Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 191]

Over-last / ghewelt / ende plunderinghe van [1576.] Maestricht, den XX. Octobris, Anno 1576.

[1576.] ALs nu de Spaenjaerden haer opentlijck genoech betoonden te zijn vyanden der Nederlanden / ende der Jnwoonderen der selfder/ haer niet anders aenstellende / dan of sy het gheheele Landt met geweldigher handt en wapenen inghenomen ende vermeystert hadden/ ende derhalven een yeder voor haer schrickende ende vreesende/ middelen socht tot sijner behoedenisse ende bescherminghe: Soo hebben oock die van Mastricht ghesocht van het Spaensche garnisoen / dat binnen hare Stadt lach onder den Colonel Montesdoca, verlost ende ontslaghen te worden. Om hier toe te comen/so hebben sy ghesproken ende gehandelt met eenige Capiteyns ende Officieren van des Graven van Oversteyns Hooch-duytsche Regiment/ ende sy zijn met malcanderen overcomen/ dat sy ghelijcker handt de Spaenjaerden ter Stadt uyt drijven souden. Den tijdt ghecomen wesende / ende de Borghers haer in wapenen stellende/soo hebben de Burgers de Spaenjaerden met woorden ende wapenen ghedreycht aen te vallen / ende sy hebbense soo beanghsticht/ dat sy met onwille uyt de Stadt wijckende/ jae ghedreven zijnde/over de Brugghe nae Wijck moesten wijcken/ ghevanghen nemende ende houdende Montesdoca, om den welcken los te crijghen Capiteyn Martin d'Ayala veel forse ende moeyte dede / maer te vergeefs. Doch eenighe Spaenjaerts/die de stoutste ende moedichste waren/ namen eenighe van de Stadts-thoorns in/ ghelegen op de muyren/ontrent de Brusselsche Poorte/zijnde meesten-deels Musquettiers. De Ghemutineerde Spaenjaerden in Brabant dit hoorende/zijn stracx te hoope gherot/ ende hebben derwaerts ghesonden Don Alonso de Vargas met zijn Ruyterije/ende Don Fernando de Toledo, Mastro del Campo, met eenige Vaendelen Voet-volck/ die soo subijtelijck ende onversiens quamen aenghevloghen / dat de Burghers van Mastricht gheenen tijdt en hadden om ordre te stellen tot defensie ofte teghen-weere. Soo haest als de boven-genoemde Overste voor de Stadt gecomen waren / soo isser eenen Spaenschen Soldaet uyt de Stadt ghevallen/ ende heeft haer gaen adverteren de geheele geleghentheyt ende staet der Stadt/ende dat sy met hulpe der gheener die de thoorns in gehouden hadden/haerlichtelijc meysters van de Stadt souden maken connen: Daer toe sy te beter moet hadden/ verstaende dat de Hooch-duytsche Soldaten die daer binnen laghen/ niet allegaer vastelijck gheresolveert en waren hoe sy haer houden of draghen souden. Don Alonso ende Don Fernando dit vernemende / waren seer verblijdt / ende sy vermaenden haer onder-hebbende Crijchs-volck/dat sy met een goede Spaensche couragie de Stadt souden aentasten; Daer sy doch van selfs willich ende lustich toe waren/op hoope van den grooten buyt. Don Alonso heeft verordineert ende bevolen/ dat eenighe Soldaten met Schuytgens de Mase passerende / haer vervoeghen souden by de Spaenjaerden/die te Wijck aen de ander sijde van de Riviere waren / om met de selfde de Brugghe ende passagie over de Mase in te nemen ende te vrijen/ de Burgherije vast besich zijnde om dien wech te baricarderen ende af te stoppen. Midler wijle dat dit volck in 'tover-varen was / so heeft hy eenige Ruyteren met een Compagnie voet-volcx ghesonden nae de Brusselsche Poorte/ welckers thoorn de Spaenjaerden noch in hadden en hielden. De Ruyters siende / dat het Voet-volck niet sterck ghenoech en was om de Poorte te overweldighen/ (onaenghesien dat de Musquettiers uyt de thoorns den Burgheren

[p. 192]

[1576.] groote schade deden / ende met schieten keerden ende te rugghe hielden soo veel als haer eenichsins moghelijck was) soo zijn sy van hare Peerden afghetreden/ ende begaven haer te voete / om de Poorte te helpen bestormen: Onder dese Ruyteren waeren de voornaemste Iohan Baptista, ende Camillo del Monte, met Piedro de Tassis, die daer nae vermaerde Colonels gheworden zijn. De Burghers siende dat al het perijckel daer sy in waren/haer was comende van de thoorns daer de Spaenjaerden op waren/soo hebben sy eenighe stucken Gheschuts op de Stadts muyren ghebracht/om de thoorns van ter sijden te beschieten/ jae af te schieten / soo sy ghecont hadden: Maer die Spaensche Musquettiers gaven soo dapper ende soo ghewisselijck vuyr op de Burghers / ende principalijck op de Canoniers/ datter niemandt by het Gheschut staen of blijven en conde. De Hooch-duytsche verlieten de Burghers in desen noodt / ende hielden haer stille / ende als neutrael/ staende nochtans gheharnascht ende in haer volle gheweer / als of sy wat hadden willen doen. De Spaenjaerden hebben de eerste Poorte in brandt ghesteken/ende daer nae oock de tweede/ ende sy hebben nae langhe schieten/ stormen/ en vechten/ eyndelijck alle de Brusselsche Poorten open ghecreghen. Gheduyrende het ghevecht ende gheschiet / soo hadden de Burghers onwetende ende onverhoets een gespannen ketene ontrent dese Poorte in stucken gheschooten: Soo dat de Spaenjaerden [1576.] de Poorte gheopent hebbende / onverhinderlijck met hare Peerden tot op de Marckt liepen. De Burgers die de Brugghe bewaerden/siende dat sy van achteren ende van vooren midden in haere vyanden stonden/ ende van de selfde omcinghelt waren/soo namen sy de vlucht / ende elck sach om een goet heen comen. Doch eer de Spaenjaerden gheheelijck meesters van de Stadt conden worden / soo heeft het velen het leven ghecost/ ende onder anderen Don Antonio de Toledo. Die loose Moffen siende dat de Spaenjaerden meesters van de Stadt geworden waren/soo hebben sy haer by de selfde vervoecht/ ende al dit volck is gelijckelijck met een furije ende een dolle rasernije op de Burghers ghevallen / doodt-slaende / brandende en blakende/roovende en plunderende/Vrouwen schendende/in de Mase werpende ende verdrinckende vele Burgers/ende alle vyandtlijck gewelt ende moetwille bedrijvende/nae hare ghewoonlijcke wijse ende wreeden tyrannisschen aert. Dit is gheschiedt op den xx. Octobris. Behalven het profijt dat dese Spaenjaerden elck in het particulier hier door ghecreghen hebben / daer behalende eenen grooten roof/soo was dit een groote victorie voor haer / alsoo hier de passagije over de Mase was / ende nu conden sy beletten/ datter gheen volck over de Mase tot hulpe der Staten comen en soude.

Heer, salt noch langhe duyren,
Dat Neder-landt sal truyren?
Staet op, ô Heere Godt,
En helpt ons uyt den spot.

[p. 193]

(62)

Hispani furiunt, caedes furiasq_Ʒ minanair,
Urbs est extremis leodinae finibus orae
Faeta viris, opibusq_Ʒ potens, populatur Iberus
Hanc multa cum caede, Deus miserere bonorum