodigen; wordt gebruikt, als men een gast wil overhalen om nog iets van de dischgerechten te gebruiken. Vandaar een
Neukopje - kopje chocolade of melk, dat de gastvrouw u als het ware opdringt, waarvoor gij haast niet bedanken moogt, wilt gij niet voor onmeegaande gehouden worden.
Nievers - nergens. (Verg. Ievers).
Nij - nieuw. Nijmège. Nijjaor. Een nije pet.
Nijjaor winne - nieuwjaarwenschen. Eigenlijk den nieuwjaarswensch afwinnen; de eerste zijn in het uitspreken van dien wensch.
Nijmat - etgroen, naweide.
Niks - niets.
Nosstal - noodstal, travalje (voor paarden).

O.

Oe - u, uw. - 't Hondje zal oe bijte. - Ge nĕĕmt năŏtuurlek gĕĕn kos(t)gangers vĕŭr oe plezier, maor um er bèter a(a)f te worre.
Of - ofschoon (met eigenaardige woordschikking). Of is het nog zoo koud, ik gaoj toch uit.
Omhaole - overhalen (tot eene andere overtuiging; tot eene zaak.)
Omhaole - bijeenvergaderen. De schăŏpshuujer lăŏr z'nen hond de afgedwăŏlde schāō(e)p omhaole.
Omkomme - (goed) omgaan. - Onze Gartje (Ned. Gerritje) kan mit de minsen omkomme; d.i. zij heeft er slag van, om met de menschen om te gaan.
Ommundig - verbazend groot, plomp.
Onder. Ten onder doen - ten onder brengen.
Onderhóúde (in alle beteekenissen onscheidbaar) - onderhouden. -De koorts onderhóúdt haar; d.i. houdt haar ten onder; in zijne macht. (Verg. Nederl. Klassieken VI, 108, 5)).
Onderlesz - onlangs. - (Lesz = Ned. laatst).
Onderstoppe - ondersteunen. Eigenlijke samenstelling: ik onderstopte, heb onderstopt (in eig. zin).
Onganshèd - het ongansch (Schapenziekte. Zie V.D.)
Ongediert - luis, wordt niet als verzamelnaam, maar als voorwerpsnaam gebezigd. - Een ongediert, tweej(e) ongediertes.
Onhebbaor - niet te hebben (in den kost). - Diejen naore-n-onte (zie onnut) kjèl.... prăŏt er me niej aaf, die is onhebbaor. -Ned. Die nare, vieze kerel, praat er me niet van. Die is niet om te hebben.
Onheil - onreinheid, ongedierte. - Der zit van 't jaor veul onheil in 't fruit.
Onla(a)nd - laag, drassig land, ongeschikt ter bebouwing.
Onnut - vuil, geil, onkiesch, smerig. - Onnutte praot, onnutte liedjes, onnut doen. - Dit woord wordt veelvuldig samengetrok-
ken tot ont. - Foei! wa' 'nen onte (of: onnutte) kjèl zijde gij.
O(n)rans, onre(i)ns - oneerlijk. - Neej Jăŏp! ge mo' (Ned. moet) nie' o(n)rans doen. - In Jan Luyken's Duitsche Lier wordt reins = eerlijk gevonden (Uitgave Roelants, blz. 16; 53.)
Onreinert = die onrans speelt (zie onrans), valsche speler.
O(n)stra(a)nt - onbeschaamd, brutaal, Fr. assurant, Ned. (pop.) astrant.
Ontdraaie - zich zoo draaien, dat men ontkomt. Hij zŭŭkt me reideur te ontdraaie. Ned. Hij tracht mij aanhoudend te ontkomen.
Ontdrijve - wegdrijven. - Ik zij bang, da' mitte vloet (mv. vloete m'n hee(e)l mēsvăŏlt me zal ontdrijve. - Ik vrees, dat met (eene mogelijke) overstrooming mijn heele mestvaalt zal wegspoelen.
Onze-Lieven-Heers-mes(t)keuje - scheldnaam van eene morsebel uit den vierden of vijfden stand.
(Het) Ooi - de ooi, wijfjesschaap.
Oojevaojer - ooievaar. Blijkbaar denkt hier de etymologizeerende gemeente aan vader in plaats van (schat)drager.
Oos(t)ganger - iemand die in de Oost geweest, naar de Oost gegaan is, gaat, of zal gaan.
Ootje vange - een bekend kinderspel op de lei. - Noord-Brabant: nulleke vaore.
Op - open. - En toe' zette-n-ie zoo'n iezebaorende kèèl op....
Opdichte - stellen, opstellen. 'Nen brief opdichte.
Opdraaie - opwinden (van een uurwerk). Dăŏr hè' 'k ferèmpeling (d.i. warempel) vergète-n-um m'n orloo(e)zie op te draaie.
Opdruisent, opgedruist - opgezwollen, opgezet (van het aangezicht). V.D. geeft opdruistig.
Op-en-propvol - opgepropt vol.
Opkleuve - splijten, inzonderheid van hout. Ook bij verwondingen. - Hij hèt z'ne nègel opgekleuff. (Verg. Rechtop).
Opknoepe - met een knappend geluid opeten. (Vooral van boomvruchten).
Opleppe - (zie Lepkalf).
Oppoo(e)te - opzetten (den inzet namelijk, bij het knikkeren of het spelen met knoopen). - Houw, Piet! gij mo' (d.i. moet) nog oppoo(e)te.
Optober - October.
Optrekke. De melk optrekke - zich terugtrekken, zich niet aan eene afspraak houden. (Verg. De melk van gève).
Optrekke - het lastig zijn van een patiënt gedurende den nacht. -Everdientje hèt den hee(e)le nach' opgetrokke. (Verg. V.D.)
Opvèrdig - opvarende, van stoom- en zeilschepen, in tegenstelling met afvarende (zie Afvèrdig).
Opvijzele - opschroeven (in eigenlijken zin; zie Barg).
Opzetter - lederen riem van het gebit tot den haam, bij heerenpaarden in gebruik om ze te dwingen den kop fier op te houden.
Opzettertje - Edammer kaasje. Die naam komt waarschijnlijk hiervandaan, dat die kaasjes bij visites, als wanneer er min of meer ‘uitgehaald’ wordt, op (de tafel) gezet worden, somtijds alleen om flank te maken.
Opziener - opzichter. (Verg. Ned. schoolopziener).
Ordentelek - vrij, tamelijk. - Gij zijt ordentelek lang e'weg gebleven, hĕŭr!
Ǒrgel - gorgel.
Orlooziekasten - horlogekast.
Ǒrsegeen - niemand. (Van orsegeen, aorsegeen, aars geen, anders geen?)
Oudverwetst - ouderwetsch. Het volk erkent in ouderwetsch niet den sterken genitief met de beteekenis: naar de oude wet. -Vandaar waarschijnlijk, dat het een w.w. verwetsen heeft gaan veronderstellen, waarin ver = weg.
Over - oven. (Verg. Keuker = keuken).
Over. Tweemaal over - tweemaal achtereen.
Overblijvers - overblijvenden (bij een sterfgeval).
(Het) Overbrènge - (eigenlijk samengest. w.w) - (1) sterven. -Ze hèt 'et ŏverbrōch', d.i. zij is niet meer. Met een concreet voorwerp wordt het ook als eigenlijke samenstelling gebezigd in de beteekenis van (2) lijden, doorstaan. - Ze hèt al wa' leed (of: al wad) overbrōch'. - (3) Moeite hebben. Ik heb veul meĕ hum overbrōch'. (Verg. V.D.)
Ōvergĕve - toegeven.
Overwāōpend (zijn of zitten) - overladen zijn (met werk; met eene koopwaar, zoodat men ze niet bergen, of niet verkoopen kan).
Ŏverzīēn - over 't hoofd zien, toegeven, niet willen zien. As ge nie'-j-alle da(a)g ruzing hebbe wilt mĕe zo 'ne leeje kjèl, da(n) mutte al wa'-d- ŏverzīen. - Ned. Als men niet elken dag ruzie wil hebben met zoo'n naren kerel, moet men al wat over zijn kant laten gaan.

P.

Paddekuike - naam voor een kikvorsch in eene zijner eerste ontwikkelingsperioden.
Padoog - oog, waarop zich een klein zweertje bevindt. - ‘Daor hèt 'n pad op geschete’, heet het bij de kinderen. Elders: Windje.
Palmkes in 't vuur gooie - de minste zijn, ten einde een twist bij te leggen; eenen voetval doen. (Treffend ware metonymia: door de immergroene palm wordt het vuur van den nijd uitgedoofd.)
Paopestoel, mv. paopestūūl - paardebloem.
Pas, pasch - weide of bouwland met elzen bezet.
Past - pasklaar. - Bij voorbeeld een post eener smidsrekening: een deksel op de fornuis past gemaak'. - In strijd met de wet, dat de t op het einde van een woord nooit wordt uitgesproken, indien een medeklinker voorafgaat, wordt de t van dit woord zeer duidelijk gehoord. De oorzaak is, dat past staat voor passend.
Peekoffie - cichorei.
Pèèn - soort van onkruid. Elders: duivelsnaaigaren.
Pennevleugel - vlinder, kapel. Wordt ook in figuurlijken zin gebruikt voor een ijdeltuitig meisje. - 'k Zo' 't nog jammer vijne van zo(e)ne farme jong' as Willem, dèt ie aon zoo'n pennevleugeltje verslingerd răŏkte. Ned. Ik zou het nog jammer vinden van zulk een fermen jongen als W., dat hij zich aan zulk een ijdeltuit verslingerde.
Pens - buik. (Niet alleen in figuurlijken maar ook in eigenlijken zin. Verg. V.D.)
Pèrdsdèrn - paardevlieg.
Perijkel - hachelijk, periculeus.
Petjeballe is een niet onaardig jongensspel, ook wel petjebal speule, petjebal doen genoemd. Het ww. is een denominatief van petjebal. De vorm van het verl. deelw. gepetjebald wordt hier nooit gebezigd, maar de jeugd zegt steeds een van beide, of: wij hebbe petje gebald, of: wij hebbe petjebal gespeuld (gedaon).
Peuling - peuluw.
Pezerik - mannelijke roede (zeer plat). Verg. Gemachje en V.D. in voce Pezerik.
Pielekes. Hij is veur de pielekes - Hij is voor de pierin; hij is dood. - Wordt veelal schertsend gezegd bij het kaartspel van een zoo goed als verloren spel. - (Over de verwisseling van l voor r, vergelijk teutele, Ned. teuteren.)
Pijn in de ta(a)nd - tandpijn.
Pijn in 't heud - hoofdpijn.
Pijn in 't lijf - buikpijn. (Zie Lijf).
Pin - pranger, prangijzer. - Alleen fig. in gebruik in de uitdrukking: iemes de pin op de neus zette, Ned. iemand ferm onder handen nemen. (Verg. Praom).
Pit - kracht. - Hij is in de pit gebroke (na eene zware ziekte, een zwaren slag, eene ramp; dus zoowel moreel als physiek gebroken).
Pitte - beetwortelen, besten. - Samenstelling: suikerpitte. A. Wa' sulde op dieje-n-ekker zaaje? B. Pitte, die gève-n-'t meist(e).
Plaajere - een jongensspel.
Plăŏster - pleister.
Poesterig - benauwd, bedwelmd, geneigd tot blazen, ten gevolge van te groote warmte. (Zie V.D. op poesten en poester, en vergelijk asschepoester - niet: asschepoetster, zooals vaak zeer ten onrechte geschreven wordt, als betrof het iemand, die poetst met of in de asch. - Zou de naam poes, aan onze kat gegeven niet aan haar blazen ontleend zijn?)
Poezeilg - vuil. (Zie smoezelig en verg. Ned. smeerpoes).
Poffer - sisser, voetzoeker. Poffers afstèke.
Pol - struik, heester. Biezepol.
Pomp - dof op den rug. - Hij ga(a)f z'n bruurke 'ne ferme pomp.
Pompe - 1. slagen op den rug toedienen. Ik kos' 't nie' aonzien, zo a's ze da' ventje-n op z'n maogere botjes pompte. Ned. Ik kon het niet aanzien, dat ze dat ventje zoo op zijn mageren rug beukten. 2. elkander met de ruggen opbeuren. Noord-Brabant: boter wegen).
Pooiere - aal vangen met dauwpieren. Holl. peuëren.
Pop - dot, suikerpopje.
Por - pook (V.D. geeft dit woord niet, wèl het werkw. porren = poken.
Por - stut, pijler (b.v. aan eene spoorwegbrug).
Potkeuje, Out potkeuje - vuil vrouwspersoon, lors. (Verg. vuil potdeksel.)
Prabieren - probeeren, beproeven.
Praom - pranger, prangijzer (verg. Pin).
Pratte - een kwijnend leven leiden (van veldvruchten, inzonderheid van boomen) het tegendeel van Schik hebbe en Gelp staon. Zie aldaar.
Prettestoel - praatstoel.
Priemeleke naokent - geheel naakt, moedernaakt.
Pronk. Op de pronk staon. Tot het volk zijn de begrippen eener
gezonde opvoedkunde nog niet doorgedrongen. Wordt een lastige jongen in de school tijdelijk van zijne zitplaats verwijderd en van de overige leerlingen afgezonderd, dan heet het nog altijd: ‘hij staot op te (d.i. de) pronk.’
Pronsele - ronselen, kwanselen.
Pruim. Spreekw. ‘Hij zeg' gĕĕn pruim van een benvol.’ - heet het van iemand, die in een gezelschap ergernis geeft door aanhoudend zwijgen.
Prut. Nie' prut zèn (van eene vrouw vooral) - de baas spelen; elders (plat): de broek aan hebben.
Pruuste - niezen.
Puls - 1. emmer; 2. soep met veel water aangelengd. Een enkeld bōrrechje (Ned. bordje) kra(a)chtige soep is bèter a's 'ne pot vol puls.
Puthaok. Over de puthaok vrije - Hiermede bedoelt men de allereerste vrijage in de jongelingsjaren, dikwerf ontstaan uit of begunstigd door vertrouwelijke buurpraatjes van jongelieden der beide kunnen aan den puthaak.

R.

Range - ranken (van den wijnstok, de aardbei).
Rāōbesbol - rangbol (verg. giebelen voor giegelen). Zie ook spinnejaoger.
Răŏbeswāōi - Ravenswaai (dorpsnaam).
Raodplege - raadplegen. Het verl. deelw. is raodgepleeg(d).
Raome - slagen, met goed gevolg ramen (dit laatste woord volgens de Nederl. opvatting. Zie V.D.) Elders (ik meen in N. Brab.) heet het riemen. - Ik ha' gedoch', da' 'k 't nog wel geraomd hebbe zo'. - Ned. Ik had gedacht, dat het mij nog wel gelukt zou zijn.
Răomte, Raomde (mv.) - ramen, eukv. raom of raomd (van een venster). Staat dit raomte wellicht voor geraamte = gebint?
Raspele - raspen. - Kèès raspele. (Verg. Berispele en Nekkele).
Rechtop - middendoor. Iets ‘rechtop’ scheure, snijje, kleuve (Ned. klooven). Zie opkleuve.
Reef - ruif.
Reideur (van recht door?) - gedurig, aanhoudend. Mèster, hij găŏ me reideur slaon. - Ik kan maor reideur năŏ 't vuur loo(e)pe-n-um op te sto(e)ke.
Reiere - bibberen als iemand die de koorts heeft (van het oude rede = koorts. Zie Huijdecoper, Stoke, II 147, 571.)
Rekoevereere (Fr. recouvrer) - herstellen van eene ziekte, geleden onspoed te boven komen. Deze vorm wordt bijna uitsluitend in het verl. deelw. gebruikt; anders veel verkoevereere (zie aldaar) Onzen Teunis hèt al aorig gerekoevereerd.
Remmestrāōsie (voor rentmeesteratie) - rentmeesterschap. De kjèl verdient 'nen hĕĕle kwak meej allerlaai rèmmestrāōsies.
Remmestrēēre (voor rentmeestereeren) - het rentmeesterschap waarnemen, bedienen. - Hij hèt la(a)ng vĕŭr Mevraauw V.B. gerèmmestreerd.
Reuj - schommel.
Reuje - schommelen. Reuje staat voor roeien, met bijna denzelfden klinker als blöje voor bloeien.
Rijkdom - de rijken (collectief). Onze Piet hèt jaore la(a)nk bij den rijkdom gewo(o)nd.
Rijze - vallen, afvallen. - In Optober zal 'et waoter wel valle. Da' duug 'et (= doet het) ielk jaor. Ze zegge dè 't kumt van 'et rijze van de blaojer boven (d.i. aan den Boven-Rijn). - Zie V.D. op rijselen en rijzen. - Ook in fig. zin. Zoo heet het van een bankroetier: Toe' 't mĕĕ sen zaoken in 't niet gereeze waar. . . .
Rijzik - Rijswijk (dorpsnaam).
Rikraoje - weifelen.
Rimmetiek - jicht.
Ripse - rupsen.
Rommāōlschool - normaalschool (door metathesis: ronmaalschool; en dit door assimilatie: rommaalschool).
Rondje - tractatie aan het geheele gezelschap, n.l. aan ieder een glas bier of borreltje. (V.D.)
Rondōmmechje (= rondommetje) - boterhammetje.
Reuskes. Reuskes blöien op m'nen hoed. - Kinderlied op de wijze van Patertje langs den kant. - Het geheel luidt aldus:
 
Reuskes blöjen op m'nen hoed,
 
Reuskes op m'n huujke
 
Kieze wie ge wilt
 
De schoonste-n-uit de kring.
 
Met vriendschap zulle we scheide,
 
Een zoentje tusschenbeide,
 
Dag juffra(a)uw!
 
Dag juffra(a)uw!
 
Blaat ik jou.
De laatste regel - waarin altijd beslist blaat gehoord wordt, -moest natuurlijk luiden: ‘Nu verlaat ik jou.’
Runne (= rennen) - snel loopen; hollen (van paarden) 'Et (d.i. het paard) runde er van deur.
Rūnneke - hinniken (verg. Hūnneke).

S.

Sarremond - Zoelmond (Dorpsnaam).
Sassemijn - jasmijn. De s van sassemijn is ontstaan door onvolkomen nabootsing der Fransche j.
Schabūl is op de steenfabrieken de naam van den man, die alles moet beredderen wat ontredderd is, den duivelstoejager van den steenoven.
Schalme - 1. stralen in de dwarsche doorsnede van hout; 2. figuren in de houtverf.
Schampe - overslaan. Găŏ de nie' mee năŏ de kark ? Neej, ik wil is schampe. - Ned. Ga je niet mee naar de kerk? Neen, ik zal eens overslaan.
Schans, schansbos - takkenbos. De knech' hèt den heelen dag scha(a)nse gereeje (verg. menne, en zie V.D. op schans).
Schaore is de naam van een jongensspel, waarbij eenigen zich aaneenscharen, om anderen te vangen.
Schăŏrt - scherf.
Schap - plank van eene kast.
Schavierighèt (van schavuiterigheid, schavieterigheid, schavieterigheid?) - schavuitenstreek.
Schêêr - vinnig meisje.
Schèper - schaapherder. Wordt gebruikt naast schāōpenhuujer, schāōphuujer en schăopsharder.
Schère. (De gek mĕĕ iemes) schère is sterk. Hij schoer de gek, hĕĕ de gek mĕĕ mijn geschoere.
Schi(e)mse - schaduw.
Schieverig - huiverig (Eng. to shiver). Hoe is 't wêêr buite? 'n bĕĕtje schi(e)verig.
Schijte. - Als iemand van een ander, met wien hij zeer gemeenzaam is, een kleinen dienst vraagt, hem een of ander aan te reiken b.v., maar deze uit eene gril weigert, voegt hij den vrager
toe: ‘Lieven Heer! schijt me 'ne knech’! Elders zou het heeten: kommandeert den hond en blaft zelf!
Schik hebbe - tieren, welig groeien (van planten, inzonderheid van boomen).
Schikschouëre - rillen van de koude. Zuid-Ned. schokschouderen met andere beteekenis. (V.D.)
Schokkeere (waarschijnlijk voor schakeeren) - sorteeren.
Scholk - voorschoot, boezelaar.
Schoon(e) handen (ook wel: ha(a)nd) hebbe. Dit wordt gezegd in het geeren (zeker kaartspel) indien - na rondpassen - ieder tracht zoo weinig mogelijk slagen te halen. Wie geen enkelen slag krijgt, heeft ‘schoon(e) ha(a)nd.’
Schoor - oever. - Da' schoor langes ten (= den) Rijn is erg stik (Ned. steil). Zie V.D. op schor, schorre.
Schoor - hooizolder (verwant aan het ww. schoren). - Hij is van 't schoor gevallen. (Verg. Balkert).
Schooraos - oeveraas, haft, dagvlieg.
Schoote (van schieten) - (hooi of koren) opsteken in eenen ‘berg’. Zie Barg.
Schouw - ruw, woest, onbeschaafd. - 't Is me-n-'en schouw wĕĕrtje. - 't Hèt er schouw toegegaon, heur ik, op de brullof'
Schove - een middagslaapje nemen, schoften.
Schrape - schrappen.
Schrauw - schreeuw, kreet.
Schrêêke - schreeuwen, gillen Imp. schrê̆ê̆kte, verl. deelw. geschrê̄ê̄kt.
Schreuve (waarschijnlijk voor schroeven) - een knarsend geluid maken door met den stoel heen en weer over een met zand bestrooiden bodem to schuiven, dat dat eener schroef zeer nabij komt. - Hij zaat reideur mĕĕ sene stoel te schreuve. Ned. Hij zat aanhoudend met zijn stoel een knarsend geluid te maken.
Schriek - krekel.
Schuffele - schuifelen, op de vingers fluiten.
Schuile wordt gezegd van de maan, als zij opkomt na zonsondergang. - Hoe steet 'et toch mĕĕ de maon? Hewwe al volle maon gehad? Jao(e), de maon schuil(d) al.
Schume - weghalen, zich toeëigenen.
Schumert - 1. kaper, dief 2. gemeene kerel, smeerlap.
Schunnig - armoedig. - Schunnig gekleed.
Slapschaajig, slapschaejig - slap, traag, langzaam in het beslis-
sen, het nemen van een flink besluit, Jansalieachtig. - (Verg. Noord-Brab. Lapschāei, Jaarg. I blz. 212.)
Slech'maoke - belasteren. Oneigenlijk samengesteld ww. - Hij hè' me bij ielkendeen (= iegelijk ende een) slēchgemăŏk'.
Slek. Spreekw. Ee' slek kom(p) er net zoo goed as 'ne ki(e)kvors. Ned. Zachtjes aan! dan breekt het lijntje niet.
Slemier - traag, vadsig, slonsig vrouwspersoon.
Slemiere - langzaam vorderen, voortkruipen.
Slichte - gelijkmaken, slechten. - Molshoope slichte.
Slikke (sterk ww. 1e klasse:) - slikken. - Hij hèt 'en speld deurgeslokke.
Sliffere - glibberen, glijden op eene ijsbaan. N.-Brab. slibbere.
Slobberig - morsig. 'k Hè' de boks maor umgeslaoge, umda' 't so slobberig op ten (= den) dijk is. Ned. Ik heb mijne broek maar omgeslagen, omdat het zoo morsig op den dijk is.
Sloekje - borreltje.
Sloop - werkschort.
Slootska(o)nt - slootkant.
Slot - de pijp van eene schop, waarin de houten steel bevestigd wordt.
Smêêr - spekvet. - Zuut smêêr is spekvet met suiker vermengd, dat bij de smalle gemeente als surrogaat voor boter gebruikt wordt.
Smêêrig - smeer bevattend (uitsluitend in eigenlijken zin. In figuurlijke beteekenis gebruikt men onnut, ont). - De klok hoef' nog nie gesmêêrd te worre; ie is nog smêêrig genoch.
Smêêrkeuje, smêêrpot - vuile vrouw, morsebel (Verg. Potkeuje en Vuil potdeksel).
Smoezelig - vuil (H.D. schmŭtzig; verg. Poezelig).
Smüūspele - fluisteren.
Snèke - sluipen (Eng. snake). - Wie kwaamp hier zoo langes de raom snèke?
Sneug, sneuj - snugger, slim, gevat.
Snippers - snijboonen.
Somstijds - somtijds (Phonetische voorbarigheid; Taal- en Letterbode III, 165).
Sparappel - dennenappel. - Noord-Brab. Mastappel.
Spêêtbus - spuitbus (van vlierhout) - kinderspeelgoed - Verg. Bus.
Spèlleke (van spalken) - een leelijk gezicht trekken.
Spijg - spog, speeksel.
Spijge - spugen, spuwen. Sterk ww. 4e klasse: ik spijg, ik speeg, wij spege, ik heb gespege.
Spinnejaoger - raagbol. (Verg. Rāobesbol).
Staai doen (= stade) - nut doen, helpen, baten. Verg. Dietsch: staan in stade, en Ned. te stade komen. - Dan dūūg 'et meer staai, d.i. dan helpt het beter.
Stalle - stollen. (Verg. Bestalle, Bestalte).
Stand. Tot stand kome - tot staan, tot stilstand komen. B.v. van iemand, die in zijne jeugd sterk geleefd heeft, maar wiens wilde haren er eindelijk uit zijn.
Stap (zie Waoterstap).
Stèchele - ruzie maken, twist zoeken. Hetzelfde als Hèchele.
Stèèj - 1. plaats. - 2. A(s) 'k in jou stèèj waar, zo' 'k 'um wel a(a)nders leere'; - hij zie' nie' năŏ de stèèj um = hij komt hier nooit. - 3. hofstede. - 't Is nog nie' gebĕŭrd zo lang a(s) 'k op de stèèj woont. - 4. vlek, aangestoken plaats. Der zèn van 't jaor āllemăŏl stèèj op d'appel.
Stè(è)kbesse - kruisbessen. Elders: kroezels, knu(i)tdories.
Stèk - aangestoken (van vruchten). - Op de tien mud appel hedde 's lentes wel eeje(n) mud stèk. Ned. Op de tien mud appelen is er in het voorjaar wel één mud aangestoken.
Stelte - klossen van sneeuw onder de klompen.
Steppe - stoppels.
Sterk - groot in aantal, b.v. van de leden van een huisgezin. -Der motte wa-d-en rondommechjes gesneje worre-n-in 'en huishaauwing, achche (d.i. als ge) zo sterk zè'. - Ned. Er moeten wat een boterhammen gesneden worden in een huishouden dat zoo talrijk is.
Stik - 1. steil. - Da' schoor langes ten (= den) Rijn is erg stik. - 2. geheel, volkomen. - Van eene kachel heet het b.v.: hij is stik uit. Verg. hardstikkedood - morsdood.
Stikke - uitsteken met een mes. - Ik stik, stikte of stook, heb gestikt. - Ik heb paopestuul gestikt vĕŭr m'n knijn(n) (= konijnen).
Stokvèreke (stokvarken) - veger.
Stollesta(a)nt - sollicitant.
Stollesteere - solliciteeren.
Strovvēlle - struweelen.
Strubbelerij - oneenigheid, tegenspoed. (Verg. Èremoej).
Strups. Tege strups op - tegen den draad in. Waarschijnlijk staat deze uitdrukking in verband met stroopen (het vel aftrekken)
of wel met (tegen)streven. Hoe dit zij, ik beschouw de naast deze uitdrukking gebezigde: tege krups op (zie aldaar) als eene verbastering van tege strups op.
Stulpe - omstulpen, d.i. het kopje onderst boven op het schoteltje plaatsen, ten teeken dat men niet meer drinken zal. (Zie V.D. op omstulpen).
Sum - sommigen.

T.

Ta(a)ts - spijkerkop.
Taokels - noemt men de kringswijs achtergebleven lagen riet en slib, die na overstrooming of hoogen waterstand op velden en weiden gevonden worden. - A' che de taokels nie' weg en doet, zal oewe klèèver der onder stikke. Ned. Als ge....
Tar - teer.
Tarre - teren; met ‘tar’ bestrijken.
Têêl, teil (van tegel, van tiegen) rij, reeks. In diejen boogerd is 'nen heelen têêl van bellefleurs.
Teem - iemand die teemt, temer.
Tegestoo(e)t - tegenspoed, wederwaardigheid, kleine ramp.
Tegevoeterije - tegenstand.
Temee - 1. aanstonds, straks; 2. zoo even. - (1) 'k Zal 't oe temee wel is vertelle. Zuut măŏr, văŏtje, temee krè' de ĕĕ' kuukske. Ned. Wees maar bedaard, mijn ventje, aanstonds krijg je een koekje. - (2) Ik hè' temee 'en mol genekkeld.
Terug uit - achteruit.
Teruguitgaon, teruguittelle, e.m.d. - achteruitgaan, achteruittellen.
Tetse (voor ketse) - kaatsen.
Teule - telen, verbouwen.
Teu(e)tele - frequentatief van teuten. - Ik zij zóó(e) terug; maor da(n) mutte gij o(o)k nie' teutele. Ned. Ik ben zoo aanstonds terug; maar dan moet gij ook niet teuten. (Verg. V.D. op teuten, teuteren, teuteraar.)
Teutelaor - iemand die ‘teutelt’ (zie boven).
Teutelèchtig - teutachtig.
Tije - beginnen (aan den arbeid, enz.). Wordt sterk vervoegd. Zij teeje-n-ann 't wark.
Toe - tot (zie bij Eindes).
Toge - tiegen, trekken. Wordt o.a. gezegd van paarden voor eene trekschuit.
Toom - nest jonge varkens. Enen too(e)m keujes. (Toom staat misschien voor toogm van tiegen = optrekken, opvoeden. Zie V.D.)
Toonstelling - tentoonstelling.
Tootolf (waarschijnlijk uit toot = aangezicht en alf = zot, dwaas. Zie W.D.B) - half wijze vrouw, malloot.
Toovere - 1. blokken, hard studeeren. 2. knutselen. Ik heb wel een uur op m'n les zitte toovere. - Wa' sitte dăŏr toch mĕĕ die houtjes te toovere, văŏtje? Ned. Wat zit je daar toch met die houtjes te knutselen, ventje?
Tramp - trap, schop. - Scheer-d-oe u(i)t te weeg, zè' 'k oe, of ik gèèf oe 'ne tramp. Ned. Maak je uit de voeten, zeg ik je, of ik geef je een schop.
Trampe - trappen, schoppen.
Trapiere (van attrapeeren) - betrappen.
Trèèjweegblaojer - weegbree.
Trèèm, treem - tand van eene kam.
Tripklompe - lage klompen met riempjes (Zie V.D. op Trip).
Troele - doen rollen. - Kan de (d.i. kunt gij) daor nie' tegenaon troele?
Tucht (van tiegen = trekken, loopen; verg. loopsch met tuchtig; ook rits = loop (Zuidned.) met ritsig) - paardrift bij het vee. Der is tucht onder 't vee.
Tuchtig - tochtig, bronstig.
Tuinkruipertje - winterkoninkje.
Tukke - wachten, toeven. - Dank oe, ik zal vĕŭrērst nie' roo(e)ke: ik wil efkes tukke.
Twĕĕntig - twintig.
Twid - tweede. - Ik zij twid. Ned. Ik ben de tweede aan de beurt. - Ik zit twid (d.i. op de tweede plaats).

U.

Uit de hand - onderhands (verkoopen).
Uit den tijd raoke (zijn) - sterven (gestorven zijn).
U(i)tgebröjd - geboren, afkomstig van. - Zijn de Van Dam's hier ook vandaan? - Jao, die zèn dāōr op die hofstaej u(i)tgebröjd.
Uitdrinke - uitstaan, doorstaan, verdragen. Wij hebben heel wa' mĕĕ hum uitgedronke. (Wellicht is deze uitdrukking te rekenen
onder de Woorden en Uitdrukkingen aan den Bijbel ontleend: ‘den drinkbeker uitdrinken.’)
Uitere - uiten. - Hij kan z'n êge nie' al te besz uitere, maor hij mein' 'et toch goed.
Uitert - Utrecht.
Uitgeve - opgeven van fluimen. - Nou is Mietjene kèèl wĕĕr heelendal bèter; maar o! ze hèt zoveul u(i)tgegeve.
Uithoo(e)ge - aanhoogen (wat verzakt is), de kruin van eenen dijk b.v. weer op de normale hoogte brengen. (Verg. HD. ausfüllen = aanvullen).
Uitkijke - uitkiezen.
Uitki(e)tse - uitjouwen onder het maken van de bekende beweging met de beide wijsvingers. (Zie Ki(e)ts, Ki(e)ts! - N. Brabant uitsliepen).
Uitloopertje speule - krijgertje spelen.
Uitmeste - uitschelden.
Uitschaore - het vee uit den stal in de weide brengen. (Verg. verschaore).
Uitstoele - (van planten) een flinken, dikken stengel vormen. (Verg. Ned. gestalte).
U(i)ttelle - (door tellen) den dag bepalen, waarop eene koe moet kalven. Zoo ook bij een paard, eene geit en andere huisdieren. Onze blaor is u(i)tgeteld op den 18e.
Umhêêninge - omheinen. (Zie Hêêninge en verg. V.D. op omheiningen.)

V.

Vak - vacht, dierenhuid.
Vāōt wa(a)sse - borden en schotels wasschen.
Văŏtje - samentrekking van vaodertje, wordt zeer gemeenzaam en vertrouwelijk gebruikt voor ventje of vriendje. Zoo zal eene moeder tot haar zoontje zeggen: hou, hou! văŏtje da' chao' nie'! - Ho, ho! manneke! dat gaat niet! - (Holl. vaâr in de zelfde beteekenis. Zie o.a. Hooft's Warenar en Th. Asselijn's Jan Klaassen.)
Var - stier. (Verg. V.D.). Ook wordt gebruikt het algemeen Nederlandsche bul, zelden of nooit evenwel (althans bij den minderen man) stier. (Brederoo heeft in den Spaanschen Brabander, varing of veering. Zie Ned. Klassieken VII, verklarende woordenlijst).
Vastelāōvendgekje - sneeuwklokje.
Vatte (sterk ww. 7e klasse: ik vat, ik viet, wij viete, het verl. deelw. is evenwel: gevat) - vatten. Wordt bijna uitsluitend gebruikt in plaats van nemen.
Vel. Spreekw. Hij hèt ĕĕn vel veur 't heud as een plank, d.i. een stalen voorhoofd.
Vellinge - velgen.
Verbasterde nachtegaol - basterdnachtegaal.
Verberge (zwak w.w. - Zie Berge.)
(Z'n êge) Verdiffendeere (voor: zich diverteeren) - zich vermaken.
Verdomt - (eedzwering onder kinderen). - A. ‘Is 't va(a)s' waor?’ B. ‘Jao.’ - A. Zegt er is verdomt op. - B. ‘Verdomt.’ -(Verg. God).
Vereenige - zich vereenigen.
Vergriffele - eene andere ent of griffel op een jongen boomstam zetten. - Dieje pèèr duuget (d.i. doet het) nie'; ik zŏ' '(e)m vergriffele a' 'k jou waar.
Verhabstukke - verhakstukken, verhandelen. - Ik zij gère waor wa' te verhabstukke val'.
Verhole - (verl. deelw. van het ongebruikelijke verhèle; ook de onv. verl. tijd wordt gebruikt). - Toe(n) de dienders 'em kwam(m)en haole, had je (d.i. hij) z'n êge verhole.
Verkoevereere - herstellen van eene ziekte, geleden onspoed te boven komen. - De körsbaosz (d.i. kersenbazen) hebben vleej jaor va(n) bela(a)ng wi(e)mmel gehad, maor nou beginne ze wĕĕr aorig te verkoevereere. (Zie Rekoevereere).
Verkoude - Zuur worden tengevolge van het gure voorjaarsweder. Wordt inzonderheid gezegd van rijpende meikersen.
Verlaogd - diep gezonken. - Ik ha' ze lève nie' gedoch', da' die dèrn zo verlaogd waar.
Verlenge - verlengen. (Zie Langte).
Verlèje - voorbij. - As 't vĕŭrjaor verlèje-n-is.
Vernēūke (plat) - bedriegen. Verl. deelw. vernĕŭkt met een klank der eu gelijk aan het eerste bestanddeel van onzen tweeklank ui. (Zie V. Helten Kl. Spraakk. I § 6) (V.D.)
Vernije - benieuwen. 't Zal me tog is vernije, hoe as dat dat afloo(e)pe zal.
Verraoze - verwoesten, vernielen. - As ik nou die heg schèèrde, zo' 'k de boontjes te veul verraoze, die daor tegenāōn stăŏn.
Verrèchtig - waarachtig.
Verukkelek - ontzettend. Verrukkelijke pijn in de taa(e)nd.
Verruk(t) - verrekt (van een lid).
Verschaore - verscharen, d.i. het vee uit eene weide in eene andere overbrengen. (Verg. Uitschaore).
(Zen êge) Verslikke - zich verspreken.
Versteve - verstijfd. M'n vingers zèn versteve van de kaauw.
Verstukt - verstuikt.
Vertere - doen verdwijnen. Van wolken, buien aan de lucht. - De maon zal 't wel vertère.
Vertolker - tolk.
Vervèle - vervelen. - As den tijd me vervèèlt, dan gao-j-ik maor wa' lèze.
Verweege (zen êge) - zich bewegen. - Gĕĕn blaodje verwoog z'n êge-n-aon den boo(e)m.
Verzinke. ‘Ik mag (of: moog) verzinke-n-as 't nie' waor is’ is eene der meest krasse bevestigingsformules, hier in gebruik. Deze uitdrukking wordt bij wijze van tusschenwerpsel gebezigd in den verkorten vorm: ‘verzinke!’. - B.v. Daor hè' 'k verzinke! m'n portemeneej vergète. Zie boven Verdomt.
Ves(t)je. Iemes op z'n vestje spijge - iemand ongezouten de waarheid zeggen; op iemand vitten, hakken. (Verg. Moelvechte). - Iemes op zijn ves(t)je komme, is: hem afranselen.
Vĕŭlene - een veulen ter wereld brengen.
Vĕŭlste - meeste. - Ik verkoo(e)p ze waor ik het vĕŭlste geld maok.
Vĕŭr - tegen, op. - Mèster! hij hè me vĕŭr de grond gestoo(e)te.
VierdehaIfhonderdblad - pioen.
Vier duite - een halve stuiver.
Vinke-n-en visse - 1. naar iets visschen; trachten achter een geheim te komen; 2. zijn voordeel bejagen.
Vlārrek. 'Ne vlārrek laote - eene veer laten; ongunstig besproken worden.
Vloot - ondiep. - De grag' (Ned. gracht) is vlŏŏt. - De vruug èrepel mutte vlŏŏt gepŏŏt worre (V.D.)
VIotte - het los worden van de schil van eenjarig hout. - In Juni begint het hout te vlotte.
Vlugte - vlugheid.
Vluujke - vloeken, zweren. - Durfde der op te vluujke? (Verg. Verdomt en God).
Voetstap - trede van een rijtuig.
Vŏjer - veevoeder.
Voeier - wagenvracht, voer (V.D.).
Voordat - indien. - Da' hoefde (d.i. hoeft gij) nie', vĕŭrda' che (Ned. gij) nie' en wilt (= voor het geval dat gij niet en wilt.)
Vŏŏrōver - weer over, op nieuw. - Dè' 's mi(e)s! Wach', ik zal 't voorover doen.
Vŏŏrste poo(e)te - voorpooten. (Verg. Achters(t)e poo(e)te).
Vo(o)rt - vertrokken; verloren. - M'n pet is vort (H.D. fort). (Zen êge iets) Voortrekke - zich herinneren, te binnen brengen.
Vors - versch.
Vorskalfde koe - koe, die pas gekalfd heeft.
Vortgaon - vertrekken.
Vortreize - wegreizen.
Vrak (wrak - aangestoken, rottend. - Vrakke körse (d.i. kersen), vrak goed (= fruit).
Vreej - wreed, hard; 'N vreeje schil; 'ne vreeje kjèl.
Vreet (wreed) - onbevreesd, niet bang.
Vrijdom - vrijheid.
Vrijwilliger - een die eigendunkelijk handelt.
Vringpèèr (d.i. wringpeer) - zeker soort winterpeer.
Vuil - slecht, boos. - 't Is vuil wèèr vandaog. - Hăŏlt 'em măŏr nie' āōn. (Zie aonhaole) vandaog, of hij wordt vuil (verg. aongestoke).
Vuil potdeksel - morsig vrouwspersoon. (Verg. Smèèrkeuje en Potkeuje).
Vure - weerlichten.
Vuust. Vĕŭr de vuust zèn - ronduit spreken, flinkweg zijne meening zeggen. - ‘Wês flink vĕŭr de vuust.’ (B.V. Meurs).

W.

Wach' - wacht. Iemes dĕŭr de wach' hellepe: iemand in den nood bijstaan.
Wakke - welke.
Waoi - waai, wade, holligheid boven de kuit (V.D.), hier gebruikt voor de kuit zelve.
Waoi naam van eene door doorbraak ontstane kolk of wiel, ook als eigennaam en in samenstellingen gebezigd. - Hij wo(o)nt aon de Waoi. - Rijzik (Rijswijk) lĕĕ tusse Maauwerik en Răŏbeswāōi (Ravenswaai).
(Zen êge) waor(d)e - zich wachten, zich hoeden, zich in acht nemen. (Fr. garder).
Waordsman - opzichter over weilanden en vee.
Waiteweg (wijdweg) - verreweg. Hij is jou waiteweg te knap aaf.
Waoterstap, waoterstoep - de plaats in eene weide, waar het vee gaat drinken.
Warempeling, verempeling - warèmpel.
Weele - van stroo gevlochten bekleedsels der bergen, (zie Barg) afhangende van de kap, ten einde het inregenen te beletten.
Weelighed - weelderigheid, baldadigheid.
Wĕĕrstraot - eene straat in Tiel, waar des Maandags de Groentenmarkt gehouden, en die tot dat doel voor wagens en rijtuigen afgesloten wordt.
Weet - aanplakbiljet, afkondiging. - Mester, complement va' vaoder, en of ik de weet moog hebbe.
Weet - heugenis. - Hedder (d.i.: hebt gij er) nog weet aaf, da' se 't Oraajefeesz vierde?
Weiniger - minder. Ik heb 'ne stuiver weiniger vĕŭr de botter gemaok' as vleeje (d.i. verledene) wèèk.
Weit, wêêt, weet - tarwe.
Welvoēglek - wat goed gelegen komt, goed voegt; wat iemand goed past of lijkt. - Zoo(e) is 't veul welvōēgleker vĕŭr hum.
Welle, welles - wel. - Slaŏp welle! - 't Is welles! (Ned. het is wel waar).
Wenke - sterk ww. 1 klasse: ik wenk, ik wonk, gewonke.
Wètere - drenken. - Kĕĕs! hedde de beeste-n-al gewèterd? -(In waotere (= urineeren) behoudt de ao haar zwaren klank).
Wètering - eigennaam van verschillende beekjes. Ze zegge dat de Wètering al lĕĕ (d.i. ligt = dichtligt).
Wi(e)mmel - slaag, slagen. - Hij kreeg ferm wiemel. Ik zij bang es dat te (d.i. de) körsbaosz van 't jaor wi(e)mmel krijge zullen. (Ned. verlies zullen lijden).
Wijd - ver. - lk heb 'et nie' wijer a(a)f. - Uitert is nie' so wijd va' Maauwerik as Amsterdam.
Wijn(d) - windas.
Wijnd, In de wijnd gooie - verwerpen, laten varen, in den wind slaan. - 'k Ha'-j-er ĕŭrst (Ned. eerst) arg in, măŏr 'k hè' 't in de wijnd gegooid. (Verg. Ned. raadgevingen in den wind slaan).
Wijnd. Spreekw. Zooas te (de) wijnd waoit, waoit zijne ja(a)s. Ned. Hij hangt de huik naar den wind.
Wijs. Nīe' wijs - gek, krankzinnig. (Verg. nie' goed = ongesteld).
Wilde, (z.n.w.) - een natuurlijke zoon of dochter.
Wimpele - wiegelen, wapperen. - Ik heb hier op verschaaje huisz wijndwijzers zien wimpele.
Winne - aan de beterhand zijn (van zieken).
Wippere - doen wiegelen, aanhoudend wippen. Mèster, verbied hum is (= eens) hij lĕĕ rēīdeur (zie aldaar) aon de bank te wippere.
Wips - wesp.
Wol. Spreekw. Gij hèt (= hebt) er zooveul aaf, as ĕĕ vèrreke wol; d.i.: gij hebt er volstrekt niets van.
Wonk (z.n.w.) - wenk.
Wurgel - wervel, draaitouwtje (als sluitingsmiddel voor schuurdeuren, vensters, enz.)
Wurvel - wervel. Van een jabroer heet het: hij hèt (= heeft) 'ene wurvel meer in den rug as 'n a(a)nder mins (om goed te kunnen buigen).
Wuunder - woerd, mannetjes eend.

Z.

Zāeje - bezaaien. - Waffere (d.i. wat voor een) -n-èkker hèdde van 't jaor mĕĕ saod (d.i. koolzaad) gezāeid?
Zaod - inleg bij het spel. - 'k Hè krek me' zaod ferum (= weerom).
Zaom. De groet van den Betuwenaar is altijd met saom verbonden, al ontmoet hij ook maar één mensch. Het is altijd: dagsaom, aovend-saom, mèregesaom. (Verg. De Jager, Taalk. Mag. II, 425).
Zeeg - mak, tam, gedwee.
Zeepneus - nuffig meisje.
Zēūf, zĕŭfd - zeef.
Zĕŭfte - ziften.
Zeuve. Hij is-t-er ee(e)n van de zeuve kwijt; ook wel: zes van de zeuve. - Er is er een van de vijf bij hem op den loop. Hij is niet al te wel bij het hoofd.
Zingschool - zangschool.
Zods - graszode.
Zoetenetel - witte doovenetel, elders o.a. suikernetel genoemd (V.D.)
Zoft - zacht. - Zofte père; zoo zoft as botter.
Zŏmervāōge - braakleggen. - Als ge 'nen èkker zŏmervāōgt, is 't krek so goed as da' ch' 'em goed mesz. Ned. Als ge eenen akker braaklegt, is het evengoed alsof ge hem goed bemest.
Zŏmervōōr - braakland.
Zo veul as - (stopwoord). Hij is hier zo veel as opziener.
Zuurhoo(e)pe - bossen gras in eene weide, die het vee laat staan. Het afmaaien dier zuurhoopen in den herfst heet bosse.
Zuut - zoet, stil, bedaard, zwijgend. Zuut nou is, d.i. Zwijg gij nu eens, laat mij nu ook eens wat zeggen.
Zwendele - slenteren langs de straat.
Zwil - eelt (Verg. HD. Schwiele, verwant met Geschwulst; Ned. zwellen, gezwel).

Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs