Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 474]

Breeder verhael van de beschansinghe/ ende het door-steken der dijcken ende dammen by die van Antwerpen/als oock by Parma.

[1584.] DJe van Antwerpensiende ende bevindende dat het voor seker ende in goeden ernst op haer ghemuntt was/ hebben ghedaen alles wat haer docht tot behoudenisse haerer Stadt te behooren/ sy hebben door Mons de Gryse bestelt vijfthien hondert Enghelsche te lichten/ onder den Colonel Morghen, welcke op een corts over quamen. De Heere van La Pre sonden sy in Vranckerijck/ om vijfthien hondert Francoysen aen te nemen onder den Heere d'Alleynes, maer die en quamen niet. Daer wierden in de Stadt van Antwerpen groote schattinghen op-ghesett ende op-ghebracht / als honderste penninghen: Jtem vijfde penninghen van alle uytgaende ende incomende goederen: Boven dien noch twee/ ende een halve quotisatie/ elck beloopende ontrent drie hondert duysent guldens/ welcke penninghen/ ende noch veel meer sy van doene waren/ soo tot betalinghe des Crijchs-volcx (want de tachtentich Vaendelen Voet-knechten/ ende sesthien Cornetten Peerden/met de Schepen van oorloghe/ende d'amonitie daer toe behoorende/ staende op de reparatie van Brabant / moesten die van Antwerpen schier alleene betalen/) als tot makinghe van Schansen/Forten/ ende der ghelijcke wercken/ als waren onder andere de Schansen van S. Antonis Hoeck/de Tervent/ de Noort / de Schanse ter Borcht/ 't Melckhuys/het Veer/ Tolose Schanse/ alle in Vlaenderen gheleghen. Aen de Brabantsche sijde laghen/ de Boeren Schanse / 't Fort van Ousterweel/ met andere loop-schanskens hier en daer. Sy maeckten oock buyten de Vesten van Antwerpen een Ravelijn ofte nytstekende buyten werck/ tusschen het Casteel ende Keysers Poorte. Parma maeckte oock elcke reyse/op de dijcken/nae verheys des teghenwoordigen tijdts/ hier ende daer nieuwe Schansen en̄ begravingen: also [1584.] so dat hy der op het laetste wel tot dertich toe gehadt heeft. Philips van Marnix Heere van S. Aldegonde, Borghemeester der Stadt Antwerpen, hadde te vooren / eer Parma de Schansen op de dijcken maeckte/seer ernstlijck ghedreven/ datmen een Schanse legghen soude op den cruys-dijck/ daer den Couwesteynschen dijck ghehecht is aen den grooten dijck van de Schelde/ ende datmen den Couwesteynschen dijck door-steken soude/ eer Parma selfs daer een Schanse quame legghen: Maer dit bleef te rugghe/ende werdt verhindert van de rijcke Vleysch-houwers ofte Osse-weyders/ ende andere die haer Landt daer hadden liggen /d'welck sy niet wouden lijden datment met water soude beloopen laten. Wel mach Livius segghen/ Privatarum rerum studium, Reipublicae commodis semper obfuit & oberit. Daer zijn meer-maels uytvallen ende schermutselinghen tusschen beyder sijdts Soldaten ende Crijchs-volck gheschiedt/ ende nu en dan hebben sy malcanderen een Schanse ofte twee afghenomen. Den xiii. Augusti nam Parma de Boeren Schanse in/corts daer nae quamen die van Antwerpen ende namense wederom in: Daer maeckte Parma stracx een ander Schanse teghen/ ghenoemt de Boerinne/ die uyt de Austerweelsche in brande ghebrocht wordt/ daer veel volcx aen beyde sijden doodt bleef.

Die van Antwerpen sonden aen de Staten van Hollandt ende Zeelandt om assistentie van volc ende andere noodtwendicheden/ om den vyandt sijn Forten en Schansen afte nemen/eer hy hem noch stercker beschanste. De resolutien der Staten vielen seer lancksaem/ende seer verdrietich voor die van Antwerpen/ alsomen in onderhandelinghe van secours was ghe-

[p. 475]

(164)

ANVERSAE paulatimaditus clauduntur, IBER-US

Obsidium parat arte novâ, Cereriq_Ʒ vehendae

Jntercludit iter, trepidi formidine CIVES,
Munimenta struuntvaria, ut sint moenia salva.

[p. 476]

⁺ treden met Vranckerijck/ende met Enghelandt. De Heere van Tiligny, Sone van La Noue, is selve ontrent half November met een Roey-barghe nae Zeelandt ghevaren/om te versoecken/soose haer Crijchs-volck niet en wilden waghen / dat sy dan ten minsten haer vertoonen ende valsche alarmen met hare Schepen op 't Fort van Ordam maken souden / ter wijle sy/ met die van Lillo/het Fort van den Conwesteynschen dijck souden bespringhen; met meer andere instructien. Maer de Heere van Tiligny werdt onder wege ghevanghen/ doch eer hem den vyandt in handen creech/ soo wierp hy sijn brieven ende instructie in't water/ daer in eenighe secreten van de ghelegentheyt der Stadt stonden. Die hem vinghen vischten ende creghen dese brieven/ daer Parma sijn profijt wel mede ghedaen heeft. Tiligny werdt nae Gent ghevoert/ ende van daer nae Doornijck/ daer hy wel ses jaer lanck bleef sitten. Hier nae werdt in Zeelandt aen de Staten ten selfder oorsake als boven verhaelt is/ ghesonden Capiteyn Prop, ende andere: Maer alsoo dit by de Staten niet raedtsaem gevonden en werdt/ voor ende al eer datter meer volcx d'welckmen aen te nemen bestelt hadde / soude aenghecomen zijn/ soo heeft Parma tijdt gehadt om sijn Schanse te vol-bouwen ende te versien met Geschutt ende alle noodruft/ ende midler wijle passeerden vast de donckere nachten en maenen/ oock de groote winden en stormen/ tot dese aenslaghen bequaem. De Grave van Hohenloh, ende de Heere van Villers hadden ontrent Berghen op Zoom vergadert xxvi. Vaendelen Voetvolcx/ ende vii. Vaenen Ruyteren/ hebbende eenen aenslach op Steenberghen/welcke haer miste / indien hy haer gheluckt hadde/so meynden sy den Brabantschen cant tot aen de Riviere te connen bevrijden. Maer het was al peine perdu, de Prince van Parma lach te Staebroeck veel te sterck beschanst.

De Magistraet heeft goede ordre ghestelt op het [1584.] broot/bier en̄ etelijcke waren/op dat de selfde op redelijcken prijs mochten vercocht worden/belastende ooc eenen yederen goede provisije by tijdts te doen: Maer den hoop was te groot/en̄ de arme hadden gheen gelt om grooten voorraet te doen. Men achtte datter des maels binnen Antwerpē waren ontrent twintich duysent weerachtige Mannē, doch wel 'tnegentich duysent Menschen, die hadden van noode drie hondert duysent veertelen coorens in't jaer, dat is, ontrent neghen duysent lasten, want de seven en dertich of acht en dertich vierdeelen maken een last/elck veertel weghende ontrent hondert en thien pont. Jn een stuck heeft sich de Magistraet van Antwerpen/meynende hare Borghers voordeel te soecken/leelijc geabuseert/d'welc dit was: Eer de Schelde over-brught was/ ende het perijckel noch so heel groot niet en was/so isser een groote vlote van schepen uyt Hollandt ende Zeelant t'Antwerpen aenghecomen/met tarwe/rogghe/gerste/haver/sout/ botter/kaes/en̄ andere magen-aes geladen/de Cooplieden daer toe aen-lockende de hooge marckt die doe binnen Antwerpen was. De Magistraet binnen Antwerpē heeft om de schamele Gemeynte te soulageren/ alle dese goederen geweerdeert/ ende op eenen sekeren prijs geset/verbiedende dat niemant duyrder en soude coopen noch vercoopen/ verbiedende te ghelijcke dese waren te solderen/maer woudē hebben datmense uyt de schepen soude vercoopen / om de Monopolie te vermijdē. Den prijs was so leech gesett/dat de Coopman sonder verlies sijn ware daer voor niet gevē en conde. De magistraet niet willende van resolutie veranderē/ so is dese treffelijcke vlote (die so veel in hadde dat Antwerpen jaer en dach genoech van alles daer aen soude gehadt hebben) 'tseyle gegaen/en̄ de geladene schepen zijn in Hollant en̄ Zeelant aengecomē. Daer na beroude het die van Antwerpen wel/maer alst te late was.

Fronte capillata, post est occasio calva.

+ 1584