Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 611]

Coevoorden beleghert by sijn Excellentie/ ende in-ghenomen den XII. Septembris, Anno 1582.

[1592.] NV salic gaen beschrijven de belegeringe ende inneminge van het Stedeken/ende het huys van Coevoorden Anno 1592. geschiet. Doch dewijle dit een van de vermaertste en̄ stercste Fortressen van Nederlant is/dickwils belegert en gewonnen/dickwils af-geworpen ende wederom getimmert: Eer ick daer toe come/sal ick eerst de gheleghentheyt ofte situatie daer van in't corte beschrijven. Dese plaetse is soodanich/dat alle die uyt Frieslandt/ Omme-landen/Drente/ ende het Landt van Vollenhove na Duytsch-lant reysen willē/die moeten haren wech op Coevoorden nemen/want over de Bortange en is den wech nerghens na so bequaem. Coevoorden was Anno 1592. in den omme-ganck ontrent ses hondert vijftich treden groot. Het leyt tusschen twee morasschē/het heeft in t Noot-oost een geduyrich moras/ ses mijlen lanck/streckende tot aen den Dollaert: Jn 'tWesten heeft het een geduyrich moer of staende water/ niet veel corter als het andere/streckende tot voor by Hasselt/ende Swarte-Sluys/tot aen de Suyderzee. Dese beyde morasschen besluytē geheel Frieslant/ d'Omme-landen/Drente/en̄ dat deel van Over-Yssel daer Steenwijck ende Vollenhove in leyt/ sonder dat op die voornoemde twaelf mijlen langde eenigen harden pas is/ dan deur ende hart voor by Coevoorden alwaer eenen sand-wech is tusschen die beyde morasschen/ ontrent duysent treden breet: So dat Coevoorden wel bewaert zijnde/swaerlijck eenich vyants Leger in Frieslant/Omme-landen/ ende Drente comen can. Het leyt vijf mijlen van Lingen/vijve van Oldenzeel/ vijve van Zwoll/ neghen van Deventer/ ses van Steenwijck/ende seven van Groeningen. Sijn Princelijcke Excellentie is den 26. Iulij, 1592. met sijn Leger ende Geschutt voor Coevoorden gecomen. Daer lach binnen Graef Frederick van den Berge, Evert en̄ Herman van Ens gebroeders/Vasques en Spaenjaert/ en̄ Capiteyn [1592.] Chalon, ende hondert Ruyters van Mendo ende Roderigo Vaenen. So haest als Graef Frederic sach/ dat sijn Excellentie sich neder-sloech/ soo stack hy het vuyr in de Vlecke voor het huys ligghende / vernielde oock alle hoven/boomen/ende heggen/die haer het gesichte benamen/en̄ dede alle mogelijcke verhinderinge. Des niet te min/so is sijn Excell. allencxkens met sijn loop-graven gecomē tot aen de grachtē des Casteels/ d'welck seer sterck is/ so wel natura loci, als by conste/ want het hadde vijf wel-gemaecte Bolwerckē op het fatsoen des Casteels van Antwerpē/met schoone hooge wallen rontom/en̄ binnen twee kattē noch hooger op-gevoert: De gracht was hondert voeten wijt/ en̄ daer in stont een sterck pael-werc van eyken balcken. Daer loopt een cleyn Rivierken lancx de Vlecke/dienende in de plaetse van een gracht/ d'welck dat mael mits den geduvrigen regen/so hooge was geworden/ datmen drie heele/en̄ drie halve Cartouwē van Zwol tot dichte by Coevoordē 'tschepe heeft gebracht. Daer lach een Ravelijn of uyt-stekende buyten-werck/ de Brugge bevrijdende/d'welck sijn Excellentie heeft ingenomen. Des niet te min hebben de belegerde/cloecke ende seer moedige uyt-vallen gedaen: Sy zijn eens op eenen claren middach uyt-ghevallen/ ende hebben een gheheele Compagnie Soldaten vernielt / doodtslaende den Capiteyn/ Luytenant/ Vaendrich / ende beyde Sergeanten /daer zijn alleen elf Soldaten van ghecomen. Om dese dolle uyt-vallen te verhinderen/ heeft sijn Excellentie goet ghevonden de Brugghe in stucken te schieten/ ghelijck hy oock ghedaen heeft: Doch nae der handt als de belegerde hare halve mane by de Brugghe ligghende verlaten moesten/so staken sy voorts de Brugghe gheheelijck aen brandt/om niet te connen vervolcht worden.

[p. 612]

[1592.] Wt de breede ende diepe grachten des Casteels heeft sijn Excellentie het water doen tappen ofte leyden/ so veel hy conde/ende heefter voorts aerde in laten brenghen voet voor voet/ makende in de gracht een galerije (boven met toorsen bedeckt/op datse die van binnen niet en souden connen in brandt steken) tot bevrijdinghe der arbeyders/ die met der tijdt tot aen den voet van de rempart ghecomen zijn. Als sijn Excellentie Soldaten dus verre ghecomen waren/soo hebben sy onverhinderlijc de wallen des bollewercks onder-graven ende af-ghegraven. Sijn Excellentie heeft oock diversche minen onder de wallen doen graven/ dat een swaer werck was/ overmidts daer soo veel dorre/ oock wassende hout in lach. Oock mineerden die van binnen tegen de eene mine/die sy vonden/ende locht gaven/alsoo maeckten syse onnutt. Oock heeft sijn Excellentie een katte ghemaeckt/ van waer hy die van binnen seer quelde/ ende haer seer verhinderde in hare teghen-weere. De Prince van Parma wel wetende hoe veel dat den om-ligghenden Landen/ ende hem aen Coevoorden gheleghen was/ soo heeft hy Verdugo, den Gouverneur van Groeninghen ende Groeningher-landt/gesonden met vier duysent Man te voet/ ende ses hondert Peerden/ om het Legher der Staten aen te tasten/d'welck in het eerste niet seer sterck van volck en was/ want Graef Philips van Nassou was nae Vranckerijck ghesonden met drie duysent Man/ tot hulpe des Conincks/ ende de Coninginne Elysabeth hadde oock haer Enghelsche af-ghevoordert. Maer als Verdugo nae by het Leger quam/ soo heeft hy stracx soo veel gesien ende vernomen/dat hy niet eens een proeve daer op doen en dorst: Hy heeft hem neder-gheslagen te Emlichem in de Graefschap van Benthem/ maer een mijle van Coevoorden/ om de victualie/van Zwol op het Legher gaende/ af te snijden. Doch Verdugo siende dat sijn Excellentie van alles ghenoech creech uyt Steenwijck ende uyt andere Steden en Landen/so heeft hy noch [1592.] eyndelijck geresolveert een blaeuwe ooghe te wagen/ ende het Legher van sijn Excellentie aen te tasten/ d'welck hy oock ghedaen heeft op den vii. Septembris 'smorghens voor den dach/ de Ruyteren ende Soldaten witte hemden over haer harnas hebbende/ om malcanderen in de duysternisse te kennen/aen-vallende aen drie plaetsen ghelijckelijck/met sulck een furije ende ghewelt/dat hy een groote lenghte van de trencheen ofte loop-graven in-nam. Alsoo dat de Spaenjaerden begonnen te roepen Victoria: Maer Graef Willem van Nassou is met sulck een couragie ende ghewelt op haer aen-ghevallen/ dat hyse alle gaer/ die hy in de trencheen vont/ heeft doodt gheslaghen. Oock heeft stracx het grof Gheschutt vuyr ghegeven op en dwers door des vyandts volck dat in ordre op het velt voor de loop graven stondt /d'welck des halven ghedwonghen wierdt te deynsen/ doch in goede ordre/als ervarene Crijchs-lieden te doen plegen. Doe den dach aen-ghecomen was/soo kenden de onse haren vyandt aen de witte hemden/ende schoten des gewisser op haer. Jn het af-wijcken nam de vyandt veel doode ende ghequetste mede/ insonderheyt Officieren. Daer zijn ghetelt twee en veertich Waghens met doode ende ghequetste/ nae Oldenseel varende. Men achtt dat de vyandt in dit gevecht wel vijfhondert Mannen verloren heest/ ende sijn Excellentie en verloosser maer drie. Doch sijn Ghenade Graef VVilhelm van Nassou is cloeckelijc vechtende deur sijn luchter sijde gheschoten/ dat de coeghel by den navel weder uyt quam/ des niet te min bleef hy tot den alderletsten in den strijdt/ tot dat den vyandt af-tooch/ Godt de Heere hem wonderlick aen den lichaeme ende in couragie versterckende: hy bleef steets in het legher/ ende hy wiert met de hulpe van Godt/ ende door de conste van goede Meesters/in corten tijt wel ghenesen.

[p. 613]

(210)

Macte Deo Duce DUX, jam caeptis annuitille

Omnipotens, cingat COEVORDICA moenia miles,

Rumpe moras milles, subeas jam moenia, vince,
Vicisti PRINCEPS, hosti jam parce subacto.

[p. 614]

[1592.] De belegherde siende ende bevindende dat haeren vyandt tot op haer muyren en wallen gecomen was: Dat sy op verscheydene plaetsen onder-graven waren: Datter niemandt het hooft en mocht buyten steken / of hy en werdt stracx gheschoten: Ende bevindende/ dat sy nu voortaen te vergheefs op ontsett wachten: Soo zijn sy op den xii. Septembris met sijn Excellentie veraccordeert / te moghen uyt-trecken /met haer Vaendelen/ wapenen/brandende lonten/ Peerden/ bagagije/ ende al wat haer toe-behoorde [1592.] / moghende trecken waer het haer beliefde/ daer toe haer convoy/ ende waghenen zijn ghegheven. Daer trocken uyt wel vijfhondert Soldaten die gaen conden. Daer zijn in ghevonden ontrent vier hondert mudden rogghe/ welcke de Drost voor sijn eyghen privaet goet geern soude verdedicht ende vervoert hebben/ maer conde het niet te weghe brenghen.