|
| |
| |
| |
Hiernaer volghen de onderhandelinghen tusschen beyde Princen van Branden-burch ende Nieu-burch/door tusschenspreken vande E. Heeren Ambassadeurs/ ende Ghedeputeerde aen wedersyden voorghevallen. Die ons nae 't besluyt van dit teghenwoordighe werck ter hant ghekomen zijn.
OP dat den Leser te beter onderricht moghe werden van de gantsche gheleghentheyt deser sake / ende met eene verstaet wat voor kale ende schrale uytvluchten ende tergivisatien datter van weghen de Nieuburchsche (oft eer Spaensche) syde ghesocht ende byghebracht zijn / om de by-een-comste der Heeren Coninglijcke ende Vorstelijcke Ambassadeurs t'eenemael vruchteloos/ende d'Articulen / by hare EE. tot conservatie van die ghemeene ruste beraemt/illusoir te maken/ghelijck sy dan eyntelijck noch ghedaen hebben / ende tot haer vermeten ghecomen zijn/ soo sullen wy de saecke wat hoogher verhalen / ende voor eerst hier stellen het Translaet oft vertaelde van de selve Articulen.
1. De Garnisoenen/welcke gheleyt zijn worden in alle de Steden / Casteelen / ende andere plaetsen der Vorstendommen Gulich/Cleve/Bergh/ Graefschappen Marck ende Ravensbergh / ende Heerlijckheydt Ravesteyn/ die inghenomen zijn geweest/by wie ende onder wat naem ofte pretext dat het sy / en̄ namentlijck die gheleyt zijn gheweest in de Stadt ende 't Casteel van Gulich/ende in die van Wesel/sullen terstont daer uyt ghenomen worden / ende sullen de munitien van Oorloghe aldaer te bevinden moghen mede ghenomen worden by de ghene diese daer inne geleyt hebben. Ende al het Krijchsvolck soo van't een als van't ander Legher / sullen elck nae syn Lant vertrecken/ sonder te desen aensien eenighe pretensie te maken/ en̄ sonder de Inwoonders der Steden/ oft Ondersaten der voornoemde Vorstendommen ende Graefschappen te beschadighen.
2 De Princen Brandenburch ende Nieuburch sullen sich verbinden geen plaetse van de voorsz Landen te stellen in handen van eenen derden / hy sy dan oock wie hy wille. Maer sullen elckanderen bystaen tegen alle de ghene die feytelijck oft andersins op de voorsz Landen yet sullen pretenderen/ behoudens dat alsulcke pretendenten sich sullen vermogen te behelpen met den middel van vrientschap ofte van rechte. Ende en sullen gantsch geene garnisoenen gheleyt oft ghestelt worden in eenighe Steden oft Casteelen / 'tsy by wie dat het sy / dan met ghemeynen consente van beyde voorsz. Princen. De welcke mede tot Garde ende sekerheydt van hare persoonen niet meer en sullen moghen hebben als elck vijftich man te peerde/ende hondert voetknechten ten hoochsten.
3. De Fortificatien soo by d'een als by d'ander syde in de voorsz. ingenomene plaetsen sedert de Maent Mey lest-leden ghemaeckt/sullen afgebroken ende gedemolieert worden / sonder dat het van nu voort-aen yemant/ hy sy dan wie hy wille / gheoorloft sal wesen die te hermakē/oft eenige plaetse in de voorsz Landen te fortificeren/tot nae de eyntelijcke beslechtinghe van de hooft-sake.
4. De Kerckelijcke persoonen/Amptluyden/ Edelluyden/oft andere/ sy zijn dan van wat Religie/ staet/ ofte conditie dat sy willē/die uyt hare beneficien/ampten ende goederen geset ofte verjaecht souden mogen zijn geworden/oft oock van selfs vertrocken/uyt oor- | |
| |
sake van het mis-verstant tusschen de voorsz Princen gheresen/sullen weder ghestelt worden in hare beneficien/Ampten/staten/huysen ende goederen/sonder eenige uytneminge. En̄ die bevonden sullen wordē voor desen wettelijck voorsien gheweest te hebben met die voorsz beneficien ende ampten/ naer luyt der reversalen/ accoorden ende conventien tusschen de ghemelte Princen ghemaeckt/sullen daer inne ontfangen worden: sonder dat nochtans yemant van de voorsz ghemeyne Amptluyden sal vermoghen sich selven besonderlijck aen den eenen van de selfde Princen meer/ als aen den anderen te verplichten.
5 Alle gheinnoveerde saken / soo in den Kerckelijcken als Wereltlijcken staet / sullen by Commissarisen daer toe van beyde Princen ghesamender hant te deputeren / gheredresseert ende in vorighen state gestelt/ als oock van nu voortaen ghereguleert worden/ naer uytwijsen der Tractate van Dortmunt ende Halle/ der brieven Reversael/ende der verclaringhen/welcke bevonden sullen worden by ghemeynen consente der voorgemelte Princen ende Stenden des Lands daer over ghemaeckt te wesen / voor soo vele de selve verclaringhen niet en sullen strijden teghen de belofte by den Princen van Brandenburch ende Nieuburch aen den overleden Aller-Christelijcxsten Coninc Henrick de Groote van hoochloflijcker ende onsterffelijcker ghedachtenisse ghedaen/ de welcke in ende over al sal ghehouden ende ghevolcht worden/ghelijck sy verhaelt staet in het Tractaet tot Reductie der Stadt Gulich gemaeckt. Ende sullen tot Commissarisen hier toe by de voorsz Princen te deputeren/ ghecoren worden personagien van qualiteyte/goede middelen/ binnen de Landen woonende/ en̄ by de alghemeyne ruste ende eendracht gheinteresseert/ welcke ghenoemt sullen worden binnen een Maendt nae den datum van dit teghenwoordich Tractaet. Ende off een van de voorsz Princen in gebreke bleve/ die binnen den voorsz tijdt te noemen/ soo sal de uytvoeringe van desen Artijckel ghedaen worden by Commissarisen door den anderen Prince ghenoemt. Ende oft gheviele dat de voorsz Commissarissen onder den anderen eenighen twijffel hadden / belanghende het uyt-voeren van de voorsz Tractaten/Reversalen/verclaringhen ende beloften/ so sullen de Staten van de Provincie daer tgeschil aen is hanghende/twee persoonen noemen/ d'een van d'een en̄ d'ander van d'ander Religie / om ghesamentlijck met de voorsz Commissarisen te beraet slaghen ende resolveren 'tgene sy sullen bevinden met de voorsz Tractaten/ Reversalen/verclaringen ende belofte naest over een te comen.
6 De Welghemelte Princen sullen elck besonderlijck in de voorsz Landen resideren/ ende sullen te dien eynde de selve Landen by provisie gedeelt wordē in twee deelen/ sonder naedeel nochtans van de vereeniginge der selve / ende van de Tractaten van Dortmunt en̄ Halle.
7 In een van welcke twee deelē sal wesen het Vorstendom Cleve / 't Graefschap Marck ende Ravesteyn/ met het Graefschap Ravensberch/ ende alle die toebehoorten ende aenhanghselen vande Cancellerije ende Reken-camer van Cleve / als mede de Leenen/ Landen ende Heerlijckheden gheleghen in't Hertochdom van Brabandt en̄ Graefschap van Vlaenderen. Ende sal over sulcx het voorsz Graefschap Ravensberch afghescheyden worden van de Dusseldorpsche Cancellerie ende Reken-camer / om de Cleefsche toeghevoecht te worden.
8 Ende in't ander deel sullen zijn de Vorstendommen Gulich ende Berch/ met hare toebehoorten ende aenhangsels. Met conditie/dat de Stadt en̄ t' Casteel van Gulich met alle haren omgangh sullen weerloos ghemaeckt / ende deselve haeren omgangh tot een slechte Muer ghemaeckt worden. Ghelijck mede ter selver tijdt de nieuwe Fortificatie van de Stadt/
| |
| |
Slot ende Casteel van Dusseldorp afghebroken ende ghedemolieert sal worden. Ende tot uytvoeringhe van dit teghenwoordich artijckel / sal by elck van de voorschreven Princen genoemt worden een Capiteyn oft Ingenieur / op dat men met de voorschreven afbrekinghe ende demolitien in aller neerstigheyt ende sonder ophouden voortvare / ende dat ten koste van de landen.
9 Tot der tijt toe dat de fortificatien van Gulich ende Dusseldorp t'eenemael gedemolieert sullen zijn/ sullen de voorschreven twee Steden ghestelt ende overgelevert worden in handen van de Stenden van Gulich / Cleve / etc. om by de selve Stenden tot bewaringhe van de voorschreven plaetsen ghecommitteert te worden personagien van qualiteyte / den lande getrouwe/ende wel toeghedaen.
10 Ende sullen tot desen eynde by de Stenden van Gulich ghenoemt worden vier persoonen / twee van d'een / ende twee van d'ander religie/de twee om Capiteynen/ende d'ander twee om Lieutenanten te wesen. Ende uyt elck van de Hertogdommen Cleef ende Berg/mitsgaders uyt het Graef-schap Marck twee persoonen/d'een van d'eene/ende d'ander van d'ander religie / om mede te wesen d'een Capiteyn ende d'ander Lieutenant. Ende sal yeder der Capiteynen gebiedt hebben over 100. Mannnen/welcke aenghenomen sullen worden in de voorschreven landen / sonder dat eenigh vreemdeling daer onder sal moghen worden ontfangen. Van welcke vijf Capiteynen de drye sullen gheleyt worden tot bewaringhe vande Stadt ende Vesting Gulich / ende d'ander twee tot bewaringhe van de Stadt/ Slot/ ende Casteel van Dusseldorp / waer over sy met malcanderen het lot sullen trecken.
11 De voorschreven Capiteynen/Lieutenanten/ende Soldaten / sullen sweeren ende belooven de voorschreven plaetsen wel ende ghetrouwelijck voor het ghemeyne landt te bewaren / tot de volcomen afbrekinghe der selve / ende niemandt daer in te laten / 'tsy dan van wat syde dat het oock sy / die yet teghen die selve soude moghen voornemen. Oock mede dat sy niet en sullen vraghen naer eenig ghebodt / het sy dan van wien het wille / dat haer soude moghen ghedaen worden tot nadeel van de bewaringhe der plaetse/die haer sal betrout worden / oft van de afbrekinghe der selve.
12 Welcke deelen alsoo ghemaeckt zijnde / sullen de hoochgemelte Princen het lot trecken/ ende een yeder van hun regeren het ghene dat hem in den name van alle beyde ten deele vallen sal. Gelijck mede alle openbare acten/ soo in d'een als in d'ander residentie sullen afgheveerdicht worden uyt den gemeynen name van bey de Princen/onder de signatueren der Presidenten van yeder Cancellerie / ende onder eenen ghemeynen Seghel van beyde Princen/waer inne sy onderlingen sullen verdraghen.
13 Soo in d'een als in d'ander residentie sal yegelijc Prince stellen twee Presidenten/om so in de Cancellerie als in de Reken-camer te dienen / met vier Raetsluyden / ende soo veel Secretarisen als de selfde Princen sullen noodigh bevinden te wesen. Ende sullen de Presidenten by gebeurte over ander weke presideren. Ende wat aengaet wie eerst beginnen sal / als mede de signatuere / daer inne sal het voorsitten bewaert worden voor den ghenen diese voor datum ghehadt heeft. Ende sullen de saken soo van justitie als finantie geresolveert worden by pluraliteyt van stemmen/ sonder dat het yemanden gheoorloft sal zijn sich aen d'een oft d'ander van de voorschreven Princen te addresseren/ het sy dan om den loop ende uytvoeringhe van de Iustitie / ofte oock van eenighe andere saken/ die aldaer verhandelt sullen worden/ in eenigher wijse te verhinderen. Ofter nochtans eenig geschil viele met de gebueren/ so en sal 't gene te dien aensiene in de
| |
| |
voorschreven Cancellerien geordineert sal wesen niet uytghevoert werden / sonder alvoren daer van met beyde Princen gesproken te hebben. Ende so de Presidenten ende Raetsluyden van d'een Cancellerie sich in opinien ghedeelt vinden / soo sal de sake van nieus oversien ende in deliberatie ghelegt worden tot twee mael toe/ende dat op twee verscheyden dagen. Ende of sy dan nochmaels ghedeelt waren / soo sal hun de Prince van de residentie met de Presidentē scheyden.
14 De voorschrevē Princen sullen behouden de gratien ende uytdeelinghen van de Ampten ende beneficien in alle de landen / ende sullen daer van by ghebeurte over de ander maent disponeren/volgens hare voorgaende conventien ende reversalen / ende dat nae behoorlijcke informatie op den staet/leven/ende zeden der gene die daer nae staen/ghenomen te wesen by de Raeds-luyden der Cancellerien / tot desen eynde te deputeeren / ende na voorgaende examen van de gene die de beneficien sullen versoecken/welck examen gheschieden sal op den ouden voet. Ende sal het openstaende beneficie bedient wordē by den naestwoonenden kerckelijcken persoon/van ghelijcker religie ende waerdigheyt / tot dat daer inne by de voorschreven Princen sal wesen versien. Ende sal de bedienaer genieten de incomste van alsulcken beneficie/ naer advenant van den tijt die hy dienen sal.
15 Ende soo 't ghebeurt/dat d'een of d'ander van de voorschreven Princen den tijdt van drye maendē lang in gebreken blijft/bequame personen tot de ledigstaende curen ende beneficien / wanneer 't sijn beurt is / te noemen/ in sulcken gevalle sal het den anderen Prince vry staen de selve te gheven aen personen daer toe bequaem ende ghequalificeert.
16 De inkomsten van de voorschrevē Landen sullen ghelijckelijck ghedeelt worden onder de voorschreven Princen/nae de aflegginghe van de weddens/renten/ pensioenen / ende ghewoonlijcke lasten: Ende sullen 'tghene een yeder van hun uyt de inkomsten van de voorschreven landen sal toecomen ontfanghen uyt handen van de Rentmeesters daer toe te committeren ende by ordinantie van de Rekencamers / sonder dat yemant van hun beyden sal moghen van eenigh deel der voorschreven incomens alleen ofte besonderlijck disponeren / noch de selve eenigsins diverteren.
17 Men sal niet vermoghen op te nemen/ja ooc niet te voorderen eenighe contributien oft inpositien ten profijte van de voorschreven Princen / sonder hun beyden toestemminghe ende consent. Ende 'tghene de Stenden van de selve Landen t'sy uyt eyghen beweginghe ofte ten versoecke van de voorschreven Princen sullen contribuered/dat sal onder hun beyden ghelijckelijck worden ghedeelt.
18 De rekeninghe van de generale ende particuliere ontfanghers/ soo nae de gemeyne administratie ende regeringhe der beyde Princen / als daer voren / sullen ghedaen worden / ende na datter by de Presidenten/ oft andere van de Rekencamers daer toe te committeren/informatie genomen sal wesen van het incomen der voorschreven landen/so sal daer af een sekere staet ghemaeckt worden / ende sullen de pachtgoederen/ versettingen ende t'achterheden der selve landē geexamineert ende verbetert worden/indien't noot is.
19 De Archiven ende ander plaetsen / in de welcke men vinden sal de titels ende registers betreffende de gherechtigheden beyder Cancellerien ende Rekencamers / sullen binnen den tijt van een jaer / te rekenen naer den datum deses tractaets / sorgvuldelijck ende neerstelijck oversien worden by Commissarisen daer toe van beyde Princen ghecommitteert / de welcke Inventaris sullen makē van die titels die aldaer gevonden sullen worden. Ende sal oock besonderlijc Inventaris gemaeckt worden van de titels des Graefschaps Ravensberch/ welcke sal gelaten worden in de Dusseldorpsche Cancellerie/ so wanneer men de Ori- | |
| |
ginalen van daer sal nemen/ om die over te dragen in de Cancellerie van Cleve. Ende sal hy / dien het deel van Cleve te lote valt/beloven dieselve Titels te restitueren aen den genen die Ravensbergh ten eynde van de Hoofdsake toegewesen sal worden.
20 Het effect ofte vrucht van alle vervreemdingen/ verschenckinghen/ende versettingen / die by de voorsz Princen voor de Maent van October lest-leden soudē moghen ghedaen zijn / sal opgheschort blyven tot den eynde der hoofd-sake toe. Behoudens/ dat soo wie van beyde Princen sich bevinden sal yet vervreemt/ verschoncken/ ofte verset te hebben buyten de residentie die hem toevallen sal / binnen de selve sijne residentie sal vermoghen te recompenseren/ na dat hy het dan te rade vindt/ de personē aen welcke de selve vervreemdingen/verschenckingen en̄ versettingen souden mogen gheschiedt zijn/en̄ met name den Heere Kettler voor de Baronie en̄ 't Landt van Monjoye/ende dit by provisie/en̄ met conditie/ dat van nu voortaen de somme welcke d'inkomste vande vervreemde/verschoncken en̄ versette goederen soude mogen bedraghen/van de helft desselven Vorstes in het totale inkomen der voorsz Landen afghetrocken sal worden. Ende wat aengaet de vervreemdingen/verschenckingen en̄ versettingen/die gheschiet souden mogen zijn na 'tbeginsel des voorsz Maents van October/de stucken alsoo vervreemt/verschoncken ende verset/sullen aen beydē zijden gerestitueert ende weder gegeven worden.
21 De voorsz Princen sullen leven en̄ sich in de voorsz Landen aenstellen jure familiaritatis, als ghemeynsame vrienden/naer luyt der Tractaten van Dortmunt en̄ Halle/ der Reversalen/en̄ der Privilegien des Lants/ tot dat de hoofd-sake gheeyndight ende ghedecideert sal wesen.
22 Door dit teghenwoordich Tractaet en wort niet verstaen dat wederroepen zijn eenige reservatien/presentatien/reversalen/oft ander verclaringhen/die de voorsz Princen voor desen souden mogen gegeven ofte ghedaen hebben ten voordeele van yemandt op die successie van de voorsz Landen pretenderende / maer dat de selve blyven in ghelijcker kracht en̄ weerde als sy waren voor 'tselve Tractaet.
23 De voorsz Princē sullē in Princelijcke woordē beloven/ ende d'Officieren van de twee voorsz Cancellerijen en̄ Rekenkamers/ in de welcke dit Tractaet sal gelesen/afghekondight ende geregistreert wordē/ sullen sweerē/ het selve onverbrekelijck te onderhouden/ naerkomen / en̄ volghen nae sijn forme ende inhoudt. Ende sullen de selve Princen mede beloven goede ende bondighe ratificatien daer van in te brengen binnē ses weken/voor alle uytstellinge ende dilay. Ende soo yemandt van de twee Princen sulcx niet naer en komt/ so sal hy/ den selven tijdt overstreken wesende/vervallen wesen van het lot te moghen trecken/ ende den genen/die sijne ratificatie inghebracht en̄ in bey de Cancellerien der voorsz Landen aenghegeven sal hebben/ sal keure gegeven worden van de residentien hier voren gheroert. Sonder na welcke ratificatie te wachten /dit tegenwoordich Tractaet niet en sal laten uyt gevoert te wordē ten opsien van't vertreckē der heyrlegers en̄ Garnisoenē/ en̄ van de afbrekingē der fortificatien voorgenoemt/ en̄ van de wederoprechtinghe der voorsz innovatien. Met bespreck/dat even ter selver tijdt als die Legers en̄ garnisoenē sullē vertreckē/ oock de Stadt en̄ 't Casteel van Gulich/ midtsgaders de Stadt/ Slot en̄ Casteel van Dusseldorp gestelt sullen worden in handen van de gene die by de Stenden des Landts tot bewaringe van de selve plaetsen ghelast sullen wesen/alles ten voordeele van de ghemeene ruste/ sekerheydt van de ghemeene administratie der voor[sz] Princen/ ende verlichtinge van de Ondersaten der voornoemde Landen. Gedaen ende ghesloten tot Santen den Novembris des Iaers 1614. ende onderteeckent by alle de welgemelte Heeren/Coning- | |
| |
lijcke / Chur ende Vorstelijcke / midtsgaders Statische Gesanten.
Den Titel ofte het opschrift van dese articulē luydē aldus:
Articulen verdragen tusschē de Ambassadeurs der ondergeschrevene Coningen/ Princen ende Potentaten/over de gheschillen geresen tusschen de Doorluchtighe/Hooge en̄ Machtige Princen/George VVilhelm, Marckgrave vã Brandenburg/ Hertoge van Pruyssen/ etc. ter eenre/ende VVolfgang VVilhelm Paltzgrave/Hertoge van Nieuburgh etc. ter anderer zijde/ belangende het provisionele Gouvernement en̄ bedieninge der landen Gulick/ Cleve en̄ andere hangende aen de successie van wijlen den Hertoge van Cleve. Welcke Articulen by geschrifte gestelt zijn gewordē na vele ende verscheyden conferentien/ghehouden so onder de welghemelte ondergeschreven Ambassadeurs/als ooc met de gene die tot desen eynde by de selve Princen gecommitteert zijn geweest/ gelijck mede na het consent der selver Princen van Brandenburg ende van Nieuburg over het meerendeel en̄ de voornaemste van de selfde Articulen. Ende om afte snijden verscheyden kleyne swaricheden/welcke souden moghen veroorsaken een groote langsaemheyt in het begonnē Tractaet om tot de voorschreven beslechtinge te gheraken/ende over sulcx verlengen de verdruckinge van de volckerē der selver landen/te rugge houden de wederinstellinge de Hooch-gemelte Princen in de ghemeyne bedieninge van dien/en̄ door het aenhouden der verblijvinge van de Legers ende Garnisoenen baren verscheyden misvertrouwens en̄ onheylen/tot grooten nadeele van de algemeyne ruste: So is raedtsaem ghevonden/dat de voorsz Articulen sullē overgelevert worden by de welgemelte Ambassadeurs aen de hooch-gedachte Princen/om sich daer na te voegen / ende die aen te nemen/ ten goede ende ruste van hare Personē/ van de voorsz Landen/ ende van de gantsche Christenheyt. Belovende de welgedachte Ambassadeurs in dē name van hare Coningen/Princen ende Overhoofden/ de voorsz Princen vã Brandenburg en̄ Nieuburg te mainteneren by de voorsz
provisionele administratie volghens de selfde articulen. En̄ warē ondertekent als volcht.
Refuge, Raedt des Aller-christelijcksten Conings in sijne Radē van State en̄ Secreten etc. Ambassadeur vã sijne Mr. tot bevredinge der geschillē vã Gulic/etc.
Du Maurir. Raedt van sijne alder-Christelicste Mr en̄ sijnen Ambassadeur ordinaris by mijn Heeren de Staten van de vereenichde Provincien/etc.
Henry VVotton, Ambassadeur extraordinaris van sijne Mr. van Groot-Britannien/tot bevredinge van de gheschillen van Gulich/Cleve/etc.
Iohan Dickenson, Agent van sijne Majesteyt van Groot-Britannien by de possiderende Vorsten.
In Name van de Chur/Vorsten/ende vereenichde Stenden des Heyligen Rijcx.
Iohan Albert Grave van Solms / etc. Grootmeester van de Churvorstelijcke Paltz/etc.
B. Buwinckhausen van VValmeroden, Raedt in de Radē van mijn Heere dē Hertoge vã Wirtemberg etc.
In name van de Staten Generael der vereenichde Nederlanden:
| D. Dirrick Bas. |
| Marcus van Lyclama ende Nyeholt. |
| VV. Borre van Amrongen. |
| Albert Ioachimi. |
| I. van Goch. |
| S. van Haersolte. |
Dese Articulē werden beneffens eenen brief van de Heerē Con: Gesantē in date den 12. Novembris 1614. overgesondē aen dē Hertoge van Nieuburg/die dē 18. dito tot andwoorde schreef/ nademael door de genade Gods en̄ de goede officien by dē Heerē Gesantē gedaē het Tractaet van verdrach tusschē dē Maregraef vã Brandenburg en̄ sijnen persoon nu so verre ghebracht was/datter geēswaricheyt meer en was als alleēlijc vã dē tijt der uytvoeringe/pretenderende d'een partie dat deselve datelic behoorde te geschiedē/en̄ de sijne dat men wachten moest na de ratificatie van mijn Heere
| |
| |
den Churfurst / ende Mevrouwe de Churfurstinne van Brandenburgh/ dewijle daer geen ghenoechsame Procuratie en was van die selve Vrouwe: so badt hy den Welghemelte Heeren Gesanten/niet te willen toelaten/ dat om soo weynich daghen alsser van noode waren om de voorsz Ratificatie te doen comen/ men naelaten soude het voorsz Tractaet te besluyten/segghende voorts in synen Brief / dat wat aenghingh de plaetsen by den Marquis Spinola inghehouden / hy Marquis sich verbinden soude syne garnisoenen daer uyt te trecken met de overcomste van de voorsz. Ratificatie/ midts dat Prince Maurits sich mede verbinden soude alsoo te doen/ etc. Maer de Heere Petrus Peckius / Raedts-heer van den Secreten Raede tot Brussel/ ende Gesante van den Eerts-hertoch Albertus/vernomen hebbende dat die voorsz Articulen gheteeckent ende ghereet waren omme den possiderende Vorsten overgelevert te worden/heeft al den 12. Novembris by de Heeren Ambassadeurs van Vranckrijck hoochlijck gheexpostuleert/dat sulcx in syn afwesen gheschiet was/ jae dat hy geen copye oft visie van de selve en hadde connen crijghen/hem voorts seer beclaghende over de forme/ ende sonderlinge dat de Articulen niet alleen by de Coninglijcke Gesanten/ maer oock by die van de Gheunieerde Churfursten ende Stenden des Rijcx/ende der Heeren Staten Gecommitteerdens onderteeckent waren. Versocht daerom te moghen Copye hebben voor de overleveringe/ende verclaerde dat uyt die maniere van doen niet anders conde geoordeelt worden/dan dat men de sake begeerde in verwarringe te houden / ende tot extremiteyt te breugen. Op al het welcke by de Welghemelte Heeren Ambassadeurs hem is voorghehouden/ hoe en̄ in wat manieren datter nu meer als een maent was gehandelt om de mis-verstanden tusschen de possiderende Vorsten/ ende tghene daer van dependeert/ ter neder te legghen / ende hoe veel Conferentien op die materije oock met syne E. selve waren gehouden/daer mede even-wel de sake niet en hadde connē
gerecht worden/waer van nochtans de schult niet te gevē en was den Heeren Ghesanten/die ter goeder trouwe de vereeniginge tusschen de Vorsten geerne saghen ghetroffen/ ende de Landen verlost vandesware inlegeringe der twee Heyrlegers/ midtsgaders voorgecomen dat die ghemeene ruste niet en werde gheturbeert/ van de welcke / indien de Heere Peckius ofte syne Meesters moede waren/ mochte hy sulcx verclaren. Sulcx dat hare EE. den bequaemsten middel om een goet eynde van de sake te maken/hadden gheoordeelt te wesen/te beramen met den genen die de twee Princen in de possessie vande Landen hadde helpen stellen de voorsz articulen / de welcke niet anders en moesten verstaen worden te wesen/ als het advijs/ raedt ende versoeck aen den selven Princen gedaen/ ende gegeven by hunne Vrienden/tot haren ende harer Onderdanen beste/ ende tot conservatie van de gemeene ruste. De voorsz Peckius hadde mede de Keulsche Ghesanten opghemaeckt/ om te verhinderen dat die voorgeroerde Articulen geteeckent souden overgesonden worden/dan wierden even-wel by de Wel-ghemelte Heeren Ambassadeurs besloten/ toegheschickt/soo aen den Heere Prince van Brandenburch / als aen den Hertoch van Nieuburch/diese (gelijck geseyt is) beyde geaggreert ende aenghenomen hebben / al-hoe-wel dat de Nieuburghsche int eerste daer teghen moveerden de swaricheden in dese naervolgende Articulen by den Heere Peckius aen de Coninghlijcke Ghesanten overgegeven begrepen/namentlijck:
1. Dat het accoort ghemaeckt wordende/wordt verstaen dat het selve onderteeckent sal wordē by yeder Prince in een besonder schrift/ het welcke mede sal moghen gheteeckent werden by den ghenen die elck Prince sal begheeren/ende sullen in den Titel de qualiteyten van de selve beyde Princen uytghedruckt wor- | |
| |
den als Procureurs van hunne respective Vaders ende Moeders.
2 Dat men by het tweede artijckel sal voeghen / dat beneffens de Princen oock de Stenden ende Steden der selver landen haer sullen verbinden tot het inhoudt des artijckels.
3 Dat men in't vijfde artijckel sal uytdrucken / dat het gheschieden sal door twee Commissarisen / by elck van de voorschreven Princen ghenoemt.
4 Dat men den Ingenieurs in het achste artijckel gemeldt/sal belasten/te maken dat de Stadt niet open en blijve / noch in perijckel van beclommen te worden.
5. Dat men tot verclaringhe van den 17. artijckel daer sal by voeghen / dat in plaetsen daer de Princen de collatien van de beneficien niet en hebben dan alleen voor ses maenden int jaer/de selve ses maenden onder haer ghelijckelijck sullen ghedeelt worden.
6 Dat het oversien van de Archiven (in den 19. artijckel gheroert) geschieden sal binnen een jaer/sonder uytstel van de hooftsake.
7 Dat yeder Prince sal te verclaren hebben de vervreemdinghe ende versettingen die hy ghedaen mach hebben / met den tijdt der selve / ende dat men op 't eynde van den 20. artijckel sal by voeghen/dat voortaen gheene vervreemdinghen / verschenckinghen ofte versettinghen en sullen gheschieden / dan met consent van beyde Princen.
8 Dat men in den 21. artijckel nae de woorden der privilegien des landts sal byvoeghen/ende naer luyt deses teghenwoordighen provisionelen tractaets, het welcke sal ghevolgt, onderhouden ende naeghecomen worden in alle sijne poincten, tot de decisie van de hoofdsake toe.
9 Dat men maken sal een formulier van ratificatie/ den tijdt van de inbrenginghe der selve verkorten/ende de uytvoeringhe des tractaets soo langhe nalaten.
Beneffens dese overgegeven Memorie continueerde de voorschreven Heere Peckius sich ten hooghsten te beklaghen/ dat de Heeren Ambassadeurs den rechten weg niet en waren inghegaen/ ende sich partydig ghetoont hadden/voor soo veel sy den ghecommitteerden uyt de vergaderinghe der Heeren Staten Generael hadden toeghelaten de articulen te teyckenen.
Daerentegen schoven de Heeren Ambassadeurs de partydigheyt op de Nieuburgsche syde / die de Coningen van den aenvang gesuspecteert hadden / ende niet begeert te vertrouwen de bewaringe van Gulich/ als mede op den voorschreven Peckius/die niet alleen met de Nieuburgsche Ghesanten/maer oock sonder de selve des Hertoghen van Nieuburgs saken ghedreven ende ghevordert hadde. Sustinerende d'Heer Ambassadeur van groot Britannien / dat de rechte weg in deser sake by den Heeren Ambassadeurs gehouden was: ende dat hare E.E. anders niet en hadden connen procederen / dan (nadien de partyen onderlinghe niet en hadden konnen verdraghen) metten genen die de Princen in de Possessie van de Landen hadden helpen stellen / wesende een lichaem van over langhe t'samen ghevoeght/te Concipieren articulen/volgens de welcke hare Doorluchticheden de voorsz Landen 'tsamen in ruste souden moghen administreren / gelijc ghemeender hant was gheschiedt. Het principaelste poinct waer op evenwel van de Nieuburghsche zijde het besluyt vã dese handelinge wiert uytgestelt / was/ dat de Marquis Spinola niet en begeerde Wesel te ontruymen / voor dat de ratificatie van den Heere Chuerfurst van Brandenburg soude wesen in ghebracht / segghende de selve Marquis / dat hy van een yeder gehouden foude worden voor eenen Nescio, dat is onwetende / ende in sweerelts saken onervaren Man/indien hy op de beloften in d'artyckelen begrepen/ende die van dē Heere Prince van Brandenburg/ welcke geen sufficiente procuratie tot dese handelinge en hadde / soude sijn garnisoen uyt de voorschreven Stadt trecken sonder veele versekeringhe / ende dat
| |
| |
niet alleenlijck sijne reputatie daer door soude worden ghequetst / maer oock sijne quaetgunners occasie om hem te stellen in de quade gratie van sijnen Coning ende Ertshertoghen. By dese syne opinie bleef de voorschreven Heere Marquis persisterende / niet tegenstaende by den Heeren Ambassadeurs volcomentlijck vertoont werdt aen den Heere Peckius/ dat het voorschreven voorgheven onghesondeert was/sijnde het grief van de Ertshertoghen gerepareert soo haest als het volck van de Heeren Staten uyt Gulich soude vertrocken sijn/ende die vestinghe ghedemolieert.
Ghelijck oock de Hertoge van Nieuburg ghenoeg soude versekert zijn teghen Brandenburg / als ten weersijde het volck van oorloghe afghedanckt soude wesen / ende sijne Doorluchtigheyt ghestijft met het faveur van alle die d'articulen hadden onderteykent/ die hem ontwyffelijck souden byvallen/ indien de Heere Churfurst weygherde ofte swaricheyt maeckte ten bestemden tijde de ratificatie te senden. Dat daer beneffens quam in consideratie / dat binnen den tijdt versproken om de ratificatie over te brenghen vele saken konden toevallen / die oock buyten den wille des Marquis souden connen veroorsaken/ dat Wesel als dan niet en soude worden ontlast van het garnisoen/ als daer waren/sijne doodt/ofte die van de Eertshertogen/ofte van den Coning van Spaenien/meuterye onder de Soldaten ende ander oorsaken meer.
De aenwesende ghedeputeerde uyt des Landts Stenden vonden haer door het voorschreven gesusticeerde van den Marquis seer perplex / ende sochten middel om hem gerust te stellen / ten eynde de Landen op het spoedigste mochten ghenieten de vrucht van de meyninghe der Heeren Ambassadeurs / ende van de articulen/voorslaende /dat soo verre by den eenen oft anderen Prince de ratificatie niet en werde overghebracht ten bestemden dagh/ syluyden den genen die in gebreke bleve niet en souden kennen voor haren Heere/noch eenighe inkomsten laten ghenieten / soo lange hy sijne ratificatie niet en soude inghebracht hebben.
Als nu op den 17. ditto de Brandenbursche commissarisen volcomen procuratie van den Heere Churfurst op den Prince sijnen Soon overbrachten / by de welcke sijne Doorluchtigheyt tot dese handelinghe werdt gheauthoriseert / ende allen geratificeert wat daer in verdraghen ende besloten soude worden/wert de Copie der selve ghestelt in handen van den voorschreven Peckius/ die daer op ghecommuniceert hebbende met den Hertoghe van Nieuburg / Marquis Spinola ende Keulsche ghesanten / noch dien avondt de Heeren Coninglijcke Ghesanten ghevisiteert/ende van weghen de selven Hertoghe ende Marquis versocht heeft / dat hare F.F. noch den volgenden dagh haer vertreck van Santen wilden uyt stellen / also hy eenen Courier op de voorschreven saken afghesonden naer Brussel alle uyre was verwachtende. Hier op volgde des anderen daegs de voornoemden brief des Hertoghen van Nieuburch / waer inne hy verclaerde te vrede te wesen d'articulen te accepteren / mits dat de Heeren Ghesanten by particuliere acte verclaringhe doen souden / op de puncten begrepen in de voorverhaelde memorie by Peckius overghegheven/ consenterende dat alle de voorsz articulen souden worden gheexecuteert / soo haest procuratie van de Churforstinne van Brandenburg overghelevert soude wesen/ van alsulcken inhout/als die van sijne Churfurstelijcke Hoocheyt/die als-doen mede gheexhibeert/ ende by den Heeren Ambassadeurs in der bester forme gesien is gheworden / niet anders verhopende dan dat de handelinghe nu tot een ghewenschte uytkomste soude worden gebracht. Peckius op den 19 ditto de voorsz procuratie van de Keurvorstinne ter handt gekregen/ ende die metten Hertoghe van Nieuburg ende Marquis Spinola tot Wesel ghecommuniceert hebbende/ heeft des daeghs daer aen tot de t'samentlijcke Hee-
| |
| |
[1614.]ren Ambassadeurs geseyt, dat sijne Vorstelijcke Doorluchticheyt op de selve procuratie met de executie van de articulen soude laten voortgaen, sonder nochtans voor die tijdt eenige schriftelijcke declaratie dies aengaende mede te brenghen, dan verclaerde dat sijne Doorluchticheyt die metten eesten soude oversenden met aggreatie van de articulen, onder de voorbesproken Conditien, ende mits dat de Steden des lants souden sweeren, dat sy den ghenen die teghens de artickelen doen soude, ofte de ratificatie van sijne principale binnen den bestemden tijdt van ses weken niet over en leverde, voor haren Heere niet te sullen kennen. Versoeckende te dien eynde de voorsz Peckius met de Nieuburgsche Commissarisen, ende trachtende by den Heeren Ambassadeurs te doen goet vinden, dat de Stenden daer op souden worden vergadert, waer mede dan 10. oft 12. daghen te vergeefs souden doorghebracht sijn gheworden. Dan ghevoelende dat de voorsz conditie den Heeren Ambassadeurs niet en behaegde, sijn ten lesten met veel aenporrens daer toe ghebracht, dat sy den 22. ditto aen de Heeren Ambassadeurs van Vranckrijck overghelevert hebben de declaratie des Hertoghen van Nieuburg op de aenneminghe van d'articulen, ghelijck die by hare EE. waren inghestelt, ende nam de Heere Peckius aen een Memorie in te stellen van het gene te doen stont, om sonder voorder dilaey te comen tot die executie, doch sondt in plaetse van dien aen de Heeren Ambassadeurs over seker formulier van de beloften, welcke de Generaels van beyde leghers souden doen, nopende het uyttrecken van de garnisoenen uyt de Steden, ende van de leghers uyt den velde, inghestelt sijnde op den naem van den Marquis Spinola. Daerteghens by de Ghecommitteerde der Heeren Staten generael gheconcipieert werdt een ander formulier op den naem van sijn Princelijcke Excellentie, gheapprobeert by de Heeren Ambassadeurs, die het selve den Heere Peckio overleverden, om de depesche [1614.] van dier sijde te vervolghen.
Tusschen den 24. ende laetsten Novembris wierden soo by den Heere Peckio als by de Nieuburgsche voortghebracht verscheyden onghefondeerde swaricheden, om te beletten, oft ten minsten te vertrecken d'executie van de articulen by den Heeren Ambassadeurs inghestelt, ende nu by de Princen van Brandenburg ende Nieuburg aenghenomen ende gheteyckent. Waeromme de Heeren Coninglijcke Ambassadeurs goedt vonden, met voor-weten van des Vnions Gesanten, ende de Gecommitteerde uyt den Heeren Staten Generael, t'samen aen den Hertogh van Nieu-burgh, ende elck besonder aen den Marquis Spinola te schrijven dese naervolgende brieven, by ons uyt de Fransoysche ende Italiaensche sprake in onse Nederduytsche vertaelt. Die hare EE. ghesamentlijck schreven aen den Hertoghe van Nieuburch luyde aldus:
Mijn Heere: Als mijn Heeren uwer Hoogheyts Ambassadeurs ons over-leverden uwe Aggreatie op de Articulen van het Tractaet van accommodatie tusschen uwe Hoocheyt ende mijn Heere den Prince van Brandenburgh, soo begeerdense op ons, dat wy metten eersten oock souden intrecken die van den selven Prince. Twelc gedaen hebbende, presenteerden wy de selve gisteren morgen aen uwe voornoemde Ambassadeurs. De welcke die gesien ende gelesen hebbende, ons verclaerden anders geen mangel daer in te mercken, dan dat de voorsz Heere Prince daer in geen vermaen en maeckt van syn Erfgenaem oft recht daer toe hebbende. Waer op wy hem verthoonden, dat wesende een sone des huysgesins, ende in deser sake niet handelende dan in qualiteyt van Procureurs van mijn Heere de Churfurst, ende Me Vrouwe de Chur-furstinne syn Vader ende Moeder, hy noch ghemocht noch behoordt en hadde de selve Clausele daer inne te
| |
| |
[1614.]voeghen, voornemelijck in een Tractaet provisioneel, het welcke niet alleen niet en moet eeuwelijck stadt-grijpen, maer hebben oock uwe Hoocheden selve ons verclaert het selve metten eersten te willen eyndighen door beslechtinghe van de hoofd-sake, tsy by middelen van vrientschap ofte van rechte. Behalven dat de selve clause wel sal mogen begrepen worden in de Ratificatie der ghenen, uyt crachte van welcker volmacht hy procedeert, ende dat derhalven dese swaricheydt van gheener waerde en was. Waer over niet te min de selve uwer Hts. Ambassadeurs persisteerde de voorsz Aggreatie niet te aenveerden, tot na dat sy gesien hadden de Originale volmachten van den voorghemelten Heere Prince. De welcke ons des namiddaechs gebracht wesende by syne Ambassadeurs, als oock ghesien ende ghecollationeert by die van uwer Ht. soo begeerdense dat wy haer daer van een Copije souden teyckenen, tot ghetuygenisse dat sy de selve gesien, ende sich daer mede vernoecht gehouden hadden, doch de selve Copije by hun aenghenomen zijnde, en hebbense even-wel niet ghelaten voort te varen in't weygheren van de Aggreatie des voorsz Princens, over het Tractaet tusschen uwe Hoocheden aen te nemen, haer altijt stootende aen 't voorghewende manghel van de voorsz Clause, ende ons voorders aensegghende, datter noch seeckere andere pointen tusschen uwe Hoocheden te beslechten waren van dinghen in het voorsz. Tractaet niet begrepen. Van welcke pointen nochtans sy ons gheen verclaringe en deden, noch metten monde noch by gheschrifte. Daeromme wy uwe Ht. niet en connen verborghen houden, dat wy soodanighe Proceduren seer vreemt ghevonden hebben, namelijck dat sy ons aengeseyt hebben niet voorsien te zijn van volcomene Procuratie, selfs om de voorsz Aggreatie, als wy haer die presenteerden, uyt onsen handen te aenvaerden, te meer om dat wy gantsch gheen manghel daer in en bevinden, als oock dat naedien het voorsz Tractaet besloten, ende ten weder-syde [1614.] by uwe Hoocheden voor goet ghekent is, men ons nu voor-hout een ander gheheel nieu Tractaet by der handt te nemen, waer inne wy gheresolveert zijn in geener maniere te treden, dewijl het alreets gemaeckte Tractaet genoechsaem is om dese Landen in ruste te houden, ist anders dat yeghelijck daer nae haeckt, ende haken de sommighe naer yet anders, soo en soude het nerghens toe dienen te treden in nieuwe voorslaghen, de welcke van d'eene syde gestelt zijnde, verscheyden andere sullen met haer trecken van d'ander syde. Men heeft ons oock geseyt dat uwe Ht.. begeerde het voorsz Tractaet gheratificeert te hebben by de Stenden van dese Landen solemnelijck vergadert, het welcke naemaels sal moghen gheschieden, indient noodich is, om uwe Ht. te vernoeghen. Maer soo veel aengaet de uytvoeringe des selven Tractaets, waer toe de tijdt perst, soo ghelooven wy altesamen, selfs volgens t'advis van mijn Heer Peckius, dat de selve Stenden, die hier teghenwoordelijck in grooten ghetale uyt alle de Provincien versamelt zijn, moghende ende behoorende by uwe Hoocheden gheauthoriseert te worden, bequaem zijn om in den naem van al d'andere, te staen over een handelinghe daer niet min aen en hanght als de ontlastinghe uwer Ondersaten van de jammeren ende ellendicheden die sy lijden door 'tverblijven van de twee Leghers, die haer nu van so langhen tijdt herwaerts opeten, ende niet langer en connen blijven sonder ghetuyghen zijn willende, noch onse persoonen door onse teghenwoordicheydt daer aen schuldich maken, uwe Ht. niet en sullen verswijgen, dat de haperinghen ende uytstellinghen, die wy sien dat gebruyckt worden om de voorsz uytvoeringe te vertrecken, ons tot verdriet strecken, 't welck des te grooter is, om dat nae eenen langhen tijdt ende veel arbeydts by ons uyt goeder gheneghentheydt in den name van
| |
| |
[1614.]onse Meesters tot ghemeyne vernoeghinge van uwe Hoocheden aenghewent, ende nae dat wy uwe sake ghebracht hebben in soo goeden staet als sy soude connen wesen, nu daer anders niet en ontbreect dan tgene tusschen u beyden besloten is uyt te voeren, men daghelijcx inbrengt sekere swaricheden die gantsch geenen schijn en hebben, soo dat wy ghedwonghen zijn te twijffelen, off oock de oprechte meyninghe van hare Majesteyten in deser sake ghesecondeert, ende byghestaen wordt, ghelijck sy, om des aensiens wille, t'welck (so uwe Ht. weet) de tusschen-sprekinge van so grooten Monarchen weerdich is, wel behoorde. Daerom isset dat wy u bidden alle dese swaricheden te doen ophouden, die doch niet weerdt en zijn selfs voor een ure tijdts dit goede werck te achterhouden, aen het welcke uwe Ht. can oordeelen of oock yemandt ter werelt meer-gheleghen is als u selve, soo dat het onnoodich zijn soude u de redenen daer van voor te dragen. Vwe Ht. indien 't haer belieft, sal oock de teghenwoordighe brenghers doen hebben een recepisse van de Acte van Aggreatie der voorsz Heeren Princes van Brandenburch, op uwer beyder Tractaet, de welcke wy u oversenden, volghens de approbatie ons by uwe Ht. selve gegeven, ende by ons aen de Ambassadeurs van den selve Heer Prince behandicht. Welcke sendinghe wy niet en souden behoeft hebben expresselijc aen uwe Ht. te doen, indien uwe Ambassadeurs u de voorsz. agreatie hadden willen doen hebben, ghelijck sy ons onder hare hant-teyckens belooft hadden. Ende soo wy ymmers dit misnoegen sullen moeten hebben, dat dese voorsz brenghers tot ons wederkeeren sonder recepisse, met een goede versekeringhe daer by van dese sake, ende dat sonder uytstel, gheheelijck te eyndigen, soo bidden wy uwe Ht. sich te willen laten voorstaen, dat de weerdicheydt van onse Mesters, ende de eere van onse ampten ons raden ende bedwinghen sullen haer te bevrijden van de cleynachtinghe, die sy voortaen door ons langher onnutte verblijf alhier souden [1641.] onderworpen zijn, ende hun te gaen aendienen ende bewijsen (ghelijck sy ons tselve noch teghenwoordelijck ordineren) op wat voet ende hoe verre men dit Tractaet ten goede van uwe Hoocheden heeft connen brengen, so haest daer eenighe resolutie sal ghenomen zijn op d'een manier of op d'ander, ende met eenen wat wy uyt hare namen ghedaen hebben, tot bevestiginge van den alghemeynen vrede, die wy weten dat sy wel geresolveert zijn meer ende meer te versekeren, ende niets dat in hare macht sy daer toe te sparen, Ende verwachtende een goede ende veerdighe antwoorde van uwe Ht. sullen wy den Schepper bidden, etc.
Den inhoudt des Briefs by den Heere Ambassadeur van Vranckrijck gheschreven aen den Marquis Spinola was als volght:
Mijn Heere, nademael wy gecomen zijn tot het gene dat hare Aller-Christelijcxste Majesteyt en ons bevolen hebben in haren name te beschicken, ende dat door de begheerte diese ghehadt hebben om te voldoen de menichmael verhaelde versoecken aen hun gedaen by hare Serenissime Hoocheden, streckende om te maken dat mijn Heeren de Staten van de Vereenichde Nederlanden hare Garnisoenen souden trecken uyt Gulich, ende naedemael deselve Heeren bereydt zijn, soo uyt die, als uyt alle andere by haer ingenomene plaetsen te vertrecken: Soo hebben wy oock tot noch toe altijt gelooft, dat men van wege hare voorsz Hoocheden met ghelijcke volveerdicheyt soude volbrengen de conditie waer op de authoriteyt van hare voorsz Majesteyten soo vrymoedelijck in dese handelinghe ghebruyckt is gheworden, ende dat men ter selver tijdt oock soude wech nemen alle de Garnisoenen die men uyt haren name daer inne gheleyt heeft, te meer, om dat wy een accoort getroffen hebbende tusschen mijn Heeren de Princen van Brandenburch ende Nieuburch, by hun in de alderbeste forme gheapprobeert, ten eyn-
| |
| |
[1614.]de dat hare misverstanden geen nadeel meer en mochten veroorsaken, noch voor hare, noch voor den algemeynen vrede, van nu af volcomentlijck uytghevoert hebben 't gene ons te volbrenghen toe quam. Al de reste mijn Heere hangt nu aen uwe Excellentie, ende daerom bidden wy u gantsch toegheneychdelijck daer in te ghebruycken de macht die ghy hebt, sonder te ghedooghen dat soo grooten goet langher uytghestelt worde door middel van sekere consten die men ons doet blijcken, waer van wy wel ghelooven dat de meyninghe van uwe Excellentie heel verre verscheyden is, maer de wijle sy even-wel daer door achterhouden wort, ende dat wy sien de vervaerlijcke consequentien die daer uyt op verscheyden manieren mogen volgen, so heeft ons ghedocht dat wy u moesten bidden, gelijck wy gantsch toegheneychdelijck doen, dat ghy daer inne wilt hersien, te meer omdat wy uytghedruckten last ontfangen hebben van hare Majesteyten dese sake op het allerspoedichste te eyndigen, in de welcke het hun grootelijcx aengaet claer te moghen sien, soo om de sorghe die sy draghen voor de ruste van hare vrienden ende ghebueren, als om dat hun so merckelijck vele daer aen gelegen is, niet te ghedoogen dat de selve ruste ghestoort werde. Wy stelden over eenige dagen ons vertrec van hier uyt, op hope van een veerdighe uytvoeringe des voorsz Tractaets, waer van wy ooc hare Majesteyten verwitticht hebben. Maer nu en connen wy sonder leetwesen niet aensien, noch sy sonder onlust verstaen, dat het selve noch uytgestelt wort op sekere swaricheden die niet eens aenmerckens weert en zijn. Wy dan bidde uwe Excellentie noch maels de selve af te snijden, ende sich te verwerven de eere van het volvoeren van deser sake, midts noemende eenen sekeren dach tot de uytvoeringe van tgene geaccordeert is, om de Legers ende garnisoenen te doen vertrecken. Andersins door ons langer verblijf alhier, soude ons verweten worden dat wy de waerdicheyt van hare Majesteyten onderworpen maeckten een sulcken verachtinghe die haer verloren [1614.] soude, ende waer van het onmoghelijck zijn soude ons selven te excuseren. Wy hopen dan door de weder comste van desen brengher, eyntelijck te verstaen den wille van uwe Excellentie, over tgene voorseyt is, op dat wy volgens de selve, een eyntelijcke resolutie mogen nemen, naer uytwijsen onses schuldighen plichts. Ondertusschen sullen wy blijven etc.
Volcht nu den Brief van den Heere Ambassadeur van Groot Brittanien aen den voorsz Marquis Spinola.
Excellentie ende Doorluchtichste Heere, Om uwe Excellentie niet moeyelijck te vallen met het verhael van de omstandicheden, ghy weet alle watter ghepasseert is, sedert dat wy tot uwen versoecke alhier zijn verbleven. Ghy weet ooc dat de tegenwoordigen handel alreede so verre ghebracht is, datter geen middel meer overgebleven en is tuschen de ruste ende afbrake der selve. Des niet tegenstaende sien wy datter alle daghe nieuwe swarichedekens gantsch vreemdelijck worden inghebracht, om tghene datter gheaccordeert, ende aen wedersyden beseghelt is, te verlengen, ofte oock teffens om te stooten. Derhalven, dewijle yegelijck Dienaer (al is hy schoon met andere vergeselschapt) een besonder insien heeft op de eere des ghenen die hem gebiedt, so heb ick't gheacht mijnen schuldighen plicht te zijn uwe Excellentie met alle behoorlijcke eerbiedinge indachtich te maken, dat indien het uwe meyninge is de ingenomene plaetsen te behouden, het moghelijck beter soude gheweest hebben 'tselve te doen, sonder de weerdicheyt van mijnen Serenissimen Heere, ende die van syne Croonen te verabuseren met een deel ophoudinghen alhier voorgevallen, ende met soo veele ende so dickmaels verhaelde beloften aen synen Conincklijcken persoon ghedaen. Bidde daerom uwe Excellentie niet alleen met hare groot-moedichheyt, maer oock met hare voorsichticheyt ende oprecht-
| |
| |
[1614.]ticheyt sich te beraden, hoe veel datter aen tghene dat noch te resolveren staet, is gheleghen. Waer mede, etc.
De Marquis Spinola dese Brieven ontfanghende, beclaechde sich, dat hy in de handelinghe bedrogen was, ende dat men met hem ter goeder trouwe niet en hadde geprocedeert, beschuldigende die van Brandenburch, dat sy de Procuratie te langhe hadden achter ghehouden, ende segghende met hooghe woorden, soo verre ten weder-syde geen Ostagiers werden gestelt, dat hy Wesel niet en soude verlaten, om van't uyttrecken van Gulich verseeckert te zijn, maer soo de Ostagiers saterdaechs binnen Santen quamen, soo soude hy met den synen des maendaechs vertrecken, ende des donderdaechs daer aen Wesel ende alle andere plaetsen ruymen. Den Hertoch van Nieuburch, weygherde eerst een wijle synen Brief aen te nemen doch met Spinola ghesproocken hebbende, heeft den selve daer nae gheaccepteert, ende beantwoort als volcht:
Mijne Heeren, uwen Brief op ghisteren is my wel behandicht, ende hoe wel dat de poincten daer van ick u hebben doen spreken, wel noodich zijn gheaccommodeert te wesen tusschen mijn Heere den Marckgrave van Brandenburch ende my, soo en verstae ick nochtans door de accommodatie der selve de uytvoeringhe van het Tractaet tusschen ons ghemaeckt, gheensins te vertrecken, my vastelijck verseeckerende, dat de selfde Heer Marckgrave daer nae oock niet en sal vertrecken de accommodatie van de voorsz poincten, ende dat op't alderspoedichste. Wat belanght de forme van d'approbatie by den voorschreven Heere Marckgrave ghedaen, daer in ghedraech ick my aen 'tghene mijne Ghedeputeerde u sullen segghen, ende blijve altijdt, etc. uyt het Leger by Wesel den 27. Novembris 1614.
Sijne Excellentie verstaen hebbende het voorschreven [1614.] protest van den Marquis Spinola, heeft in de Ostagiers gheconsenteert. Maer des niet teghenstaende, heeft Peckius de Heeren Ambassadeurs laten weten, dat hy Fretema, die met de antwoort op de voorsz. Brieven te rugghe was ghesonden, om eenighe saken van importantie, smorghens metten daghe hadde ghesonden naer Wesel, ende dat hy teghen den middach weder soude keeren met sulcken antwoordt, daer inne hare EE. redelijc contentement souden hebben, uyt welck woordeken redelijck niet veel goets en was te vermoeden. Heeft oock noch-maels aenghehouden om de voorschreven Acte by de Generaels van beyde de Legers te passeren, namelijck van niet meer in de Gulicxsche Landen met hare Leghers te sullen weder keeren, segghende: soo sulcx niet en gheschiede, dat dan de handelinghe soude moeten breken. Waer op hem by de Heeren Ambassadeurs werdt gheantwoort, dat sulcken belofte soude strecken tot prejudicie van de Vorsten selfs, ende boven dien onghefondeert was. De voorsz. Peckius seyde mede, soo verre de Leghers Kersmisse uyt het Velt ghebracht conden worden dat het veel ghedaen soude wesen, ende is daer op stil-swijghens naer Wesel vertrocken met de Nieuburchsche ende Keulsche Gesanten, welcke laetste mede voor haer vertreckt aen de Heeren Ghecommitteerde uyt de Edele Mogende Heeren Staten Generael verclaerden, van Peckio verstaen te hebben, so verre de boven-verhaelde Acte by de Generaels niet en wierde ghepasseert, dat de handelinghe soude ghebroken worden. Den lesten Novembris nae den middach is de voorsz Heere Peckius met de Nieuburchsche ende Keulsche Ghesanten van Wesel weder ghecomen tot Santen, mede brenghende een heel andere resolutie, dan men in vervolch van de verclaringe by hem tot meer-malen gedaen, hadde verwacht, te weten,
| |
| |
[1614.]dewyle de sake van de welcke ghehandelt wert seer swaer was, dat de Marquis Spinola daer van gheadverteert hadde hare Hoogheden in Brabant, om daer op te verstaen hare goede meyninghen, die hy wilde volghen. De Keulsche hebben den ghecommitteerden uyt den Heeren Staten generael gesegt, dat sy vermoeden, dat de Marquis wel mocht om advis in Spaenjen geschreven hebben, om te ontgaen het perijckel van sijn credit ende faveur aen 't Hof, daer inne hy lichtelijc door sijne quaetgunders soude werden gebracht: daer beneffens om schijn te geven aen't voorsz dilay van deser saecke, ende den haet van dat d'executie des tractaets niet voort en ging te schuyven op de Heeren Staten, ende sijn Princel. Excelle.
Daer wiert by Peckius wederom voorgheslagen, dat hare Ho: Mo: ende sijn Excelle behoorden te beloven in dese landen niet weder te comen met eenighe macht van krijgs-volck, immers den eenen Prince teghen den anderen niet by te vallen, ende onder 't dexel van manutentie des accoords nae haer beliefte volck in't landt te brengen, waer door dan nieuwe onlusten souden worden veroorsaeckt, ghelijck door 't versekeren van Gulich tot voordeel van beyden Vorsten was gheschiedt. De Nieuburgsche presenteerden noch daerenboven, dat de lotinge van de residentie behoorde gedaen te worden voor het vertrecken van de garnisoenen uyt de Steden. Maer de Heeren Ambassadeurs hebben dat voorstel ghenomen (ghelijck het in der waerheyt was) voor ghesochte dilayen, ende hebben de voornoemde Ghesanten bejeghent met gelijcke redenen als wy hier voren beschreven hebben, ende uyt hare brieven te sien zijn. Ende om een afscheyt te maken, hebben hare EE. den Heere Peckio, den Nieuburgschen, ende den Landt-stenden tot Santen overghelevert hun-luyden advys op de forme van d' executie des tractaets, het welcke sy van ghelijcke ghedaen hebben aen sijn Excelle. ende den Prince van Brandenburg, ende zijn alsoo met seer groote droefheyt [1614.] der inghesetenen van Santen vertrocken naer Rees. Van waer sy den in. Decembris eenen expressen naer Spinola ghesonden hebben, met de namen van de Ostagiers by sijn Excelle. ghenomineert, volghens 'teerste artijckel van haer EE. advys op de forme van d'executie van het gemaeckte tractaet, om Spinola te meer in't onghelijck te stellen, soo hy in gebreke bleve van ghelijcke te doen, ghelijck hy dan in ghebreke ghebleven is. Ende dit is vast het ghene dat in de voorschreven verdrietige, ende noch ten lesten vruchteloose ende bedriechelijcke handelinghe is voorghevallen.
DE handelinghe tot Santen nu aldus afghebroken, ende de Heeren, Coninglijcke Ghesanten van daer vertrocken, ende met de gecommitteerde uyt den Heeren Staten generael in 's Graven-Haghe ghecomen zijnde, soo heeft de Heere van Refuge, Ambassadeur des Aller-Christelijcxsten Conings, op den 9. Decembris 1614. ter vergaderinghe van de selve Heeren Staten generael een memorie over ghegheven van sekere poincten, op de welcke sijne E. begeerde resolutie ghenomen te worden by de Heeren ghedeputeerde van de selve vergaderinghe, welcke poincten wy den Leser alhier mede sullen voorstellen, met de antwoorde by den Heeren Staten daer op gegheven.
Het eerste poinct was, dat de ratificatie ende approbatie des Tractaets van Santen, by de Heeren Staten generael ghedaen, hem Ambassadeur mocht overghelevert worden. Het tweede, dat de Heeren Staten letten souden op de middelen, die sy oordeelen souden bequaemst te wesen om te comen tot de uytvoeringhe van 't voorsz tractaet, op dat de Heere Ambassadeur wederkeerende naer Vrancrijck, die mochte voordraghen aen sijne Majesteyt, om van
| |
| |
[1614.]haren 'twege daer over te nemen alsulcken resolutie, als sy achten sal hare weerdicheyt, ende de qualiteyt der sake best te betamen, ende op dat de selve Staten op't spoedichste daer van verwitticht mochten werden. Volghens welcken het mede dienstich zijn soude te letten in wat staet van vrede ofte van oorloghe de Landen vande Cleefsche Successie blijven senden ter tijdt toe dat de voorsz middelen gheresolveert ende in't werck ghestelt mochten worden.
Op dese propositie ghedaen van wegen de Majesteyt des Aller-Christelijcxsten Coninghs aen de Heeren Staeten Generael der Vereenichde Nederlanden by den Heer van Refuge, Raet van syne Majesteyt in syne Raden van State ende Secreten, ende synen Ambassadeur extraordinaris by de selve Heeren Staten, op den 9. van deser maendt, ende de voorsz Memorie daer op schriftelijck overghegheven, hebben de welgemelte Heeren Staten, na rijpe deliberatie, syne Majesteyt wel oodtmoedelijck bedanckt van de continuatie syner Coninghlijcker gheneghentheyt tot de welvaert van de voorsz. vereenichde Nederlanden, ende van die Vorstendommen Gulich, Cleve, Bergh, met de Graefschappen ende Lander daer aen hangende, ende de goede inghesetenen van dien, met presentatie ende aenbiedinge van haren bereyden dienst aen syne Majesteyt. Bedanckende mede den voornoemden Heere Ambassadeur van syne goede officien ghedaen in d'accommodatie van de gheschillen, misverstanden ende beroerten tusschen de Heeren Prince van Brandenburch ende Paltsgrave van Nieuwburch gheresen, van welcke goede Officien de Ghedeputeerde van de voorsz Heeren Staten seer goede ghetuyghenisse hebben ghegheven, soo by verscheyden hare brieven ende advisen, als by mondelinghe rapport.
Verclarende voorts op de eerste vrage van de voorschreven memorie, dat hare EE. ghehoort hebbende 't rapport van hare Gedeputeerde, die mede tot Santen ghebesoigneert hebben, het selve ghebesoigneerde, [1614.] midtsgaders het ghemaeckte verdrach, ende de ordre op de uytvoeringhe des selfs hebben gheratificeert ende gheapprobeert, naer luyt van de Acte beneffens desen overghegheven. Op de tweede vraghe van de voorsz memorie, verclaerden hare EE. dat de ghematichste middelen, om tot de uytvoeringe van't voorsz. Tractaet te comen, naer haer verstandt, waren, den Eerts-hertoghe van wegen hare Majeseteyten indachtich te maken syne beloften, op dat hy niet toe en liete dat het volbrenghen van't voorsz accoort langher uytghestelt werde. Ende of 'tgebeurde dat sulcx door desen middel niet volbracht en wierde, soo en conden hare EE. niet verstaen dat het selfde door andere middelen te weghe ghebracht conde worden, als door die, welcke de Coningh Henrick de Groote (hoochloflijcker ende onsterffelijcker ghedachte) in 't Iaer 1610. tegen dierghelijcke usurpatien tot maintenement van syne Coninghlijcke weerdicheyt, ende onderstant van de verdruckte vrienden ende Bontgenooten der Croone van Vranckrijck resolveerde, welcke Resolutie hare Majesteyten Coninghlijck dede uytvoeren. Waer inne buyten allen twijfel de Coninghlijcke Majesteyt van Groot Brittanien, de Chur ende andere vereenichde Vorsten van Duytslandt hare Majesteyten wel souden byvallen. Ghelijck mede de Heeren Staten bereydt souden zijn na haer uyterste vermogen de hant daer aen te houden. Ende met dese Resolutie soude behoorlijcke ordre ghestelt mogen worden op den lesten Artijckel van de voorsz memorie. Versoeckende voorts de Welgemelte Heeren Staten aen den voorsz Heere Ambassadeur, dat hy hare Majesteyten jonstelijck wilde recommanderen, soo van dese als van die verdruckte Landen, ende versekeren van haerder EE. ware ende oprechte toegheneychdicheydt tot haren dienste.
Den 22. des voorsz maents, heeft den Hertoge van
| |
| |
[1614.]Nieuburch aen de Coninglijcke Majesteyt van Groot Brittanien gheschreven dese navolgenden Brief, by ons uyt den Fransche ghetranslateert:
Heere: Het behoorlijck respect tot de Croone van Groot Brittanien, aen de welcke, door de gunsten ende bystanden, soo wel my, als wijlen den Hertoghe van Nieuburch mijn vader, ende andere mijne Voorsaten van tijde tot tijde, ende dat voornemelijck by uwe Majesteyt, metghedeelt, ick my sonderlinghe vinde verplicht te zijn, heeft over my soo veel machts ghehadt, dat het my beweecht heeft toe te staen ende in te willighen alle tghene dat nae de Conferentien van Santen de Ambassadeurs van uwe Majesteyt goet ghevonden hebben tot het provisionele accoordt tusschen my ende den Marckgrave van Brandenburch. Het welcke ick met meerder vernoeghinghe soude gedaen hebben, indien de Artijckelen van't voorsz. Accoort, my hadden mede ghedeelt gheworden, om oft de selve aen te nemen, oft anders om mijne redenen daer teghens inne te brenghen. Maer de wijle sy my toeghesonden wierden om my selve daer na te reguleren, geteeckent zijnde niet alleenlijck by de voorsz Ambassadeurs van uwe Majesteyt, ende die van den Aller-Christelijcxsten Coningh, maer oock by de Ghedeputeerde van de Staten der Vereenichde Nederlanden, als een sake in 'theymelijck besloten met hunluyden, die door hun voornemen op de plaetse van Gulich de oorsake waren geweest van onse beroerten ende bewegingen van oorloghe, soo en can ick niet laten te belijden het herten-leet ende rechtveerdich misnoegen dat dese onverwachte maniere van procederen in mijn siele veroorsaect heeft. Des niet te min, stellende het voorschreven respect van uwe Majesteyt boven alle andere Consideratien, hebb' ick gheresolveert de voorsz. Artijckelen, midts veranderinghe van de forme oft wijse door mijn Acte van approbatie daer by ghevoecht, te passeren. Maer als men sich schickte om tot het volbrenghen van dien te comen, dewijl het dickmaels [1614.] in de voorsz Conferentien geoordeelt ende verdraghen was behoorlijck te wesen, dat men de alghemeyne ruste in toecomende tijden wel versorghen soude, sonder eenige deure open te laten tot dierghelijcke inconvenienten, als door het voorsz innemen van Gulich waren veroorsaeckt, soo hielt men de voorsz Ambassadeurs van uwe majesteyt ende Vranckrijck, als Middelaers, andermael voor, dat men niet alleen en behoorde het krijchsvolck uyt de plaetsen aen wedersyde ingenomen te trecken, maer oock te beloven van nu voort geen plaetsen meer in te sullen nemen, waer toe de Ghedeputeerde van de voorsz Staten niet en wilden verstaen, maer presenteerden alleenlijck een seecker belofte van den Prince Mauritz van Nassou, ontworpen in twijffelachtige ende inbindende wijsen van spreken, die verscheyden verstrickende uytlegginge onderworpen waren, ende waer door de voorsz alghemeyne ruste geensins en soude versekert hebben geweest, gelijc uwe Majesteyt gelieven sal particulierlijcker te sien uyt de by-ghevoechde afschriften van de beloften aen wedersyde gepresenteert, waer over men niet en heeft connen accorderen, welcke presentatien ick uwe Majesteyt bidde wel te considereren, ende door de continuatie van hare goede officien te maken dat de voorsz. Staten vande vereenichde landen tot reden ghebracht mogen worden, tot behoudinge vande voorsz alghemeyne ruste, ende alsoo desen nieuwen aenwas te voeghen by de verbintenissen, die my van over lange voor al mijn leven gemaeckt hebben uwer Majesteyts seer oodtmoedige ende gantsch toeghedane dienaer, Wolfgangh Wilhelm Paltzgrave.
Dese Brief was gheschreven uyt Bussel, in date als boven gheseyt. Wat antwoorde nu dat syne Majesteyt van Groot Brittanien daer op moge gegeven hebben, is ons noch onbekent, maer sal te syner tijdt wel aen den dach comen. Resteert nu dat wy den gun-
| |
| |
[1615.]stighen Leser tot syner volcomener onderrichtinghe voor-stellen eenighe andere stucken den selven Cleefschen handel betreffende, die wy van goeder handt hebben becomen, ende uyt den Francoysche doen oversetten.
De Ridder Digby, Ambassadeur van syne Majesteyt van Groot Brittannien by den Coningh van Spaengien, schrijft uyt Madrid in date den 18. Ianuarij deses jaers 1615. onder andere woorden aldus:
Dat de Cleefsche saken noch niet geaccommodeert en zijn, ende datter sedert weynich tijdts herwaerts eenighe opschortinghe in de selve gevallen is, dat wijt men hier de weygheringhe by Graef Maurits ghedaen, van te onder teyckenen seker Artijckel al te voren in de Conferentie van Santen geaccordeert. Des niet teghenstaende hebbense hier op dat selve poinct een ordre ghestelt, die (naer hunne meyninghe) allen personen niet vervoert zijnde, van hare passien behoort te vernoeghen. De ordre die sy (na dat ick verstae) gestelt, ende voor eenige dagen door een expressen Bode overghesonden hebben, is, dewijle de voorsz Grave Mauritz niet en heeft willen consenteren dat het voorsz Artijckel soude geformeert worden, door het welck de Coningh van Spaengien ende de Staten van de vereenichde Provintien sich over ende weder souden moeten verbinden hun Leghers niet te brengen, noch sich voort aen meester te maken van eenighe Steden ende plaetsen in de Vorstendommen van Gulich ende Bergh, dat men hier te vreden is, dat het selve Artijckel ten wedersijde verworpen oft by beyde partijen gelijckelijck bevestight werde, op dat men aen wedersijde ofte verbonden blijve den inhout des selfden Artijckels te volgen, ofte gelijcke vrijheyt hebbe te doen tgene men goet vinden sal, etc.
Hierenboven heeft den Ambassadeur des Conincx van Spaengien, residerende by de Majesteyt van Groot Brittannien, door synen Secretaris ghedaen dese naervolghende verclaringhe, nopende. de voorsz. [1615.] saken van Gulich, Cleef, etc. Den Ambassadeur mijn Meester synen dienst oodtmoedelijck recommanderende aen syne Majesteyt, heeft my bevolen mijn Heere den Camerlingh te bidden, dat hy syne voorsz Majesteyt van synen't wege aendiene, Nadien de Eertshertoghe eenen expressen Bode afgheveerdicht hadde op den 16. Decembris, om syne Catholijcke Majesteyt te verstaen te gheven den inhout van het Tractaet van Santen, ende de particulariteyten van dien, nopende de Princen van Brandenburch ende van Nieuburch, ende dat de Propositie tusschen de selfde Princen voor ghestelt, van alle ses maenden by ghebeurte te verwisselen van woon-plaetse, gheen stadt grijpen en soude, als mede dat de Marquis Spinola ghepresenteert hadde de Stadt Wesel wederom te gheven ende te stellen in haren vorigen staet, dat syne Catholijcke Majesteyt door brieven van den sesten Ianuarij tot antwoorde ghesonden hadde, dat het Tractaet tusschen de voorsz Princen ghemaeckt, van poinct tot poinct soude nagecomen worden, ende dat de voorsz Marquis Spinola de stadt Wesel ende alle andere by hem inghenomene plaetsten souden hebben weder te gheven, ende dat generalijck al het gene dat int voorsz Tractaet gheaccordeert is, volbracht ende uytgevoert soude worden. Verblijdende sich syne Catholijcke Majesteyt daer inne te meer, om dat het de wille ende begheerte van syne Majesteyt van Groot Brittannien was, dat sulcx soude gheschieden gelijck den Ambassadeur mijn meester van hier gheschreven ende verthoont heeft door Brieven van den Catholijcken Coningh synen Heere, ende om dat de Ridder Digby stracx nae sijn aencomste int Hof van Spaengien gelijcke devoiren hadde ghedaen.
Den Eertshertoge Albertus heeft mede desen aengaende een Brief gheschreven aen syne Majesteyt van Groot Brittanien, luydende ghelijck als volcht.
| |
| |
[1615.]Alderhoochste etc. uwe Secretaris Trumbal heeft my behandicht den lesten van uwe Majesteyt, met een minute daer by, in de welcke het uwe Majesteyt belieft heeft de moeyte te doen van't ontwerpen eene verbintelijcke belofte, te onderteyckenen by den Marquis Spinola, ende den Grave Mauritz van Nassou. Het is gheheel seker, dat uwe Majesteyt sich altoos bewesen heeft seer gheneghen te zijn om te versorgen de algemeyne ruste ende vrede, gelijck sy dan sonderlinghe betuycht heeft door hare Ambassadeurs in't stuck van de beslechtinghe der saken ende gheschillen van Gulich ende andere Landen, dependerende aen de Successie des wijlen Hertoghs van Cleve, ende tselfde doet my vastelijck ghelooven, dat door de continuatie van hare goede officien de selve saken tot een goet ende gheluckich eynde ghebracht sullen werden, tot vernoeghen van de gantsche Christenheydt. Om dan te beantwoorden de voorsz Brief van uwe Majesteyt, sy sal alreede wel onderricht zijn, datter in het Tractaet van Santen niemant gekent ofte genoemt en is geweest van mijnen't weghe, ende dat het volgens dien niet behoorlijck en is, dat men in eenige schriften, die in mijnen name gemaeckt souden worden, sich gedraghe tot het voorsz Tractaet, niet connende vinden eenighe aenmerckens weerdighe reden, waeromme de Staten van de Vereenichde Provintien eenighe swaricheyt souden moghen maken in de forme van de clare ende suyvere belofte die hun voorghestelt is geweest, nopende van geene plaetsen meer in de voorsz Landen in te nemen, tsy dan onder wat pretext dat het sy, voornemelijck als men insicht neemt op de verclaringen alreede tot verscheyden reysen aen uwe voorsz Ambassadeurs, als oock aen die van den Alder-christelijcxsten Coningh, ende van de Vnie der Protesterende Vorsten van Duytschlandt, soo by den voorsz Marquis Spinola, als van andere van mijnen't weghe daer inne ghebesicht, gedaen, namelijck indien de voorsz Landen wederom quamen te vallen in openbaer oorloghe, datter dan geen oorsake wesen en soude [1615.] om te twijfelen, of ten soude elcke partije vry staen te doen het gene dat haer duncken soude te behooren, sonder in sulcken ghevalle ghebonden te zijn aen de voorsz belofte. Het welck dewijl het altoos mijn meyninghe geweest is als oock, midts de voorsz. conditie, oprechtelijck ende ter goeder trouwe wederom te doen gheven alle ende yegelijcke plaetsen by onsen krijchsvolcke in de voorsz Landen ingehouden, soo haest de voorsz Staten de hare uyt de plaetsen by haer inghenomen sullen doen vertrecken, So wil ick dit vertrouwen hebben op uwe Majesteyt dat sy het gantsch redelijck sal bevinden te wesen, dat de voorsz beloften metten aldereersten so by my als by den voorsz Staten gedaen werden op den voet vande voorsz alreets ghedane verclaringhen, op dat door sulcken middel de ruste ende vrede sonder voorder uytstel weder opgherecht werde in de voorsz Landen. Ende op sulcken verwachtinge, my gedragende aen tgene mijnen Raetsheere Boisot uwe Majesteyt sal aendienen, sal ic dese besluyten, etc. Wt Brussel den 25. Ianuarij 1615. stilo novo.
By desen Brief was gevoecht een Acte van belofte by de voorsz Eerts-hertoge gepresenteert, met versoec van een gelijcke Acte gemaeckt te worden by de Heeren Staten der Vereenichde Provintien, ende luyde de voorsz Acte als volcht:
Syne Hoocheyt verclaert, dat hy den - - - - dach des Maendts - - - - syn krijchsvolck sal doen vertrecken uyt alle de Steden ende plaetsen by haer inghenomen in de Landen van Gulich, Cleve, Bergh, Marck, Ravensbergh ende Ravesteyn, ende belooft oock van nu voort gheene steden ofte plaetsen aldaer meer te sullen innemen, het sy dan oock onder wat pretext dat het soude moghen wesen.
Op den voorgaenden Brief heeft de Coningh van Groot Britannien gheschreven dese naervolghende antwoorde, vergheselschapt met een byvoeghsel ende
| |
| |
[1615.]limitatie op de voorsz Acte van belofte by den Eertz-hertoghe ghepresenteert.
Mijn Heere, mijn Broeder ende Couzijn. Wy hebben uwen Brief van den 25. voorleden, uyt handen van uwen Ambassadeur ontfanghen, waer uyt wy speuren de continuatie van uwe genegentheyt tot de betrachtinge van de ruste van Christenrijck. Wy hebben oock ontfangen van onsen Agent by u residerende het formulier dat u belieft heeft by gheschrifte te stellen. Onse sorghe dat dit verschil gheaccommodeert moge werde, is so groot, dat wy de Copye van uwen Brief ende verclaringe in aller yle ghesonden hebben aen onsen Ambassadeur residerende in den Haghe, hem belastende de Staten in onsen name te versekeren, inghevalle dese woorden uwes Briefs, Indien de Landen wederom quamen te vallen in openbare oorloge, als alleenlijck sprekende van de Landen van Gulich ende Cleef, ende het woordt openbare oorloghen, moghende verstaen worden voor aengheseyde oorloge, eenich twijfel oft misvertrouwen mochten baren in hare ghemoederen, dat uwe meyninghe gheensins en is dat het hun soude verboden zijn hunne vrienden hulpe ende bystant te doen. Ende om hun soo veel eer te beweghen u formulier aen te nemen, so hebben wy dese presentatie ghedaen, te weten, dat wy alle goede devoyren sullen doen by den Alder-christelijcxsten Coningh, dat ghelijck wijlen syn Vader ghelucksaligher gedachtenisse ende wy borghen zijn gebleven voor het volbrenghen van het Tractaet van den Treves, wy alsoo mede verklaren sullen, ingevalle sy hare vrienden ende bontghenooten hulpe ende bystandt doen, wanneer de selve van eenige partye, het sy dan inde voorsz Landen van Gulich ende Cleef, oft elders in Duytslant, aengetast souden moghen worden, dat sy daerom gheensins en sullen worden ghehouden dese Artijckel ghebroken te hebben. Maer indien de selfde Staten noch evenwel jaloers ende nae-denckende blijven, soo bidden wy u, op dat ymmers dit goede werc tot een gheluckich eynde ghebracht moghe werden, dat ghy ofte te vrede wilt zijn dat dese weynighe [1615.] woorden, welcken onsen Agent u sal mede deelen, gevoecht moghen worden by u formulier, ofte dat het Tractaet van Santen uytgevoert mogen worden met eenighen steert, het welcke den Coningh van Spaengien syn wille te wesen schijnt, als blijckt by seker schrift ons behandicht by synen Ambassadeur, waer van onsen Agent last heeft Copije te leveren. Daer mede, etc.
Het by-voeghsel ende limitatie des selven Conincx van Groot Brittannien op de Acte van belofte by den voorsz Eerts-hertoghe ghepresenteert, luyde aldus:
Dat de Staten van ghelijcke te vreden zijn ende beloven geene Steden oft plaetsen van nu voort-aen meer in te nemen, het sy dan in wat name ende onder wat pretext dat het wille eenigen inval oft inbreucke dede, het sy dan in de voorsz Landen van Gulich ende Cleef, ofte van yemant anders van der Staten Bont-ghenooten, dat het in sulcken ghevalle haer sal vry staen hare vrienden ende Bontghenoten te assisteren, sonder dat sulcx gheduydet sal worden voor een breucke van dese teghenwoordighe belofte.
Ende dit is vast alle de sekerheyt die wy van deser sake tot noch toe hebben connen becomen. Watter wijders op volghen sal leert de tijt, ende sal by ons in den tweeden druck deses teghenwoordighen Boecx verhalet mogen worden, Welck Boeck wy hier mede besluyten, Godt almachtich door synen lieven Sone Iesum Christum biddende, dat hy dese Vrije Vereenichde Nederlanden onder de vreedsame ende ghelucksalighe regieringhe der Ed. Mo. Heeren Staten so Generael als particulier, ende onder het niet min voorsichtich als voorspoedich beleyt van syn Princelicke Excellentie, ende der andere seer doorluchtige Prince van den Vorstelijcken Huyse van Nassou, langhs soo meer wille seghenen ende gebenedijen, tot lof ende eere synes Alderheylichsten naems, opbouwinghe sijner Gemeynte, ende geruste welvarentheyt van alle goede inghesetenen der selfde Landen. Amen.
FINIS.
|
|
Auteursrechtvrij