Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 356]

Steenwiick by Rennenbergh beleghert/ Anno 1580. By der Staten volck ontsett/ Anno 1581.

[1580.] GEorge de Lalain Grave van Rennenbergh Heere van Ville/ der Staten sijde verlaten/ ende sich in den dienst des Conincx begheven hebbende/is Anno 1580. den xviii. Octobris voor Steenwijck/ des maels eenswacke Stadt/gecomen/sterck zijnde ses en vijftich Vaendelen te voet/ ende twaelf hondert Ruyteren/meest Lanciers. Binnen Steenwijck lach Hoopman Olthof; Capiteyn Cornput daer voor comende / wierdt van de Spaensghesinde Borgheren buyten ghekeert/ doch Olthofs Vaendel brocht hem met ghewelt daer binnen. Eer Cornput noch binnen Steenwijck quam/so beweechde hy met redenen sijn Soldaten/ hem by eede te beloven/ dat niemandt van haer een woordt van opgheven/ ofte met den vyandt te handelen spreken en soude/ eer hy selfs daer van spreken soude/ op pene van datelijck door-steken te worden van de naest-bystaende die sulcke woorden hooren souden. Noch zijn daer binnen geraeckt Capiteyn Plaet, ende Capiteyn Stupers Vaendels/ daer Ian van Berenbroeck Luytenant afwas. Dese vier Vaendelen waren wel ses hondert Man sterck/ ende de Borghers waren ontrent drie hondert sterck/ maer niet boven vijftich daermen sich op verlaten mocht. Daer en was gheenen Gouverneur binnen/ maer de Hoop-lieden met eenen Borghermeester regierden ghelijckelijck. Haer ontbrack grof Geschut/ ende hadden weynich Bussecruyts. Daer was tamelijcke provisie van coorn in de Stadt/ maer weynich Turfs/ daer nochtans ontrent de Stadt veel Turf-venen zijn.

Soo haest als hem Rennenbergh voor de Stadt gheschanst/ ende met vier Turf-schepen de Aa overburght hadde/soo wouden de belegherde stracx aen de Staten schrijven om ontsett/ daer Capiteyn Cornput hart en ernstich teghen was/ segghende datmen [1580.] sulcx niet en behoorde te doen/om de Staten geen quade opinie van hare couragie te gheven/ ende om de Borgers ende Soldaten gheen quaet achterdencken te geven van hare versekertheyt. Evenwel deden het de andere Capiteyns/ den xxiii. Octobris uytdruckelijck schrijvende/ dat het onmogelijc was de Stadt langher dan acht daghen teghen te houden. Cornput schreefheymelijck eenen anderen brief aen de Staten/ haer verwittighende / dat sy noch gheenen noodt en hadden/ maer dat sy van alles voor ses maenden genoech versien waren: Haer nochtans vermanende/ dat sy haer so haest als het haer mogelijck soude wesen/ ontsetten souden/ niet soo seere ten aensien van haren noodt/ als ten aensien van de onverduldicheyt der ongheoeffender Soldaten/ ende der quaet-willigher Borgheren.

De Borghers siende datmen haer met ernst aentastte/arbeyden cloeckelijck/makende de Wallen ende Borst-weeren dicker/ teghen het schieten van 'tgrof Gheschutt. De Hoop-lieden ordineerden/datmen om de Soldaten tot arbeyden willich te maken/haer by obligatie / (alsooder gheen gelt en was) beloven soude vijf stuyvers 'sdaechs/ te betalen nae het belegh/ maer de Magistraet woude daer in niet consenteren. De onverduldighe ende onwillighe schreven ontrent half November al wederom seer ernstich om spoedich ontsett. Cornput ende Berenbroeck schreven ter contrarie/ ende vermaenden de Staten dat sy haer niet verhaesten en souden/ maer dat sy haer stuck seker en vast nemen souden.

Ontrent uytgaende October zijnder twee dinghen gheschiedt verhalens weerdich. De belegeraers quamen by nachte met een tonne vol stroo/ pick/ enswe-

[p. 357]

(123)

Milite scutato STEENVICUM cinxerat Urbem

RENBERGUS, vanis oppressam vincere caeptis

Tentat, vis belli, nec rerum tristis egestas

Cornputium flectunt, hoc verè est belligerari.

[p. 358]

⁺ vel/ die sy aen de Hameye van de Gast-huys poorte brachten/ ende in brande staken/ dapper met Musquetten nae de Wacht schietende dewijle sy hier mede besich waren. Een van Cornputs Soldaten van den Wal afghelaten zijnde/sleepte in het over-swemmen eenen lederen emmer met sijnen mondt door het water/ ende hy ginck met gemack nae de brandende Hameye / ende ruckte de brandende tonne daer af/haelde veel emmeren waters uyt de Stadts-gracht / ende leschte den brandt gheheelijck uyt / niet achtende het schieten sijner vyanden / die duysent en duysent scheuten op hem deden / sonder hem te quetsen ofte geraecken / nochtans was het licht overmidts den brandt/ ende hy dede dit werck al met ghemack/ roepende/ Schelmen, Dieven, Ick ben Arent van Groeninghen een Brouwers Sone. Als hy dit vuyr gheheel uytghelescht hadde / soo swom hy weder over / ende quam sonder quetsure in de Stadt. Daer was eenen Hooch-duytschen Soldaet in des vyandts Leger/die den naesten nacht oock sijn coenheyt ende onversaecht ghemoet woude doen blijcken: Hy quam dichte aen de Hameye van de Wal-poorte / uytroepende veel smaet ende schelt-woorden over de Staten ende Hohenlo / ende daer by voeghende veel leelijcke godts-lasteringhen. Maer het is hem qualijck vergaen / want eenen Soldaet van binnen/in het doncker gissinge makende nae het gheroep ende stemme deses lasteraers / schoot los op hem/ende schoot hem inden mont/ende trefte even het lidt/daer mede hy Godt lasterde/ghelijck vele gesien hebben nae dat sijn doode lichaem in de Stadt ghehaelt was.

Den xviii. Novembris begonst Rennenbergh de Gast-huys-poorte te beschieten/soo langhe tot dat hy alle de Hoochten ende Borst-weeringhen daer afgheschoten hadde. Als nu het ghesichte van de huysen ghenoechsaem ontdeckt was/soo schoten sy met ghegotene gloeyende yseren coeghelen het vuyr aenverscheydene oorden in de Stadt: De Soldaten stelden [1580.] haer alle gaer in haer gheweer op de Stadts-Vesten/ ende de Borghers deden allen moghelijcken vlijt om den brandt te lesschen/ende haer goet te bergen. Daer waeyde doe eenen stercken wint / ende 'twas meest al weeck dack daer de huysen mede ghedeckt waren/soo datter wel tseventich huysen afbrandden/ ende ettelijcke schuyren vol hoy / stroo / rogghe / ende gerste ligghende. Het vuyr was soo groot/ ende den Oosten windt soo sterck / dat de vlamme over de Stadts-vesten sloech/soo dat de Soldaten wel het derde deel der selfder verlaten moesten / ende dat even aen die sijde daer het Ys in de Grachten niet ghebroken en was: Even wel so en dorst den vyandt de Stadt niet aentasten/ daer hy nochtans gereet stondt tot den storm. Ware desen brandt by nachte ghecomen/ de halve Stadt /soo niet de gheheele/ soude afghebrandt hebben / ende de vyandt soude in sulcke disordre ende verslaghentheyt de Stadt lichtelijck ingecregen hebben.

Soo haest als den brandt gheslijst was / sont Rennenbergh twee Trompetters / ende liet de Stadt opheysschen/haer aenbiedende een goet appoinctement. Maer Capiteyn Cornput ende Capiteyn Plaet en wouden gheen ghehoor gheven/ segghende: Dat een jonck-vrouwe die begint sprake te houden, wel half met kinde ghemaeckt is. De andere Capiteyns waren met die afflachtighe antwoorde wel te vreden/ alle gaer gaven sy malcanderen de handt ende beloofden/ dat sy de Stadt niet overgheven en souden/ soo lange alsser wat te eten soude zijn. Op den xx. Novembris maeckten vele Borgers een muyterije op de Marckt/ daer haer veel Soldaten by vervoechden/ malcanderen tot op-gheven op-roeyende. Cornput dit siende quam gewapent met een goet deel Soldaten tot haer aen/ ende sprack tot de Borghers: Packt u nae huys ghy schelmen / wat staet ghy hier en kakelt / om met leughenen onse redelijcke Soldaten den moet te ver-

+ 1580

[p. 359]

minderen [1580.] / sy verstaen haer stuck beter als ghy doet. Den meesten deel vertrocken/ maer eenen Vleyschhouwer bleef nevens andere staende/seggende: VVat salt ten laetsten zijn, als wy niet meer t'eten en hebben? Cornput antwoorde/ Daer is noch langhe toe, ende als dien tijdt comt, soo willen wy dy, loose keerl, ende dijns gelijcke op freten. Hier mede troc een yeder nae huys/ ende men dede eenen yederen de beste onderrichtinge die men conde/ om haer te stillen ende gerust te stellen.

Daer vielen tusschen den Prince ende de Staten veel disputen van het ontsetten van Steenwijck/doch eyndelijck wierter besloten/ datmen met alle Heyrcracht soude poghen dese Stadt/daer de omliggenden Landen seer veel aen ghelegen was/te ontsetten/ende daer toe werdt als Velt-overste gestelt Sir Ian Norrits, een seer cloeck en dapper Crijchs-man/die met xxiii. Vaendelen voet-knechten ende eenige Ruyteren derwaerts trock / ende den xv. Decembris quam hy aen de Swarte Sluys/daer hy Otto van Sandens nieu aenghenomene Compagnie sloech ende verstroyde/ ende nae dat hy Rennenbergh / comende sijn volck te Swarte Sluys bespringhen over het Ys/ met elf Vaendelen Knechten/ ende ses Vaenen Ruyteren/ met hulpe van den Heere van Nienoort (die sterck uyt Frieslandt ghecomen was om Steenwijck te ontsetten) eenen goeden hoop volcx hadde afgheslaghen/ ende wel voor vijf hondert Mannen gheweer ghecreghen hadde / soo sondt hy veertich Mannen binnen Steenwijck / die ontrent seven hondert vijftich pondt busse-cruyts / d'welck de belegherde grootelijcx van doene waren / daer binnen brochten. Corts hier na vonden de Staten middel om sesthien hondert guldens in goude daer binnen te schicken/ tot betalinghe der Soldaten.

Ghelijck den meesten deel der belegherde onwillich waren langher teghen te houden / schrijvende elcke reyse om haestich ontsett / ende haren noodt grooter makende als hy was: Alsoo waren oock de belegheraers [1580.] seer qualijck te vreden/ datmen haer soo langhe was houdende/in sulcken harden vreeselijcken coude/ ende weynich gelts crijghende: Soo dat Schencken Ruyteren eens op het vertreck waeren/ doch met weynich gelts / ende veel schoone woorden creechmense wederom in het Legher.

Den neghenden Ianuarij 1581. sont Rennenbergh [1581.] wederom eenen Trompetter met eenen brief/ ghebruyckende allerley redenen/om haer tot overgheven der Stadt te beweghen/ maer hy clopte noch al voor eenes dooven mans deure. Corts daer nae liet Rennenberg even wel de Stadt al wederom opheysschen/ schrijvende eenen seer trotsighen brief aen de belegerde / den welcken Cornput met Apostillekens op den cant beantwoordde / ende hy maeckte / dat hy hem ter handt quam / ende bestelde dit so behendelijck/dat hy opentlijc in presentie van veel Colonellen ende Capiteynen is ghelesen geworden / tot grooten spot van Rennenbergh.

Het is ghebeurt/ datter op den vierden Februarij op de Marckt binnen Steenwijck drie Velt-hoenderen quamen vlieghen/ die met der handt gevangen wierden. Doemen dit Cornput vertelde / soo sprack hy stracx: Godt is drie-vuldich, hy heeft den wanckel-moedighen Israeliten oock der ghelijcke spijse ghesonden, hy sal oock voor seker dese Stadt spijsighen: Maer dese drie Velt-hoenderen gheven te kennen, dat het eerst over drie weken gheschieden sal. Het heeft sich bevonden / dat Godt dit door Cornput prophiteerde ende voorseyde/ al en wist hy het moghelijck selfs niet: Want even drie weken nae dien dach wierdt Steenwijck volcomelijck ghespijsicht.

Den xxi. Februarij heeft de Heere van Nienoort ende de Ridder Norrits eenige Soldaten door eenen wech/ daer de vyandt niet en vermoedde datmen door conde comen / ghesonden/ die hondert en vijftich Kaesen/

[p. 360]

[1581.] ende drie hondert en vijftich brooden in de Stadt brachten/ als oock eenich bussecruyt/ d'welck seer wellecom was/ende groote vreucht veroorsaeckte by den goetwillighen.

Daer zijn geduyrende dit belech veel uyt ende aenvallen/ oock veel schermutselinghen gheschiedt/ doch insonderheyt op den xxii. Februarij, doe Norrits met al sijn volck den vyandt aen alle canten aenghevallen is/het grof Gheschutt aen beyde sijden gheweldelijck donderende: Welcke schermutselinghe gheduyrende/ die van der Stadt oock sterck uytvielen/ ende het scheen datter eenen generalen Velt-slach uyt ontstaen soude. Doch nae den middach weken de Beleggers te rugge/insonderheyt het voet-volck/nae datter vele doodt ghebleven waren/roepende: Gelt, Gelt, in duysent Duyvelen naem. Als de Belegherde saghen/dat hare Ontsetters ontrent drie uyren nae den middach/ weder uyt hare Schanssen quamen/ soo liepen sy met horden ter Stadt uyt/die sy over de sloten leyden/om de Ontsetters den wech tot de Stadt aen te banen/ die met Ruyteren ende Knechten aenquamen/geleydende een groot ghetal Boere-waghens/ gheladen met coorn/ meel/ ende Busse-poeder / d'welck sy met eenen ren ende loop tot voor de Brugghe brachten/ het voet-volck brocht keesen ende brooden. Dit alles wierpen sy op stroo/ tot dien eynde voor de Poorte [1581.] gheleyt/ ende trocken stracx te rugghe/ om noch meer te halen/ d'welck de vyant/ tot sijn groot leet-wesen/ moeste aen sien/ende en conde het niet verhinderen.

Terwijle dat dese victualieringhe gheschach/ heeft Cornput de Schanse die haer meest in den wech lach/ met brandende stroo ende pick-reepen bestormt/meynende de selfde in brande te steken/ maer ten woude niet lucken/ alsoo de twee Vaendelen Soldaten die daer in laghen haer weerden als Leeuwen: als nae een dapper ghevecht Rennenberghs Ruyteren quamen aen rennen/ soo moeste Cornput afwijcken ende hem binnen de Stadt begheven.

Rennenberg siende dat de Stadt nu van alles versorcht was/ ende bevindende sijn Crijchs-volck seer onwillich om daer langer sonder gelt in de coude ende t'onghemack te houden/ soo resolveerde hy op te breken/ghelijck hy ghedaen heeft op den xxiii. Februarij, by nachte stillekens opbrekende/ende alle sijn Schansen verlatende/daer hy wijsselijck in dede/want hadden de belegherde ofte Norrits en Nienoort dat gheweten ofte vernomen/ sy souden hem in den steert ghevallen/ ende veel volcx te schande ghemaeckt hebben. Dit is gheschiedt even drie weken nae Cornputs prophetije.

Perfer & obdura.