Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

Beschrijvinghe der Spaensche furije binnen Antwerpen, den vierden Novembris, Anno 1576.

[1576.] EEr de Spaenjaerden haer conden meester maken van de Stadt van Antwerpen / so zijn haerder ontrent twee hondert al vechtende doodt ghebleven/ daer onder waren eenighe Capiteyns/ als Emanuel Cabechon de Vacca, Ian de Robles, Cosijn van Casper de Robles Heere van Billi/ Damiaen de Morables, ende Iohan de Novarese, Eletto van de Ghemutineerde van Aelst/ ende andere. De Colonel Focker werdt oock ghequetst / waer van hy neder viel/ ende is voorts overloopen ende vertreden. De Hooch-duytsche Soldaten van Cornelis den Endens Regiment bedreven soo groote wreedtheyt als de Spaenjaerden: Jae siende dat de Spaenjaerden eenighe rijcke Borghers of Coop-lieden ghevanckelijck wech leyden/soo sochten syse haer te ontweldighen / als sy het niet doen en conden / soo doorstaken of doorschooten sy de selfde. De Heere van Bevre spronck in een Scheepken/meynde daer mede te ontcomen/ maer daer vielsoo veel volck in/dat het te gronde ginck/ ende hy verdronck / met den meesten deel die daer inne waeren. De Heere van Pleci werdt verslaghen / met noch meer andere Walsche ende Duytsche Bevel-hebberen. Daer bleven oock doodt / voor des Stadts behoudenisse cloeckelijck vechtende / Heer Iohan der Meeren Borgher-meester der Stadt: Ian van VVerve, Lancelot van Vrsele, Francoys Depommecaulx Raedts-persoonen/ ende noch meer andere van den Magistraet/ ende oock veel eerlijcke treffelijcke Borghers/ ende rijcke Coop-lieden. [1575.] Eenige van onse Neder landtsche Historij-schrijvers ghetuyghen/ dat in dese gantsche furije/ voor en nae/ soo doodt gheslaghen / als verdroncken zijn / so Borghers / als Soldaten meer als acht duysent persoonen / jae sommighe schrijven wel van thien duysent. Eenighe der Spaensche Soldaten hebben naer-der handt selfs bekent ende gheseyt / dat sy de drie eerste daghen deser furije/gheen Menschen en waren/maer Diables encharnes, dat is / Duyvels in Menschelijcke lichamen. Het was doncker avondt eer de Stadt alomme is vermeystert gheworden/ wat eenen bedroefden ende elendighen nacht dat dit gheweest sy voor die van Antwerpen / en waere niet moghelijck met pennen te beschrijven.

Graef Philips van Egmont was ghevlucht in S. Michiels Closter / meynende daer vry te zijn/ maer hy wierdt verspiedt/ ende hy is aldaer van den Colonel Verdugo aenghetast ende ghevanckelijck ghenomen/als oock mede de Heere van Capres, ende de Heere van Goingnies.

Als de Heere van Capres gevanckelijck op het Casteel ghebracht werdt/sat Roda, dien loosen en boosen Spaenschen Pape/ in eenen stoel onder de Galderije van 't Casteel/ ende alsoo hy hem gepresenteert wert/ wilde Capres met grooten ootmoet (als ghevanghenen pleghen) ende met seer leeghe eerbiedinghe hem groeten / maer Roda stiet hem met sijnen voet op de

[p. 205]

(67)

Quamplurimasq_Ʒ domos vis sic Vulcania vincit,

Cernis ut hic rapiat Maurus, rabidusq_Ʒ furore

Saeviat in Cives! cernis truculenta bonorum.

Funera! et exhaustam non fandis caedibus Urbem!

[p. 206]

[1576.] borst/ende al schendende riep hy / Puto Tradidor, Ick wil van dy niet ghegroet wesen, Verrader. Al die nae der Spaenjaerden pijpen niet dansen en wilden / zijn Verraders / al waren sy noch soo goede ende getrouwe dienaers des Conincx ende der Landen.

Als de Grave van Egmont voor Rhoda ghevanckelijck ghebracht wierdt/ sonder hem eens te eeren of te groeten/ sprack hy: Heer Grave, u ongheluck is my leet, daer mede liet hy hem wech leyden / ende in versekeringhe houden: Ende Rhoda bleef daer langhen tijdt in sijn magnificentie sittende / als eenen Dictator ende beleyder van al dese treffelijcke saken.

Benevens vele andere schoone gebouselen/is oock mede verbrandt het heerlijcke magnifijcke Raedthuys der Stadt Antwerpen /d'welck weynich jaren daer te vooren van timmeren gecost hadde meer dan tweemael hondert duysent Ducaten / het is binnen gheheel uytghebrandt/ alsoo datter niet dan de muyren staende en bleven / in het selfde verbranden vele Menschen/ eenighe half ghebrandt zijnde/spronghen uyt de vensters / meynende haer te salveren/maer sy vielen van het eene vuyr in het andere/de Spaenjaerden hebbense stracx doorsteken/ ende doodt-gheslaghen. Dit was een schrickelijcke Tragedie om aen te sien. Dien brandt nam vele van de naeste huysen mede / als de Sout-ruye / de Suycker-ruye / de Boter-ruye-strate / de Kees-strate / de Appel-strate / de Silver-smits-strate / de Braerije-strate / den Liefvrouwen-pandt/ ende den Silver-pandt/ met een deel van de Doornijck-strate / ende Hooch-strate: [1576.] Oock het oude Raedt-huys/ daer al nieuwe huysen op ghebouwt waeren/ al van witten ghehouwenen steen: Oock brande de Vlas marckt af. Dat gheweste/ dat dus jammerlijck verbrande / wierdt gheacht het rijckste te wesen/want het al huysen waren die open winckels hielden/ ende die vol goets waren/ van alderhande Coopmanschap. Daer zijn in alles verbrandt ontrent ses hondert schoone huysen: Soo dat de schade die den brandt aldaer dede/wierdt gheacht soo groot te wesen / als al de plonderinghe.

De Spaenjaerden in de Stadt zijnde / hebben elck nae de beste huysen ghesien/om die te besetten/ plonderen / ende rantsoenen. Als sy voor de huysen quamen/ soo clopten sy soo schrickelijck/ ende maeckten sulcke mine / dat niemandt haer en dorste weygheren de deuren / jae kisten en casten stracx te openen. Sy en hebben de eerste drie daghen geenderhande wreetheyt (in welcke professie sy Doctoren ende super-magistri zijn) naeghelaten/ om de Borgers haer het gelt te doen wijsen/ ende wat sy sus dierbaers erghens verborghen hadden. Rijcke liede wierden subitelijck arm gemaeckt/ ende veel Spaensche Bedelaers ende Vijghe-corf-vlechters wierden subitelijck rijck ende machtich van gelde. Wie sy vonden van het Walsche Crijchs-volck/ die haer hier en daer versteken ende verborghen hadden / die doorstaken sy alle selfs in coelen bloede / ettelijcke daghen nae het innemen der Stadt.