De negerhut

Het slavenleven in Amerika, vóór de emancipatie

Hoofdstuk XXIX.
De onbeschermd nagelatenen.

Men hoort dikwijls van den treurigen toestand van negerbedienden bij 't verlies van een goeden meester, en niet zonder reden; want geen schepsel op aarde is meer volkomen onbeschermd en ongelukkig dan de slaaf in die omstandigheden.

Het kind dat zijn vader verloren heeft, heeft nog de bescherming van vrienden en van de wet; het is iets, en kan iets doen, heeft erkende rechten en eene erkende plaats; de slaaf heeft niets van dat alles. De wet beschouwt hem in elk opzicht als zonder eenige rechten: als een baal koopwaar. De eenige mogelijke erkenning van de verlangens en behoeften van een menschelijk en onsterfelijk wezen, die tot hem komt, komt tot hem door

[p. 211]

den oppermachtigen en onverantwoordelijken wil van zijnen meester; en wanneer die meester komt te vallen, dan blijft er niets over.

Het aantal menschen, dat eene geheel onverantwoordelijke macht menschelijk en edelmoedig weet te gebruiken, is klein. Iedereen weet dat en de slaaf het best van allen; zoodat hij voelt dat er tien kansen zijn tegen een, dat hij een slechten, heerschzuchtigen meester zal vinden in plaats van een goeden. Daarom treurt hij luide en lang over een goeden meester, en heeft er reden toe.

Toen St. Clare den laatsten adem uitblies, overviel al zijn bedienden schrik en ontsteltenis. Hij was zoo in een oogenblik weg geweest in den bloei en de kracht van zijn leven. Overal in huis hoorde men snikken en kreten van wanhoop.

Marie, wier zenuwgestel door hare weekelijke levenswijs geheel was ondermijnd, had niets om haar bij dien schok te ondersteunen. Toen haar echtgenoot den laatsten snik gaf, kreeg zij flauwte op flauwte; en hij, met wien zij door den heiligen huwelijksband was verbonden, was voor altijd van haar gescheiden, zonder dat het zelfs mogelijk was geweest een afscheidswoord te spreken.

Ophelia was met haar eigenaardige geestkracht en zelfbeheersching tot het laatste toe bij haren neet gebleven: geheel oog, geheel oor, geheel oplettendheid om het weinige te doen, dat er nog gedaan kon worden; zij had met geheel haar hart ingestemd in het teedere en vurige gebed, dat door den armen slaaf voor de ziel van zijnen stervenden meester werd opgezonden.

Toen men hem aflegde vond men op zijne borst een klein, eenvoudig medaillon met het miniatuur-portret van eene edele, schoone vrouw, en aan den achterkant onder glas eene lok donker haar. Zij legden het weder op de levenlooze borst, stof bij stof, die treurige overblijfsels van vroegere droomen, die het nu koude hart eens zoo warm hadden doen kloppen!

Tom's geheele ziel was vol gedachten aan de eeuwigheid, en terwijl hij aan die levenlooze stot de laatste diensten bewees, dacht hij niet eens aan den plotselingen slag, die hem in hopelooze slavernij had gelaten. Hij gevoelde zich gerust over zijnen meester; want in dat uur, toen hij zijn gebed voor zijnen God en Vader had uitgestort, had hij in zichzelven een antwoord voelen opwellen, dat zijn gemoed bevredigde. In de diepte van zijn eigen liefderijk hart had hij iets van de volheid der goddelijke liefde kunnen vatten, want een oud orakel had aldus geschreven: ‘Hij, die in de liefde blijft, blijft in God, en God in hem.’ Tom hoopte en vertrouwde, en was gerust.

Maar de begrafenis ging voorbij met al haar vertoon van zwart floers, en gebeden en plechtige gezichten, en de koude, troebele golven van het alledaagsche leven rolden er overheen, en toen kwam de altijd terugkeerende moeielijke vraag: ‘Wat moet er nu gedaan worden?’ Zij kwam op in 't gemoed van Marie, toen zij, in een los ochtendgewaad door angstige bedienden omringd, in een grooten leuningstoel zat, en stalen van rouwgoed bezichtigde. Zij kwam ook bij Ophelia op, die aan haar tehuis in het Noorden begon te denken. Zij kwam ook met stille ontzetting bij de slaven op, die maar al te wel het gevoellooze, grillige karakter van hunne meesteres kenden. Allen wisten zeer wel, dat de zachtheid, waarmede zij behandeld waren, niet van hunne meesteres, in wier handen zij nu gelaten waren, maar van hunnen meester afkomstig was; en dat er, nu hij niet meer leefde, niets meer was om hen te beschermen tegen al de heerschzuchtige kwellingen, die een gemoed zou kunnen uitdenken, dat door verdriet verbitterd was.

Het was omtrent veertien dagen na de begrafenis, toen Ophelia, in hare kamer bezig, zacht aan hare deur hoorde kloppen. Zij opende, en daar stond Rosa, de mooie, jonge kleurlinge, van welke wij vroeger meermalen gesproken hebben, met loshangende haren, en met oogen, gezwollen van het schreien, voor haar.

‘Och, juffrouw Feely,’ zeide zij, op hare knieën vallende, en haar schort voor het gezicht houdende, ‘ga toch voor mij naar mevrouw! Spreek toch voor mij! Zij wil mij zenden om gegeeseld te worden; zie maar!’ en zij

[p. 212]

gaf aan juffrouw Ophelia een papier over. Het was een order, door Marie's fijne Italiaansche hand geschreven, aan den meester van het geeselhuis, om aan brengster vijftien zweepslagen toe te dienen.

‘Wat hebt gij dan gedaan?’ vroeg Ophelia.

‘Gij weet, juffrouw Feely, dat ik zoo driftig ben; dat is niet goed van mij. Ik paste mevrouw een nieuw kleed aan, en daarbij gaf zij mij een klap in 't gezicht, en toen werd ik boos en zei onbedachtzaam vinnige woorden; en toen



zeide zij, dat zij mij wel klein zou krijgen, en mij eens vooral zou leeren niet brutaal te zijn; en zij schreef dit, en zeide dat ik het moest brengen. Ik had nog liever gehad, dat zij mij maar had doodgeslagen.’

Juffrouw Ophelia stond er over na te denken met het papier in hare hand.

‘Weet u, juffrouw Feely,’ zeide Rosa, ‘om het geeselen zou ik zooveel niet geven, als mevrouw of gij het moest doen; maar om te worden gezonden naar een man! en naar zulk een akeligen man! en dan de schande: juffrouw Feely.’

Juffrouw Ophelia wist wel, dat het de algemeene gewoonte was, om vrouwen en jonge meisjes naar de geeselhuizen te zenden, in de handen van de gemeenste kerels, gemeen genoeg om daarvan hun beroep te maken, om daar te worden blootgesteld aan brutale behandeling en aan beschamende strat. Zij had het vroeger ook wel geweten, maar tot dusverre had zij er niet over nagedacht, voordat zij de tengere Rosa bijna radeloos van angst, voor zich zag. Het eerlijke vrouwenbloed, het sterk stroomende vrijheidsbloed van Nieuw-Engeland steeg in haar aangezicht, en klopte hevig in haar verontwaardigd hart; maar met hare gewone voorzichtigheid en zelfbeheersching, bleef zij zich meester, en het papier vast in hare hand knijpende, zeide zij enkel tot Rosa: ‘ga zitten, kind, terwijl ik naar uwe meesteres ga.’

‘Schandelijk! monsterachtig! afschuwelijk!’ zeide zij in zich zelve, terwijl zij de kamer doorging.

Zij vond Marie zittende in haar leuningstoel, terwijl Mammy bezig was heur het haar op te maken, en Jane op den grond voor haar, om haar de

[p. 213]

voeten te wrijven, wat haar dagelijksche bezigheid was.

‘Hoe bevindt gij u vandaag?’ vroeg juffrouw Ophelia.

Een diepe zucht en het sluiten van de oogen was voor het oogenblik het eenige antwoord; maar vervolgens zeide Marie: ‘och, nicht, ik weet het niet; ik veronderstel, dat ik nooit veel beter zal worden!’

En zij veegde hare oogen af met een fijnen zakdoek, waar een zwarte rand omheen was van een duim breed.

‘Ik wilde eens met u spreken,’ zeide juffrouw Ophelia met een droog kuchje, zooals zij gewoon was bij een lastig geval, ‘ik wilde eens met u spreken over die arme Rosa.’

Marie's oogen gingen nu tamelijk wijd open, en een kleur kwam op hare vale wangen, terwijl zij kortaf antwoordde: ‘nu, wat is het met haar?’

‘Zij heeft veel spijt van hare handelwijs.’

‘Welzoo? Zij zal nog wel meer spijt krijgen, eer ik met haar heb afgedaan! Ik heb de onbeschaamdheid van die meid lang genoeg verdragen; nu zal ik haar klein maken, en laten kruipen in het stof.’

‘Maar zoudt gij haar niet op een andere wijze, kunnen straffen, die minder vernederend was?’

‘Ik wil haar juist vernederen; zij heeft zich haar leven lang laten voorstaan op haar tengerheid en mooiheid, en haar damesachtig voorkomen, zoodat zij vergeten heeft, wie zij is, en ik zal haar eens een lesje geven, dat haar op haar plaats zal zetten, denk ik.’

‘Maar, nicht, bedenk toch, dat als gij kieschheid en gevoel van schaamte uitdooft in een jong meisje, gij haar spoedig geheel bederven kunt.’

‘Kieschheid?’ zeide Marie met een minachtenden lach, ‘een mooi woord voor zulk een wezen; ik zal haar doen zien, dat zij met al haar verbeelding niet beter is dan de gemeenste deerne van de straat. Zij zal bij mij geen airs meer aannemen.’

‘Gij zult aan God verantwoording moeten doen voor zulk eene wreedheid!’ zeide juffrouw Ophelia.

‘Wreedheid? Ik zou wel eens willen weten, waar die wreedheid in stak? Ik heb een order geschreven voor vijftien zweepslagen, en er bij gezet, dat zij niet al te hard moesten zijn. Daar steekt dus geen wreedheid in!’

‘Geen wreedheid?’ vroeg juffrouw Ophelia. ‘Ik ben zeker, dat ieder meisje liever terstond zou worden doodgeslagen.’

‘Iemand met uw gevoelens kan er licht zoo over denken; maar die schepsels worden er gewoon aan, alleen op die manier kan men hen doen gehoorzamen. Als men hun doet gevoelen, dat zij airs van kieschheid over zich moeten hebben, en al dat, wel dan versukkelen ze u, zooals mijn bedienden altijd gedaan hebben. Ik ben nu begonnen hen klein te maken, en ik wil hen allen doen begrijpen, dat ik ze allen, den een zoowel als den anderen, zal laten geeselen, als zij niet oppassen!’ zeide Marie met een streng gezicht rondom zich ziende.

Jane liet het hoofd hangen, en dook weg bij die woorden, want zij voelde, dat die inzonderheid op haar gemunt waren. Juffrouw Ophelia zat voor een oogenblik roerloos, alsof zij een ontploffingsmiddel had ingeslikt, en op het punt was van te barsten. Toen bedenkende hoe geheel doelloos het is te redeneeren tegen iemand van zulk een karakter, kneep zij hare lippen nog vaster opeen, stond op, en ging de kamer uit.

Het was hard terug te gaan, en aan Rosa te zeggen, dat zij niets voor haar doen kon; en spoedig daarna kwam een van de mannelijke bedienden, om te zeggen, dat zijne meesteres had bevolen, dat Rosa naar het geeselhuis moest gebracht worden, waarheen zij dan ook ondanks haar schreien en smeeken werd heengesleept.

Weinige dagen daarna stond Tom te mijmeren bij de veranda, toen hij werd aangesproken door Adolf, die sedert den dood van zijn meester geheel ontdaan en troosteloos was. Adolf wist, dat hij altijd bij Marie in ongenade was geweest; maar gedurende het leven van zijn meester had hij daarop weinig gelet. Nu deze was gestorven, liep hij rond in dagelijksche vrees en beving, niet wetende, wat hem eerstdaags overkomen zou. Marie had meermalen eene bijeenkomst gehad met haren advokaat. Na ruggespraak met St. Clare's broeder

[p. 214]

was er besloten de plaats te verkoopen met alle bedienden, uitgenomen die, welke haar persoonlijk eigendom waren; die wilde zij meenemen, en naar haars vaders plantage terugkeeren.

‘Weet gij, Tom, dat wij allen zullen verkocht worden?’ vroeg Adolf.

‘Hoe hebt gij dat gehoord?’

‘Ik heb mij verborgen achter de gordijnen, toen mevrouw met den advokaat sprak. Binnen weinige dagen, Tom, zullen wij naar de verkooping gezonden worden.’

‘Gods wil geschiede!’ zeide Tom, zijn armen over elkander slaande, met een diepen zucht.

‘Wij zullen nooit weer zulk een meester krijgen,’ zeide Adolf bezorgd; ‘maar toch wil ik nog liever verkocht worden dan de kansen afwachten onder mevrouw.’

Tom wendde zich af; zijn hart was vol. De hoop op vrijheid, de gedachte aan zijne veraf zijnde vrouw en kinderen rees op voor zijne geduldige ziel, zooals voor den zeeman, die vlak voor de haven schipbreuk lijdt, het beeld oprijst van de torenspits en de vriendelijke daken van zijn dorp, dat hij boven de donkere golven aanschouwt als tot een laatst vaarwel. Hij drukte zich de armen sterk tegen de borst, onderdrukte zijne bittere tranen, en trachtte te bidden. De arme, oude ziel had zulk een bijzondere, onverklaarbare voorliefde voor de vrijheid, dat het een hard gevoel voor hem was; en hoe meer hij zeide: ‘Uw wil geschiede’, des te meer voelde hij het.

Hij zocht juffrouw Ophelia op, die hem sedert Eva's dood met blijkbare achting en vriendelijkheid behandeld had.

‘Juffrouw Feely,’ zeide hij, ‘mijnheer St. Clare heeft mij mijne vrijheid beloofd. Hij heeft mij gezegd, dat hij was begonnen de zaak in orde te brengen, en nu misschien, als de juffrouw zoo goed zou willen zijn er met mevrouw over te spreken, zou zij er misschien mee willen voortgaan, zooals het de wensch was van mijnheer.’

‘Ik zal voor u spreken, Tom, en mijn best doen,’ zeide juffrouw Ophelia, ‘maar als het van mevrouw afhangt, heb ik niet veel hoop voor u; toch zal ik mijn best doen.’

Dit voorval had plaats weinige dagen na dat van Rosa, terwijl juffrouw Ophelia toebereidselen maakte om naar het Noorden terug te keeren.

Toen zij er over nadacht, kwam het haar voor, dat zij wellicht in haar vorig gesprek met Marie te haastig en te sterk aanhoudend was geweest, zij besloot dus thans haren ijver wat te matigen, en zoo toegefelijk mogelijk te zijn. Alzoo besloot de goede ziel zich met haar breiwerk naar Marie's kamer te begeven, zoo innemend mogelijk te zijn, en Toms zaak te bepleiten met al de diplomatieke bekwaamheid, waarover zij kon beschikken.

Zij vond Marie languit liggende op een sofa, met den elleboog leunende op een paar kussens, terwijl Jane, die op boodschappen naar winkels was uitgeweest, staaltjes dunne zwarte stoffen voor haar uitspreidde.

‘Deze stof zal wel gaan,’ zeide Marie er een uitkiezende, ‘alleen ben ik niet zeker of het wel echte rouwstof is.’

‘Wel, mevrouw,’ zeide Jane met veel bespraaktheid, ‘mevrouw Derbennon, de weduwe van den generaal, droeg juist deze stof na den dood van den generaal verleden zomer, zij kleedt keurig.’

‘Wat dunkt er u van?’ vroeg Marie aan juffrouw Ophelia.

‘Dat hangt af van de gewoonte, denk ik,’ zeide juffrouw Ophelia, ‘daarover kunt gij beter oordeelen dan ik.’

‘'t Is maar zoo gelegen,’ zeide Marie, ‘dat ik geen enkel kleed heb ter wereld, dat ik kan dragen, en daar ik de huishouding opbreek en de volgende week vertrek, moet ik kiezen.’

‘Gaat gij al spoedig?’

‘Ja, St. Clare's broeder heeft geschreven, en hij en de advokaat denken, dat het beter is de bedienden en de meubels publiek te verkoopen, en de plaats aan den advokaat in handen te laten.’

‘Maar er is één ding, waarover ik nog met u wilde spreken,’ zeide juffrouw Ophelia; ‘Augustinus heeft aan Tom zijn vrijheid beloofd, en is reeds begonnen de wettige maatregelen te nemen, ik hoop, dat gij uw invloed zult gebruiken om dat gedaan te krijgen.’

‘Daar zal ik mij wel buiten houden,’ zeide Marie scherp: ‘Tom is een van de beste bedienden op de plaats, dat zou volstrekt niet kunnen. Bovendien,

[p. 215]

waartoe heeft hij zijn vrijheid noodig? Hij heeft het veel beter zoo.’

‘Maar hij1 verlangt er zoo vurig naar, en zijn meester heeft het hem beloofd,’ zeide juffrouw Ophelia.

‘Ik geloof gaarne, dat hij er naar verlangt,’ zeide Marie; ‘zij verlangen er allen naar omdat zij een ontevreden slag van menschen zijn, die altijd verlangen naar 't geen zij niet hebben. En nu ben ik uit beginsel tegen alle vrijmaking, h oud den neger onder toezicht van een meester, en hij gedraagt zich tamelijk goed en fatsoenlijk; maar laat hem vrij en hij wordt lui, en wil niet werken, en raakt aan den drank, en zinkt al dieper en dieper. Ik heb het honderden malen gezien. Het is voor hem geen weldaad in vrijheid gesteld te worden.’

‘Maar Tom is zoo degelijk, oppassend en vroom.’

‘Daar behoeft gij mij niets van te vertellen! Ik heb er honderd gezien zooals hij. Hij zal goed oppassen, zoolang er goed op hem gepast wordt, dat is alles.’

‘Maar bedenk toch,’ zeide juffrouw Ophelia, ‘dat als gij hem laat verkoopen, hij een slechten meester kan krijgen.’

‘Och, dat is maar mallepraat,’ zeide Marie; ‘het gebeurt niet één keer van de honderd dat een goede kerel een slechten meester krijgt, de meeste meesters zijn goed, wat er ook gezegd moge worden. Ik heb hier in 't Zuiden altijd gewoond en ben er opgegroeid, en ik heb nog nooit een meester gekend, die zijn bedienden niet goed behandelde, zoo goed als zij 't verdienden. In dat opzicht koester ik geenerlei vrees.’

‘Nu,’ zeide juffrouw Ophelia met nadruk, ‘ik weet, dat het een van de laatste wenschen was van uw echtgenoot, dat Tom zijn vrijheid zou hebben, het was een van de beloften, die hij deed aan de lieve Eva op haar sterfbed en ik zou niet denken, dat gij de vrijheid moogt nemen daar tegen te handelen.’

Bij dat beroep had Marie haar zakdoek voor 't gelaat, en begon te snikken, en druk gebruik te maken van haar flacon. ‘Iedereen is tegen mij!’ zeide zij. ‘leder heeft zoo weinig gevoel! Ik had niet gedacht, dat gif al die herinneringen zoudt opwekken van al mijn leed, dat is onbedachtzaam! Maar niemand let daarop, mijn lijden is eigenaardig. Het is zoo hard maar één dochter te hebben, en die te moeten missen! En een echtgenoot te hebben, die in alle opzichten voor u geschikt is, en dien ook te moeten missen. En gij schijnt zoo weinig gevoel voor mij te hebben, dat gij het mij maar zoo in eens te binnen brengt, terwijl gij weet hoe het mij aandoet. Ik geloof wel, dat gij het goed meent; maar het is zoo onbedachtzaam.’ En Marie snikte, en snakte naar den adem, en riep Mammy, om het raam te openen, en haar de Hofmansdroppels te brengen, en haar hoofd te besprenkelen, en haar japon los te maken; bij die opschudding pakte jutfrouw Ophelia haar biezen en ging naar hare kamer.

Zij begreep, dat het niet baten zou nog meer te zeggen, want Marie had een bijzonderen slag om zenuwtoevallen te krijgen, en als er op de wenschen van haren echtgenoot of van Eva gezinspeeld werd ten opzichte van de bedienden, dan had zij altijd een zenuwtoeval bij de hand. Juffrouw Ophelia deed derhalve wat voor Tom het beste was: zij schreef een brief aan mevrouw Shelby voor hem, bericht gevende van zijn bezorgdheid, en er op aandringende zijn losgeld te zenden.

Den volgenden dag werden Tom en Adolf, en een half dozijn andere slaven naar het slavenmagazijn gebracht om daar het goedvinden van een slavenhandelaar af te wachten, die een partij slaven bijeenbracht voor een publieken verkoop.