De negerhut

Het slavenleven in Amerika, vóór de emancipatie

Hoofdstuk XL.
De martelaar.

‘Denk niet, dat de rechtvaardige door den hemel wordt vergeten! schoon het leven hem de gewone gaven onthoudt; schoon hij ten grave daalt met een gebroken en bloedend hart, veracht door de menschen. Want God heeft iederen dag van leed aangeteekend, en elken bitteren traan geteld; en de lange jaren van hemelsche zaligheid zullen vergoeden wat Zijne kinderen hier lijden.’
Bryant.

Aan den langsten weg moet een einde komen; de donkerste nacht wordt gevolgd door eenen morgen. Een eeuwige, onverbiddelijke opeenvolging van oogenblikken brengt steeds den dag des kwaads nader tot een eeuwigen nacht, en den nacht des rechtvaardigen tot een eeuwigen dag. Tot dusverre hebben wij met onzen nederigen vriend voortgewandeld in de vallei der slavernij; eerst door bloemrijke velden van gemak en toegefelijkheid; toen door hartbrekende scheidingen van al wat den mensch dierbaar is. Wederom hebben wij met hem vertoefd op een zonnig eiland, waar

[p. 272]

edelmoedige handen zijne ketens bedekten met bloemen; en ten laatste zijn wij hem gevolgd, toen de laatste straal van aardsche hoop tot nacht overging, en wij hebben gezien hoe in de zwartheid van aardsche duisternis het firmament van den Ongeziene heeft geschitterd van starren van nieuwe en beteekenisvolle heerlijkheid.

De morgenster staat nu boven de toppen der bergen, en winden en briesjes, niet van de aarde, toonen, dat de poorten des dags opengaan.

De ontsnapping van Cassy en Emmeline verbitterden het reeds zoo knorrige humeur van Legree tot het uiterste; en zijn woede, zooals te voorzien was, kwam neer op het weerlooze hoofd van Tom. Toen hij driftig de zaak meedeelde aan zijn werkvolk, kwam er plotseling een licht in Tom's oogen, en het ontging Legree niet, dat hij zijn handen ophief; hij zag ook wel, dat Tom zich niet voegde bij de vervolgers. Hij wilde hem eerst daartoe dwingen; maar daar hij zijne onbuigzaamheid had ondervonden, waar het gold eene daad van onmenschelijkheid te doen, wilde hij in zijn haast zich niet ophouden door met hem een strijd aan te vangen. Tom bleef dus achter met eenige weinigen, die van hem geleerd hadden te bidden, en zij zonden gebeden op voor de ontsnapping der vluchtelingen.

Toen Legree onverrichter zake terugkwam, begon al de langwerkende haat van zijne ziel saam te pakken tot een doodelijken en dolzinnigen vorm. Had die man hem niet getrotseerd, aanhoudend krachtig, onweerstaanbaar, sedert hij hem gekocht had? Was er in hem niet een geest, die hoe stil ook, in hem een vuur deed branden als dat van de hel?

‘Ik haat hem!’ zeide Legree dien avond, terwijl hij in zijn bed overeind zat; ‘ik haat hem! En behoort hij niet aan mij? Kan ik niet met hem doen wat ik wil? Ik zou wel eens willen weten wie mij dat beletten zou.’ En Legree balde zijn vuist, en schudde die, alsof hij iets in zijn hand had, dat hij in stukken kon scheuren.

Maar met dat al: Tom was een getrouwe, degelijke arbeider; en, ofschoon Legree er hem des te meer om haatte, bedwong hem die gedachte toch wel eenigszins.

Den volgenden morgen besloot hij vooreerst nog niets te zeggen, maar een jachtpartij bijeen te brengen van eenige naburige plantages met honden en geweren, het moeras te omringen, en de jacht met overleg te hervatten. Slaagde men, dan was het goed; zoo niet dan zou hij Tom vóór zich laten komen, en (hierbij kneep hij zijn tanden opeen, en kookte zijn bloed) dan zou hij dien kerel doen buigen of.... hier kwam in zijn binnenste eene fluistering, waarmede hij instemde. Men zegt, dat het belang van den meester een genoegzame waarborg is voor den slaaf. In de woede van een dolzinnigen wil zal de mensch willens en wetens, met open oog, zijn ziel aan den duivel verkoopen, om zijn doel te bereiken: en zou hij dan meer geven om het lichaam van zijn naaste?

‘Nu,’ zei Cassy den volgenden dag op de vliering, terwijl zij een kijkje nam door het noestgat, ‘de jacht begint opnieuw vandaag!’

Drie of vier mannen te paard reden op en neer voor het huis; en een paar koppels vreemde honden knorden en blaften tegen elkander, terwijl zij door negers werden vastgehouden. Twee van de mannen waren opzichters van plantages in de buurt; anderen waren leden van Legree's Club in de stad: zij waren uit liefhebberij meegekomen. Een gemeener troep kerels kon men zich nauwelijks voorstellen. Legree schonk mild brandewijn onder hen, en ook onder de negers, die van de verschillende plantages te zijnen dienste gekomen waren; die negers wilden van een dienst van dien aard zooveel mogelijk een genoegelijken vrijen dag maken.

Cassy drukte haar oor tegen het noestgat; en daar de morgenwind vlak op het huis stond, kon zij een goed deel van 't gesprek afluisteren. Een toornige spot kwam op den somberen ernst harer gelaatstrekken, toen zij luisterde en hen de streek hoorde verdeelen, de betrekkelijke eigenschappen der honden bespreken, orders hoorde geven tot schieten, en tot behandeling van wie werd opgevangen.

Cassy hield op met luisteren, en hare handen vouwende, sloeg zij de

[p. 273]

oogen opwaarts, en zeide: ‘O, groote, almachtige God! wij zijn allen zondaars; maar wat hebben wij gedaan, meer dan al de overigen op de wereld, om zoo behandeld te worden?’

Er was een verschrikkelijke ernst in haar gelaat en stem, terwijl zij sprak. ‘Indien het niet om uwentwil was, kind,’ zeide zij tot Emmeline, ‘dan ging ik naar hen toe; en ik zou den een of ander verzoeken mij dood te schieten; want wat zal de vrijheid mij opleveren? Kan zij mij mijne kinderen teruggeven, of mij maken tot wat ik vroeger was?’

Emmeline in hare kinderlijke eenvoudigheid was half bang wegens de sombere uitdrukkingen van Cassy. Zij was ontsteld, maar zeide niets; zij vatte slechts medelijdend en liefkoozend hare hand.

‘Doe dat niet!’ zeide Cassy, hare hand trachtende weg te trekken; ‘ik zou u kunnen liefkrijgen, en ik wil nooit weder iemand liefhebben.’

‘Arme Cassy,’ zeide Emmeline, ‘zet dat uit uw hoofd! Indien God ons de vrijheid geeft, misschien zal Hij u dan ook uwe dochter teruggeven; in elk geval zal ik dan eene dochter voor u zijn. Ik weet, dat ik mijne arme, oude moeder ook nooit zal weerzien! Ik zal u liefhebben, Cassy, of gij mij liefhebt of niet.’

De zachte, kinderlijke ziel overwon. Cassy zette zich naast haar, sloeg haar den arm om den hals, streek haar zachte, bruine haar; en Emmeline zag met verwondering hare thans schoone oogen vol tranen.

‘O, Em!’ zeide Cassy, ‘ik heb vurig verlangd naar mijne kinderen, maar te vergeefs! Hier! hier!’ zeide zij, zich op de borst slaande, ‘hier is alles woest en ledig! Als God mij mijne kinderen teruggaf, dan zou ik kunnen bidden.’

‘Gij moet op Hem vertrouwen, Cassy,’ zeide Emmeline, ‘Hij is onze Vader!’

‘Zijn toorn is over ons,’ zeide Cassy; ‘Hij heeft zich van ons gekeerd.’

‘Neen, Cassy! Hij zal goed voor ons zijn! Laat ons hoop hebben,’ zeide Emmeline; ‘ik heb altijd hoop gehad!’

De jacht duurde lang, en was zeer levendig, maar zonder gevolg; en met ernstige, spottende opgewondenheid zag Cassy op Legree neer, toen hij vermoeid en teleurgesteld van zijn paard steeg.

‘Nu, Quimbo,’ zeide Legree, terwijl hij zich in de zitkamer op een rustbank uitstrekte, ‘breng gij Tom eens hier! die oude rekel zit er mee onder; en ik zal het wel uit zijn oude, zwarte huid krijgen, of ik wil de reden er van weten.’

Sambo en Quimbo haatten niet alleen elkander, maar hadden ook een gemeenschappelijken haat tegen Tom.

Legree had hun eerst gezegd, dat hij Tom gekocht had, om in zijn afwezigheid algemeen opzichter te zijn; en dit had kwaad bloed gezet bij hen, en dit was bij hun laag en slaafsch karakter verergerd, toen zij zagen, dat hij niets gaf om zijns meesters ongenoegen.

Quimbo ging dus heen om zijn bevelen uit te voeren.

Tom hoorde de boodschap met een onheilspellend hart; want hij wist van het geheele plan tot ontvluchting, en van de plaats waar zij thans verborgen waren; hij kende het wreede karakter van den man, met wien hij te doen had, en diens heerschzuchtigen aard. Maar hij voelde zich sterk in God, om den dood te gemoet te gaan, liever dan de hulpeloozen te verraden.

Hij zette zijn mand neer, en opziende zeide hij: ‘in Uwe handen beveel ik mijnen geest! Gij hebt mij verlost, Heere, God van waarheid!’ en hij gaf zich toen rustig over aan den ruwen, brutalen greep van Quimbo.

‘Ja, ja!’ zeide de reusachtige kerel, terwijl hij hem meetrok, ‘ge zult er nu van hebben! de meester is zeer boos! Gij komt er nu niet af; gij krijgt er van, dat zeg ik je. Ge zult eens zien, hoe het je bekomen zal, de negers van den meester te helpen wegloopen. Let nu eens op!’

Geen van deze woorden drong door in Tom's oor; eene verhevener stem zeide: ‘vrees niet voor hen, die slechts het lichaam kunnen dooden, en dan niets meer kunnen doen.’

Het lichaam van dien armen man trilde tot in merg en been bij deze woorden, alsof het door den vinger Gods was aangeraakt; en hij voelde de sterkte

[p. 274]

als van duizend zielen. Terwijl hij voortging schenen de boomen en struiken, de hutten zijner dienstbaarheid, het heele tooneel zijner vernedering hem voorbij te vliegen als een landschap voorbij een voortsnellenden wagen; zijn ziele klopte; zijn vaderland was in 't gezicht; en het uur der verlossing scheen nabij.

‘Wel, Tom!’ zeide Legree, naar hem toekomende, en hem nijdig bij den kraag pakkende, en door zijn tanden sprekende in een aanval van woede: ‘nu ben ik voornemens een eind aan uw leven te maken; begrijpt ge dat?’

‘Dat is wel mogelijk, meester,’ zeide Tom kalm.

‘Ik ben het voornemens,’ zeide Legree met grimmige kalmte, ‘tenzij gij mij zegt, Tom, wat gij weet van die beide meiden.’

Tom zweeg.

‘Hoort ge niet?’ zeide Legree stampende met een gebrul als van een grimmigen leeuw. ‘Zeg op!’

‘Ik heb niets te zeggen, meester,’ zeide Tom, langzaam en bedaard.

‘Durft ge mij te zeggen, oude zwarte Christen, dat gij er niets van weet?’ vroeg Legree.

Tom bleef zwijgen.

‘Spreek op!’ donderde Legree, terwijl hij hem woedend een klap gaf; ‘weet gij er iets van?’

‘Ik weet er van, meester: maar ik kan het niet zeggen; ik kan wel sterven.’

Legree haalde diep adem; en zijne woede inhoudende, nam hij Tom bij den arm, en, met zijn gezicht dicht bij het zijne, zeide hij met een verschrikkelijke stem: ‘hoor Tom, omdat ik u met vrede gelaten heb, denkt gij, dat ik het niet meen wat ik zeg; maar ik heb er nu mijn hoofd op gezet wat het mij ook moge kosten. Gij hebt het altijd tegen mij uitgehouden; nu zal ik baas zijn of gij dood, een van beide. Ik zal je bloed nemen, droppel voor droppel, tot gij het opgeeft.’

Tom zag op naar zijnen meester, en antwoordde: ‘meester, indien gij ziek waart, of in nood of stervende, en ik u redden kon, dan zou ik het doen met opoffering van mijn bloed; en indien het verlies van mijn bloed, droppel voor droppel, uit dit arme, oude lichaam uwe kostelijke ziel kon redden, dan zou ik het gewillig geven, zooals de Heere het Zijne gaf voor mij. O, meester, laad deze groote zonde niet op uwe ziel! Het zal u meer schaden dan mij! Doe het ergste wat gij kunt doen, mijn lijden zal weldra voorbij zijn; maar indien gij geen berouw hebt, zal het uwe nooit eindigen.’

Gelijk een galm van hemelsche muziek, onverwacht in de tusschenpoos van een storm gehoord, bracht deze ontboezeming een oogenblik van stomme verbazing te weeg.

Legree stond versteld, en zag Tom aan, het was zoo stil, dat men duidelijk het tikken der klok kon hooren, die met haren slinger de laatste oogenblikken van genade en beproeving voor dat verstokte hart aftelde.

Het duurde slechts een oogenblik, een kort oogenblik van aarzelend dralen, van besluiteloosheid, van opwellend berouw; en toen kwam de booze geest met zevenvoudig geweld terug, en gaf Legree, schuimbekkende van woede, zijnen slaaf eenen vuistslag, die hem deed neerstorten.

Tooneelen van bloed en wreedheid zijn afgrijselijk voor ons oor en hart. Wat een mensch in staat is te doen, is hij niet in staat aan te hooren. Wat de medebroeder en de mede-Christen moet lijden kan ons niet worden meegedeeld zelfs in onze binnenkamer, zoo doet het onze ziel aan! En toch, o, mijn vaderland! deze dingen geschieden onder de schaduw van uwe wetten! O, Christus! Uwe kerk ziet ze aan, en bijna stilzwijgend!

Maar in lang verloopen tijd was er Een, wiens lijden een toestel van pijniging, vernedering en schande veranderde in een zinnebeeld van roem, eer en onsterfelijkheid; en waar Zijn geest is, kunnen noch striemen, noch bloed, noch beleedigingen den laatsten strijd eens Christens anders dan roemvol maken.

Was hij alleen in dien langen nacht, hij wiens krachtigen, liefderijken geest in die oude schuur tegen barbaarsche vuisten geeselslagen stand hield?

Neen! Een stond er bij hem, door hem alleen gezien, die gelijk was aan den Zoon Gods.’

[p. 275]

De verzoeker stond ook bij hem, verblind door woedenden, despotischen wil, elk oogenblik hem dringende om den doodstrijd te ontgaan, door onschuldigen te verraden. Maar het brave, trouwe hart stond onwrikbaar op de Eeuwige Rots. Als zijn Heere, wist hij, dat, als hij anderen redde, hij zich zelven niet mocht redden, en de ergste verzoeking kon geen andere woorden uit hem krijgen dan gebed en heilig vertrouwen.

‘Het is bijna met hem gedaan, meester,’ zeide Sambo in weerwil van zich zelven met zijn slachtoffer begaan.

‘Ga maar voort, tot hij het opgeeft, ga maar voort!’ riep Legree. ‘Ik wil elken droppel bloed uit hem halen, tot dat hij bekent.’

Tom opende zijn oogen, en keek naar zijnen meester. ‘Ellendig wezen!’ zeide hij, ‘meer kunt gij niet doen! ik vergeet u met mijn geheele ziel!’ en hij verloor zijn bewustzijn.

‘Nu geloof ik, bij mijn ziel, dat het met hem gedaan is,’ zeide Legree naderbij komende, om naar hem te zien. ‘Ja, 't is gedaan! Nu is zijn mond stil ten minste, dat is één troost!’

Ja, Legree, maar wie zal die stem in uw ziel tot zwijgen brengen? In uwe ziel, die geen berouw, geen gebed, geen hoop kent, in welke het eeuwige vuur reeds brandt!

Tom was echter nog niet dood. Zijne verwonderlijke woorden en vrome gebeden hadden de harten getroffen van de verdierlijkte zwarten, die de uitvoerders der wreedheden, aan hem gepleegd, geweest waren, en toen Legree heenging, namen zij hem op, en in hunne onkunde trachtten zij hem in 't leven terug te roepen: alsof dat eene weldaad voor hem ware.

‘Wij hebben iets slechts gedaan!’ zeide Sambo, ‘ik hoop dat de meester het zal moeten verantwoorden en wij niet.’

Zij waschten zijne wonden, ze spreidden een ruw bed van afgekeurd katoen voor hem om op te liggen; en een van hen, naar het huis sluipende, vroeg om wat brandewijn aan Legree onder voorwendsel dat hij vermoeid was, en het voor zich zelven verlangde. Hij bracht het mee en goot het in Tom's keel.

‘O, Tom!’ zeide Quimbo, ‘we zijn erg hard voor u geweest!’

‘Ik vergeef het u van ganscher harte,’ zeide Tom zacht.

‘Ach, Tom! zeg ons eens, wie die Jezus is?’ zeide Sambo; ‘die Jezus, die den ganschen nacht u bijgestaan heeft. Wie is Hij?’

Dat woord wekte den bezwijmenden geest weder op. Hij ontboezemde eenige schoone uitspraken van dien wondervollen Eenigen, Zijn leven, Zijn dood, Zijne alomtegenwoordigheid, en Zijne macht om te behouden.

De beide woestelingen weenden.

‘Waarom heb ik dit nooit te voren gehoord?’ vroeg Sambo; ‘maar ik geloof het! ik kan niet anders! Heere Jezus, wees ons genadig!’

‘Arme schepsels!’ zeide Tom, ‘ik zou bereid zijn dat alles nogmaals te dragen, als het u tot Christus kon brengen! O, Heere, geef mij ook deze beide zielen, bid ik U!’

Dat gebed werd verhoord.