Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

Hoe de Casteelen in Frieslandt afgheworpen/ende de Moniken te Leeuvvaerden met Pijpen en Trommelen ter Stadt uyt gheleyt zijn/ Anno 1580.

[1580.] ALs de Prince van Oranien met de Staten van Frieslandt merckten/ dat George de Lalain Grave van Rennenbergh, Gouverneur van Frieslandt, de partije des Conincx van Hispanien tegen de Geunieerde Provincien woude by-vallen/so hebben sy sulckes in Frieslant by tijts voor-gecomen / haer meesters makende voor eerst van het Casteel van Leeuwaerden/ daer nae van de Blockhuysen van Harlingen en̄ Staveren. De Capiteynen Fervou en̄ Bouwinga wierden belastt met hare Compagnien het Casteel van Leeuwaerden van achteren te besluyten: De Borgers vielen het Casteel van binnen de Stadt aen/ sy stelden voor aen de Vrouwen der Soldaten die op het Casteel laghen / soo vele als syder in de Stadt vonden/ ende sy begosten stracx teghen het Casteel Schansen op te werpen/ ende de Gracht te vullen/ oock Batterien te maken om te [1580.] schieten ende te stormen. Capiteyn Ian van Schaghe lach met sijn Compagnie op het Casteel/ die wel geern teghen-weere soude gheboden hebbe / maer siende dat sijn Soldaten haer devoir met schieten niet en deden (verschoonende haere Vrouwen die voor aen stonden/ ende als Pionieren moesten arbeyden om de Gracht te vullen) soo begost hem den moet te ontvallen/ insonderheyt doe hy sach/ dat de jonghers het Gheschut voorts trocken ende nae het Casteel aen sleepten / met sulcke couragie ende groote ylveerdicheyt/ dat vele Peerden daer voor gespannen zijnde/daer mede so subijtelijc niet en hadden connen voort-comen. Derhalvē so heeft hy geparlamenteert/ende het Casteel over-gegeven behoudens lijf en goet/en̄ een jaerlijcsche pensie voor hem selvē ad vitam.

[p. 338]

[1580.] Als de Borghers meester van het Casteel gheworden waren/soo hebben sy stracx de Muyren ende Wallen nae de Stadt aen streckende afghebroken/ende in de Grachten gheworpen: de buyten Muyren ende Wallen hebben sy aen de Stadts-wallen ghehecht/tot defensie der gheener die haer van buyten souden willen aen-vallen. Dit is gheschiedt op den eersten dach Februarij 1580. Des anderen daechs/ zijnde Lichtmis dach/ terwijlen de Borghers met het af-werpen des Casteels besich waren/quamen die Compagnien/die het Casteel van buyten belegert hadden/in de Stadt/ ende liepen in de Cloosters/ daer sy de Moniken uytjaechden/ ende sy hebben de Minder-Broeders tusschen hare ghelederen ghenomen/ ende met pijpen en trommelen ter Stadt uyt ghebracht/ ende elck een trecken laten daer het hem beliefde/ waer over haer eenighe bedroefden/ ende andere verblijdden.

Stracx nae het innemen des Casteels van Leeuwaerden zijnder vier Compagnien van der Staten volck nae Harlinghen (een Zee-stadt van Frieslandt) getrocken/haer in de Stadt (die des maels open lach) neder-slaende om het Casteel te beleghereu/ d'welck sy op-heysschten. De Grave van Rennenbergh vernomen hebbende/ dat het Casteel van Leeuwaerden beleghert was/ vreesde stracx dat hier wat meer op volghen soude: Daerom eer hy noch de tijdinge van het overgaen des Casteels van Leeuwaerden/ ofte van de belegeringe des Casteels van Harlingen ghecreghen hadde/ soo heeft hy sijnen Secretaris Baylie nae Leeuwaerden ghesonden/ met amplen last ende commissie/ om het op-rijsende onghemack te dempen op de bequaemste wijse als hem soude mogelijck wesen. Desen Secretaris is vrymoedelijck te Leeuwaerden [1580.] ghecomen/niet quaets vermoedende: Maer hy is stracx ghevanckelijck ghenomen/ende benevens sijn commissie ende instructie zijnder by hem ghevonden eenighe blancquetten ofte onbeschrevene pampieren / alleen met des Graven van Rennenberghs name onder-tekent/hem vry staende daer in te schrijven sulcx als hy nae verheysch der saken raedtsaem soude vinden. Desen Secretaris is ernstlijck uyt den name der Staten belastt ende bevolen/dat hy in een van dese pampieren aen den Luytenant van het Casteel te Harlingen (want Oyenbrugge Drossaert ende Capiteyn des Casteels was te Groeningē by Rennenberg) schrijven soude / als uyt den name des Graven van Rennenbergh/ dat hy dadelijck het Casteel van Harlingen soude leveren in handen der Staten. De Luytenant niet wetende wat bedroch hier onder schuylde/ heeft ghedaen sulcx als de letter des briefs mede brocht/ende hy heeft op den vijfden Februarij het Casteel op-ghegheven. De Borghers vielender stracx aen met alle ghewelt/ ende hebben het af-gheworpen aen desijde van de Stadt.

Te deser selfder tijt wiert Ioncker Diederich Sonoy met vier Vaendelen Soldaten nae Staveren gesonden/ om het Casteel aldaer te belegeren/ende af te breken. Daer lach op voor Drossaert N. Pipenpoy, met eenige Soldaten / die vernemende dese ghemeyne revolte teghen Rennenbergh/ ende wel merckende dat hy teghen de Staten des Landts niet vermoghen en soude/ soo heeft hy het Casteel overgheven met appoinctement/ bedinghende voor hem selven een jaerlijcx tractament.

Accidit in puncto, quod non speratur in anno.

[p. 339]

(116)

Hispanis nimium addictus Renbergius, Arces

Deserit atq_Ʒ Urbes jussus civilibus armis.

Quae fuerit fortuna Duci, quae concita pubes,
Gesserit in Frislâ schulptor descripsit in aere.