Noch breeder beschrijvinghe van der Spaenjaerden wreedtheyt binnen Antwerpen, den vierden Novembris, 1576.
[1576.] DOch de Borghers die den eersten dach ofte nacht niet doodt en bleven / die en hebben de Spaenjaerts naeder handt niet vermoordt/ als sy maer veel gelts ende groot rantsoen opbrachten/ ende mijn Heeren de Spaenjaerts dienden als arme slaven / soo lieten syse het leven houden: Maer die van eenighen aensien waren/ende niet veel gelts opbrenghen en conden/ die deden sy vele schrickelijcke en̄ onmenschelijcke tormenten aen / so wel de Vrouwen/als de Mannen/die ophangende by armen en beenen/ooc by den hayre/ en̄ die dan dapper geesselende/oock onder de voeten en̄ onder de ockselen brandende/ende so voorts alle wreedtheyt bedrijvende/na dat het haer in harē dollen sin quam/selfs de kinderen niet verschoonende/maer die mede pijnighende / ende dat in tegenwoordicheyt der ouderen/ om die te meer hert-seer/pijne/ende verdriet aen te doen. Aensiet de coper-stucken en̄ schilderijen/die spreken van veelderhande wreetheden ende tormenten/die ick verswijge.
De Coopmanschappen ende den huys-raet en hebben sy niet wel connen rantsoneren/midts dat sy geen middel en hadden om eenich goet van daer wech te voeren/de weghen buyten terstont al beset zijnde van der Staten Crijchs-volck. Nochtans werter gheacht van de ervarenste /die haer best op sulcx verstonden/dat het ghereet gelt dat de Spaenjaerden binnen Antwerpen ghecreghen hebben / boven de veertich tonnen gouts / of twintich hondert duysent Croonen beliep / sonder de Juweelen/ Silver-werck / ende costelijcke cleederen. De schade die den brandt ghedaen heeft/wiert oock wel op twintich hondert duysent Croonen gheschattet. D'welck wel eenighen die den rijckdom der Stadt van Antwerpen niet en weten/vreemt sal geven/ maer sy en sullen sich so seere hier over niet verwonderen/ dewijle de Spaenjaerden [1576.] in sommigher Weduwen huysen wel een tonne schats/ oft daer ontrent ghevonden hebben. Ende of schoon den buyt der Spaenjaerden groot was / so en creghen sy het noch nerghens nae al/want daer noch sommighe rijcke Coop-lieden waren / die meer dan driemael hondert duysent guldens in gelde behielden.
Het Vrouwen crachten en is den eersten nacht soo heel veele niet gheschiedt / midts dat sy soo heel vermoeyt ende verarbeydt waren / oock mede seer verhit in't bloedt/jae oock laf en flaeu van houger/want sy waren sonder eten of drincken van het Casteel getrocken / soo yverich waren sy om de Stadt te plunderen.
Een Spaens Capiteyn/ ghenoemt Ortis, nam het ghevanghen-huys / genaemt den Steen /voor sijnen buyt / daer de andere Capiteyns niet op gelet en hadden/hy sette allerley gevanghenen op rantsoen/so wel die den hals verbeurt hadden/ als die om andere misdaden of schulden ghevanghen saten: Selfs de Leeraers van vreemde ende nieuwe ketterijen / alsoo dispenserende met de Jnquisitie van Spanien. Hier heeft desen Spaenjaert eenen grooten buyt uyt ghesmeedt/ende is noch daer en boven van de los ghelatene ghevanghe hertelijck bedanckt gheweest/insonderheyt van die / die op den hals gevanghen saten.
Gheenderhande Natien van Coop-lieden / Jtalianen / Duytsche / Enghelsche / en zijn ghespaert gheweest. De Spaensche waren meest by tijdts op het Casteel vertrocken. De vreemde Wandelaers/ Huys-lieden/welcker een groot ghetal alle daghe uyt en in dese Stadt gingen ende quamen/en waren niet meer vry van doodt-slaen /berooven/ende rantsoneren/ als die in der Stadt woonden. Non quaeritur