Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

Hoe de Colonel Hellingh in Amsterdam ghevallen is met eenich Crijchs-volck. Anno 1577. den 23. Novembris.

[1577.] WEl ende met der waerheyt heeft eertijdts een wijs ende godtsalich Kercken-Leeraer ghesproken ende gheschreven:

Alst de Menschen op het cloeckste grijpen aen,
Soo gaet doch Godt een ander baen,
Het staet al in sijnen handen.

Dit heeft gebleken aen de Steden van Amsterdam [1577.] ende van Middelburgh/ om de welcke te crijghen/de Prince van Oranien gheen moeyte/costen/vrienden/ noch andere middelen gespaert en heeft / hopende als hy dese treffelijcke Steden hadde / dat d'andere van selfs volghen souden. De Baender-Heere Hendrick van Brederode heeft hier toe seer gearbeydt/ als ooc

[p. 265]

(89)

Nondum Nassovio se junxerat AMSTERODAMUM

Cogitat interea priscis non degener ausis

Auriacus miles invadere moenia, primo

Caeduntur vigiles, sed non victoria parta est

[p. 266]

[1577.] veel andere goede Heeren: Amsterdam is oock van den Grave van Lume beleghert gheweest/maer al te vergheefs: Al de andere Steden van Hollandt begaven haer onder de protectie van sijn Princelijcke Excellentie/den meesten deel vrywillich/Amsterdam alleen hieldt teghen tot het eynde van den Jare 1577. Don Johan heeft het tegen-houden der Stadt Amsterdam (nae dat alle de Hollantsche Steden den Coninck verlaten hadden) so wel behaecht/dat hy meermaels gesproken heeft/ VVanneer ic noch in Hispanien ofte in Italien ware, ick woude in Neder-landt comen, alleenelijck om de Stadt van Amsterdam bystant te doen. Dat de Stadt van Amsterdam dus hert ende so langhe teghen ghehouden heeft / is grootelijcx geschiedt/ door dien dat vele der treffelijckste Borghers ende Jnwoonders dier Stadt/ de Paepsche Religie heel seere toeghedaen waren / daer in onder-richtet wesende / insonderheyt van de Minder-Broeders ofte Franciscaner-Moniken/ die aldaer cloeck/ sterck/ ende van grooten aensiene waren. Oock heeft hier toe seer gheholpen / dat vele van de Geestelijcke / als oock bitterste Paeps-ghesinde/die uyt de andere Hollandtsche Steden/of verdreven/ofte gevlucht waren/ binnen Amsterdam haer onthielden.

Wt cracht van de Pacificatie van Gent hadden die van Amsterdam behooren/ hare Borghers / die ter cause van de in-landtsche troubelen gevlucht waren/ wederom te ontfanghen/hare gheconfisqueerde goederen wederom te gheven/ ende de selfde vrydom hares gheloofs te gheven: Maer sy hebben sulckes te doen gheweyghert / daghelijcx groote beloften ende toesegginghen van Don Johan ontfanghende.

De Prince van Oranien heeft met de macht der Staten ghesocht dese Stadt te dwinghen/so met het sluyten der passagien te water en̄ te lande/ als andersins: Maer al te vergeefs/hare macht was te groot/ want Amsterdam is al voor dese in-landtsche oorloghen gheweest/ de machtichste / gelt-rijckste / ende [1577.] natura loci de sterckste / oock de volck-rijckste Stadt van Hollandt. Jn den beginne van den Jare 1577. zijn haer redelijcke presentatien ghedaen van de Staten des Landts / ende van sijn Princelijcke Excellentie: Maer sy en woudense niet aennemen: De meeste swaricheyt bestont daer in / dat sy hare uytgewekene Borghers / de Ghereformeerde Religie profiterende / gheen openbare noch vrije oeffeninghe harer Religie gheven en wouden/ noch oock gheen begravinghe harer dooden toe-laten/ dan op de Paepsche wijse: Oock wilden sy haer oudt garnisoen van ses Vaendelen Knechten houden: Sy en wouden oock niet toelaten/ dat de uytghewekene Borghers / die nu wederom in de Stadt comen souden / eenighe Ampten ofte Officien bedienen souden: Sy en wouden oock niet lijden / dat de Schutterije tot bewaringhe ende bewakinghe der Stadt wederom soude opghericht ende in state ghebracht worden/ ghelijck sy certijdts gheweest was.

De saken dus verwerret binnen Amsterdam staende/ soo heeft sijn Princelijcke Excellentie met advijs van de Generale Staten/ als oock der Staten van Hollandt / allerley middelen/die haer bequame dochten/deser Stadt ende Borgherije voorgeslagen/maer sy hebbense alle gaer afgheslaghen.

Het is ghebeurt den 23. Novembris, dat de Colonel Herman Hellingh, ende Capiteyn Ruychaver, binnen Amsterdam gheboortich/ ghemeynt ende ghepoocht hebben by surprinse ofte verrasschinghe dese Stadt in te nemen: Tot dien eynde zijn sy met een deel Soldaten / onder drie Vaendelen / seer behendelijck in Schepen verborghen zijnde / tot voor de Stadt van Amsterdam ghecomen / sy zijn aen landt ghetreden/ ende hebben eer haer de wacht gheware werdt / de Haerlemsche Poorte overweldicht / de wacht doodt gheslaghen/ende sy zijn alsoo voorts inghedronghen/

[p. 267]

[1577.] jae tot op de Marckt toe zijn sy ghecomen / ende ijlden nae het Raedt-huys/ meynende het selfde in te nemen/ eer het garnisoen ende Borgherne op de beenen ende in't harnas souden comen: D'welck sy niet en souden derren bestaen hebben/ ten ware dat sy haer verlaten hadden op de goet-willighe Borghers/⁺ die daer vele binnen waeren/ meynende dat de selfde haer stracx souden zijn by-ghevallen/d'welck haer miste/derhalven is het haer ghegaen ghelijck ick stracx verhalen sal.

+ 1577