Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

De Spaenjaerden overvallen ende plunderen de Stadt van Aelst, in Vlaenderen/den XXVIII. Iulij, Anno 1576.

[1576.] HEt verlies der treffelijcke Stadt van Zierickzee/heeft in Hollandt / Zeelandt / ende vast over al by de goede Patriotten seer groote verslaghentheyt ghebracht; Want corts te vooren was Zuydt ende Noordt-Hollandt van malcanderen ghesepareert door het verlies van Haerlem: Nu wierden Hollandt ende Zeelandt van malcanderen gescheyden door Zierickzee/want door dese Stadt maeckte sich de vyandt meester van de Zeeusche Eylanden/ ende creech eenen voet in de Zee rontom her. Soo dat de voornaemste in Hollandt ende Zeelandt oordeelden / dat het haer onmogelijck was den Crijch langher te voeren. Als nu dese Provincien buyten raedt waren/ niet wetende wat sy beginnen ofte doen souden: Soo heeft ghebleken warachtich te zijn de spreucke des Wijsen Philonis, Vbi cessat auxilium humanum, ibi incipit divinum, Daer der Menschen raet ende wijsheyt eyndicht, daer begint Godes raedt ende hulpe: Hy wil de eere hebben/sy comt hem oock toe/het is billick dat wijse hem geven. Siet/ Godt de Heere / die aller Menschen herten en leven in sijn handt heeft / die heeft/ soo alreets verhaelt is/ den draet des levens van Don Loys subijtelijck ende onversiens afghesneden: De Spaenjaerden/Duytsche [1576.] / Waelen/&c. mutineerden over al/ sy wouden 'tgelt hebben/datmen haer schuldich was/ende sochten hier en daer de beste Steden in Vlaenderen ende Brabant te overvallen ende te plunderen / ghelijck sy oock eenighe ghedaen hebben/ als Aelst / Mastricht/ Antwerpen/ ghelijck nu stracx sal verhaelt worden.

Don Loys nu doodt zijnde / ende den Raedt van State by provisie in't Gouvernement gestelt wesende /soo heeftmen alle middelen ghesocht / om het ghemutineerde Crijchs-volck te vreden te stellen / haer aenbiedende op rekeninghe de hondert duysent guldens die Zierickzee moeste opbrenghen/waer mede sy geensins te contenteren en waren. Het Crijchs-volck van Montdragon, Waelen zijnde / heeft behendelijck alle de Spaenjaerden uyt Zierickzee ghedreven / eenighe / die niet stracx uyttrecken en wouden/ doodt slaende. De Spaenjaerden mutineerden over al opentlijck/ende dreven van haer hare Capiteyns ende Officieren; sy verlieten hare sterckten ende wachten/ ende beroofden vele Dorperen ende rijcker lieden Huysen. Sy swoeren t'samen onder een Misse / die sy lieten doen/ malcanderen ghetrouwe in haer voor-

[p. 182]

nemen [1576.] te wesen. Sy raepten by den wech op al wat sy aen haer stringhe crijghen conden/als die van Lillo/ die dese sterckte verlieten/ ende quamen by de ghemutineerde te Herentals/ alwaer sy eenen Electo vercooren. Den Raedt van Staten heeft aldaer tot haer ghesonden den Grave van Mansvelt/haer door den selfden aenbiedende Pardoen van alle hare fouten ende misdaden/ oock haer aen-part van de hondert duysent guldens van Zierickzee / ende noch drie payen van den eersten gelde / dat uyt Spanien ofte van elders comen soude. Maer hier mede en waren sy niet te vreden: Sy wouden hebben haer volle betalinghe van drie en twintich maenden: Vermeerderinghe van haer gagien / ende een goede Stadt in haer ghewelt/ tot datmen met haer soude afgherekent hebben. Op dat dese ghemutineerde met des te meerder behendicheyt Brussel souden moghen verrasschen/ daer sy principalijck haer ooghe op gheslaghen hadden / soo hebben sy belooft stille te wesen/tot dat sy op haeren eysch antwoorde souden hebben/ schrijvende daer en tusschen aen die van Mechelen/en̄ begeerende passagie door de Stadt/ende eenen nacht logements: Maer die van Mechelen weygherden haer dat/ ende hieldense buyten hare Stadt/met hulpe van haer garnisoen. Sy trocken tot Grimbergen/ twee mijlen van Brussel/ende na Assche/ende andere plaetsen rontom Brussel/alwaer de Borgeren in wapen comende/de drie Vaendelen Spaenjaerden/die sy in der Stadt hadden/uyt-dreven/waer over eenighe Spaenjaerden/die niet wijcken en wilden /doodt geslagen wierden: De Brusselaers toonden hare Vaendelen op haere Stadts-muyren/ te kennen ghevende dat sy op haere hoede waren. Sy monsterden hare Burghers / ende stelden ordre op de Burgher Vaendels / al wat bequaem was wapenen te draghen moeste sich onder sijn Vaendel vervoegen/daer wierden ghevonden over de twintich duysent weerachtighe Burgers in der Stadt Brussel. Montesdoca, Mendoza, [1576.] ende Iuliaen Romero wierden ghesonden om de Spaenjaerden te appaiseren/ maer om datse gheen gelt en brochten/so dreven syse met schieten van haer. Om den Raedt van Staten des te beter te bedriegen/ soo schreven sy/ datse des anderen daechs by haer wilden comen / ende dat sy haer hooren wouden/ groote versekerheyt ghevende van met de selfde te willen comen in conferentie ende verdrach: Maer 'ten was gheensins haer meyninghe/ want sy trocken ten selven daghe/ wesende den vijf en twintichsten dach der maent Iulij, nae Aelst/ een treffelijcke Stadt in Vlaenderen/ gheleghen op den water-vloet Denre / twee mijlen van Denremonde / vijve van Gent / viere van Brussel/ ende sesse van Mechelen. Op dese reyse moesten de Spaenjaerden van 's morghens tot 's avondts tegen de Boeren/die een Brugghe op de Denre bewaerden/ schermutseren. Eyndelijck gheraeckten sy in de Stadt Aelst / langhs een achter-deure van een Hof-huysken/ aen het water staende/ streckende aen eenen Thoorn ende Poorte/ daer door men in de Beemden gaet / ghenoemt den verlooren cost/welcken wech den Spaenjaerden van eenen Boer ghewesen werdt. Dese achter-denre niet sterck zijnde/hebben de Spaenjaerden opghebroken/ ende voorts malcanderen opheffende ende helpende/ zijn sy in de Stadt gheraeckt/want het water aldaer heel ondiepe was. De Burghers en vermoeden niet/ datmen haer aen dese sijde bespringhen soude/ daerom en hadden sy aldaer gheen wacht noch teghenweer gheset. De Burghers siende dat de Spaenjaerden in de Stadt waren/ soo hebben sy haer ter weere ghestelt/maer het was te late / de Spaenjaerden overweldichden de Stadt. Daer bleven in dese schermutselinghe doodt ontrent dertich Spaenjaerden / ende twintich Burghers. De Spaenjaerden die dese Stadt innamen waren meer dan twee duy-

[p. 183]

(59)

Quis nescit frandes! conatus nescit Iberos!
Proditione, dolo captum tibi testis ALOSTUM
Atq_Ʒ urbis portae noctu luxataq_Ʒ claustra,
Ad caedes Cives extremaq_Ʒ funera poscunt

[p. 184]

⁺ sent sterck/behalven Hoeren/Jonghers/Soetelaers/ ende ander ghevolgh. Sy namen de principale Burghers ghevanghen / ende hinghen een van des Conincks Officieren op by sijnen besten hals; Sy hebben wel den Magistraet belooft/dat sy den Burgheren gheenen overlast doen en souden / maer sy hebben veel anders bevonden / want sy hebben de Stadt geplundert / ende de Burghers niet veel beter ghetracteert/ als of sy de Stadt stormender handt inghenomen hadden. Onder Aelst gehooren hondert ende seventich [1576.] Dorpen/ dese hebben de Spaenjaerden alle gaer onder contributie genomen/ die dwinghende te betalen ende op te brenghen al wat haer beliefde.

De Stadt van Aelst is schier de eenige Stadt gheweest die het Beelde-stormen wederstaen hadde/ende die eenen Ghereformeerden Predicant ghehanghen hadde/ dat wordt haer nu dus van den Spaenjaert gheloont.

Sy en soecken niet soo seere den ghecruysten Christum, als den ghecruysten penninck.

+ 1576