Klein werk: de Opuscula Hebraea Graeca Latina et Gallica, prosaica et metrica van Anna Maria van Schurman (1607-1678)

4.3. Vrouwen

In 1990 stelde professor IJsewijn (ik geef het citaat nog eens):

Latin literature is by and large a men's affair. Only a few women progressed so far as to become distinguised Latin writers themselves. Similarly the rarity of the phenomenon made a few women famous for their skill as humanistst and Latin writers, although in most cases their literary output is very limited. Such is the case of [...] Anna Maria van Schurman.³³⁹

Het zal hopelijk na lezing van dit proefschrift duidelijk zijn dat zijn ziening herzien moet worden. Van Schurman schreef veel meer dan de Opuscula, maar de Opuscula alleen al bevat het werk van een vrouw die een uitstekende beheersing had van Latijn (en Frans), maar ook van Hebreeuws en Grieks. De nawerking van haar Dissertatio over vrouwelijke geleerdheid moet niet onderschat worden. De Opuscula (waarin de Dissertatio vanaf 1648 opgenomen was) laat bovendien zien dat Van Schurman deel was van een netwerk dat in haar eigen tijd bekend stond als de Republiek der Letteren. Die Republiek die tot nu toe slechts als mannelijk te boek stond, telde ook vrouwelijke burgers binnen de grenzen. Voorzover ik kon nagaan bekleedde Anna Maria van Schurman een topfunctie in die Vrouwenrepubliek der Letteren. Ik ken geen andere vrouw in Europa die een soortgelijk boek publiceerde met zo'n rijk Nachleben.

Wat het nu was dat haar boven ander vrouwen deed uitsteken? Haar geleerdheid? Haar naam en faam als monster der natuur? Was vooral haar maagdelijkheid de trekpleister van haar roem? We weten het niet, dis Grieks vir ons. Uit de briefwisseling tussen Van Schurman en de bisschop van Efeze blijkt onder andere dat het inderdaad haar maagdelijkheid was geweest die de

339 IJsewijn 1990:31.

[p. 130]

bisschop naar de pen deed grijpen. Hij prijst haar vooral hemelhoog om haar maagdelijkheid. Hij is daarin uniek. Veel mannen in de zeventiende eeuw prezen Van Schurman om haar geleerdheid, maar juist niet om haar maagdelijkheid. Daar werd over gegniffeld en schuine grapjes over gemaakt.³⁴⁰

Hoe belangrijk het is om ook aandacht te geven aan de netwerken en teksten van geleerde, polyglotte vrouwen, heb ik hier hopelijk voldoende aangetoond. Doordat deze vrouwen voor een belangrijk deel schreven in talen die nu door nog maar weinig mensen gelezen worden, zijn ze nog meer onderbelicht gebleven dan andere schrijvende vrouwen uit het verleden. De vrouwenstem die stil gemaakt werd, heb ik enigszins weer doen horen. Ik heb geleerde vrouwen hun eigen ruimte kunnen geven in de Vrouwenrepubliek der Letteren.

340 Sneller 1992.