Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

Revolte binnen Groeninghen, ende ghevanckenisse van Casper de Robles, Gouverneur van Frieslandt / Anno 1576.

[1576.] OP dat de Landen in des te beter vreede ende eenicheyt souden moghen gheregiert ende gehouden worden/so hebben de Staten allen vlijt ende neersticheyt aenghewendt om de Pacificatie van Ghent over al te doen aennemen. Tot desen eynde hebben sy nae Frieslandt ende nae Groeninghen ende d'Omme-landen ghesonden den Hecre van Francois Martini Stella / een cloeck ende ervaren Edel-man van Brussel/ met commissie om de voorghenoemde Provincien in eenicheyt met de andere te verbinden / ende de Pacificatie van Gent te doen besweeren. Casper de Robles Portugees Heere van Billi, Malepert, &c. Gouverneur van Frieslandt ende van Groeninghen / vernomen hebbende / dat de voorgenoemde Stella tot sulcken eynde binnen Groeninghen ghecomen was/soo heeft hy hem stracx door sijnen Provoost doen vanghen/binden / en boyen/jae hy heeft hem seer ghewondet / ende daer nae wreedelijck door sijne Beuls doen pijnighen / sich niet schamende noch schromende selfs de handt daer aen te slaen/ ende des Beuls werck mede te doen: Meynende alsoo het gheheele secreet ende voor-nemen der [1576.] Staten desen haren Commissario uyt te Persen/ ende dan haer voornemen te verhinderen/want de Spaenjaerden en socht gheen unie / maer scheuringhe onder de Provincien/Landen/ en Steden. Doch hoe seere ende hoe wreedelijck dan Robles der Staten afgesondenen Commissarium ghepijnicht heeft/ soo en heeft hy niet connen alle de gheleghentheyt der Landt-saken vernemen. Robles heeft tot sich ontboden ende doen comen de Capiteynen die te Groeningen in garnisoen laghen/ Fernand Loppez, Campi, Monceaux, Losy, Villers, ende andere / met hare Officieren / van haer versoeckende / dat sy souden beloven ende sweeren/ dat sy hem de naest-comende drie maenden souden gehoorsaem zijn in alles wat hy haer bevelen soude/ om midler wijlen aen den Coninck te schrijven ende te vernemen / of het sijner Majesteyt wille ende belijden was/ dat de Staten haer met malcanderen ende met den Prince van Oranien vereenicht hadden? Belovende / indien dit des Coninckx wille was/ dat hy sich soude schicken ende reguleren nae

[p. 216]

[1577.] sijner Majesteyt believen ende bevel / d'welck sy oock alle gaer behoorden te ghehoorsamen &c. Hy socht tijdt te winnen/ om sich absoluyt meester van Frieslandt ende van Groeninghen te maken. Loppez ende andere meer hebben den eedt ghedaen/maer als Robles desen eedt Hoopman Losy voor-hieldt / soo heeft hy hem beroepen op sijne Officieren/ d'welck Robles heel qualijck nam/ hy heeft de Bevel-hebberen ontboden / ende datelijck daer doen comen/ niet meynende noch vermoedende / dat sy hem sulcx souden durven afflaen / nochtans antwoorden sy hem/sy hadden voor neghen jaren den Coninck eenen eedt ghedaen/ by den selfden wouden sy leven ende sterven/ waeren niet van meyninghe eenen anderen eedt te doen. De Colonel gaf een van Losys Sergeanten de penne in de handt / op dat hy den eedt onderteeckenen soude/maer de Sergeant wierp de penne in het vyer / segghende/Plustost mourir, Ick wil liever sterven, dan desen nieuwen eedt doen. Aldus spraken oock den anderen Sergeant / ende de Corporaels. Robles hier over seer ghestoort zijnde / sprack met een dreyghende mine/ Gaet henen, ick sal sien wat my te doene staet. Dese Crijchs-lieden wisten wel wat haer nakende was / ende hieldent voor seecker dat de Colonel niet slapen en soude / voor dat hy dese onghehoorsame weygheringhe soude ghewroken hebben: Daerom dachten sy dat het tijdt was / sijn bloedt-dorstich voornemen te onderbouwen / sy hebben haere Cameraden ondeckt wat haer weder-varen was/ die belooft hebben malcanderen te helpen ende by te staen/ elcken Corporael heeft sijn Esquadre by een gheroepen/ ende nae dat sy haer den handel ondeckt ende vertelt hadden / soo hebben sy ghelijckelijck gheroepen/ Liever sterven als eenen anderen eedt doen. Stracx ginghen dese nae de Officieren van Capiteyn Villers, die de wacht hadden/ die sy oock stracx op haere sijde creghen/ met malcanderen besluytende / dat sy den Colonel wouden [1577.] in versekeringhe nemen / eer hy haerer eenighe ghevanghen nemen/ ende aen het leven of met een stroppe de corde straffen conde.

Het was hooge tijdt dat dese Soldaten haer voorsaghen / oft anders souden haerer vele noch dien avondt van haer leven zijn berooft gheweest/ want Robles hadde het grof Gheschut met haghel doen vullen / ende hy hadde Capiteyn Loppez, die den eedt ghedaen hadde/belast/dat hy/soo haest als het grof Gheschut onder de Mutijns soude los gheschoten zijn/ met sijn Vaendel Losys Vaendel soude aenvallen ende vernielen/ als het voorby de wacht soude trecken. Doch een van Villers Sergeanten dit vernomen hebbende/ heeft het een van Losys Sergeanten te kennen ghegheven / die op de wacht treckende / een ander strate in-sloech / ende comende op de Marckt (haere Roers met scherp gheladen zijnde) soo en hebben sy voor des Colonels Logement den gewoonlijcken eere-scheut niet ghedaen. De Wacht-meester belaste haer / dat sy nae ghewoonte den Colonel een eeren-scheute doen sonden: Sy antwoorden dat sy het niet doen en wouden/ voor ende aleer datmen haer gelt gave om cruyt ende lonten te coopen. De Major dreyghende eenighe Soldaten te slaen/ so riepen sy stracx alle gaer met luyder stemme/Alarm Alarm, ende velden hare Roers om te schieten/d'welc de Wacht-meester siende / soo begaf hy hem op den loop. Capiteyn Losy dit siende / sloech op sijn borst/ ende riep / Soldaten nu is het tijdt, laet ons volbrenghen 'tgheene wy begonnen hebben. Het Vaendel van Villers van de wacht aftreckende / vervoechde sich by Losys Vaendel / ende beloofden by malcanderen te leven ende te sterven. Lopez, die van den Colonel bevel ontfanghen hadde by het Gheschut te blijven/hoorende desen alarm/so schreet hy te Peerde/ en̄ trock met sijn Compagnije na den anderen aen/om

[p. 217]

(71)

Sic Frisiae Proceres, pulso qui regna tenebat
Roblesio, ante alias Gronninghia nobilis Urbes,
Perfidiae sociosq_Ʒ Ducesq_Ʒ Arcemq_Ʒ superbam
Sternit humum, Auriacum recipit, gentemq_Ʒ potentem.

[p. 218]

[1576.] haer te stillen/ of te slaen/ ghelijck sijnen last was. Maer nae by comende wierdt hy soo ghegroet met Musquetten en Roers / dat hy sijnen Peerdt knap om-werpende van daer vluchte/sijnen hoedt van den cop vallende en raepte hy niet eens op. Sijn Soldaten siende wat de meyninge ende het voornemen van hare Compagnons was / soo riepen sy / schiet niet/wy willen het met u-lieden houden: Verghetende den afghedronghen eedt/soo dat Capiteyn Loppez hem in eenes Backers huys falveren ende versteken moeste. De Soldaten haer nu t'samen verplicht ende verbonden hebbende/lieten de Trommelen alarm slaen/ende sy trocken met een ghecrijt ende ghedruys nae des Colonels huys aen/ die haer tot voor de Poorte te ghemoete quam met den hoedt in de handt/haer vraghende wat hare begeerte was/ende soo het haer om gelt te doene was/soo beloofde hy/dat hy haer in drie dagen tijdts contentement geven soude / haer voorts soeckende met soete smeeck-woorden te bevredighen/ ende elck nae sijn logement te doen vertrecken: De Soldaten riepen / sy wisten haer gelt wel te crijghen/ maer midler wijle moest hy sich in haer handen ghevanckelijck gheven/ ende te ghelijcke sloeghen sy de handen aen hem/ ende leyden hem nae het Stadthuys/daer sloeghen sy hem boyen aen zijn beyde beenen / ende bonden hem met een dicke sware keten/ ende bewaerden hem met een stercke wacht / die hem veel spot en trots dede / met woorden ende met wercken. Stracx hier na hebben de Soldaten ooc gevanckelijck ghenomen den Heere van Rijsbrocek/des Colonels Schoon-fone/ ende fijnen Oversten Luytenant. De Capiteyns Campi, Villers, Monceau, oock Losy, namen sy oock ghevanckelijck/doch eenige met haren wille / op dat sy desen alarm ende oploop niet en souden hebben te verantwoorden; Ende sy vercoren eenen Eletto. Sy liepen oock nae de Waghe/daer de stroppe de corde stondt / die sy in stucken braken/ ende verbranden/ op de Marckt/roepende / Vive le [1576.] Prince d'Orange, Vivent les Estats. Dus langhe waren de Borghers in groote vreese ende benautheyt/ verwachtende allen ooghen-blick / dat het op een plonderen uyt-comen soude / ghelijck corts binnen Mastricht ende Antwerpen gheschiedt was. Maer siende dat de Colonel ende Capiteyns ghevanghen waren / soo hoopten sy dat het gheenen noodt doen en soude.

De Soldaten hebben oock den Heere Stella datelijck uyt sijn boyen ende ghevanckenisse verlost / op de Marckt ghebrocht / ende sy hebben hem in den name van de Staten den eedt van ghetrouwicheyt gedaen/ d'welck gheschiedt zijnde / soo hebben sy hem met een goet convoy sekerlijck nae Brussel ghebracht/daer by voeghende eenighe van hare Ghecommitteerde/presenterende den Staten haren dienst/ende versoeckende eenen anderen Colonel/ ende betalinghe van hare t'achterheyt / ende om te weten/in wiens handen sy de Stadt leveren souden. Dit alles is gheschiedt op den xxiii. Novembris, 1576.

Des anderen daechs wierdender vijftich Soldaten ghesonden nae het logement van Fiasco, gemeynelijck Vasques ghenoemt/die Gouverneur binnen Zutphen gheweest was. Als sy hem in sijn huys niet en vonden/ so liepen sy nae 'tClooster van de Minne broers/ want haer wierdt gheseyt dat hy hem aldaer verborghen hadde: Sy sochten hem onder en boven door het gheheele Clooster/maer sy conden hem nerghens vinden/ want hy hadde hem laten scheeren als eenen Monick / ende hy hadde een cappe aenghetrocken/ ende een keerse in de handt houdende/ socht hy so vlijtich als yemant van haer allen/sonder bekent te worden/ soo langhe tot dat eenen Monick tot de Soldaten sprack / wijsende op Vasquez, Desen Monick is wel van onsen Orden, maer hy en is van dit Convent niet, als de Soldaten dit niet en verstonden / ofgheen

[p. 219]

[1576.] achtinghe daer op en gaven/ soo sprack hy voorder/ Ipse est, tenete eum, Dit is de Man, hout hem vast. Stracx vatten hem de Soldaten aen/ende leyden hem nae de Marckt in sijn Monicks cleederen / alwaer hy van yeder Man is bespot ende belacchen gheweest. De Provoost wierdt is des Pastoors huys gevonden in den schorsteen. De Wacht-meester sochten sy in het hoeren huys / maer vonden hem op een ander plaetse in eenes Priesters habijt. Sy vonden en vonghen oock Fernand Lopez, dien sy over strate leydende riepen / Voicy le bourreau de Groeninghe, Siet hier is den Beul van Groeninghen. Daer wierden te deser tijdt noch andere soo Politijcke/als Crijchs-officieren des Conincks ghevanckelijck ghenomen/diemen vreesde dat arbeyden souden om de Landts-vrede te breken. De Colonel Robles met andere ghevanghens/wierdt op het Casteel te Leeuwaerden ghebracht/die nae der handt zijn los ghelaten/ als het Eeuwich Edict met Don Iohan ghemaeckt ende ghepublieeert wierdt. De [1576.] Staten Generael hebben den Grave van Rennenbergh George de Lalain als Gouverneur in Frieslant ghesonden/ die nae Monsteringhe ende afrekeninghe de Soldaten hare volle betalinghe ghegheven heeft/ beloopende ontrent seven tonnen gouts; Ende nae dat de Soldaten ende Borghers van Groeninghen den Generalen Staten/ ende hem als haren Stadthouder/ eedt van ghetrouwicheyt ghedaen hadden/ soo heeft hy de Pacificatie van Gent over al in sijn Gouvernement doen publiceren/ ende hy liet het Casteel afwerpen /daer alle de Borghers geern de hant aen en sloeghen/ ende de reysende ofte daer deur passerende lieden ghearresteert ende ghedwonghen mede hier toe te helpen/ op dat het spoedelijck gedaen soude worden. Hier mede is Frieslandt/Groeninghen/ende Omme-landen voor dat mael in vreeden ende onder de ghehoorsaemheyt der Staten ghebracht.

Luc. 1.52.
Godt heeft de machtighe van den throon afghetrocken, ende de nederinghe heest hv verheven.