Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 194]

Beschrijvinghe der treffelijcke Stadt van Antwerpen, ende der elenden die haer van de Spaenjaerden zijn aenghedaen/ insonderheyt Anno 1576. den vierden Novembris.

[1576.] EEr ick verhale in wat jammer ende elende dat den Spaenjaert de Stadt van Antwerpen ghebracht heeft/so moet ick hier eerst beschrijven hoe de selve ghefloreert heeft / ende wat een peerle van een Stadt dat het voor vele jaren gheweest is: Daer soude van dese Stadt alleen meer te segghen ende te schrijven zijn/ dan van een gheheele Graefschap ofte Landtschap/ alsmen het alles nae behooren soude verhalen / maer ick sal hier alleen in het corte de gheleghentheyt der selfder beschrijven. Dese Stadt is gheleghen in een groot effen velt/ ter rechter sijde van de Schelde/ nae het Westen/ daer dese Riviere het Hertoghdom van Brabant afscheydt van het Graefschap van Vlaenderen / daer seer groote breede ende diepte van water is: Soo dat allerley groote gheladene Schepen uyt der Zee in de Havene/ jae tot voor de Kaye ende onder de Crane deser Stadt connen comen / d'welck voor den Coopman een seer groot gherief is. De breede der Riviere is voor Antwerpen meer dan vijfhondert Antwerpsche ellen groot / ende de diepte ontrent xxii. De Stadt is ontrent xvii. mijlen van de Zee gheleghen/ te water: maer te lande niet boven xiii. mijlen. Alst volle Zee is / soo wast het water t'Antwerpen ghemeynelijck xii. voeten. Vier mijlen van dese Stadt leyt Mechelen/bycants Zuydt-West-waerts: Leuven Zuydt-Oost-waerts/ontrent acht mijlen: Brussel Zuydt-waerts/ oock soo verre: Gent Zuydt-west-waerts/ of tusschen den Zuyden ende den Westen/ thien mijlen: Brugghe West-waerts/ vijfthien mijlen. Soo dat dese Stadt rontom haer heeft ligghende veel schoone ende treffelijcke Steden/in welcker midden sy als een schoone costelijcke peerel leyt. Daer gaet rontom dese Stadt eenen schoonen muyr/ [1576.] verciert met witte steen/ een seer schoon ende sterck werck/hooch ende dicke; Sy heeft thien groote ende treffelijcke Bolwercken/ende seven eerlijcke ende costelijcke Poorten / van seer schoone steenen aerdichlijc gemaeckt/welcke alle gaer buyten seer schoone brugghen hebben / van groote steenen ghemaeckt / met haer Val-brugghen ende Voor-poorten / daer sy mede besloten ende bewaert worden. De Stadts-muyren hebben rontom seer wijde ende diepe Grachten/ vol van water/ eensdeels comende uyt den grondt/ doorlevende aderen/ maer besonderlijc uyt den vloet: Men can in de Stadts-grachten soo veel water brenghen alsmen begeert/ met twee seer schoone ende bequame meulens. Antwerpen/ nae den muyr van buyten te meten / houdt in't ronde ontrent vijf vierdeelen van een Neder-landtsche mijle/ makende bynae vier Jtaliaensche mijlen/ ten naesten by van de groote als Luyck ofte Rowan. Op de Vesten van Antwerpen zijn gheplant vier ofte vijf rijen van Linde-boomen/ die den gront vasticheyt en sterckte/ende den Menschen wonderlijcke lusticheyt aenbrenghen. Scribanus schrijft cap. viii. Orig. Antw. VVy hebben in de Riviere voor Antwerpen tot verscheydene reysen ghesien twee duysent ende vijfhondert Schepen: Ende daer en was niet eenen dach, op den welcken datter niet ten minsten vijfhondert aen en quamen, of t'seyle ginghen, op de marckt daghen wel tusschen de acht ende negen hondert, met allerley waren gheladen: jae vvy hebben verstaen, datter dickvvils met een getyde vier hondert Schepen aen ghecomen zijn. De selfde Auteur schrijft/ Dat als dese Stadt in haren fleur vvas, datter niet eenen dach en passeerde, of daer en zijn vvel tvvee hondert vvagenen

[p. 195]

(63)

Nunc saevire animus, nunc arce Antverpia junctas

Hostiles recipit copias, quas Marte feroci

Vrbes vastarant, vacuas sine milite linquunt,
Ut repetant armis promissa stipendia Mauri

[p. 196]

[1576.] met volck gheladen, af en aen ghevaren: Behalven de Hooch-duytsche, Oostersche, Loreynsche, Fransche ende andere last-vvaghens, die alle vveken vvel duysent in getale vvaren, met packen gheladen: Behalven noch de Boere-vvaghens, allerley provande in de Stadt brengende, de welcke yeder weke over de thien duysent waren: Noch voerender daghelijcx wel vijfhondert Coets-waghens (tot recreatie, oock tot overdadicheyt ende pracht gheeyghent) dese Stadt uyt ende in. Dese Stadt heeft acht principale Boesemen / Vlieten of Grachten / comende uyt de Schelde / door de welcke de Schepen/ groot en cleyne /met goet gheladen / in de Stadt gebracht [1576.] worden. De grootste van allen is lest ghemaeckt in de Nieu-stadt /met een wijde ende gherieffelijcke Haven aen 'tOosters huys: Welcke Vliet soo groot ende wijdt is / dat daer in meer dan hondert groote Schepen ghemackelijck connen Havenen ende liggen. Over de Grachten/Wateren/ of Vlieten door Antwerpen loopende / staen vier en seventich Brugghen / soo groote / als cleyne: Daer zijn in dese Stadt ongevaerlijck twee hondert ende twaef straten / groot en cleyn / meestendeels wijdt / en recht.