Wachtendonck by Mansvelt beleghert ende ghewonnen den XX. Decembris, Anno 1588.
[1588.] NAe dat Parma sijnen tijdt/volck/ en gelt eenige weken aen een onnuttelijck ende te vergheefs voor Berghen op Zoom gespilt hadde/ soo heeft hy sijnen Legher doen op-breken/ ende hy heeft de swackste compagnien in garnisoen ghebracht/ende een goet deel des selfden heeft hy onder het beleydt van Graef Peter Ernst van Mansvelt ghesonden om VVachtendonck te belegeren/een Stedeken gheleghen in het over-quartier van Gelderlandt/op de Riviere Niers/twee mijlen van Geldre. Hy is daer voor gecomen in Octobri, ende heeft stracx voor den Coninck de Stadt op-gheheyscht/ daer die van binnen niet nae luysteren en wouden. Derhalven soo heeft Mansvelt begonnen de Stadt te beschieten/ maer siende de ghelegentheyt so aen/dat of hy schoon met schieten bresse ofte openinghe ghemaeckt hadde ghehadt/datter qualijck middel was om eenen storm aen te brenghen: Soo heeft hy dat laten blijven/ende hy heeft twee hooghe platte formen ofte catten daer voor ghemaeckt/van de welcke hy dapperlijck op de huysen ghesthoten/oock vuyr en vlamme in de Stadt gheworpen heeft/ schietende met vierighe brandende ofte gloeyende clooten: Hy heeft schier alle de daken van de huysen afgheschoten/ende belette allen tegenweer die die van binnen doen conden/ soo dat sy haer op de straten niet en dorsten begheven/oock niet dorsten in hare huysen blijven/ maer moesten haer in de kelders verberghen/noch herte/noch middel hebbende om het schrickelijcke wijdt-uyt-berstende vuyr te lesschen. De vuyr-ballen daer mede Mansvelt de Stadt van VVachtendonck beschooten en̄ bespogen heeft/zijn ghemaeckt binnen de Stadt Venlo/ daer seer constighe vuyr-werckers woonden/ ende maeckten veel van dese helsche coeghels/om huysen en Steden daer mede in den brandt te brenghen/ maer het heeft haer [1588.] selfs seer qualijck
becomen/ want als de jonghe Hertoghe van Cleve aldaer ghecomen was/ corts voor de belegheringhe van VVachtendonck, soo hebben die van Venlo sijne Doorluchticheyt een treffelijck bancquet gheschoncken/ ende tot een triumphe / (doch te ghelijcke oock om een proeve te doen wat cracht ende werckinghe dat dese vuyr-ballen souden doen) zijnder eenighe in de lucht gheworpen/die neder-vallende op eenighe weeck-dakige huysen/ende de selfde in brant brenghende/ ende door gheen middelen connende ghedempt worden/ (dat zijn de beste die soo ghetempert zijn) soo is het eene huys voor/het andere nae/in den brandt ghecomen/die soo langhe voorder en voorder gecropen ende gelopen is/tot dat wel de halve Stadt is afghebrandt:
----- Nec enim lex justior ulla
Quam necis artifices arte perire sua.
Binnen de Stadt van VVachtendonck was Gouverneur eenen Capiteyn / toeghenaemt Lanckhayr, die met sijn Soldaten/hardt teghen ghehouden heeft/ haer quijtende nae behooren: Maer Lanckhayr doodt gebleven zijnde/ende de Soldaten niet connende haer langher voor des vyandts schieten en vuyr-werpen verberghen: Oock heel vermoeyt zijnde door het langhe waken en braken: Ende wel wetende dat sy geen ontsett te verwachten en hadden/midts dat het saysoen des jaers gants onbequaem was om derwaerts te comen met volck ende allerley Crijchs-rustinghe: Als mede/ overmidts de Borgheren door de groote schade die sy aen hare huysen/ ende andersins gheleden hadden/ al haer beste rieden tot verdrach: Soo hebben sy nae twee maenden belegheringhe de Stadt