Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 477]

Beschrijvinghe van Parmas Brugghe over de Schelde voor Antvverpen.

[1584.] ALs de Prince van Parma sach/dat ongeachtt hy wel hondert stucken grof Gheschutt op den oever aen beyde sijden der Schelde nae het water-compas gheplant hadde/ (daer mede hy nu en dan een Schip in den gront schoot/ende andere beschadichde) nochtans elcke reyse dertich/ sestich / seventich/ meer en min/ eenen goeden voorwindt ende den vloed waernemende/midts de Riviere breedt is/op voeren nae Antwerpen toe: Soo heeft hy middel ghesocht ende ghevonden/ om de Schelde gheheelijck te over-brugghen ende te besluyten. Nae dat hy veel Schepen ende allerley ghereetschap van masten/boomen/ketens/cabels/en anckers by een vergadert hadde/so heeft hy ooc een groot getal van Schip-volck/Timmer-lieden/Smeden/ende andere arbeydts-lieden vergadert/ om de Brugghe over de Schelde te maken. Op elcke sijde van 'tlandt/daer de Brugghe begon ende daer sy eyndichde/ heeft hy stercke Schansen gemaeckt/d'eene in Vlaenderen/by Calloo/genaemt S. Maria, ende d'andere in Brabant/ by Ordam/S. Philippe ghenaemt. Van beyder sijdts oever af/dede hy veel groote pijlen en palen in de Riviere heyen en slaen/soo verre ende diepe/ dat sy ten lesten vijftich voeten diepe onder water quamen te staen. Hier mede heeft hy voor eerst de Riviere meer dan duysent voet geenght. Daer resteerden doe noch wel derthien hondert voeten te over-brugghen/daer het so diepe was/datmender met gheen palen of masten grondt crijghen en conde. Hy heeft ghenomen twee en dertich Pleyten/ ende heeft die nevens malcanderen gheleyt/ ontrent twintich voeten van malcanderen; Elck Schip lach vast aen twee anckers/ den eenen teghen het ebben/ den anderen teghen het vloeyen: Daer wierden masten en boomen/ die soo lanck waren/dat sy reyckten van 'teene Schip tot het [1584.] andere/vast ghemaeckt op en aen dese Schepen/ende daer werden dan plancken op-gheleyt: Soo dat het een Brugghe gheworden is daermen te voet/te peerde/ende met wagens over passeren conde van Caloo tot Ordam/dat is/van Vlaenderen in Brabant. Benevens de over-reyckende masten/die het eene Schip aen het andere vast hielden/ soo waren de Schepen elck met groote dicke Cabels/ende vier dicke ketens/ (zijnde de straet-ketens / die Parma uyt Gent / ende andere Steden ghenomen hadde) d'een aen d'ander vast ghemaeckt. Op elck Schip waren twee stucken grof Geschuts/d'een met de trompe nae Antwerpen/ ende d'ander nae Zeelandt toe ghewendt: Ende in elck een deser Schepen laghen dertich Soldaten. De lenghte der geheeler Brugghe reyckende van Vlaenderen tot in Brabant/was ontrent twee duysent ende vier hondert voeten. Jck was een jonghelinck van xviii. jaren doe ickse sach/ ende hebbe ghetelt in het overgaen der selfder/datselanck was ontrent negen hondert van mijne passen of treden. Om dese Brugghe te bevrijden voor de Schepen/die van boven ofte beneden/ voor windt voor stroom/ souden moghen daer op aenvallen/ ende die soecken in stucken te seylen/soo liet Parma aen beyde sijden op de dijcken veel grof Gheschuts setten/ nae leeghde wel ende bequamelijck gheplant zijnde/ende veel Crijchs-volck daer by/soo dat de Schepen die nae de Brugghe aen seylen souden/ eerst wel LXX. of LXXX. scheuten van grof Geschut moesten verwachten/behalven al de muscetaden ende roers-scheuten. Noch liet Parma veelcleyne masten met scherpe yseren pinnen voor aen beslagen/ alsoo in de Schepen vast legghen/ dat het spits voor uyt stack / op dat sich een yeder soude ontsien teghen

[p. 478]

⁺ dese prickels aen te comen. Oock maeckte Parma een vlot van thien of twaelf mast-boomen aen malcanderen gehecht/ende daer dicke lange yseren pinnen ingeslagen/ boven ende beneden lancx de Brugge gestrect/ met anckers wel vast/ontrent duysent voeten boven ende beneden de Brugghe/ op dat al wat teghen de Schepen van de Brugghe soude willen aencomen/teghen dit vlot soude ghestutt ende opghehouden worden/also datmen het dan met gemack uyt de Forten/ of Schepen/ of van de dijcken soude mogen beschieten ende beschadigen. Noch heeft Parma boven allen desen so veel oorlochs-schepen als hy conde crijghen of maken/toegerustt/ ende wel versien met volck/gheschut/ ende geweer / die beneden ende boven de Brugghe laghen/ als op de Schilt-wacht / om waer te nemen al watter passeren soude. Over het maken deser Brugge is Parma wel seven maenden lanck besich geweest/ so dat eerst in Martio Anni 1585. de selfde geheel is volmaeckt geweest. Als Parma begon de Brugge over de Schelde te maken/so ordeelden vele/dat het onmogelijck was/dat hy dit werck volvoeren soude/van wegen de hooghe vloeden ende stercke stroomen/ alle ses uyren op en afgaende: jae eenighe van de Staten in Hollandt ende in Zeelandt spotten hier mede/achtende dat Parma vergeefsche costen dede / des halven isser des te cleynder sorge ghedragen om de Stadt te spijsen/ende van noodt-druft te versorgen. De Heere van Aldegonde in sijn boecxken/daer mede hy het overgeven deser Stadt ontschuldicht/ schrijft onder anderen/dat geen mensche en soude gelooft hebben/dat het moghelijck soude gheweest zijn/ sulck eenen stroom te connen sluyten: Hy en conde oock niet ghelooven/dat Antwerpen by gebreck van lijf-tocht soude te dwingen zijn/ maer meynde datse eer by foute van coophandel [1584.] ende winste/soude verloren gaen: als de rijcke Coop-lieden ergens na vry-burg vluchtende/de schamele gemeynte sonder neeringhe of winste soude blijven. Hierom ist gebeurt/dat als nae den doot van den Prince/ende het innemen van Liefkens hoeck/(dwelc beyde op eenē dach gebeurde) veel rijcke Borgers uyt Antwerpen vertrocken waren/so zijnder tusschen de seventich en̄ tachtentich weder inghedaecht/om haer Vaderlant en̄ Stadt te comē helpen verdedigen tegen hare vyandē/op verbeurte van hare goederen. Maer hier mede wert weynich uytgericht/door dien dat die van Hollant ende Zeelant niet en wouden toe-laten/ datmen de gevluchte Borgers ende Coop-lieden van Antwerpen in hare Provincien / deser oorsaken halven/soude executeren. Nae dat Parma eenige Schepen nae Antwerpen darende /doe de Brugge noch in fieri was/geschendt/eenige in den gront geschoten/eenige genomen hadde/die hy daer nae ter oorloge toe-ruste/ ende onder sijn Schansen leyde: So hebben de Staten ordre gestelt/datter geen Schepen de Riviere opvaren en souden / voor dat sy vele in ghetale souden zijn / om malcanderen in noot te connen by-staen/ ende te helpen door-vechten. Hier door heeft menich Schip de goede gelegentheyt van voor-winden/ende duystere nachten verswijmt/en̄ tenlesten alsmen so lange ghewacht hadde tot dat het getal van schepen groot genoech was/so en waeyder in langen tijdt geenen goeden windt/ voor dat Parma sijn Brugghe volmaeckt hadde. Soo dat Godt de Heere die van Antwerpen hier mede boodtschapte/dat hy haer woude vervallen laten in de handen van hare vyanden. Als Godt strafsen wil, ten ontbreeckt hem aen gheene middelen.

+ 1584

[p. 479]

(165)

Jngeniosa manus pontem fabricavit IBERO,

Anversam quoties voluit cum solvere PRINCEPS
Obsidio, jmpedijt toties baecsabrica missos

Auxilio, ut possint armis fulcire labantem.