Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

De belegheringhe ende het in-nemen van Steenvviick by Prins Mauritius. Anno 1592.

[1591.] STeenwijck is een Stadt in de Provincie van Overyssel gelegen/op de frontieren van Frieslandt/ aen een Rivierken de Aa ghenoemt/ in den omme-ganck niet meer dan sestien hondert treden groot. De Prince van Parma heeft Anno 1582. den xvii. Novembris dese Stadt de Staten af-ghenomen met verrasschinghe/ ende hy heeft de selfde versterckt met dicke aerden wallen/ al met hout doorvlochten/ op datmender soo ghemackelijck ende haestelijck niet en soude connen door-schieten/ door-graven/ [1592.] of door mineren. Sijn Excellentie Graef Maurits/ ende Graef Willem van Nassou/ zijn met ontrent acht duysent Man te voet/ ende vijfthien hondert Ruyteren den xxviii. Maij Anno 1592. daer voor ghecomen. Verdugo wel vermoedende dat dit op handen was/soo heeft hy dese Stadt by tijdts met sterck garnisoen/ ende allerley noodruft wel versien ende versorcht/ daer in leggende sesthien Vaendelen Voet-

[p. 608]

knechten/ [1592.] ende tachtentich Ruyteren. Hier over was Gouverneur een cloeck ende ervaren Crijchs-man Anthonio de Quocquello, uyt Walsch-Vlaenderen geboortich/ Overste Luytenant van La-Motte. Prins Maurits heeft voor dese Stadt een katte of platte forme laten maken / ende hy heeft daer vier stucken Gheschuts op-ghesett/om de belegerde van de borstweeringhen te houden / ende om alles in de Stadt te ondecken. Dese katte veerdich zijnde / heeft sijn Excellentie van de hoochte der selfder in eyghenen persoon willen besichtighen de gelegentheyt der Stadt; Als hy daer op tusschen twee Schans-corven stondt te loeren/soo wierdt hy uyt der Stadt met een Roer in de rechter wanghe gheschoten / datter het loot in bleef steken: Maer het is op een corts wederom fijn ghenesen. Daer zijn rontom de Stadt gheplantt vijf en veertich stucken Gheschuts/daer mede sijn Excellentie op den xiii. Iunij heeft begonnen te schieten/ daer mede doende op eenen dach wel seven duysent scheuten / waer mede nochtans weynich is uyt-gherichtt/ jae qualijck heeftmen daer mede connen de borst-weeringhe af-werpen. Die van binnen hebben tot bewijs van de cleyn-achtinge des schietens / elcke reyse met bessemen over en lancx de vesten en wallen ghestreken ende gheveecht/willende te kennen geven/ dat al het schieten niet te beduyden en hadde/want de wallen waren soo sterck van de vette aerde daer sy van ghemaeckt waren/ende soo vaste met boomen en rijsen door-vlochten ende door-naeyt/ dat het schier onmoghelijck was met schieten bresse daer in te maken. Sijn Excellentie heeft oock eenighe vuyr-ballen in de Stadt schieten laten/om eenen schrick ende vreese onder de belegherde te brenghen: Maer sy vonden raedt en middel om het vuyr stracx te lesschen/so dat het gheen groote schade ghedaen heeft.

Als dan fijn Excellentie sach en bevondt/dat dit alles soo weynich te beduyden hadde/ soo heeft hy het principalijck op het mineren ende onder-graven aengheleyt/ [1592.] soo langhe gravende tot datmen in het Conterscherp ghecomen was/ ende men het selfde die van binnen af-ghenomen hadde. Doe is hy voorts meester gheworden van den voet des wals des Bollewercks aen de Oost-sijde / d'welck het principaelste bolle-werck der Stadt was / daer men met mineren ende sapperen ghecomen ende gheraeckt is drie en twintich voeten ter Stadt waert in / onder d'aerde/ eer de Mineurs keerden om eenighe camers te maken. Over dit werck wasmen wel thien daghen lanck besich/welcken tijdt geduyrende/die van binnen twee lustighe uyt-vallen deden. Des nachts tusschen den xxvi. ende xxvii. Iunij vielen sy uyt / sterck zijnde wel tusschen de vier ende vijfhondert Man/hemden over hare cleederen en̄ wapenen ghetrocken hebbende: Sy hebben wel dertich Mannen van der Staten volck doodt gheslaghen / die aldaer de Wacht hadden: Onder anderen was de Luytenant van Capiteyn Olthof, jae oock de Capiteyn selfs/die binnen dese Stadt ghelegen ende in honghers-noodt sich mannelijck gequeten hadde/doe Rennenbergh Anno 1581. dese Stadt belegherde/maer nu droncken zijnde/is hy van sijnen vyandt over-vallen. Eenighe van der Staten Soldaten/ die sy in desen uyt-val ghevanghen creghen/ hebben sy op de Stadts-vesten ghehanghen: Maer noyt en heeftmen eenighe van de belegherde connen ghevanghen crijghen/ om dit hanghen met hanghen te beloonen/ende om te vernemen hoe het in de Stadt ghestelt was. Doch die van binnen best wetende in hoe groot perijckel dat sy stonden van over-vallen te worden/ sonden den xxx. Iunij drie Capiteyns in het Legher van sijn Excellentie om te parlamenteren. Prins Maurits stelde haer dese conditien voor/ namelijck/dat sy souden mogen uyt-trecken sonder wapeuen en Vaendelen/doch met hare baggagie/midts conditie/ dat sy terstont over den Rijn trecken ende

[p. 609]

(209)

Quis quaeso invideat Steenvico miles honorem,

Regis ob jmperium quod pertulit exitiale

Obsidium, sic nota fides comitumq_Ʒ Ducumq_Ʒ,

Maior honos vinci DUCE PRINCIPE bellipotenti.

[p. 610]

[1592.] beloven souden in ses maenden aen dese sijde des Rijns niet te dienen/ ende datmen hem soude leveren alle de Berch-vercoopers die daer binnen waeren. Dese conditien en wouden de belegherde niet aen-nemen/ sy en heyschten oock gheen andere/ waer over het accoort voor dat mael niet voort ghegaen is. De Berch-vercoopers wouden haer liever doodt vechten/ daer haer ghevanghen gheven om stracx op-ghehanghen te worden: Soo haest als sijn Excellentie voor de Stadt ghecomen was/so hadden alle de Soldat en malcanderen belooft ende ghesworen/dat sy by malcanderen wouden leven ende sterven: Soo dat de Stadt noch in den uytersten noodt niet gecomen zijnde/ de andere Soldaten de Berch-vercoopers niet en wouden ten besten gheven. Doch 'tis te vermoeden/ dat het beyden partijen nae der handt berouwen is/ dat het accoort dit mael niet ghetroffen en wierdt/ post est occasio calva.

Het eerste d'welck die van binnen ontbrack/ was busse-cruyt /d'welck Verdugo wel wetende/ soo heeft hy drie hondert Soldaten/ elck met een sacxken bussecruyts van xv. of xvi. ponden/in de Stadt meynen te brenghen: Maer alsoo de belegheraers den voor-uytghesondenen bode ghecreghen hadden/ soo pasten sy daer op/ ende daer en gheraecktender maer sestich of seventich binnen / de reste werdt gheslaghen/ghevanghen/ of in de vlucht gedreven. Dit busse-cruyt quam de belegherde seer wel te passe. Sijn Excellentie heeft de Batterien doen verdobbelē/also datter in alles zijn gheplant geworden vijf en sestich stucken Gheschuts. Den tweeden Iulij stilo novo zijn alle de stucken ettelijcke maelen gelijckelijc los geschoten/wel vier uyren lanck. Doch eerst wiedender twee minen aen-ghesteken; Jn d'eene waren dertich tonnē pulvers/wegende ontrent vijfduysent pondt: Jn de andere waren ontrent twee duysent vijfhondert ponden pulvers. Dese minen achter uyt berstende / en deden hare operatie [1592.] so wel niet alsmen verhoopt hadde/sy dedē meer schade onder der Staten volck/ als onder den vyant: Doch even wel is dien hoeck des Bolle-wercks met den slach om verre geworpē. Graef Willem van Nassou heeft datelijck het op-geworpen Bolle-werck aen de oost-sijde aen-ghevallen ende in-genomen/d'welck over de geheele Stadt commandeerde ofte sach. Oock wierter aen d'ander sijde een Poorte in-genomen/met groot verlies / ende tot groote schade der belegherde. Als nu het Geschut van sijn Excellentie alle de straten ende hoecken der Stadt conde beschieten/ende by-nae alle de huysen boven af-geschoten waren/de Kercken mede seer gherampaneert/ende de binnen muyren der huysen door-gebroken warē/ om daer van binnen bedeckt door te loopen/ ende sich het volc meest in de kelders verberghen moeste: Oock dewijle het vreeselijck schieten de belegerde eenen grooten schrick aenbracht/ ende sy vreesden alle uyre stormender handt over-vallen te worden/ ende siende dat sy gheen ontsett te verwachten en hadden/so hebben sy geappoincteert: De Soldaten zijnder sonder Vaendelen ofte gheweer/ses hondert in getale/ den vijfden Iulij uyt-getrocken/ belovende in een half jaer aen dese sijde des Rijns niet te sullen dienen. Het geheele contract is te lesen by Meteren lib. xvi. f. 90. Wt gratie ende beleeftheyt heeft sijn Princelijcke Excellentie boven het contract den Gouverneur / Capiteyns/ ende Ruyteren hare Peerden gheschoncken. De Berch-vercoopers / dewijle sy in het contract niet begrepen en waren/ wierden ghevanghen/ ende eenighe op-ghehanghen/ eenighe onthalst. Daer zijn gheduyrende dit belech op de Stadt gheschoten neghen en twintich duysent scheuten met grof Gheschutt / daer mede de Stadt/ muyren/ en wallen/ seer jammerlijck zijn verscheurt ende gheraseert gheweest.

Velis nolis, aliter haec sacra non peraguntur.