Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

Graef VVillem Lodewiick van Nassou wordt Gouverneur in Frieslandt / Anno 1584.

⁺ DE Prince van Oranien en was in sijnen leven niet alleen Gouverneur van Hollandt ende Zeelandt/ ende andere Neder-landtsche Provincien meer. Jn des Princes afwesen regierde in Frieslandt/ als Luytenant Bernard van Merode, Heere van Rumes, die met de cleyne macht die hy hadde/het Landt so wel ende wijselijck eenighe jaren lanck gheregiert heeft/ dat yeder een merckelijck heeft connen sien en speuren/ dat hy een cloeck/wijs/ende verstandich Heere was. Als hy nu bevant dat hy van weghen sijnen hooghen ouderdom den last des Crijchs niet wel draghen en conde / ende dat hy alle de swaricheden die daghelijck in de politie waren rijsende niet en soude connen remedieren/ insonderheyt bevindende/dat vele Edel-lieden hem soo [1584.] seere niet en respecteerden (achtende dat sy hem schier ghelijck waren) als dat wel betaemde: Soo heeft hy sijn ampt vry-willich gheresigneert/ ende den Prince van Oranien ende de Staten om sijnen af-scheyt aenghesocht/ die hem/ om de voor-verhaelde oorsaken/ ende andere meer/goedelijck ende met danck-segginghe verlaten hebben/ende de hooch-gheborene Grave VVillem Lodewijck van Nassou, (Sone van Graef Johan) is met ghemeyne stemmen in Martio Anni 1584. Gouverneur van Frieslandt vercoren. Hy heeft stracx in den beginne sijner regieringhe groote swaricheyt ghevonden/van weghen d'oneenicheyt gheresen tusschen 'tCollegie der Ghedeputeerde van Fries-

+ 1584

[p. 458]

landt [1584.] ende het Hof aldaer. De President ende Raden van 'tHof Provinciael wouden staende houden / dat de Stadt-houders in voorighe tijden haer altijdt niet het Hof hadden beraden in voor-vallende saken des Landts regieringhe betreffende / ende dat derhalven sulckes nu voortaen oock behoorde te gheschieden/het ampt der Ghedeputeerde zijnde / den Stadt-houder ende den Hove te remonstreren de abuysen ende misbruycken hier ofte daer vallende. De Ghedeputeerde seyden/dat sulckes wel alsoo was ghebruyckelijck gheweest/soo langhe als de Provincien den Coninck van Spanien tot Souvereyn ghehadt hadden: Maer dat sulckes nu niet langher plaetse en hadde/ de Coninck afghesworen zijnde/ ende de Souvereyniteyt aen de Staten vervallen wesende/ de welcke sy representeerden/want het Collegie der Heeren Gedeputeerde in Frieslant bestaet uyt negen persoonen/daer wordender twee gecoren uyt Ostergo/twee uyt Westergo/twee uyt de Seven-Wolden/ende drie uyt de Steden/en̄ dese negene representeren de Staten van Frieslandt. Jmmers de Gedeputeerde sustineerden/ dat de President en̄ Raden des Hofs haer met de regieringe der Landen niet en hadde te bemoyen/maer dat haer alleene toe-quam de bedieninghe van Civile ende Criminele justitie. De Steden hielden het met den President ende Raden. De Goon ofte platte landen hielden het meest met de Ghedeputeerde. Noch isser te deser tijdt groote oneenicheyt geresen tusschen de drie Goon/ende de Steden/van weghen de stemminge op Landts-daghen. Dese tweedrachten liepen soo hooghe/ ende sy wierden soo verbittert/ dat het te vreesen stondt/dat het een oorsake soude wesen/dat Frieslandt wederom in handen van den Coninc van Spanien vervallen soude. Elck een dede sijn beste om den nieu-vercorenen Stadt-houder aen sijn handt te crijghen: Maer sijn Ghenade heeft sijn ordeel opgeschort/ ende beyde partijen tot vrede ende verdrach vermaent/haer voor oogen houdende hoe periculoos [1584.] dat het was dese sake dus heftich te disputeren/ dat het veel meer de noodt verheyschte / datmen met eenparicheyt ende met 'tsamen-ghevoechde macht soude pogen den vyant buyten Landts te keeren / ende dese gheschillen soo langhe op te schorten. De Ed. Mog. Heeren Generale Staten hebben allen moghelijcken vlijt aenghewendt / om dit misverstant wech te nemen/ende sy hebben het gheaccommodeert so veel als sy voor dat mael conden/ elck een in Graef Willems des nieu-vercorenen Stadt-houders Commissie sijn parck stellenden: Als namelijck/ dat hy met advijs van de Ghedeputeerde Staten de Landts-regieringe beleyden soude: Met advijs van 'tHof de saken van justitie: De Crijchs-saken met advijs der Ghedeputeerde / ofte eenighe der selfder. Waer mede dit verschil voor dat mael wat gheslist ende gestilt wiert/ ende 'tis allenxkens meer ende meer ghemindert. Als Graef Willem van Nassou Gouverneur in Frieslant gheworden is/soo en warender tot bescherminge des Landts maer xvii. Vaendelen Soldaten in Frieslandt/eenighe van hondert en vijftich doch meest van twee hondert coppen/ende een Vaene Neder-landtsch Ruyteren van hondert Man / ende stracx in den beginne sijnes Gouvernements werter noch een Vaene aenghenomen. Hier teghen hadde Verdugo Gouverneur van Groninghen/Omlanden/Drente ende Twente van s'Conincx weghe/drie goede Regimenten voet-volcx/ ende vier Vaenen Ruyteren onder sijn gebiedt/die hy meest te velde conde ghebruycken. Want in Groeningen en hadde hy geen garnisoen/en̄ in Steenwijck ende Oldenzeel behoefde hy weynich besettinghe: Daer ter contrarie alle Friefsche Steden met garnisoen moesten besett wesen/ soo wel uyt vreese van vele malecontensche ghespanioliseerde inwoonders/ als teghen den vyandt. Verdugo trock den brandtschat uyt de Seven-Wolden/ uyt gheheel

[p. 459]

(159)
GUILIELMUS LUDOVIC: COMES A NASSAU / CATZENELNB: VIANDEN ET DIE:

[p. 460]

[1584.] Oostergo/ ende uyt een groot deel van Westergo. Maer de Staten van Frieslandt en ghenooten niet uyt de Omme-landen/dan seer weynich uyt de Dorpen op de West-sijde van Nijebomster-zijl ligghende/ die meest verwoest waren door de menichvuldighe door-tochten ende in-legheringhen/oock brandt ende plunderinghe van beyder sijdts Crijchs-volck. Graef VVillem heeft stracx inden beginne sijner regieringhe nieuwe Schansen ende Wacht-huysen doen bouwen op verscheydene weghen ende vaerden / daer door de vyandt meest mocht verhindert worden in het Landt te comen / om het selfde op brandt-schattinghe te brenghen ende te houden. Hy schreef oock aen Verdugo, dat hy wel ghesinnet was goet quartier met hem ende sijne Soldaten te houden/latende de selfde rantsoneren nae Crijchs-ghebruyck/ wel verstaende als sy op eenighen tocht ofte in schermutselinghen en slachtinghen onder hare Vaendels ende Bevel-hebbers zijnde / souden ghevanghen worden / maer dat hy de Soldaten/die by nachte ende by ontijde sluyps wijse in Frieslandt souden comen/om erghens eenen Huys-man van 'tbedde te halen/ ofte om waghenen/ schepen / of reysende lieden afte setten ende te vangen/woude straffen als straet-schenders ende landt-roovers. [1584.] Dese mannelijcke resolutie heeft Graef Willem ghenomen/ende sy is hem wel gheluckt/also dat het rooven ende buyt halen stracx seer verminderde/ daer te vooren eenighe stoute buyt-haelders daghelijcx in het landt quamen/ ende alle wateren ende straten onveylich maeckten/ waghende een maendt solds op hope van eenen buyt ofte ghevanghenen te crijghen/die haer een duysent guldens meer ofte min soude opwerpen. Nae de doodt des Princen van Oranien/ heeft in Decembri deses jaers Graef Willem een nieuwe Commissie besworen/ als nu selfs absoluyt Gouverneur gheworden zijnde / daer hy te vooren ghestaen hadde onder den Prince van Oranien. Mijn meyninghe en is niet hier te gaen verhalen de loffelijcke ende Heroique feyten ende qualiteyten van Graef Willem/maer ick sal de selfde elck op hare plaetse ende tijdt verhalen. Hy troude Anno 1587. den tweeden Novembris des Princen van Oranien Dochter/Prins Maurits volle Suster/een seer deuchden-rijcke Princesse/die ontrent drie jaren daer na gestorvē is sonder Kinderen na te laten/en̄ sijn Genade is tot noch toe (Anno 1614.) ongetrout gebleven.