|
| |
| |
| |
Hoe de Marquis Spinola met sijn Heyr-leger gecomen is in de Uorstendoemen Gulich / Cleve / Bergh / innemende VVESEL, ende veel andere Steden. Midtsgaders watter tusschen beyder sijdts Leghers ghepasseert is inde maenden September, October, November, Anno 1614.
[1614.] ISser yemandt in alle dese Landen die ex Astris, ofte uyt den loop des Hemels toe-comende dinghen weet te voor-segghen / soo meyne ick dat het mijnen goeden vriendt Doctor Nicolaus Mulerius is.
Hier te verhalē hoe wel dat hy de waerheyt getroffen heeft de naest-voorgaende jaren/dat ware te lanc ende buyten propoost. Van de Krijghen deses jaers heeft hy aldus gheprognosticeert: Mars gaet te wercke, hy briescht ende beert luyde, hy craeckt soo verveerlijck, datmen hem uyt Indien in Spanien hooren can, sommighe sullen oock banghe wesen voor onse Nederlandtsche Treves: Sy soude alreets vergaen, ten ware sake, datmen een olye-verwe daer op gheleyt hadde, in Roos-olye ende Lelie-olye ghemenght. Ende daer nae schrijft hy aldus: Ick en hebbe gheen goet behaghen, dat Sol ende Saturnus nu t'samen in het moort-gat knicke-bollen: Sy en brouwen niet goets. Ist sake dat Plinius altijdt met de waerheyt calt, soo en is dit oock geen leughen, daer hy schrijft, datter een volck in Indije soude zijn, daer de Vrou-lieden hare Kinderen halen in haer vijfste jaer, ende sy sterven voorts van ouderdom in haer achtste jaer. Misschien dat onse Vrou-Treves uyt dat gheslachte is. VVy moghen Godt bidden dat hy haer stercken wil, ende een lanck leven gunnen in goede ghesontheyt: Ende haer twee Peet-ooms oock bewaren. Wat dese parabolen beduyden/verstaen alle verstandighe wel. Ick sal nu in het corte gaen verhalen watter in den nae-somer deses jaers ghepasseert is / daer uyt een yeder lichtclijck sal connen mercken / dat onse Treves desen Somer aen eenen sijdenen draet ghehanghen hebben / ende noch zijn hanghende / die al voor lanck in stucken soude zijn / ten ware dat de beyde Velt-Overste (teghen de natuyre van Martis Kinderen) [1614.] so scrupuleus waren geweest om den maechdom van Ioffrou Treves ongheschendt te bewaren. Al goet tijdt in den voor-somer heeftmen wel gheweten/ datter veel volcx in het Oosten-rijcksche Neder-lant/ ende in de benabuyrde Landen wierdt aengenomen/ van die Heeren/ die men wel weet dat de Gheunieerde Neder-landtsche Provincien niet
gunstich en zijn. De Edele Hooch-Mog. Heeren Staten en sliepen oock niet als sy sulcks hoorden / insonderheyt so heeft Prins Mauritius van Nassau een ooghe in't seyl gehadt/ ende heeft sich (tot voor-deel der Vorsten Brandenburch ende Nieuburch) by tijdts versekert van het stercke Casteel Gulich / wel wetende dat de oude wel ghesproken hebben / Praestat praevenire quàm praeveniri. Welcke voorsichticheyt de Coninghen van Vranckerijck ende Groot-Britannien gheapprobeert ende gelaudeert hebben. De Hertoghe van Nieuburch dese tijdinghe crijghende / is daer over seer verstoort gheworden/ ende hy heeft sich stracx meester ghemaeckt van Dusseldorp, sterck garnisoen daer in legghende/ ende de Stadt met nieuwe bolle-wercken versterckende: Ende hy heeft de Brandenburchsche Raden/ ende andere Officieren / die des maels te Dusseldorp waren/ in arrest ende versekeringhe ghehouden.
Den 10. Iunij isser binnen VVesel een by-een-comste ghehouden over dit gheresene misverstant / alwaer nevens de Brandenburchsche ende Nieuburchsche Ghesanten / oock verschenen zijn des Ceur-Vorstes van Cuelen, ende der Ed. Hooch-Mog. Heeren Staten der Gheunieerder Provincien Ghedeputeerde: Maer sy zijn onvruchtbaerlijck gescheyden. De Phals-
| |
| |
Grave Nieuburch heeft al goet tijdt tot sijn voordeel assistentie ghesocht ende ghevonden / by sijnen Swagher den Ceur Vorst van Cuelen, by den Arch-Hertoge Albertum, ende andere Paepsche Vorsten / hem nu wel gheneycht zijnde / overmidts hy op den xv. Mey de Lutersche Religie af-ghesworen/ende de Paepsche aen-ghenome hadde / tot groot hert-seer sijnes vromen ouden Vaders / ende tot groote bedroeffenisse van veel vrome Lutersche. Ettelijcke weken hier nae heeft de Marquis Spinola een groot Legher (daer van nochtans den roep grooter was/als de daedt) by een vergadert / bestaende eens-deels uyt des Arch-Hertoghen Alberti ordinaris Crijchs-volck / ander-deels uyt nieu-aen-ghenomen volck. Prins Mauritius vermoedende dat het op Gulich gelden soude / soo heeft hy de Stadt ende 't Casteel wel laten fortificeren/ ende hy heefter in Augusto door sijnen Broeder Graef Hendrick xxxviii. Vaendelen Soldaten te voet / van allerley Natien/ ende een Vane Ruyteren/daer Thomas Viller Ritmeester van is /laten in brenghen/ ende daer toe allerley amunitie ter oorloghe / met eenich Gheschut. Prins Hendrick heeft (op desen tocht zijnde) des Arch-Hertoghen bodem gantschelijck verschoont / liever een groot stuck weechs omme treckende/dan op des self den bodem te comen/ om gheen clachten te veroorsaken. In Augusto is de Marquis
Spinola in sijn Legher by Mastricht ghecomen/ met den Vorst van Nieuburch. Den roep ginck / datmen met dit Legher / van weghen ende uyt last des Keysers/ Aken tot ghehoorsaemheyt bringen ende dwinghen / ende Mulheim raseren soude / jae datmen onder des Keysers ghebiedt soude brenghen Niemeghen, Deventer, Campen, Zwolle, Groeninghen, ende alles wat eertijts onder het Rijcke ghehoort hadde. De Nieuburgher heeft met het weynighe volck dat hy hadde/ verscheydene Steden hier ende daer / doch in sonderheyt in het Vorstendom Berghe / in-ghenomen / ende met Crijchs-volck besett /teghen danck ende wille der Burgheren / dewijle sy den beyden Vorsten beeedicht zijnde / hare Steden liever tot beyder voordeel / dan tot eenen / wouden behouden hebben / doch teghen ghewelt niet vermoghende / hebben sy des Nieuborghers Crijchs-volck moeten in-nemen. De Marquis Spinola in sijn Legher ghecomen zijnde/heeft te Rijn-Berck een stercke ende breede Scheeps-brugghe over den Rijn maken laten. Hier uyt ghisten wel eenige/ ja hielden voor seker/dat hy gesinnet was herwaerts aen te comen: Maer andere meynden/dat dit alleen dienende was als cen Stratagema, om te amuseren de ghene die hy wel wist dat op syn aen-slaghen acht gaven. Ymmers heeft de Marquis Spinola op den naeme des Keysers de treffelijcke Rijck-stadt Aken, sonder slach of stoot den 22. Augusti in-ghenomen/nae dat hy sich alleen met een deel synes Leghers daer voor verthoont hadde: De Burghers van weghen de Religie oneenich zijnde/ende niet eene linije treckende/ende de Heere van Pudlits (die met ontrent CCCC. Brandenburchsche Soldaten daer binnen was) niet machtich ghenoech zijnde/die groote Stadt te verdedighen teghen het ghewelt van Spinola, zijnde de selfde gantsch onsterck/ende niet versien om een
belegheringhe uyt te staen.
Daer zijn twaelf hondert van des Marquis Spinolaes soldaten binnen ghecomen/die haer eenen tijdlanck moet-willich ghenoech hebben aenghestelt/ nae haren ouden stijl. De Borghers die met de soldaten meynden uyt te trecken/zijn met harde slagen te rugghe ghedreven/ ende teghen haren danck daer binnen ghehouden. Doch de Borghermeester Calckbrenner, die syn uyterste devoyr ghedaen hadde om de Stadt teghen te houden/ isser by nachte uyt-gheraeckt/ende binnen Gulich ghecomen / tot synen grooten gelucke.
Straex is dē Magistraet/ die over jaer en dach van de Ambassadeurs des Conincx van Vranckerijck/en̄
| |
| |
des Keur-vorstes van Heydelberch in-ghestelt was/ af-ghedanckt / ende de uyt-gewekene van den ouden Raedt zijn wederom in-ghecomen/ ende in het Ampt des Magistraets geset. Stracx is oock den Gereformeerden en̄ den Lutheranen verboden exercitie haerder Religie/ende daer is een forme van Inquisitie ingevoert. Hoe dit op den aen-staenden Rijcx-dach van Chur ende Vorsten sal ghenomen ende verstaen worden/daer sullen de Coninc van Vranckerijc/de Phals-Grave Cuer-Vorst/ ende andere Vorsten des Rijcx/ wel op letten/hare eere ende reputatie isser grootelicx aen gheleghen / de welcke sy niet geern en sullen quetsen laten: Immers en behoorden sy het niet te lijden datmen die soude turberen ende overvallen/die haere ordre volghen / ende die sy in hare bescherminghe hebben aen-ghenomen.
Spinola ende Nieuburch hebben noch verscheydene Steden in de Vorstendoemen Gulich/Cleef/Berghe/in-genomen/en̄ met haer Crijchs-volc beset: Als voor eerst Duyren, daer de Burgers haer de sleutelen in het ghemoedt brachten / dewijle sy in des Keysers naeme quamen. Daer na hebben sy Berchem, Caster, s'Grevenbroeck, Orsau, ende Duysborch in-genomen/ ende met Krijchs-volck beset. Mulhem hebben sy doen demanteleren / af-werpende (met hulpe van de omligghende Boeren/die daer toe op-gheboden waren) de wallen ende vesten/ die daer aen ghemaeckt waren / beghinnende dit schoone werck den eersten Septembris st. n. Hadde het ghegaen nae den wensch ende wille harer quade Nae-buyren/men soude de gheheele Stadt geruineert/ende het onderste boven gheworpen hebben. Tis corts hiernae meer-maels ghebeurt/ dat eenighe bittere Papauwen van Keulen comende/gegaen zijn in de Kercke daer de Gereformeerdē plechten te vergaderen/ ende sy hebben/ tot een hoon en̄ spot der selfder/haer ghevoegh daer in ghedaen.
Waer de Marquis Spinola met syn Leger quam / het was al Veni, Vidi, Vici. Het vermoedē was/dat hy na dese exploicten met syn Legher hooger op treckē soude/om des Keysers Acht in acht te brenghen/ ende de selfde over Francfort am Main te executeren: Maer hy heeft het hooft nae beneden ghewendt/ende hy is nae Rijn-Berck aen getrocken/ al-waer hy eenich Krijchs-volck gevonden heeft/dwelc hy daer bescheyden hadde/ comende uyt Linghen ende Oldenzeel / ende hy is van daer met syn geheel Legher op Wesel ghecomen/ door wat occasie/ofte door wiens raedt/in-gheven of schrijven dat dit gheschiet sy/ als oock wat intelligentie dat hy ende de Vorst van Nieuburch binnen Wesel moghen gehadt hebben/dat en weet ick noch niet/ het sal te syner tijdt wel openbaer worden/De Sonne sal noch wel blooten t'ghene dat nu onder de snee verborghen leyt.
So is dan Spinola den sevendē Septembris stilo novo voor Wesel ghecomen/blijvende bloodt in het velt ligghen/ sonder eenighe veschansinghe ofte begravinge/ want Prins Maurits was des maels noch in Hollandt. Als Spinola op Wesel aen-quam / soo hebben haer de Burghers/ die schoon en wel ghewapent waren/ tot teghen-weere bereyt/ jae de Vrouwen selfs hebbē hare Mannen tot cloeckmoedicheydt vermaent/ ende sy hebben het geschut uyt het amunitie-huys helpē trecken/ende slepen ter plaetsen daer het staen soude. De Burghers/ soo haest als de vyandt voor hare Stadt ghecomen was/hebben eenen uyt-val ghedaen/ haere vyanden onversiens in het Legher overvallende/ende vele der selfder doot-slaende / alsoo sy niet en vermoeden dat die Burghers soo moedich zijn souden / dat sy offensive souden gaen/ ofte haren vyandē in het Leger vallen souden. Hadde dese couragie noch drie daghen gheduert Wesel waer behouden ghebleven/ want syn Princ. Excel. was op den aentocht met een staetelick Legher/ om haer te bewaren voor de ellende die voor hare poorten lach/by sich hebbende ontrent thien duy- | |
| |
sent man te voet/ende vijf en twintich hondert Ruyteren/alle-gaer so fraey ghemonteert/ ende soo wel in ordre/dat het eenen lust was de selfde aen te sien. Met syn Excellentie zijn te velde getrocken Graef VVillem van Nassau, Gouverneur van Friesland / Graef Hendrick Fredrick, Overste van de Ruyterije/ Graef Ernst van Nassau, Veld-Marschalck / de Heere van Kessel, Generael van't Gheschut / Adolph van Meetkercke, Wacht-meester Generael vant gantsche Leger/mitsgaders andere Heerē ende Overste van alle Natien.
Al dit schoone volck heeft syn Excel. in het Veld gebracht/ sonder datmen eenighe nieuwe lichtinge van Krijchs-volck gedaen heeft. Het is alleen der Landen ordinaris Krijchs-volck. Hier heeft gebleken/hoe wel/ende hoe wijsselick dat de Heeren Staten doen/dat sy jaer uyt jaer in soo veel Krijchs-volcx in dienste ende in gagie houden/dat sy alle uyre/wanneer het de noot voordert/ connen veerdich zijn om een Leger te velde te brengen/ ende even wel hare Frontieren na behooren beset te laten. Syn Excel. is met syn Legher in aller ijlveerdicheyt op-ghetrocken nae Wesel/hoorende dat de Marquis Spinola daer voor gecomē was/maer een weynichsken te laet is veel te laet. Eer hy tot voor de Stadt conde comē/so heeft de Magistraet (ofte ymmers eenighe der selfder) de Burghers vermaendt ende ghebeden/ dat sy den Spaenschen gheen voorder teghen-weere doen en souden / dat het beter ware met Spinola te appoincteren/ende hem de stadt over te leveren/ op de beste conditien diemē soude connen bedinghen/alsoo doch hare Stadt swack was/en̄ sy van weghen de Staten van Neder-land geen ontset te verwachten en hadden/ ja dat harent halvē niet een Peert en soude ghesadelt worden/ etc. De Burghers dit hoorende ende geloovende/hebben verstaen tot verdrach/ ende sy hebben dese schoone/ treffelicke/en̄ rijcke Stadt (daer ontrent ses duysent Burghers in waren/ende wel tachtentich stucken grof geschuts/ met ghenoechsame amunitie) over-ghelevert in handen van Spinola/ op den derden dach na dat hy daer vooren ghecomen was/ ende na dat hy 34. of 36. schoten op een buyten-poorte van een Voor-stadt gedaen hadde. Beloovende haer niet hooger te sullen beswarē/dan met duysent man te voet/die sy noch cost noch gagie geven en souden/ haer oock beloovende te sullen laten behouden hare Religie / ende hare Privilegien/ ende dat hy hare Stadt wederom in vrydom stellen soude/so haest als de Staten Gulich verlaten souden: Hy
beloofde haer oock / dat het midler-wijle ende tot aller tijt eenen yederen soude vry staen te reysen/ ofte met der woone te vertrecken/waer het hem lusten en̄ believen soude. Het heeft menich Man grootelicx verwondert dat dese stadt niet langer als tot op den derden dach teghen gehouden en heeft/als oock dat sy dit onghemack niet by-tijdts voor-ghecomen en heeft/dwelck lichtelick hadde connen gheschieden wanneer sy by tijts Garnisoen hadden inghenomen/ het ware dan van des Vorsten van Brandenborchs volc (dwelc sich tot voor de eene Poorte vervoecht heeft/terwijlen dat Spinola aen d'ander syde lach) ofte van der Staten Krijchs-volck/ dwelck haer tijdts ghenoech ghepresenteert was/ende sonder slach of stoot daer hadde connen binnen comen / oock sonder eenighe belastinge der Burgheren. Ende al en warender maer een hondert ofte twee van der Staten soldaten binnen gheweest/de Marquis Spinola en soudese niet beleghert hebben/ om gheen hostiliteyt den Staten te betoonen tot verbrekinghe van den Trefves, Maer doe dit dien van Wesel wiert aen-ghepresenteert/ so en wouden sy het niet aen-nemen/doe was het / Dit siet verre/ Wy zijn Neutrael/wy willen neutrael blijven/ wy hopen Spinola en sal ons niet aen tasten/etc. Sy hadden oock eenighe uyt het midden van haer ghedeputeert / ende aen den Marquis gesonden /doe hy noch te Rijn-berc was/om hem met redenen te beweghen haer onghe-
| |
[pagina 855-856]
[p. 855-856] | |
 
Tabula, quarepraesentantur oppida atqƷ loca, per Marchionem Spinulam, nomine Caesareae Majestatis, obsessa et occupata in Ducatibus Juliaceno, Clivensi et anno Christi 1614. Necnon expeditionis bellicę, ad conatibus ejus resistendum ab Illsmo et Exc.mo Principe Mauritio Nassovio, nomine Perillustrium PraepotentiumqƷ D.D. Ordinum Foederatorum, susceptae.
| |
| |
molesteert te laten/maer te vergheefs/oock en waren het de Af-ghesante onder haer niet eens/dwelck Spinola vernemende/ so is hy met dese Oratoren op Wesel aen ghecomen/ende heeft het (so alreets gheseyt is) op den derden dach nae syn aencomste/onder syn ghebiedt ghecreghen. De wonde is versch om hier te verhalen verscheydene dingen/ die in deser sake zijn voorghevallen/den tijt sal oock noch veel openbaren. Sijn Excel. te laete ghecomen zijnde om Wesel te bewaren/heeft stracx Emmerick ingenomen/ende met sterc garnisoen beset/laetende daer binnen voor Gouverneur Antoine van VVtenhove Colonel/en̄ Gouverneur van Doesburch. Oock heeft syn Excellentie door hulpe van twee ofte drie goet-willighe ende cloeck gehertte mannen Rees in gecregen/daer hy even te passe quam/want de Spaensche waren met Punten/daer sy haer volck in hadden om binnen Rees te brengen/tot dichte voor de stadt ghecomen/ maer uyt de stadt is op haer met grof gheschut eenen scheut ofte twee gedaen/daer mede zijn sy te rugge geweken / ende Prins Mauritz heefter syn volck binnen ghebracht. Maer Spinola is Prins Maurits te gaeu geweest in het innemen van Santen. De Marquis Spinola heeft tot Gouverneur binnen Wesel ghestelt Don Iuan de Gonsalves, Raets-heer in des Conincx van Hispanien hooghen Krijchs-raet/ ende Gouverneur van Rijn-berck. Dese duysent soldaten die Spinola binnen Wesel gebracht heeft / waren al Spaengiaerden /die de Burghers eenen tijdtlanck den cost hebben moeten gheven/maer sy zijn nae ettelijcke weecken daer van vry gheweest / midts opbrenghende alle weken veerthien hondert daelders/en̄ de soldaten in hare huysen verstreckende sout en suyr/ vier en licht/bewasschen ende bewringhen/ en̄ watter sus onder het spaensche woort Servitio verstaē wort. Het grof gheschut ende amunitie den Vorst van
Brandenburch toe-behoorende / heeft hem Spinola op syn versoeck/den Rijn-stroom af uyt Wesel op Rees ghesonden / ettelicke daghen nae het opgheven der stadt.
In het midden van September heeft Prins Maurits de Ridder Lambert Charles, Gouverneur van Niemeghen, met dry Velt-stucken/ ende eenighe Vaendelen Voetvolcx ghesonden/om Goch, Cranenburch, ende Gennep in te nemen / ende met Brandenburchs Garnisoen te besetten: dwelck de boven-ghenoemde Ridder seer behendelick ende wel op het spoedichste verricht heeft.
Eenighe daghen nae dat syn Princelicke Excel. met syn Legher sich by Rees ghecampeert hadde/ heeft de Marquis Spinola een ghespreck versocht te Bislick, Sijn Excel. Prins Maurits heeft op den bestemden dach derwaerts gesonden den Heere van Marquette, Overste Luytenant van der Staten Ruyterije, gheconvoyeert met syn eyghen Compagnie/ende met de Compagnie van Mons de Brochum, die in goede ordre met geladē roers te Bislick comende/ eenen ouden Spaenschen Don aldaer ghevonden hebben / met Graef Hendrick vanden Berge, geconvoyeert met een stercke Compagnie Ruyteren/ by haer hebbende haer syd-gheweer en̄ roers/ maer niet geladen/om te betoonen dat sy niet gesinnet en waren eenige hostiliteyt te bewijsen. Mons de Marquette met den Spaenschen Don in gespreck gecomen zijnde/so heeft dien/ uyt last van Spinola voorgeslagen eenen Trefves van ses maenden/ om te sien ofmē middelen soude vinden om den aen-ghevanghenen Krijch te accommoderen. Daer op de Heere van Marquette antwoorde/wel te wetē/ dat syn Excel. Prince Maurits daer toe geensins en soude willen verstaen/ maer sloech voor/ op het behach vã syn Excel. Prince Maurits/eenen Trefves of stille-stant van wapenen/ dē tijt van ses weken/ daer den Spaenschē Don niet na luysteren en woude/seggende: Dat sulcke groot wichtige saken in so corter tijt niet en conden afgehandelt werden: Ende alsoo is dese byeencomste onvruchtbaer afgegaen. Daer was een costelicke Maeltijdt bereydt/
| |
| |
tot de welcke de Spaensche Ghesanter Mons de Marquette genoodicht heeft/en̄ hy isser ghegaen/Het wasser al seer magnifijck ende overvloedich / twaelf partrisen in een schotel/ende sus alles na advenant. Nae ghedaener maeltijdt zijn de beyde Gesanten vertrocken/elck nae syn Quartier.
De Spaensche Gouverneur Gonsales heeft binnen Wesel goede ordre gehouden/ also dat de soldaten den Burgheren gheenen sonderlinghen over-last gedaen en hebben/jae selfs niet in de oeffeninge der Ghereformeerde Religie/latende de selfde alle hare Kercken inhouden / alleene eene in-nemende tot oeffeninghe der Paepscher Religie. Het is wel alsoo/dat stracx int eerste doe de Spaengiaerden binnen Wesel gecomen waren/ harer eenige onder den Gods-dienst in der Kercken gecomen zijn/ende hebben met roepen/fluyten/en̄ andere ongestuymicheyt de predicatie voor dat-mael verstoort/Maer daer is sulcke ordre op gestelt/datter spaensche schilt-wachten voor de Kerck-deuren staen/ gheduyrende de Predicatien en̄ Gods-dienst der Gereformeerde/ de welcke den soldaten/die inde Kercke gaen willen / den toe-ganck verbieden/ om alsoo alle insolentie en̄ ongeregeltheyt voor te comen. Dit selfde weder-vaert oock den Paepschen binnen Emmerick, van der Staten volck.
Corts nae het over-gaen van Wesel zijn nae der Staten Legher gereyst/Mons de Reffuge, extraordinaris / ende du Maurier, Ordinaris Ambassadeur van Vranckerijc/Sir Henry VVotton, Extraordinaris Ambassadeur des Conincx van Groot Britannien/ Iohan Aelbert Grave vã Solms, Groot-hof-meester des Phals-Gravē Cuer-Vorst / ende B. Buwinckhausen van VValmerod, Raets-heere des Hertoges van Wittenberch/ Ghesanten des Cuer-Vorstes/ Princen/ende Geconfedereerde Stenden in het Rijc. Van weghen de Geunieerde Nederlantsche Provintien D. Dirck Bas, Burgermeester van Amsterdam/ Albertus Ioachimi, Burgermeester vã Middelburch in Zeelant/Marcus Lijclama van Nieholt uyt Friesland / uyt de Generale Staten: Ende Iohan van Gog V.I.D. Burghermeester te Zutphen/ VV. Borre van Amerongen van Wtrecht/ en̄ S. van Harsolte, Burgermeester te Zwolle/uyt het Collegie der Raden van Staete / ende Iohan Dickensont, Agent des Conincx van Groot Britannien by de possederende Vorsten. Dese alle-gaer waren Ambassadeurs ende Ghedeputeerde der Coninghen Princen/ en̄ Potentaten / die te vooren de Vorsten van Brandenburch ende Nieuburch ghestelt hadden in de provitionele besittinghe der Vorstendoemen Gulich/Cleve/Berch/ende sy waren nu ghesonden om desen aenghevangenen Crijch te ondervatten/ ende de Vorsten Brandenburch ende Nieuburch met malcanderen te verghelijcken: Sy hebben hare sit-plaetse ghenomen binnen de stadt van Santen, daer de Marquis Spinola syn garnisoen uyt gelicht heeft/ mits Prins Maurits syn volck oock uyt Calcar nemende. Nae langhe ende veel disputen/ oock over ende weder over schickingen ende besendinghen/soo zijnder sekere Articulen op het Pampier ghebracht / die soo billich ende
onpartydich zijn/dat yeder redelijck man die de selfde leest/sal moeten bekennen/datse soo ingestelt zijn/dat geen Vredelievende Heeren de selfde en sullen weygheren aen te nemen ende te onderschrijven. Maer even wel hebben de Spaensche nu dese/dan gene swaricheyt voor ghewent/crackelende op eenige minuten/ meer om tijt te winnen (nae aller verstandigher oordeel) dan dat die swaricheden die sy in brachten / wat besonders te beduyden hadden. Midlerwijle soo en is de Marquis Spinola niet stille geweest/ maer hy heeft syn Legher tusschen de Lippe ende de Stadt met retrenchementen aen de veldt-syde begraven / niet durvende sich in openen velde so nae by synes vyands Legher betrouwen/dwelck Prins Maurits ghedaen heeft/latende syn Legher onbegraven in het Velt liggen. Ooc heeft
| |
| |
de Marquis Spinola geduyrende de onderhandelinge binnen Santen/ de stadt Wesel aen verscheydene oorden vast beschanst ende bebollewerckt/ een geweldich Fort op den Weert leggende/daer mede genoechsaem te kennen ghevende/ dat hy niet gesinnet en was dese stadt/de Croone syner Conquesten/ te verlaten/daer de Spaensche so vele jaren op gheloert hebben/om aldaer Sedem Belli te maken / en̄ over welckes veroveringhe soo groote tryumphe bedreven was in Hispanien/Italien/en̄ andere Paepsche Landen/haer verblijdende dat die Kettersche Stadt/het tweedde Geneven, vermeestert/ ende onder het Spaensche jock ghebracht was.
Gheduyrende dese onderhandelinghe te Santen/so bleven beyde de Leghers lange stille liggen / geen van beyde eenighe Steden nochte Fortressen in-nemende/ oock malcanderen gants geen hostiliteyt betoonende/ alsoo datmen niet ghehoort noch vernomen en heeft (dwelck trouwens wel vreemt is) dat oyt Ruyter of Soldaet d'een den anderen met woorden of wapenen heeft gequetst ofte beschadicht/ daer doch beyder sijds Ruyteren op fouragie rijdende/ dick wils in eene eńde de selfde huysen ghecomen zijn / ende hebben wel met malcanderen het Coorn afghedorscht ende gevlegelt.
Doch in Octobri heeft syn Princelicke Excellentie den Ridder ende Ritmeester Guliaume de Rijt ghenoemt Brochum, met syn eygen Compagnie/ende de Compagnien van Aelva, ende van Ootmarsum ghesonden nae het Land van der Marck, om de steden deser Graefschap met eenich volck te besetten: Tot welcken eynde zijn Excel. desen Ruyteren hadde by-ghevoecht als Commissarisen ende Oratores den Raets-heer Steenges, gheheymen Raedt des Vorstes van Brandenburch/ ende Ioncker Herman Frenck, die tsamen met groote behendicheyt haren last verrichtende/soo veel hebben te weghe gebracht/ dat sy de Compagnie van Aelva binnen den Ham, ende eenige Ruyteren op het stercke Casteel ende Vorstelick huyster Marck ghecreghen hebben. De andere Stedē der Graefschap Marck en hebben gheen volck willen in-nemen/ten ware communi consensu omnium, ende hebben in der ijl eenen Lants-dach tot dien eynde verschreven/daer allerley disputen zijn ghevallen/doch hebben meest geresolveert neutrael te willen blijven/en̄ gheen garnisoen te willen in-nemen. Hier op is stracx ghevolcht Prins Hendrick Fredrick van Nassau, met xxv. vanen Ruyteren / ende ontrent vier hondert voetknechten/onder het beleyt van Hopman Geldre, oock by sich hebbende twee oft drye Veltstucxkens. Ende heeft meer met dreyghen dan met gewelt te doen/ in ghecreghen Halteren, Lunen, Vnna, Caemen, den Ham, ende andere plaetsen. Het Garnisoen van Gulich heeft oock eenige van de naest-gelegene Stedekens ingenomen ende beset. Corts hier nae is oock G. Hendrick vanden Berghe met eenich volck ende gheschut uyt het Spaensche Leger gesonden/ na de Vorstendoemen Gulich ende Berch/ ende heeft daer oock eenighe Stedekens
inghenomen / ende met Spaens Garnisoen beset. Dit is wel het voornaemste datter met de wapenen dese naeste drye maenden is uytghericht. Nu sal ick wederom keerē tot de Vrede-handelinghe.
De Heeren Ambassadeurs ende Ghecommitteerde der Heeren Staten/ hebben den beyden geinteresseerden Vorsten de gheconcipieerde Articulen toe-gesonden/ende begeert/dat sy de selfde souden onder-teeckenen/dwelc sy (doch niet sonder veel voor-gaende swaricheyt) ghedaen hebben/Brandenburch uyt den name ende belastinge van synen Heer Vader den Keur-Vorst/ende syn Vrou Moeder de Keur-Vorstinne/de Nienburgher voor sich selfs / ghelijck sy oock onderteeckent zijn van alle de boven-ghenoemde Ambassadeurs ende Gecommitteerde der Heeren Staten/als onder-handelaers/ Maer de Marquis Spinola heeft sulckes te doene gheweyghert / ten ware dat Prins Mau- | |
| |
rits by Acte woude beloven niet wederom in die Landen te comen/dwelck een onbillijcke petitie zijnde/ soo en heeft syn Excellentie sulckes niet willen beloven/ en̄ of hy het schoon hadde willen doen / soo en souden het de Heeren Ambassadeurs niet toe-ghestaen hebben/ wel wetende dat hy den Man is / den welcken haere Meesters moeten ghebruycken / om dese ende andere Landen met de wapenen in vrede te brenghen/als redenen ende woorden by d'een of d'ander gheen plaetse vinden en connen. Immers is noch eyndelick/desen handel soo wijt ghedisputeert ende ghebracht/dat sich Spinola, Nieuburch, en̄ andere Onder-handelaers aen de Spaensche syde/ so wijt hebben in-ghelaten met de Ambassadeurs / ende de Staten/binnen Santen vergadert/ dat elck een meynde dat het al ghedaen was/ en dat Spinola dē viii. Decembris stylo novo syn krijchsvolck uyt Wesel / ende Prince Maurits het syne uyt Gulich souden doen vertrecken/ (de beyde Vorstē vijfhondert nieu-aen-ghenomene soldaten hebbende/ende op dē Middel-wech veerdich liggende/ om d'een helft binnen Gulich/ ende d'ander helft binnen Dusseldorp te trecken) En̄ dat op den xxiii. December stylo novo des morgens voor acht
uren/beyder sijds krijchsvolck alle de Steden ende vasticheden der Landen ruymen soude: Maer buyten aller verwachtinghe ende vermoedinge/so is desen heelen handel gestutt/de Spaensche niet willende het gheconcipieerde / en̄ van de beyde gheinteresserde Vorsten gheteeckende Verdrach aennemen. Want als de Secretarisen der beyder Coninghen de laetste Acte aen het Logement van den Marquis Spinola brochten/ om die te laten onderteeckenen/So heeft hy haer wel een ure lanc laten wachten eermense audientie ghegheven heeft: Alsdoen is Spinola tot haer uyt ghecomen/ uyt het ghemack daer hy met de Krijchs-Overste vergadert was/ende heeft na weynich woorden die hy met de Secretarisen gesproken hadde/ende sonder de Acte die sy brochten te lesen/ ineen haestich ghemoet geseyt: a Brusselles, a Brusselles, de afghesondene Secretarisen/sonder ander bescheyt/ daer mede af-wijsende. Dit is gheschiet op den xxii. Novembris stilo veteri, Des anderen daechs heeft syn Excellentie ordre ghegheven op het scheyden des Legers/recht wel by tijts/want tusschen den xxii. ende xxiii. is den Rijn wel vijf voeten opgheloopen / ende dat heeft noch vier ofte vijf daghen lanck ghecontinueert/ alsoo dat eer al het volck t'schepe conde geraken/so was het meeste deel des veldts/daer der Staten Leger gelegen hadde/ met water beloopen/dwelc die selfde weke soo ghewassen is / dat het sommigher weghen een spiesse diepe boven het Landt ghegaen heeft. Sijn Excellentie met de Ambassadeurs en̄ Gecommitteerde der Provintien / hebben veel Geschuts ende andere Krijchs-ghereetschap binnen Rees laten brenghen/daer sy selfs waren/ende nae dat sy op alles goede ordre geset hadden/soo zijn sy van daer vertrocken op Niemeghen/ ende soo voorts den stroom af op Hollandt/laetende sterck garnisoen binnen Rees ende Emmerick. De Ambassadeurs hebben
haer ghethoont niet weynich t'onvreden te zijn/om dat de Spaensche met haren loosen handel / haer soo langhe te vergeefs hadden op-ghehouden. De Marquis Spinola heeft oock syn Legher doen scheyden/dat foererende in de naeste Steden der dry Vorstendoemen met haren aencleve/ ende hy selfs nae Brussel reysende/ heeft Don Loys de Velasco binnen Wesel ghelaten / die daer binnen is gecomen met syn Vaene Ruyteren / ende corts hier nae is ooc des Ritmeyster Boedbergens Compagnie Ruyteren daer binnen ghecomen / als oock verscheydene Compagnien te voet/so dat het Garnisoen binnē Wesel ghenoechsaem verdobbelt is.
Ten is noch in het vat niet daer het in suyren sal.
propItIVs nobIs Da paCeM IehoVa.
|
|
Auteursrechtvrij
