Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

Hoe de Prince van Oranien binnen Delft vermoordt is/ den X. dach Iulij, Anno 1584.

[1584.] EEr ick come tot de beschrijvinge van den vervloeckten moordt aen den Doorluchtighen Prince van Oranien Guiliame de Nassou begaen: Soo sal ick met weynich woorden aenroeren sijn gheboorte/houwelijcken/ende Kinderen. Hy is gheboren te Dillenborgh, Anno 1533. den xiiii. Aprilis, maer van sijner jeughet af in Neder-landt op-ghevoedt. Hy was een wel gemaeckt Man/ wat langher dan middelbaer / bruyn van coleur ende van baerde/eer magher dan vett/vroylijcke ooghen/ seer minnelijck in't spreken/hy was oock ghenoechelijck ende boerdich daer het pas gaf/gantschelijck niet gheneycht tot den dronck. Al de vermakinghe die hy hadde was over maeltijdt. Hy en versleet gheenen tijdt met spelen/rijden/of jaghen/maer was altijdt besich met swaerwichtighe Landt-saken. Wat sijn cloecheyt/wijsheyt/ende verstant aengaet/die hebben sijne vrienden ende vyanden wel bevonden/ geene tot haerder blijdtschap/ dese tot haren leedt-wesen. Hy was de oudtste Sone van Graef Willem van [1584.] Nassou / ende hy hadde vier Broeders / ende seven Susters/ die alle aen treffelijcke Graven zijn ghehylijckt gheweest. Des Princen Moeder was Vrouwe Iuliana, een Gravinne van Stolbergh/een seer wijse/ cloecke/ende gheschickte Vrouwe. Anno 1578. als sy LXXV. jaren gheleeft hadde / heeft sy ghesien uyt haren lijve ghesproten/hondert drie en twintich kinderen / ende kindts kinderen.

Mijn Heer Prins van Oranien heeft eerst te houwelijck ghenomen de eenige Dochter ende erfghename van Maximiliaen van Egmont / Grave van Buyren/ Leerdam/ &c. by de welcke hy ghewan Philips van Nassou, nu Prince van Oranien, ende een dochter ghenoemt Maria. Sijn tweede Huys-vrouwe was Anna, eenighe Dochter van Hertogh Maurits Ceur-Vorst van Sassen/die hem gebaert heeft eenen Sone/ ghenoemt Maurits, gheboren te Dillenburgh Anno 1567. den xiii. Decembris, teghenwoordelijck

[p. 449]

(156)

Traijcit incauto geminas per viscera Latro

NASSOVIO glandes, et costas vulnere laesit,

Concidit extemplo letali saucius jctu
AURIACUS, genibusq_Ʒ labans animam expirabat.

[p. 450]

[1584.] Stadt-houder ende Velt-Overste der Gheunieerde Neder-landtsche Provincien, dien Godt lange spare ende beware; ende twee Dochters/ Anna, ende Aemilia. Sijn derde Huys-vrouwe was Charlotte de Barbon, Dochter van den Hertogh van Monpensier; by de welcke hy ses Dochters geprocreert heeft Loyse Iuliana, Elisabeth, Catarina Belgica, Flandrina, Charlotte Brabantina, ende Aemilia secunda. Sijn vierde Huys-vrouwe was Loyse van Colligny, dochter van Caspar de Colligny, Admirael van Vranckerijck, by de welcke hy ghewan eenen Sone/Hendrick Frederijck ghenoemt / geboren binnen Delft, Anno 1584. Oock heeft de Prince naeghelaten eenen natuyrlijcken Sone/ ghenoemt Iustinus van Nassou, tegenwoordelijck Gouvernuer van Breda. Anno 1584. den x. Iunij, doe desen treffelijcken Prince oudt was eenen vijftich jaren / elf maenden/ ende sesthien daghen: soo is hy seer verraderlijck binnen Delft vermoordt van eenen Borguignon/ ghenoemt Balthasar Geraerts, oudt tusschen de xxv. ende xxvi. jaren/hy was leelijck van opsicht/cortachtich van persoon/slecht van ghedaente / ende hy noemde sich Francoys Guyon van Besanson, segghende dat sijnen Vader in Vranckerijck om de Religie gedoodt was: Hy gaf voor dat hy om den yver die hy hadde tot de Ghereformeerde Religie/uyt Borgognien ghevlucht was / vervolcht zijnde van de Jesuyten; Te Delft zijnde en versuymde hy gheen Predicatie/ende hadde steedts eenen Bybel/Testament / of Psalm-boeck in de handt; hy seyde dat hy niet hoogers enwenschte/ dan den Prince ende Landen eenigen dienst te mogen doē/voor de welcke hy geern sijn bloet wagē woude/

Tuta frequensque via est per amici fallere nomen.

Hy is/ nae dat hy eenen tijdt lanck in Hollandt gheweest was/ wederom nae Vranckerijck ghereyst/ corts daer nae weder in Hollandt ghecomen/brieven mede brenghende van den Heer Caron, soo aen den Prince/als aen de Staten/sprekende van de doot van Duc d'Alenson. De Prince noch op sijn bedde liggende [1584.] doe desen booswicht met de brieven te Hove ghecomen was/so liet hy hem voor sijn bedde comen/om hem particulierlijck te vraghen nae de doodt van Duc d'Alenson. Hy heeft naemaels bekent dat hy den Prince aldaer soude door-steken hebben/hadde hy sijnen ponjaert/ofte mes by hem ghehadt. De Prince heeft hem door sijnen Secretaris thien of twaelf Croonen ghegheven/daer mede hy twee pistolen gecocht heeft / om daer mede den Prince te door-schieten. Om hier toe des te bequamelijcker te connen comen/so heeft hy kennisse ghemaeckt met verscheydene Dienaers aen het Hof van den Prince/ ende is daghelijcx by d'een of d'ander te Hove gecomen. Op den thienden Iulij is hy te Hove ghecomen / doe de Prince des middaechs noch aen tafel was / ende eyschte een paspoort / met een bevende stemme ende verbaest ghemoet. Teghens dat de maeltijdt ghedaen soude wesen/ginc hy achter by de Stallen wandelen/maer als de Prince van der tafel op-stont/soo stondt desen schelm buyten de deure van de eet-camer nevens eenen pilaer / den mantel hanghende op sijn slincker schouder / onder den welcken hy de pistolen aen sijnen gordel hanghende verborghen hieldt: Jn de rechter handt hadde hy een pampier / als quansuys sijn paspoort zijnde / ende versoeckende dat het de Prince woude onder-tekenen. Met dat de Prince uyt de Salettetradt; heeft desen schelm een van sijn pistolen/ met drie coeghelen gheladen / los gheschoten / ende heeft den Prince aen d'een sijde des lichaems ingheschoten / dat het aen d'ander sijde uytvlooch/door-schiet ende de maghe / ende andere edele deelen des lichaems. De Prince ghevoelende dat hy ghetroffen was/ riep over luydt: Heere Godt weest mijn siele ghenadich, Heere Godt ontfermt u over my, ende over dit arme volck. De Prince dese woorden ghesproken hebbende/begost te suyselen/d'welck een

[p. 451]

[1584.] van de Hof-jonckeren siende/soo heeft hy den Prince in sijn armen ghevatt / ende op de trappen neder ghesett. Nae dier tijdt en sprack hy niet meer/ alleenelijck doe de Gravinne van Swartsenborgh/sijn Suster/ hem vraechde/ of hy sijn siele niet en stelde in de handen Iesu Christi? Soo antwoorde hy Jae. Hy werdt op het bedde ghedraghen in het salett daer hy ghegheten hadde/alwaer hy stracx sijnen gheest gaf. Aldus is de wijste/voorsichtichste/ende treffelijckste Prince die des maels in Christenrijck leefde/van het tijdelijcke leven berooft door de handt des aldersnoodtsten booswichts / die op aerden leefde / daer toe uyt-ghesonden /ghelijck hy naeder handt selfs bekent heeft / van den Prince van Parma, met belofte van groote belooninghen / die de Coninck hem ende de sijne daer voor doen soude. De oude segghen/Vitae tuae Dominus est quisquis suam contemnit. De Princesse siende haren lieven Heer en Man den gheest gheven/ werdt seer bitterlijck schreyende/te gelijck Godt biddende/om [1584.] gedult en lijdtsaemheyt in dit sware cruys/ dewijle het sijne Goddelijcke Majesteyt belieft hadde haren Vader/haren eersten Man/ende nu oock desen/ door de handen van boose boeven te laten ombrengen.

Brenght dit der Pausen leere mede / datmen met moorden de Princen en Vorsten mach om-brenghen/ gelijck de Jesuyt Mariana dat drijft en schrijft/so is het trouwens een afgrijselijcke leere ende religie/ wijdt verscheyden van de leere der geener die voor ettelijcke hondert jaren voor treffelijcke Leeraers sijn ghehouden gheweest / ende noch by velen gehouden worden/ Gregor. seyt lib. 7. epist. 1. Quia Deum timeo, in mortem cujuslibet hominis me miscere formido, dat is / Om dat ick Godt vreese, so en wil ick my niet vermenghelen met het dooden van yemandt. De goede Ghemeynte is seer bedroeft gheweest over de doodt van desen haren goeden Vader/ nochtans heeft sy ghesproken/

Omnia, Domine Deus, tua sunt, & quae de manu accepimus tua, reddimus tibi.