Geschiedenis van de letterkunde der Nederlanden. Deel 2

[p. 403]

Fransch-schrijvende Dietschers

HET IS MOGELIJK, DAT ER NOG IN DE LATERE Middeleeuwen Vlamingen aan de hoven optraden, die in het Fransch dichtten. Zoo schijnt Mr Jan van Mechelen, die reeds in 1365 aan het hof van Blois, in 1385 aan dat van hertog Albrecht verscheen, bij de bruiloft van Jonkheer Willem met de dochter van den hertog, Margareta, en van 's hertogen zoon Jan met Margareta van Beieren, vooral in het Fransch te hebben gedicht, wat het hem niet ruimer deed hebben. Slechts twee namen verdienen hier bijzonder te worden vermeld. Zij behooren dan ook tot de grootsten uit hun tijd. Georges Chastellain, geboren in het Aalstersche, omstreeks 1404 of in 1415, trad in den dienst van het huis van Bourgondië in 1434, verbleef herhaaldelijk in Frankrijk, werd raadsheer van den hertog in 1457, later in 1473, diens historiograaf, en overleed in 1475. Zijn voornaamste werk is zijn Chronique des choses de ce temps, die loopt van 1419 tot 1475, en die slechts fragmentarisch is bewaard. Michelet heeft hem gevierd als ‘grand et éloquent historien’. Hij schrijft inderdaad groote geschiedenis, in een taal die gaarne het rhythme der Latijnsche periode overneemt en statige, aan het Latijn ontleende woorden gebruikt. Hij streefde naar onpartijdigheid en beoordeelde de gebeurtenissen en personen van het standpunt der objectieve geschiedschrijving. Hij was volgens Olivier de la Marche ‘la perle et l'estoile de tous les historiographes’. Voor zijn moedertaal echter had hij slechts de grootste minachting Philippe de Comines, van Komen, in West-Vlaanderen, geboren ca. 1445 uit het geslacht der Van der Cluyte, was eerst kamerheer van Karel den Stoute, maar trad in 1472 over in dienst van Lodewijk XI van Frankrijk, waarschijnlijk omdat zijn opvattingen meer met die van den koning overeenkwamen, die de geschillen onder vorsten door de diplomatie meer dan, zooals de vurige hertog van Bourgondië, door den oorlog wilde beslechten. Steeds genoot hij het volste vertrouwen van den vorst, doch viel in ongenade bij Charles VIII; na enkele jaren gevangenschap, won hij opnieuw de gunst van den koning en, na weer een tijd lang van het hof verwijderd te zijn, die van Lodewijk XII. Hij overleed waarschijnlijk in 1511 op zijn slot van Argenton. Zijn Mémoires, die de geschiedenis bevatten

[p. 404]

van 1464 tot 1498, zijn wellicht het merkwaardigste geschrift der XV^e eeuw. Zijn opvatting van de geschiedschrijving verschilt geheel van die van Froissart. Hij geeft weinig gebeurtenissen, weinig namen; bij hem geen beschrijving van veldslagen, van landen en volkeren. Hij wil ook geen ridderlijkheid leeren; de tijd der ridderdeugden is voorbij. Zijn taal is slordig, gaarne gemeenzaam; zij geraakt verward in lange volzinnen; doch ook dit was bijzaak. Zijn geschiedenis is op de eerste plaats wijsgeerig; om de drijfveeren der gebeurtenissen, de oorzaken van oorlogen, de kuiperijen der grooten, de redenen van den vrede is het hem te doen. Hij heeft portretten geteekend, van Karel den Stoute, van Lodewijk XI, van Edward van Engeland, die getuigen van de macht van zijn onverbiddelijke psychologische analyse. Hij schrijft ook geen geschiedenis; hij wil staatkunde leeren; en hierin is Lodewijk XI zijn meester en zijn voorbeeld. Hij geeft lessen van hooge politieke wijsheid en houdt theorieën voor, b.v. over het Europeesche evenwicht, over de volksvertegenwoordiging, die nog geheel van onzen tijd schijnen te zijn. Ook zijn ervaring had hem reeds geleerd, dat de oorlog tot niets leidt; dat alle geschillen door overeenkomst kunnen worden opgelost. Hij gelooft in de kracht en de noodzakelijkheid der diplomatie; maar ten slotte ook in de leiding der goddelijke Voorzienigheid, die daar ingrijpt waar de menschelijke berekeningen te kort schieten. Hij is een van de diepste en oorspronkelijkste, zelfs stoutste denkers en schrijvers van zijn tijd.

Ook Philippe Wielant stelde zijn Recueil des antiquités de Flandre in het Fransch. Zijn werk is een eeuw lang de voornaamste bron voor de Vlaamsche geschiedschrijving gebleven.

Andere Fransch-schrijvende Vlamingen van eenige beteekenis zijn onbekend. De cultuurdragers van de Dietsche Nederlanden schreven in de moedertaal of in het internationaal Latijn: dit is, ook hier, nogmaals het zeer belangrijk besluit.

Aanteekeningen

FRANSCH-SCHRIJVENDEN. - Jan van Mechelen: L. WILLEMS, in Biogr. Nat. KERVYN DE LETTENHOVE, Etude sur les historiens du XV^e siècle, in Bull. Acad. de Belgique, 2^e s.t. VII, 256 vlg. - Chastellain: KERVYN DE LETTENHOVE, 8 dln., Brussel, 1863-1866; Biogr. nat.; Ph. de Comines: uitg. B. DE MANDROT, 2 dln. 1901-1903. Wielant: z. WARNKÖNIG, Hist. de Flandre, Introduction. Verder de algemeene werken bij dit hoofdstuk in het eerste deel dezer geschiedenis.