De negerhut

Het slavenleven in Amerika, vóór de emancipatie

Hoofdstuk XXII.
Het gras verdort; de bloem verwelkt.

Het leven gaat voorbij voor ons allen, dag aan dag; zoo ging het ook met onzen vriend Tom, tot er twee jaren verloopen waren. Hoewel gescheiden van al wat hem dierbaar was, en hoewel dikwijls verlangende naar 't geen ver weg was, was hij toch niet bepaald ongelukkig; want zóó goed is de harp van 't menschelijk gevoel besnaard, dat niets dan een slag, die alle snaren ineens verbreekt, de harmonie geheel kan vernielen, en wanneer men terugziet op dagen, die in de herinnering dagen van ontbering en beproeving schijnen, dan kunnen wij ons tevens herinneren, dat ieder uur, terwijl het voorbijging verlichting en afleiding meebracht, zoodat wij, ofschoon niet gelukkig, toch ook niet volkomen ongelukkig waren.

Tom las in zijn eenig leesboek van iemand, die geleerd had tevreden te zijn, in welken toestand hij ook was. Dat scheen hem een goede en verstandige leer, zij kwam goed overeen met de aangewende kalmte, die hij had ontleend aan 't lezen van datzelfde boek.

Zijn brief naar huis, zooals wij in 't vorige hoofdstuk verhaald hebben, werd behoorlijk beantwoord door den jongeheer George, met een goede, ronde schooljongenshand, waarvan Tom zeide, dat zij uit elken hoek van de kamer leesbaar was. De brief bevatte verschillende aardige berichten van huis, zooals de lezer kan nagaan; hij bevatte ook het bericht, dat tante Chloe was uitgehuurd aan een banketbakker in Louisville, waar zij met hare bekwaamheid in 't pastijen-bakken verbazend veel geld verdiende, dat (zoo werd aan Tom gemeld) alles bespaard zou worden, om de som bijeen te krijgen voor zijne los kooping; verder: dat Mozes en Peter goed opgroeiden; en dat het kleintje overal door 't huis trippelde onder de zorg van Sally en al de anderen. Tom's hut was voor het oogenblik gesloten; maar George weidde breed uit over de versieringen en verbeteringen, die gemaakt zouden worden tegen Tom's terugkomst.

Het overige van den brief was een lijst van George's schoolstudies, versierd met prachtige hoofdletters: en verder de namen van vier nieuwe veulens, die sedert Tom's vertrek op de plaats gekomen waren, waarbij tevens gemeld werd, dat vader en moeder welvarende waren. De stijl van den brief was bepaald kort en bondig; maar Tom hield hem voor een van de meest verwonderlijke staaltjes van dien aard in den laatsten tijd verschenen. Hij kon den brief nooit lang genoeg bekijken, en beraadslaagde zelfs met Eva hoe hij hem achter een lijst met glas zou kunnen krijgen, om hem in zijn kamer op te hangen. Alleen de moeilijkheid om de beide zijden tegelijk zichtbaar te krijgen, stond de onderneming in den weg.

De vriendschap tusschen Tom en Eva was met het kind gegroeid. Het zou moeilijk te zeggen zijn geweest, welke plaats het kind innam in 't zachtaardig, gevoelig hart van den getrouwen dienstknecht. Hij hield van haar als iets aardsch en vergankelijks, en aanbad haar bijna tevens als iets hemelsch en goddelijks. Hij zag naar haar op met liefde en eerbied tegelijk, en 't was Tom's grootste genoegen hare lieve innemende invallen tegemoet te komen, en die duizend eenvoudige behoeften te vervullen, die de kindsheid omgeven als een veelkleurige regenboog. Op de markt 's morgens, zochten zijne oogen altijd naar de zeldzaamste ruikers op de bloemenstalletjes, en de mooiste perzik of oranjeappel gleed in zijn zak, eveneens voor haar; en niets ging boven zijn vreugd, als hij haar van verre zag staan met haar zonnige kopje, wachtende op zijne terugkomst, en gereed met de vraag: ‘Wel, oom Tom, wat hebt ge voor me meegebracht?’

En Eva was niet minder bedacht, om hem wederkeerig kleine diensten te bewijzen. Hoewel nog zoo jong, kon zij toch bijzonder mooi voorlezen; zóó had

[p. 173]

Tom den bijbel nooit te voren hooren lezen. Eerst las zij slechts om Tom genoegen te doen; maar weldra vond hare ernstige natuur iets aantrekkelijks in het eerbiedwaardige boek, en Eva hield er van omdat het in haar zonderlinge verlangens, en sterke onbepaalde aandoeningen opwekte, zooals kinderen met veel gevoel en verbeeldingskracht dat gewoon zijn. De gedeelten, die haar het meest behaagden, waren de Openbaring en de Profeten, wier duistere, vreemde beeldspraak en vurige taal een des te diepenen indruk op haar maakten, omdat zij vruchteloos naar de beteekenis daarvan vroeg. Zij, en haar eenvoudige vriend, het jonge kind en het oude, stonden in dit opzicht met elkander gelijk. Al wat zij wisten was, dat er gesproken werd van eene heerlijkheid, die geopenbaard zal worden; iets wonderbaars, dat nog komen moest, en waarin hunne ziel zich verheugde, zonder dat zij wisten waarom. En schoon het in de natuurkundige wetenschappen zoo niet wezen moge, in de zedelijke wetenschap is datgene, wat men niet begrijpt, niet altoos nutteloos, want de ziel ontwaakt, als een schroomvallige vreemdeling, tusschen twee duistere eeuwigheden: het eeuwige verleden en de eeuwige toekomst. Het licht beschijnt slechts een kleine ruimte om haar heen, zij moest dus naar het onbekende verlangen en de stemmen en schimachtige gedaanten, die voor den zienersblik van den schrijver verrijzen, vinden in hare eigen verwachtingen een weerklank en een antwoord. De geheimzinnige beelden zijn zoovele juweelen als talismans met onbekende letterteekens beschreven, zij verbergt ze in haren boezem, en verwacht ze eens te zullen lezen, als zij den sluier zal hebben weggeschoven.

Op dezen tijd van ons verhaal was het geheele huishouden van St. Clare naar de villa aan 't meer Pontchartrain verhuisd. De zomerhitte had allen, die in staat waren de benauwde ongezonde stad te verlaten, daaruit verdreven, om de oevers van het meer en den koelen zeewind te gaan opzoeken.

De villa van St. Clare was een gebouw in den Oost-Indischen trant, door lichte veranda's van bamboes omgeven, en aan alle kanten op tuinen en plantsoenen uitziende. De gewone huiskamer kwam op een tuin uit, vol van de geurige en sierlijke planten en bloemen der keerkringsgewesten, tusschen welke slingerpaden voortliepen tot aan den oever van het meer, welks zilveren waterspiegel, in den zonneschijn rijzende en dalende, een tafereel aanbiedt, dat nooit een uur lang hetzelfde blijft, en met ieder uur schooner schijnt te worden.

De zon ging nu onder met dien vurigen gouden glans, welke den hemel tot eenen onmetelijken stralenglans en het water tot een tweede uitspansel maakt.

Het meer lag in rooskleurige of gouden banen, behalve daar waar witvleugelige scheepjes her- en derwaarts gleden, als zoovele geesten; en kleine gouden starren flikkerden in den gloed en spiegelden zich trillende in het water.

Tom en Eva zaten op een met mos begroeiden boomtak aan het eind van den tuin. Het was Zondagavond, en Eva's bijbel lag open op haren schoot. Zij las: ‘en ik zag een zee van glas gemengd met vuur.’

‘Tom,’ zeide Eva, eensklaps ophoudende en naar het meer wijzende, ‘daar is zij.’

‘Wat is daar, jongejuffrouw Eva?’

‘Ziet gij ze niet, daar?’ vroeg het kind, wijzende naar het glanzige water dat naarmate het op en neer golfde den gloed van het uitspansel weerkaatste, ‘daar is de zee van glas, gemengd met vuur.’

‘Dat is waar, jongejuffrouw Eva,’ zeide Tom; en hij zong:

‘O, had ik nu de vleugels van den morgen,
Ik vloog van hier naar Kanaäns kust,
En blinkende engelen zouden mij geleiden
Naar 't nieuw Jeruzalem.’

‘Waar zoudt gij denken, oom Tom, dat het nieuw Jeruzalem is?’ vroeg Eva.

‘O, h oog boven de wolken, jongejuffrouw Eva.’

‘Dan geloof ik, dat ik het zie,’ zeide Eva. ‘Kijk maar eens in die wolken; zij zien er uit als groote poorten van parelen, en gij kunt nog veel verder zien; het is alles goud. Tom, zing nog eens van die glinsterende geesten.’

[p. 174]

Tom zong nu de woorden van een welbekend methodistenlied:

‘De schaar der geesten zie ik zweven,
Hun kleed is vlekkeloos rein en wit;
Hun is de zaligheid gegeven,
De palm der zege in hun bezit.’

‘Oom Tom, ik heb ze gezien,’ zeide Eva.

Tom twijfelde er volstrekt niet aan:



het verwonderde hem niet 't minst. Indien Eva hem gezegd had, dat zij in den hemel geweest was, dan zou hij zulks voor zeer wel mogelijk gehouden hebben.

‘Die geesten komen soms bij mij in mijn slaap,’ en Eva's oogen werden droomerig, en zij neuriede zacht:

‘Hun is de zaligheid gegeven, De palm der zege in hun bezit.’

‘Oom Tom,’ zeide Eva, ‘daar ga ik ook heen.’

‘Waarheen, jongejuffrouw Eva?’

Het kind stond op, en wees met haar handje naar den hemel. Het gloeiende avondrood gaf aan haar gouden lokken en blozende wangen een bovenaardschen glans, en hare oogen staarden ernstig naar boven.

‘Ik ga daarheen,’ zeide zij, ‘naar de zalige geesten, Tom, ik ga binnen kort.’

Het oude, trouwe hart voelde eens klaps eene stekende pijn. Tom bedacht zich, hoe dikwijls hij er in de laatste zes maanden op gelet had, dat Eva's handjes smaller schenen, en haar kleur nog blankgr, haar adem korter scheen te worden; en dat zij, als zij in den tuin liep en speelde gelijk zij voorheen uren lang kon doen, spoedig moede werd. Hij had juffrouw Ophelia dikwijls van eenen kuch hooren spre-

[p. 175]

ken, dien al hare huismiddeltjes niet konden wegnemen; en zelfs op dit oogenblik gloeiden de wangen en de bandjes van het kind als van koortsachtige hitte; en toch was de gedachte, welke Eva's woorden opwekten, hem nog nooit zoo ingevallen als op dit oogenblik.

Heeft er ooit een kind als Eva geleefd? Wel zeker hebben er zulke geleefd; maar hunne namen staan altijd op grafsteenen, en hun liefelijke glimiachjes, hunne hemelsche oogen, hunne zonderlinge woorden en manieren zijn onder de begraven schatten van verlangende harten. In hoeveel families hoort men de overlevering, dat al de goedheid en innemendheid van de levenden niets zijn in vergelijk met de bijzondere eigenschappen van eene die is heengegaan? Het is alsof de Hemel eene afzonderlijke schaar van engelen had, wier taak het was voor een tijd hier te vertoeven, en het eigenlievend menschelijk hart te lokken en te winnen, om het met zich opwaarts te voeren bij hun vlucht hemelwaarts. Als gij dat hemelsche licht in kinderoogen ziet; als het zieltje zich openbaart in woorden, liefelijker en wijzer dan de gewone woorden van kinderen: hoop dan niet dat kind te behouden, want het draagt het zegel des hemels, en wat het uit de oogen straalt, is het licht der onsterfelijkheid.

Zoo is het met u, lieftallige Eva, vreugde van uw huis. Gij gaat heen, en zij die u het meest liefhebben weten het niet.

Het gesprek tusschen Tom en Eva werd gestoord door een haastig roepen van juffrouw Ophelia.

‘Eva, Eva, wel kind! er valt dauw; gij moet niet langer buiten blijven.’

Eva en Tom gingen haastig naar binnen.

Juffrouw Ophelia was niet jong meer, en was wel ervaren in 't kinderen verzorgen. Zij was uit Nieuw-Engeland, en kende zeer goed de eerste verschijnselen van die stille, verraderlijke kwaal, die zoo velen van de schoonsten en beminnelijksten wegsleept, en vóórdat er één levensdraadje schijnt gebroken te zijn, hen onherroepelijk ten doode wijdt. Zij had den korten, drogen hoest, de dagelijks meer gloeiende wangen wel opgemerkt, en ook de glans der oogen, en de levendige opgewondenheid der koorts was haar niet ontgaan. Zij meende hare ongerustheid aan St. Clare te moeten meedeelen, maar hij beantwoordde hare vrees met wrevel, verschillende van zijne gewone, gbedaardige onverschilligheid.

‘Zeur niet, nicht,’ zeide hij soms, ‘daar houd ik niet van, ziet gij niet, dat het kind sterk groeit? Kinderen, die sterk groeien, worden altijd eenigszins zwak.’

‘Maar die kuch?’

‘Och kom, met dien kuch! dat beteekent niets; zij heeft misschien een weinig kou gevat.’

‘Maar juist met zoo'n kuch zijn Eliza, Jane, en Ellen en Maria Sanders heengegaan.’

‘Nu, laat die vertelsels uit de kinderkamer maar rusten. Gij, dames van ondervinding, wordt zoo wijs, dat een kind niet kan niezen noch hoesten, of gij hebt de wanhoop en den dood voor oogen. Zorg goed voor het kind, houd haar buiten de avondlucht, en laat haar niet al te vermoeid worden door spelen, en dan zal zij wel gezond blijven.’

Zoo sprak St. Clare; maar toch werd hij bezorgd en ongerust. Hij sloeg Eva dag aan dag gade met een zekeren angst zooals men kon opmaken uit zijn gedurig zeggen; ‘dat het kind heel wel was; dat er in dat hoesten niets bijzonders was; dat het eene aandoening in de maag was, zooals kinderen dikwijls hadden.’ Maar hij bleef bij haar, meer dan vroeger, nam haar meer dan vroeger mee uit rijden, bracht nu en dan recepten mee van versterkende middelen: ‘niet,’ zeide hij, ‘dat het kind het noodig had; maar het kon haar geen kwaad doen.’

Om de waarheid te zeggen: wat zijn hart het meest verontrustte, was de dagelijks toenemende rijpheid van de ziel en de gewaarwordingen van het kind. Bij alle aardige bevalligheden van een kind, liet zij zich vaak onbewust woorden ontvallen, waarin zulk eene diepe gedachte lag en eene zonderlinge bovenaardsche wijsheid, dat zij op ingeving geleken. In die oogenblikken voelde St. Clare eene plotselinge trilling; dan sloot hij haar in zijn armen, alsof die omarming haar redden kon; en zijn

[p. 176]

hart scheen dan een woest besluit op te vatten, om haar zóó vast te houden en nooit weer los te laten.

Hart en ziel van het kind schenen geheel op te gaan in werken van goedheid en liefde. Zij was altijd goedhartig van aard geweest; maar er was thans in haar een roerende, vrouwelijke diepdenkendheid, die iedereen opmerkte. Zij hield er nog altijd van om met Topsy en andere kleurlingetjes te spelen; maar zij scheen nu meer een toeschouwstertje te zijn hij de spelen; zij kon een half uur lang zitten lachen over de oude grappen van Topsy, en dan kwam er soms een waas over haar gelaat en oogen, en hare gedachten waren ver weg.

‘Mama,’ zeide zij eens plotseling tot hare moeder, ‘waarom leeren wij onze bedienden niet lezen?’

‘Wat een vraag, kind. Dat doet men nooit.’

‘Waarom doet men dat niet?’ vroeg Eva.

‘Omdat zij niet noodig hebben te lezen. Het helpt hen niet bij 't werken, en zij hebben niets anders te doen dan werken.’

‘Maar zij moesten toch den bijbel kunnen lezen Mama, om Gods wil te verstaan.’

‘O, dat kunnen zij hooren lezen, zooals voor hen voldoende is.’

‘Mij dunkt, mama, de bijbel is voor ieder om zelf te lezen. Dikwijls zouden zij hem willen hooren lezen, als er niemand is om voor hen te lezen.’

‘Eva, ge zijt een vreemd kind,’ zeide hare moeder.

‘Nicht Ophelia heeft Topsy leeren lezen,’ ging Eva voort.

‘Ja, en gij ziet hoeveel goed het haar gedaan heeft: Topsy is 't ondeugendste schepsel dat ik ooit gezien heb.’

‘En de arme- Mammy!’ zeide Eva. ‘Zij houdt zooveel van den bijbel, en zij zou zoo gaarne kunnen lezen! Wat zal zij doen als ik haar niet kan voorlezen?’

Marie antwoordde, terwijl zij eene lade uitpakte: ‘wel natuurlijk, Eva, zult ge mettertijd aan andere dingen moeten denken dan aan de bedienden den bijbel voor te lezen. Niet dat het ongepast is; toen ik nog gezond was, deed ik het ook wel. Maar als gij in gezel schappen moet gaan, en u moet kleeden, dan hebt gij er geen tijd meer voor. Zie hier!’ voegde zij er bij, ‘deze juweelen krijgt gij van mij, als gij in de wereld gaat. Ik heb ze aangehad op mijn eerste bal. Ik verzeker u, Eva, dat ik de aandacht trok.’

Eva nam het juweelenkistje en nam er een diamanten halssnoer uit. Hare groote, diepzinnige oogen staarden er op, maar 't was duidelijk, dat hare gedachten elders waren.

‘Wat kijkt gij ernstig, kind,’ zeide Marie.

‘Is dat veel geld waard, mama?’

‘Zeker! mijn vader heeft ze uit Frankrijk laten komen; het heeft een half vermogen gekost.’

‘Ik wou dat ik ze had,’ zeide Eva, ‘om er mee te doen wat ik wilde.’

‘En wat zoudt gij er dan mee doen?’

‘Ik zou ze verkoopen, en een plaats knopen in de vrije Staten; en al onze bedienden meenemen daar naar toe, en leermeesters in dienst nemen, om hun te leeren lezen en schrijven.’

Eva kon niet voortgaan wegens het luid lachen harer moeder.

‘Dus een kostschool opzetten! Zoudt ge hun ook niet leeren pianospelen en schilderen?’

‘Ik zou hun leeren hun eigen bijbel te lezen, en hun eigen brieven te schrijven, en de brieven te lezen, die hun geschreven worden,’ antwoordde Eva zeer bedaard. ‘Ik weet, mama, dat het hun zeer hard valt, dat zij dit niet kunnen doen. Tom voelt het, en Mammy en vele anderen, en ik houd het voor verkeerd.’

‘Kom, kom, Eva, ge zijt nog maar een kind. Gij weet nog lang niet wat goed is,’ zeide Marie; ‘en bovendien, uw praten bezorgt mij maar hoofdpijn.’

Marie had altijd haar hoofdpijn bij de hand voor een gesprek, dat haar niet erg beviel. Eva ging stil weg; maar van dien tijd af gaf zij Mammy geregeld les in 't lezen.