Logo DBNL
Klein werk: de Opuscula Hebraea Graeca Latina et Gallica, prosaica et metrica van Anna Maria van Schurman (1607-1678) (1997)

Klein werk: de Opuscula Hebraea Graeca Latina et Gallica, prosaica et metrica van Anna Maria van Schurman (1607-1678)

(1997)–Pieta van Beek–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

5. en 6. Commentaar

Bathsua Reginald Makin werd in 1600 in Londen geboren als dochter van Henry Reginald, een bekende pedagoog. Toen ze zestien jaar oud was publiceerde ze haar Musea Virginea, een verzameling gedichten waaruit haar kennis van Latijn, Grieks, Frans, Italiaans, Spaans, Duits en Hebreeuws duidelijk blijkt. In 1621 trouwde ze met Richard Makin en kreeg drie kinderen. Toen haar vader overleed in 1637 kreeg zij al zijn boeken. Vanaf 1640 was ze gouvernante van prinsesje Elizabeth, dochter van koning Karel I en koningin Henrïetta Maria. Al heel jong kreeg Elizabeth onderricht in Grieks, Latijn en Hebreeuws.492 Makin zou later in haar Essay schrijven:

Princess Elizabeth at nine years old could write, read and in some measure understand Latin, Greek, Hebrew, French and Italian.493

Tijdens de troebelen van de Burgeroorlog werd Elizabeth gegijzeld, maar Makin bleef bij haar. Elizabeth overleed echter vrij snel na de onthoofding van haar vader Karel I. Zij was op 28 december geboren, traditioneel beschouwd als een ongeluksdag, the Feast of the Holy Innocents. In een gedicht dat ter ere van haar geboorte geschreven werd, heette het: ‘Hast thou dared to be born on the day when infancy was a crime?’ Bij haar geboorte dichtte Van Schurman een gedicht voor haar moeder Henriëtta Maria waarin ze het kind met de drie rozen van het koninklijk huis versierde.494 Maar Elizabeth stierf als een roosje in de knop gesmoord.

Na de Restauratie bleef Makin als docente werkzaam, ze onderwees Lucy gravin van Huntington en haar dochter. Later stichtte Makin een speciale school voor meisjes net buiten London waar ze hen een klassieke opvoeding wilde geven. Helaas moest ze een compromis aangaan en kon ze slechts de helft van de tijd aan Latijn, Frans, Grieks, Hebreeuws, Italiaans en Spaans besteden en moest de andere tijd gevuld worden met muziek, dans, zang, borduren en boekhouden. In 1664 beschreef ze zich zelf als een weduwe die als educator haar zelf in leven

moest houden. Toen ze 73 jaar oud was verscheen haar Essay to Revive the Antient Education of Gentlewomen.495

Uit de eerste brief blijkt dat Van Schurman een brief schreef zonder dat er reactie kwam. Nu schrijft ze weer - het jaar is 1640 - zo graag wil ze in contact komen met Bathsua Makin. Het is de goede tijd om nu te schrijven, schrijft ze, we mogen deze gelegenheid niet voorbij laten gaan. Mogelijk slaat dat op de uitwisseling van ideeën over vrouwenopvoeding of dat er nu een goed contactpersoon is die voor de uitwisseling van de brieven kan zorgen.

De politieke troebelen waar Van Schurman naar verwijst slaan op de spanning die opgeroepen werd toen koning Karel I zonder parlement regeerde. De Burgeroorlog zou in 1642 uitbreken en eindigen met de onthoofding van Karel I in 1649.

De reden waarom Van Schurman informeert naar de situatie van de kerk ligt in haar eigen, levenslange interesse in kerk en godsdienst. Hoewel ze lid was van een strenge calvinistische kerk, vinden we desondanks een grote verscheidenheid aan religieuze overtuigingen onder haar correspondenten. Maar dat past allemaal binnen het concept van de Republiek der Letteren die immers, zoals we al eerder zagen, over geloofsgrenzen heen reikte.

Op welk boek Van Schurman doelt als ze meer wil weten over de verhandeling over de deugd waar Makin mee bezig is, kon niet achterhaald worden. Verder is ze nieuwsgierig naar de praktische kant van de opvoeding van high-society meisjes en vrouwen, vandaar dat ze vraagt naar de gesprekken die Bathsua Makin met de kleine (4 jaar oude) prinses voert.

De tweede brief dateert van vijf jaar later. De brieven tussenin zijn onbekend, maar het is duidelijk dat Makin teruggeschreven heeft. Van Schurman prijst haar voor haar prachtige Grieks, maar ook voor haar doorzettingsvermogen om temidden van het oorlogsgewoel toch bezig te blijven met filosofie en om een stuk over Schoonheid te schrijven. We weten niet of het mogelijk gedrukt is. Van Schurman prijst haar algemene kennis die haar ervan overtuigd had dat theologie de koningin van alle wetenschappen was. Zelf had ze dat ook al in een Nederlands gedicht bij de opening van de universiteit van Utrecht geschreven.496 Ze eindigt haar brief met bemoedigende woorden. Makin moet zich slechts zorgen maken over de opvoeding van de kleine Elizabeth met in haar achterhoofd de reïncarnatiegedachte van de befaamde koningin Elizabeth. Deze was een

geleerde vrouw die een kunstzinnig hof om zich heen had. Onder haar regering bloeide Engeland, en het is dan ook erg gepast om de brief aan Makin, die zelf in zulke benarde tijden leeft, daarmee af te sluiten.

Van Schurman en Makin hadden grote achting voor elkaar. Dat blijkt uit de Griekse brieven aan Makin, dat blijkt ook uit het enthousiasme waarmee Makin aan haar landgenoot Sir d'Ewes over Van Schurman verteld had. Zo schreef Van Schurman aan Sir D'Ewes:

As to what you write concerning the most Learned Matron, madam Bathsua Metkins, that she so highly commended my Industrie in sublimer studies and that you were upon that account inflamed with an incredible desire of having conference with me: All this I impute both to her undeserved affection towards me an to your courtesie in giving so easie an Assent.497

Maar ook in het Essay to revive the Antient Education of Gentlewomen, In Religion, Manners, Arts and Tongues dat Makin schreef verwijst ze steeds naar Van Schurman als de geleerde vrouw. In de afdeling ‘Women have been good linguists’ schrijft ze:

Anna Maria of Utrecht (called by Spanhemius ‘ultimum Naturae in hoc sexum conatum et decimam musam’, Natures master-piece amongst Women, excelling the very Muses) hath printed divers Works in Latin, Greek, French and the Persian Tongue; she understood the Arabick also. Besides she was an excellent Poet.498

Ze trekt zelfs de conclusie dat Van Schurman die zo prachtig schreef ook wel goed in het openbaar kon spreken:

We may suppose Schurman, and the rest that wrote so elegantly, could also speak eloquently upon a just occasion.499

Over vrouwen en logica schreef ze:

Women have understood Logick: Those who read Schurmans Decertations, will conclude she understood the Principles and Practice of Logick very well.500

In de afdeling vrouwen en filosofie schrijft ze:

Women have been profound Philosophers, take only their names [...] Anna Maria Schurman.501

Tenslotte als ze schrijft over vrouwen en religie:

The works of Anna Maria Schurman, that are extant declare how good a Divine she was.502

Vorige Volgende

Over het gehele werk

auteurs