Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 389]

Hoe de Prince van Oranien door het hooft gheschoten wort/ binnen Antwerpen/ Anno 1582. den XVIII. Martij.

[1582.] DEn Coninck van Hispanien ghenoechsaem bekent zijnde / de wijsheyt / ende het cloeck beleyt des Princen van Oranien/ soo in Politijcke/als in Crijchs-handelinghe/ende wel wetende dat hy den principalen Man was die hem verhinderde te comen tot de absolute heerschappije over de Neder-landen/ soo heeft hy alle moghelijcke middelen aengewendt / om de Neder-landtsche schapen van desen haren seer ghetrouwen ende nemmermeer slapenden Wachter te berooven. Gheduyrende den Vrede-handel te Ceulen Anno 1578. heeft hy groote neersticheyt ghedaen / om den Prince door schoone beloften aen sijne sijde te creghen/of ten minsten om hem soo wijdt te brenghen/ dat hy beloven soude uyt Neder-landt te trecken/ ende hem stille te houden. D'welck indien hy doen woude/soo beloofde hy hem alle sijne goederen te restitueren: Sijnen ghevanghenen Sone den Grave van Buren vry en los te laten: Alle sijne schulden te betalen: Dat hy een woon-plaetse binnen/ ofte buyten Neder-landt soude mogen verkiesen/daer hy sijn Religie soude vry houden: Dat hy hem woude vergoeden al de schade die hy gheduyrende den Crijch gheleden hadde: Jae de Coninck heeft sijne Princelijcke Excellentie laten aensegghen/dat hy hem woude geven al wat hy van hem versoecken ofte begheeren soude. Otto Hendrick Graef van Swartsenburgh, Keyserlijcke Ambassadeur op den Vrede-handel binnen Ceulen, was de Man die in des Conincx naem de Prince dese boodtschap dede: Verclarende hooch en diere/versekert te zijn/dat sijne Majesteyt sijn woort en belofte onverbrekelijck houden ofte volbringhen soude/het soude hem leet zijn dat hy het alder-minste soude willen doen/spreken/of raden/ dat tot nae-deel des Princes/ sijnes soo lieven ende ghetrouwen vriendts/strecken soude. Daer en [1582.] is niet aen te twijfelen/of desen oprechten Duytschen Grave en hebbe sincerelijck ende by sijn beste wetenschap/ tot des Princen besten/ dit aldus ghedreven/ de Spaensche loosheyt ende bedriegherije niet ghenoechsaem kennende / van de welcke met der waerheyt wel mach ghesproken worden:

Nulla a fides est in pactis,
Mel in ore, verba lactis,
Fel in corde, fraus in factis.

Wat sijn Princelijcke Excellentie aengaet / of hy schoon des Conincx woordt ende beloften vastelijck hadde moghen vertrouwen/soo en heeft hy noyt nae dusdanighe particuliere handelinghen willen luysteren/ hy heeft altoos meer 'tghemeyne beste ghesocht/ als sijn eyghen profijt ofte welvaren. Jn sijn Princelijc herte ende gemoet stonden dese woorden geprent/ SALVS POPVLI SVPREMA LEX ESTO.

Als de Coninck van Hispanien merckte ende bevondt/ dat hy desen treffelijcken Vorst door schoone beloften niet en conde bewegen de handt van het roer des Neder-landtschen Schips te trecken: Soo heeft hy ghesocht den selfden te laten vermoorden door den eenen of den anderen booswicht: Hy heeft Anno 1580. in Iunio, doen proclameren in tweederley spraken een proscriptie ofte Ban/waer in ende waer mede hy den Prince van Oranien uytroept voor eenen Ketter, Rebel, Hippocrijt, Cain, Iudas, Meynedich, Hooft van de Neder-landtsche beroerten, Peste van Christenrijck, ende vyandt des menschelijcken gheslachtes: Wes halven hy hem proscribeert / verbant ende vervloeckt/ tot buyt ghevende alle sijne goederen/lijf ende leven/allen den gheenen die de selfde wouden nemen: Ende op dat dit selfde des te eer mochte in't werck ghestelt

[p. 390]

[1582.] worden / begheerende de deucht te loonen / ende het quaet te straffen / soo belooft hy op sijn Conincklijck woordt / als Dienaer Godes/indien yemant gevonden wordt van so genereusen ofte Edelen ghemoede/ ende soo yverich tot dienst des gemeynen welvaerts/ als te willen executeren ende in het werck stellen dit sijn voorverhaelde bevel/ den Prince van Oranien van het leven beroovende /dat hy alsulcken/ ofte sijne erfghenamen / soude doen gheven in gelde / ofte in gronden van Erven / 'tsijner beliefte / de somme van vijf en twintich duysent gouden Croonen (dit is even den prijs daer voor de Tyran Marcus Antonius eertijts het hooft des treffelijcke Marci Tullij Ciceronis ghecocht heeft.) Ende met eenen hem te vergheven allerhande misdaedt/ die hy te vooren mochte bedreven hebben: Ende so hy geen Edel-man en ware / so soude hy hem ten aensiene van dit vrome feyt/ende weerde daedt / Edel maken. Hier op heeft de Prince van Oranien een Apologie ofte beant woordinghe in openen druck uytghegheven / die wel weerdich is ghelesen te worden.

Langhe tijdt en isser so slimmen schelm noch moordadigen booswicht in Christenrijck niet te vinden geweest / die dorst dencken ofte bestaen sijn vervloeckte handen aen desen treffelijcken Prince te slaen/ dien Godt de Heere als eenen Mosen hadde verweckt om ons te voeren uyt het gebiet ende gewelt des Spaensen Pharaonis: Tot dat Anno 1582. een Spaensche adder-slanghe/ ghenoemt Ian Iauregui, eenen Rabaut ontrent xxiii. jaren oudt / van een Spaensche Basilisco (Iasper de Anastro ghenoemt) soo wijdt gebracht is met tranen / bidden / smeecken/ oock door beloften van eeuwighe salicheyt daer door te verdienen / ende boven dien noch groote belooningen van gelde te ontfanghen / dat hy heeft aenghenomen ende belooft sijn Princelijcke Excellentie te doorschieten in sijn Hof [e]nde camer/soo haest als hy het eenichsins soude connen te passe brenghen / hy heeft hier toe gecoren den Sondach [1582.] / xviii. Martij, zijnde den geboort-dach van Duc d' Alenson, om den welcken des avondts met een seer costelijck bancket ende magnificentie te celebreren/ groote gereetschap gemaeckt was. Iauregui heeft sijn boos voornemen geopenbaert eenen Iacobiner Monic binnen Antwerpen/genoemt Antonis Timmerman, die hem geern absolveerde / dewijle hy sulcx dede ter eere Godes / en̄ uyt eenen yver om de Catholijcke Religie te bevoorderen/ jae dese Pape heeft den Moordenaer in sijn boos voornemen gesterct ende gestijft/ende gaf hem daer op het Sacrament. Iauregui is den 18. Martij, nae dat hy een groote teughe Spaenschen wijn ghedroncken hadde / ontrent den noene nae het Casteel ghegaen / daer de Prince ghelogiert was. Hy heeft ghewacht tot dat de Prince van de maeltijt ende tafel opstondt / ende nae sijn camer toeginck/ daer heeft hem de Moorder by de deure waerghenomen / met een Pistolet geschoten ende ghetroffen onder sijn rechter oore/ dat den koeghel ter slijncker sijde door de kake / by de neuse uytvlooch / passerende door 'tghehemelte des mondts onder sijn boven-tanden: Alleen eenen tandt mede nemende/ sonder de tonghe te quetsen / maer gaende door de hals-ader. De Moordenaer sette de Pistole soo dichte aen des Princen hooft/ dat met den slach als de coeghel en vlamme uytsloech / des Princen baert ende lobben verbrandden. De Prince (ghelijck hy nae der handt vertelt heeft) en wist eerst niet watter te doene was / hy meynde datter een stuck des huys ghevallen hadde/ niet wetende dat hy gheschoten was. Hy wert stracx flaeu nae dat hy ghetroffen was/doch bleef noch over eynde staende / ghehouden ende ghestutt van eenighe der omstanders. De Heeren ende Edele dien siende die dese moordadighe scheute ghedaen hadde / gaven hem stracx drie ofte vier steken met haer rapiers/ende de Hellebardiers staken hem voorts doot. De Prince

[p. 391]

(134)

HISPANUS ceptis Furijs suadentibus audax

ANVERSAM properat mediaeq_Ʒ illabitur aulae

Principis, et fauces scelarata glande petebat,

Non perijt PRINCEPS, Scelus ast Primi ecce trucidant,

[p. 392]

[1582.] midler wijle tot hem selven comende/ende merckende 'tgheene datter ghebeurt was / voelende ende siende den brandt in sijn hayr / ende 'trumoer rontom den Moordenaer/so riep hy: doodet hem niet, Ick vergeve hem mijn doodt: De Fransche Heeren aensiende/seyde [1582.] hy: Sijne Hoocheyt verliest een ghetrou Dienaer aen my. Hy wert voorts in sijn camer geleyt/niet connēde wel gaen / hoewel hy van den slach niet gevallen en was.