Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 548]

Hoe de Stadt van Geldre by Patton is vercocht ende verraden in Ianuario, Anno 1587.

[1587.] GElder is een goede Stadt/ gheleghen in het over-quartier des Vorstendoms Gelder/ twee mijlkens van Stralen/welck Vorstendom den name van dese Stadt ghenomen heeft. Eenen Schotsman / ghenoemt Patton, Colonel over een Regiment Schotten/ Gouverneur van Gelder in het af-wesen van den Oversten Schenck/ heeft dese Stadt leelijck verraden/ vercocht/ ende ghelevert in handen van Haultepenne, voor ses en dertich duysent guldens: Daer by bedinghende /dat hy de Stadt soude moghen plunderen / ende de principale Borghers rantsoneren. Tot eenen deck-mantel van dit schelm-stuck/heeft Patton dit ghenomen/dat de Grave van Licester op hem vertoornt zijnde/ ghedreycht hadde/ dat hy hem van daer nemen/ ende Stuart in sijn plaetse stellen wilde. De Fransman houdt veel van faire & taire. Ende wy segghen:

Doen en dencken, en can niemandt crencken.

Oock stack het Patton al vry diepe in den crop/ dat d'Overste Schenck hem eens in een droncken ghelach gheslaghen hadde/ ofschoon Schenck stracx wederom met hem versoende. Hy heeft om Licester voor te comen/ ende om sich te wreken aen Schenck/ met den Oversten Haultepenne ghehandelt/ ende hem belooft de Stadt over te leveren/ ghelijck hy oock ghedaen heeft. De Latinisten segghen:

Est vindicta bonum quae non jucundius ullum.

De Coninck van Vranckerijck Loys de XII. vraechde eens een van sijn cloeckste ende ghetrouste Colonels/ Of hy wel door eenigen middel soude connen beweecht [1587.] worden hem af te vallen, ende onghetrouwe te worden. Desen Overste antwoorde/ dat hy daer toe gheensins en soude te brenghen zijn / ten ware door eenighe onbeleeftheyt die sijnen Coninck hem soude moghen doen/par un seul despit. Patton heeft op dese wijse sijn voor-nemen in't werck ghestelt. Hy heeft den Magistraet ende Borgherije wijs ghemaeckt/ dat de Overste Schenck hem bevolen hadde/ dat hy het Crijchs-volck soude ghereet houden in hare wapenen ende gheweer/ om met den selfden op eenen aenslach te trecken/des aenstaenden nachts/ als Schenck met sijn Ruyterije in de Stadt soude ghecomen zijn. Hier op en hadde niemandt eenich quaet vermoeden/overmits Schenck tot verscheydene stonden in der haeste het Crijchs-volc uyt de naeste garnisoenen verschreef/ om erghens op eenen tocht / ofte aenslach te gebruycken; Oock hielt yeder een desen Patton voor een eerlijck Man / ende ghetrou dienaer der Landen. Als nu Patton de Poorten gheopent hadde / quansuys om Schenck in te laten/ soo heeft hy Haultepenne met sijn Ruyteren ende Voet-volck inghelaten. De Borgers ghewaer wordende / dat sy verraden waren/wilden haer ter weere stellen/ ende den vyandt wederom uyt drijven / maer het was te late; d'welck sy tot haren grooten leet-wesen bevindende/ soo zijn sy gheloopen ende ghevluchtt nae het Casteel/d'welck sy op een corts moesten over-gheven/ ende sy hebben alle gaer in handen van den Verrader groot rantsoen moeten betalen. De Overste Schenck heeft hier verloren veel schoone Peerden/ wapenen/ huys-raet/ gout/ silver/ ende costelijcke juweelen/ welcke alle gaer Patton ghecreghen heeft. Het is daer mede ghegaen nae het oude spreeck-woordt.

[p. 549]

(191)

Perfidiae mihi testis erit pia GELRA nefandae

PATTONICAE cujus fidissima tradidit hosti

Moenia, vindictae cupidus DUX, fidere PRINCEPS

His Ducibus posthac nunquam poterit peregrinis

[p. 550]

 

[1587.] Vae tibi qui spolias, quia tu spoliaberis ipse.

 

Ce que du diable vient, au diable va.

 

Soo ghevvonnen, soo gheronnen.

Al de schoone meublen ende juweelen die Schenck binnen Gelder hadde / waren gherooft goet.

De Verrader Patton dus rijcke gheworden zijnde/ heeft tot een Huysvrouwe ghecreghen de Weduwe van Pontus Noyelles, Heere van Bours, die voor ettelijcke jaren het Casteel van Antwerpen ghelevert ende over-ghegheven hadde in handen van de Staten: Sy [1587.] was van den huyse van Bieure, ende wiert seer ernstlijck gevrijt van den Heere van Champaigny, die noch desselfden avondts doe sy Patton trouwe beloofde/ niet anders en meynde / dan dat hyse crijghen soude: Maer het schijnt dat sy Patton met sijn verraders gelt liever hebben woude/ dan den Heere van Champaigny met sijn flerecijn ofte podagra. Jn somma het gaet noch al in de Weerelt toe / ghelijck het oude spreucxken seyt:

Sijt ghy Hoere, of sijt ghy Dief:
Hebt ghy ghelt, so sijt ghy lief.

Argent faict tout.
Amor vincit omnia,
Dat lieghstu seyt Pecunia.