Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 350]

Slach tot Hardenbergh, tusschen des Conincx ende der Staten volck/den XVII. Iunij, 1580.

[1580.] DOe de Staten de Stadt van Groeninghen met eenich volck omcinghelt/ ofte beleghert hadden/soo heeft de Prince van Parma alle ghereetschap gemaeckt om de selfde te ontsetten door Rennenbergh/die nu met Parma versoent was: Hem zijn ter hulpe ghesonden xiiii. Vaendelen Voet-knechten/genoemt het Friesche Regiment/ ende daer by zijn noch andere ghecomen/ soo dat sy 'tsamen zijn sterck gheweest ontrent drie duysent te Voet/ ende ses hondert Peerden/ daer Overste van waren Billy ende Schenck. Dese bleven te Hardenberg wat rustende/d'welck is een Vlecke een mijle weechs van Coeworden gheleghen/ende viere van Zwol/op de Riviere ghenoemt de Vecht. De Grave van Hohenlo hoorende van de aencomste sijner vyanden/ heeft het grootste ende beste deel des volcx uyt het Legher voor Groeninghen ghelichtt/ (onaenghesien hy sekerlijck verwitticht was/soo door vertroude vrienden / als door afgheworpene brieven/ dat de belegerde sekere Articulen op het pampier gebracht hadden/ om met hem te accorderen) ende hy is den vyandt neghen groote mijlen weechs te ghemoete ghetrocken/ stellende sijne eere / de ghewisse veroveringhe van Groeninghen/ ende den welstant van Frieslandt/der Omme-landen/van Overyssel/ende van Gelderlant/ in de onsekerheyt van den uytganck eener onnodiger schermutselinghe. Daer waren veel cloecke Capiteynen in sijn Leger/die hem desen tocht ontrieden/meynende dat doch den vyandt haest by gebreck van victualie ende van gelt/soude moeten verloopen. Maer Hohenlo heeft sich even wel op den tocht ghegheven/ ende dat op eenen seer heeten dach/ over de dorre Heyde/ daer gheen water en was/so datter vele van hitte ende van dorste verstichten/ onder andere Ioncker Iohan van Duyvenvoorde. Daer enteghen hadde [1580.] Schencks volck wel drie uyren lanck in de schaduwe gherust/ ende wel ghegeten/ ende hadden veerthien tonnen biers ten besten ghehadt. Soo haest als Hohenloh nae by sijnen vyandt naeckte/ stelde hy sijn volck stracx in slach-orden/ sonder haer tijdt om rusten te gheven/ d'welck nochtans gantschelijck van nooden was/ nae het advijs van de Oversten Yselsteyn, Sidleniski, VVijngaerden, ende andere. Al Hohenlohs Voet-volck en was niet boven de achthien hondert Man/ ende ontrent veerthien hondert Ruyteren/doch weynich spiessen/ ende vijf stucken Gheschuts.

Als de slacht-ordenen aen beyden sijden gemaeckt waren/ was het middach/ soo dat Schenck/staende in't Suyd-westen/ de Sonne van achteren hadde: Ende Hohenloh hadde de Sonne in't aensicht/ende de wint was stille.

Nae dat der Staten volck haer ghebedt ghedaen/ de hoeden opgheworpen/ende 't Gheschut los geschoten hadden/ soo renden de drie Friessche Vaenen van Hohenloh voort teghen twee Vaenen Lanciers van Schencks Albanoysen / waer van d'eene eermen om sach gants verslaghen/ ende de andere/ met groot verlies van volck en peerden/ verstroyt werdt/ de welcke de Duytsche Ruyteren naejoegen: Schencks Voet-volck begon oock te wijcken/ alsoo dat een yeder begon te ordeelen/dat Hohenloh soude victorie bevochten hebben: Maer alsoo de Friessche Ruyteren haer ghereet maeckten/ om wederom te treffen/soo quam Schene aentrecken met een goede troupe Lanciers/ ende een tamelijck ghetal schutten/om op Hohenloh aen te vallen/ d'welck dese siende/ ende wel wetende dat sy gheen/ of weynich spiesen aen haerder

[p. 351]

(121)

Metropolim longâ premit obsidione Groningham,

Dux belli Teuto, venienti occurrere campis

Hosti dum studet, ah, violento exercitus omnis

Hostili cadit ille manu, fuga sola saluti est,

[p. 352]

[1580.] sijde hadden daer sy haer op verlaten of wijcken mochten/soo vluchten sy alle gaer op eenen camp met boomen beplantt: Schenck is stracx op dit verbaesde volck / d'welck heel in disordre was / aenghevallen: Eenige weerden haer mannelijck genoech / maer den meesten deel verstoof ende verliep als eenen blixem/ eenighe loopende of swemmende midden door de Vecht / andere over 'tmoer by Ommen / ende elck daer hy best conde / de vlucht nemende nae Coeworden. De Ruyteren waren wel soo vierich in't vluchten / als de Voet-knechten / des te meer overmits sy van haren vyandt dapper vervolcht werden. Capiteyn VVijngaerden bleef vechtende doodt, als oock de Vaendrich Nievelt, met veel andere Bevel-hebbers/ Edele / ende ghemeyne Soldaten. Schenck creech al het Gheschutt / doch weynich Bagagije / want die was meest te Coeworden ghebleven.

Nae dese ongheluckighe slachtinghe begaf hem de Grave van Hohenloh nae Oldenzeel / vreesende / dat den vyandt / sijn victorien vervolghende / die Stadt in dese verbaestheyt stracx overvallen soude. Daer quam het meeste deel van het verloopen volc by hem/ 'tsamen sterck zijnde ontrent seven hondert te voet/en̄ vier hondert Ruyteren / nae dat een yeder sijn pacxken en bagagije uyt Coeworden ghehaelt hadde/ d'welc met grooter haeste ende verbaestheyt toeginc: Jae de verbaestheyt was soo groot / dat die allegaer Coeworden verlieten/die verordineert waren om aldaer garnisoen te houden/ aengesien het noch niet nae [1580.] behooren ghesterckt en was/ oock om dat sy gheen voordeel van de Rivierkens en hadden/ overmits de droochte des somers / want men alomme door mochte. Sy zijn ter midder-nacht opghetrocken / vluchtende nae Oldenzeel. Schenck en hadde het ruyme velt so stracx niet durven verlaten na dese slachtinge/ achtende dat het noch niet al ghewonnen en was/ maer dat sijnen vyant op de passagie ende te Coeworden een hinder-laghe soude gestelt hebben: Maer contrarie vernomen hebbende/ trock hy 'anderen daechs binnen Coeworden/ daer hy noch Jnwoonders noch Crijchs-volck in een vondt.

De Staten volck dat voor Groeninghen lach/ seker tijdinghe van dese neder-laghe crijghende / ende vernemende dat Schenck met sijn volck te Coeworden lach / soo isser sulck een vreese onder haer ghecomen / dat Graef Willem van Nassou / noch Sonoy/ (die van de Staten in't Legher voor Groeninghen gesonden was/om Graef Willem met raedt en daedt by te staen) haer niet bereden noch beweghen en conden/ om daer langher te blijven ligghen; Maer sy staken den brandt in haere Hutten ende Schansen/ ende vertrocken in garnisoen/ eenighe binnen Doecum / eenighe te Collum/sommighe nae Steenwijck/ andere nae den Opslach. Aldus is de Stadt Groeninghen aen des Coninckx sijde voor dat mael ghebleven.

Vir fugiens denuo pugnabit, mortuus non.