De negerhut

Het slavenleven in Amerika, vóór de emancipatie

Hoofdstuk XXXIII.
Cassy.

‘En ziet, er waren de tranen der verdrukten, en dergenen, die geenen trooster hadden; en van de zijde hunner verdrukkers was macht; zij daarentegen hadden geenen trooster.’
Pred. IV:1.

Tom had slechts weinig tijd noodig om te begrijpen, wat er te hopen of te vreezen was op zijnen nieuwen levensweg. Hij was een ervaren en flink werkman in wat hij ook ondernam, en was uit gewoonte en beginsel voortvarend en trouw. Rustig en vreedzaam in zijnen aard, hoopte hij door onafgebroken ijver tenminste een deel van de kwade dingen van zich af te weren in zijnen stand. Hij zag genoeg mishandeling en ellende om hem ziek en neerslachtig te maken, maar hij besloot vol te houden met godvruchtig geduld, en te vertrouwen op Hem, die rechtvaardig oordeelt, niet zonder hoop, dat hem op eene of andere wijze uitkomst zou toekomen.

Legree nam in stilte kennis van Tom's bruikbaarheid. Hij hield hem voor een uitstekend werkman, en toch voelde hij een geheimen afkeer van hem: de natuurlijke tegenzin van den slechte tegenover den goede. Hij zag duidelijk in, dat wanneer, zooals dikwijls het geval was, zijn heftigheid en brutaliteit op den hulpelooze neerkwam, Tom dat opmerkte, want zoo gemakkelijk gevoelt men, hoe een ander over ons denkt, dat die meening niet in woorden behoeft te worden uitgesproken, en de opinie van een slaaf zelfs kan eenen meester hinderen. Tom liet op verschillende wijzen gevoel en deelneming met zij lotgenooten blijken, al waren zij hem ook vreemd en nieuw, en dit werd met een kwaad oog door Legree opgemerkt. Hij had Tom gekocht am te eeniger tijd een soort van opzichter van hem te maken, aan wien hij nu en dan hij korte afwezigheid zijn zaken kon toevertrouwen; en in zijn oog was het eerste en laatste vereischte voor die betrekking hardvochtigheid. Nu overlegde Legree bij zichzelven, dat,

[p. 234]

aangezien Tom niet hardvochtig genoeg was, hij hem dit maken zou; en nadat Tom eenige weken op de plaats geweest was, besloot hij die bewerking met hem aan te vangen.

Eens op een morgen, toen het werkvolk werd gemonsterd voor den veldarbeid, merkte Tom met verwondering eene nieuw-aankomelinge onder hen op, wier uiterlijk zijne aandacht trok. Het was eene vrouw van ranke gestalte, met zeer fijne handen en voeten, en gekleed in nette, fatsoenlijke kleeren. Naar het uiterlijk te oordeelen moest zij vijf en dertig à veertig jaar zijn, haar gelaat was zoodanig, dat men het niet kon vergeten, als men het eens gezien had; een van die soort, die ons terstond den indruk geven van eene wilde, pijnlijke, romantische geschiedenis. Haar voorhoofd was hoog en zij had fraai geteekende wenkbrauwen. Haar rechte, welgevormde neus, haar fraai gevormde mond en de bevallige omtrek van haar hoofd en hals toonden aan, dat zij eens zeer schoon geweest moest zijn; maar haar gezicht was doorgroefd van pijnlijke trekken en lijnen van trotsche bitterheid. Haar gelaatskleur was vaal en ongezond, hare wangen vermagerd, hare trekken scherp en hare geheele gedaante was ingevallen. Hare oogen kwamen het meest uit, zoo groot waren zij, zoo gitzwart, met lange wimpers en vol woeste en treurige wanhoop. Wilde, uitdagende trots sprak uit al hare trekken, uit al hare bewegingen; maar in hare oogen zag men eene nachtelijk donkere diepte van zielesmart, eene uitdrukking, zóó hopeloos en strak, dat dit een akelige tegenstelling vormde met den fieren trots, die uit geheel haar voorkomen sprak.

Waar zij vandaan kwam, of wie zij was, wist Tom niet. Hij zag haar nu voor 't eerst, nu zij in de grauwe schemering van den dageraad, trotsch en rechtop gaande naast hem stapte. Aan den troep was zij echter wel bekend; er werd veel omgekeken, en eene gesmoorde, maar toch duidelijk blijkbare, boosaardige blijdschap heerschte onder de havelooze, half verhongerde ellendige wezens, die haar omringden.

‘Eindelijk toch gekomen - blij om!’ zeide er een.

‘Hi, hi, hi!’ zeide een ander; ‘gij zult ondervinden hoe pleizierig het is, juffrouw.’

‘Wij zullen haar eens zien werken.’

‘Benieuwd of zij van avond een pak zal krijgen als wij.’

‘Ik zou haar graag eens zien geeselen, dat weet ik,’ zeide nog een ander.

De vrouw deed of zij die scherpe woorden niet hoorde, zij stapte voort met dezelfde uitdrukking van trotsche verachting, alsof zij niets hoorde. Tom had altijd geleefd onder nette, beschaafde lieden; hij voelde dat zij tot die klasse behoorde door houding en voorkomen; maar hoe zij in dezen vernederenden toestand gekomen was, was hem een raadsel. De vrouw keek niet naar hem, en sprak niet tegen hem, maar den ganschen weg naar het veld bleef zij dicht bij hem.

Tom was spoedig druk aan het werk; maar daar de vrouw niet ver van hem af aan 't werk was, keek hij toch nu en dan naar haar. Hij zag spoedig, dat eene aangeboren handigheid en vlugheid haar de taak lichter maakte dan zij aan vele anderen viel. Zij plukte zeer snel en zeer zindelijk, en met een uitdrukking van minachting, alsof zij èn het werk èn de vernederende omstandigheden, waarin zij gekomen was, verachtte.

In den loop van den dag werkte Tom met de mulattin, die tegelijk met hem gekocht was. Zij was blijkbaar in een zeer lijdenden toestand, en Tom hoorde haar dikwijls bidden, terwijl zij waggelde, en beefde, en op het punt scheen van neer te zullen vallen. Als Tom dicht bij haar kwam, stopte hij stil een paar handen vol katoen van zijnen zak in den haren.

‘Doe dit niet!’ zeide dan de vrouw, met verwondering opkijkende, ‘doe dat niet! het zal u in ongelegenheid brengen.’

Juist toen kwam Sambo nader. Hij scheen een bijzonderen pik op die vrouw te hebben; terwijl hij zijn zweep zwaaide, zeide hij met zijn ruwe, gemeene stem: ‘wat is dat voor gekheid, Lucy?’ en onderwijl gaf hij haar een schop met zij zwaren schoen, en tevens een zweepslag over Tom's gezicht.

Tom ging stilzwijgend weer aan zijn werk; maar de vrouw, nu geheel uitgeput, viel flauw neer.

[p. 235]

‘Ik zal haar wel weer bijbrengen!’ zei de drijver met een brutaal grinniken. ‘Ik zal haar wat beters geven dan kamter!’ en een speld van zijn mouw nemende, stak hij haar die tot den knop toe in 't vleesch. De vrouw kermde, en rees half op. ‘Sta op, beest, en werk, of ik zal je nog wat anders laten zien.’

De vrouw scheen voor eenige oogenblikken weer meer dan natuurlijke kracht te hebben verzameld, en werkte driftig.

‘Blijf nu maar aan 't werk,’ zeide de man, ‘of je zult vanavond wenschen dat je dood was.’

‘Dat doe ik nu al!’ hoorde Tom haar zeggen, en verder: ‘Och Heere! hoe lang? Och Heere waarom helpt Gij ons niet?’

Op gevaar af van al wat hem mocht te wachten staan, kwam Tom naar haar toe, en stopte al zijn katoen in den zak van de vrouw.

‘O, doe dat niet!’ zei de vrouw, ‘gij weet niet wat zij u doen zullen!’

‘Ik kan het dragen,’ zei Tom, ‘beter dan gij,’ en hij ging weer naar zijn plaats. Dit geschiedde in een oogwenk.

Eensklaps sloeg de vreemde vrouw, die wij beschreven hebben, en die onder 't werken dicht genoeg nader gekomen was, om Tom's woorden te hooren, hare groote oogen op hem, en keek hem eenige oogenblikken aan; toen eene hoeveelheid katoen uit haren zak nemende stopte zij die in zijn zak.

‘Gij weet nog niets van deze plaats,’ zeide zij, ‘anders zoudt gij het niet gedaan hebben. Als gij hier een maand geweest zijt, zult gij wel niemand meer helpen; gij zult genoeg te doen hebben, om uw eigen huid vrij te houden.’

‘De Heere verhoede dat, juffrouw,’ zeide Tom, instinctmatig den beleefden vorm van spreken aannemende, tegenover zijne medearbeidster in het veld, aan welken vorm hij gewoon was geweest onder de beschaafde lieden bij wie hij geleefd had.

‘De Heere komt niet in deze streek,’ zei de vrouw met bitterheid, terwijl zij vlug met haar werk voortging; en wederom kwam er een minachtende trek om hare lippen.

Maar de drijver had van verre gezien, wat de vrouw gedaan had, en zwaaiende met zijn zweep, kwam hij naar haar toe.

‘Wel, zijt gij aan 't gekheden doen?’ zei hij tot de vrouw op gebiedenden toon. ‘Ga voort met je werk! je staat nu onder mij, pas op, of ik zal je raken.’

Een flikkering als van den bliksem schoot plotseling uit die zwarte oogen, en met bevende lippen en opgetrokken neusgaten zich oprichtende, vestigde zij op den drijver eenen blik, die woede en verachting uitdrukte.

‘Raak mij eens aan, beest, als gij durft!’ zeide zij. ‘Ik heb nog macht genoeg, om je door de honden te laten verscheuren, je levend te verbranden, of in stukken te laten hakken. Dat zou mij maar één woord behoeven te kosten.’

‘Wat duivel! waarvoor ben je dan hier?’ vroeg de man, blijkbaar minder dapper, en een paar stappen achteruit gaande. ‘Ik meen het zoo kwaad niet, juffer Cassy!’

‘Blijf dan op een afstand!’ zei de vrouw. En, de man scheen iets bijzonders te doen te hebben aan 't andere eind van het veld; hij ging ijlings weg.

De vrouw begaf zich weder aan haar werk, en werkte zoo vlug, dat Tom er over verbaasd stond. Zij scheen te tooveren. Vóór dat de dag om was, had zij haar zak opgehoopt vol, en had toch verscheiden malen groote handen vol in Tom's zak gedaan.

Lang na het vallen van den avond ging de geheele vermoeide troep, met hunne manden op het hoofd, naar het gebouw, waar de katoen gewogen en geborgen werd. Legree was daar, en sprak druk met zijn beide drijvers.

‘Die Tom zal ons veel last veroorzaken; hij heeft telkens katoen gestopt in Lucy's zak. Hij zal maken, dat al de negers zich slecht behandeld zullen voelen, als meester er niet op past,’ zeide Sambo.

‘Welnu, die verwenschte zwartkop!’ zeide Legree. ‘Hij zal eens onder handen moeten genomen worden, niet waar jongens?’

De beide negers lachten grijnzend bij die kennisgeving.

‘Ja, ja, laat meester Legree maar begaan met onder handen nemen! De

[p. 236]

duivel zelf zou 't niet beter kunnen!’? zeide Quimbo.

‘Wel, jongens, het beste is hem het geeselwerk te laten doen, totdat hij van gedachten verandert. We zullen hem wel klaar krijgen.’

‘Meester zal veel moeite met hem hebben, om het er uit te krijgen!’

‘Maar ik zal het er toch uit krijgen,’ zeide Legree, terwijl hij zijn tabakskruim van de eene wang in de andere overbracht.

‘En daar heb je ook Lucy, de lastigste, akeligste meid op de plaats,’ ging Sambo voort.

‘Pas op, Sambo, of ik begin te begrijpen, wat de reden is, waarom je den pik hebt op Lucy.’

‘Wel, meester weet, dat zij zich tegen meester opzet, en mij niet hebben wou, toen meester het haar zeide.’

‘Ik zal er haar eens voor laten geeselen,’ zeide Legree spuwende; ‘maar het is thans zoo'n drukke tijd, dat we niemand bij 't werk missen kunnen. Zij is tenger, maar die tengere meiden laten zich liever half doodslaan, dan dat zij hare kuren opgeven.’

‘Nu, Lucy was lastig en lui, en wou niets doen, en Tom werkte voor haar!’

‘Wel zoo! deed hij dat? Nu, dan zal Tom het pleizier hebben, om haar te geeselen. Dat zal een goed werkje voor hem zijn, en hij zou er ook niet zoo hard op slaan, als gij, duivels.’

Ha! ha! ha! lachten de beide zwarte ellendelingen; en hunne duivelachtige geluiden schenen werkelijk overeen te komen met het boosaardig karakter, dat Legree hun toeschreef.

Maar, meester, Tom en juf Cassy beiden vullen Lucy's mand. Zij zal zeker het vereischte gewicht wel hebben.’

‘Maar ik weeg!’ zeide Legree met een zekere beteekenis.

Beide drijvers lachten weder met hun helschen lach.

‘En heeft juf Cassy haar werk goed gedaan?’

‘Zij plukte als de duivel met al zijn engelen.’

‘Zij heeft ze ook allen in 't lijf, geloof ik,’ zeide Legree; en terwijl hij een ruwen vloek slaakte, ging hij naar de weegkamer.

Langzaam kwam de vermoeide, bedrukte troep achter elkander in die kamer, en met een kruipenden weerzin boden zij hun manden aan om gewogen te worden.

Legree schreef op een lei, op welker zijde een lijst van namen was opgeplakt, het bedrag in ponden aan.

Tom's mand werd gewogen en goedgekeurd, hij keek angstig naar den afloop met de vrouw, die hij geholpen had.

Waggelend van zwakte kwam zij nader, en gaf hare mand over. Zij had het volle gewicht, zooals Legree wel merkte, maar zich boos aanstellende, zeide hij: ‘Zoo lui beest, weer te weinig? Blijf hier staan; we zullen het je gauw afleeren.’ De vrouw slaakte een geluid van wanhoop en ging op een kist zitten.

Nu kwam de vrouw, die juf Cassy was genoemd, en met een trotsche, onverschillige uitdrukking gaf zij hare mand over. Toen zij dit deed, keek Legree haar aan met een spotachtigen, vragenden blik. Zij vestigde hare zwarte oogen bestendig op hem, hare lippen bewogen zich even, en zij zeide iets in het Fransch. Niemand verstond het; maar Legree's gezicht werd helsch van kwaadheid, terwijl zij sprak; hij hiel zijne hand half op, alsof hij slaan wilde; zij keek er naar met woeste verachting, keerde zich om, en ging heen.

‘En nu, kom jij eens hier, Tom,’ zeide Legree. ‘Ik heb u gezegd, dat ik u niet gekocht heb voor het alledaagsche werk. Ik wil u verhoogen, en een drijver van u maken, en nu kan je van avond er wel reeds een begin mee maken, en deze meid eens geeselen; je hebt het vaak genoeg gezien, om te weten hoe.’

‘Ik vraag meester om verschooning,’ zeide Tom; ‘ik hoop, dat meester mij daar niet aan zetten zal, daar ben ik niet aan gewoon, dat heb ik nooit gedaan, en kan het ook onmogelijk doen.’

‘Ge zult nog veel moeten leeren, wat ge nooit gedaan hebt, voor ik met u heb afgedaan,’ zeide Legree, en een hondezweep opnemende, gaf hij Tam daarmede een heftige striem over de wang, en daarop verscheiden slagen. ‘Ziedaar!’ zeide hij, terwijl hij ophield

[p. 237]

om te rusten, ‘zeg nu nog eens, dat gij 't niet doen kunt.’

‘Ja, meester,’ zeide Tom, met zijn hand het bloed van zijn wang afstrijkende, ‘ik wil gaarne werken, dag en nacht, zoo lang er leven in mij is; maar dat kan ik niet gelooven dat rechtvaardig is om te doen; en meester, nooit zal ik het doen, nooit!’

Tom had eene bijzondere zachte stem, en was uit gewoonte onderdanig. Daaruit



had Legree opgemaakt, dat hij lafhartig was, en gemakkelijk te onderwerpen zou zijn. Toen hij echter deze laatste woorden zeide, ging er een rilling van verbazing door allen; de arme vrouw wrong hare handen en zeide: ‘och Heere!’ en allen zagen elkander aan, hielden hunnen adem in, als om den storm af te wachten, die nu zou losbarsten.

Legree keek eerst verwonderd en ontsteld, maar barstte weldra los; ‘wat jij vervloekt zwart beest, durf jij mij zeggen, dat het onrecht is wat ik je gebied te doen. Wat hebt gij, verwenscht vee, er mee te maken, om er over te denken, wat recht is of niet? Daar zal ik een einde aan maken! Wat denk je te zijn? Misschien wel een heer, dat ge uw meester durft zeggen wat recht is en wat niet. Dus jij bent van gedachten, dat het onrecht is die meid te geeselen?’

‘Ja, dat denk ik, meester,’ zeide Tom; ‘het arme schepsel is ziek en zwak; het zou bepaald wreedaardig zijn; ik zal er niet aan beginnen het te doen. Als meester mij wil doodslaan, goed, sla mij dood; maar mijn hand opheffen over iemand hier op de plaats, dat zal ik nooit doen; liever zal ik sterven.’

Tom sprak bedaard maar met eene beslistheid, waaromtrent men zich niet kon vergissen. Legree beefde van kwaadheid; zijn groene oogen schoten

[p. 238]

vuur, en zijn bakkebaarden schenen van kwaadheid rechtop te staan; maar als een wild dier, dat met zijn slachtoffer speelt, vóór hij het verslindt, weerhield hij zich om tot geweld over te gaan, en barstte los in spot:

‘Nu, hier is een vrome hond onder ons zondaren gekomen; een heilige, een heer, niets minder, hij zal tot ons spreken over onze zonden! Hij moet wel een machtig, heilig schepsel zijn! Hier gij schavuit, die u zoo vroom wilt houden, hebt gij dan nooit uit uwen bijbel gehoord: “dienstknechten, zijt uwen heeren gehoorzaam?” Ben ik uw meester niet? Heb ik niet twaalf honderd dollars klinkende munt betaald voor al wat er in uw oud, vervloekt, zwart vel steekt? Zijt gij de mijne niet naar lichaam en ziel? Zeg mij dat!’ zoo besloot hij, terwijl hij Tom een hevigen schop gaf met zijn zware laars.

Zelfs in de diepte van zijn lichamelijk lijden, door woest, dierlijk geweld onderdrukt, wekte deze vraag een gevoel van zegevierende blijdschap op in 't gemoed van Tom. Hij richtte zich eensklaps op, en ernstig naar den hemel ziende, terwijl tranen en bloed dooreengemengd over zijn gezicht vloeiden, riep hij uit: ‘neen, neen, mijn ziel is uw eigendom niet, meester! Die hebt gij niet gekocht; die kunt gij niet koopen! Die is gekocht en ook betaald door Eenen - Eenen - die in staat is om haar te bewaren. Doe dus wat gij wilt, gij kunt mij niet schaden.’

‘Niet?’ zeide Legree; ‘dat zullen wij eens zien. Hier, Sambo en Quimbo, geeft dien hond zulk een pak, dat hij er een maand mooi mee is.’

De beide sterke negers grepen met eene valsche, duivelachtige blijdschap den armen Tom aan. De arme vrouw gilde van angst, en allen stonden onwillekeurig op, toen hij, zonder eenigen tegenstand te bieden, werd weggesleurd.