Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 169]

Beschrijvinghe van den schrickelijcken moordt binnen Ovdevvater gheschiedt / den VIII. dach Augusti, Anno 1575.

[1575.] NAe dat de Heere van Hierges Bueren ingenomen hadde/soo is hy met sijn Legher opghetrocken/ ende is den xviii. Iulij, (sterck wesende ontrent thien duysent Man te voete / 400. Peerden/ ende xv. Compagnien Pioniers) ghecomen voor Oudewater / een cleyn Stedeken in Hollandt/in het welcke zijn ontrent vijfhondert huysen/ gheleghen op eenen dijck/ lanck worpich ende viercant / de muyren zijn met thorens wel beset/ ende die zijn met aerde ghevult: De Grachten deser Stadt sijn diepe / wijdt / ende vol waters / ende rontomme is het Landt seer waterich. Daer laghen in dit Stedeken vier Vaendelen Soldaten / Duytsche / Francoysen / ende Schotten / in alles niet boven drie hondert Man sterck zijnde: Daer waren oock veel Burghers uytgheweken/ als sy het onweder saghen aencomen. Daer lach een Schanse by de Sluyse op den Dijck/ daermen gaet nae Montfort ende Vtrecht/ een scheute weechs van de Stadt/ welcke de Schotten/ die daer in besettinghe laghen / stracx verlaten hebben / als den vyandt aenquam /sonder de selfde in brandt te steken/ of de amonitie mede te nemen ende in de Stadt te brenghen: Hadden haer die Schotten nae behooren aldaer ghedraghen / sy hadden dit Fort wel eenighe daghen connen teghen-houden/tot groot voordeel der Stadt. Eenighe ghespaniolizeerde Burghers liepen stracx ter Stadt uyt nae des vyandts Legher / ende openbaerden alle gheleghentheyt der Stadt. Morcant Capiteyn van een Vaendel Waelen ende Francoysen / is uytghevallen met eenighe Soldaten/ ende heeft eenighe huysen op den Dijck/ dicht onder de Stadt staende/in brande gesteken/hier uyt is een schermutsel ontstaen tusschen de Spaensche en̄ Morcant, die daer gequetst wiert/als ooc veel Soldaten aen beyde sijden/ooc blevender eenige doot: Wt [1575.] dese occasie is besloten gheen uyt vallen meer te doen/ want die van binnen haddē te weynich volc. Ten selfden dage heeft oock Capiteyn Willeken van Angeren verlaten de Schanse daer hy in lach/ een halve mijle van de stadt/ tot groot misnoegen der gener die in de Stadt lagen; Want dese Schanse lach aen de Sluyse ofte Verlaet/ op den Dijck / gaende nae der Gouwe/ diemen hadde connen doorsnijden/ en̄ also d'Yssel in het Lant wijt en breet loopen laten; so datmen met schuyten over het verdroncken Landt de belegherde soude connen victualie en̄ hulpe ghesonden hebben/gelijck te Leyden geschiedt was. Hierges dede het water dat van der Goude comt / toe-dammen / daer mede hy den belegerden allen toevoer afsneet / ende maecte dat sy niet boven eenen voet waters in hare Stadtsgrachten hielden. Den eersten dach is (door het verlaten der Schansen) de Stadt soo besloten gheworden / datmender gheen volck noch amonitie in brenghen en conde / jae de Boden die sy uytsonden en conden niet wederom binnen comen / om bescheyt te brenghen: Sy lieten oock Duyven met brieven vlieghen / maer die en keerden oock niet weder. Even wel so hebben de Burgers ende Soldaten haer cloeckelijck ende mannelijck ghehouden/ malcanderen belovende tot den laetsten toe de Stadt te houden: Mannen en Vrouwen / jonck en oudt hebben ghearbeyt aen de fortificatie der Stadt / nacht noch dach rustende / tot dat sy gedaen hadden al wat sy conden: Sy stopten en̄ vulden drie van hare Stadts-poorten met aerde ende mist / aen de Goutsche Poorte lieten sy alleen het Clincket of cleyne Poortgen open. Sy hebben oock ordre ghestelt op het maghen-aes ofte mondt-cost / als onder anderen / datmen gheen dicke

[p. 170]

[1575.] bier brouwen en souden/geduyrende de belegheringe: Den wijn spaerden sy voor de crancke ende ghewonde. Den derden Augusti begon den Spaenjaert met een stuck Gheschuts den Kerck-thoorn / die aen de veste ende Stadts-muyren stondt / te beschieten/ den eersten coeghel viel in de Kerck / ende woech XLIII. pondt. Hier is des nachts daer aen noch een stuck Gheschuts gheplant / om den thoorn te beschieten. Die van binnen merckende/dat haren vyandt meynde soo langhe desen thoorn te beschieten/ tot dat hy sonde na buyten toe storten ende vallen in des Stadts Grachten/die dempende / ende haer eenen wech makende om de Stadt aldaer te bestormen / soo hebben sy de Kercke ondergraven / ende onderstut met groote balcken / alsoo dat de selfde stortende moeste vallen nae de Stadt aen/ ende niet in de Stadts-grachten. Den vii. Augusti als het Gheschut gheplant was/ ende veerdich stondt om de Stadt te beschieten: So heeft den Heere van Hierges de Stadt doen opheysschen/ haer beloovende een goet apoinctement / te ghelijcke haer voor-houdende / dat hy der Spaenjaerden wreeden moet niet en soude connen toomen/ indien sy het uyterste wouden verwachten. De Capiteyns antwoorden / dat sy gheen last en hadden de Stadt op te gheven / maer die in te houden / maer so het hem beliefde haer toe te laten/sy wouden een Bode schicken aen de Prince ende de Staten / om haer advijs te vraghen. De Heere van Hierges dese antwoorde van haer ontfanghen hebbende / heeft stracx de Stadtlaten beschieten met xxviii. grove stucken/ (welcke xxiii. stonden op den Sluys-dijck by de galghe/ende vijf op den Dijck van Montfoort) met sulck een furie ende ghewelt/ als oyt te voren erghens gheschiedt was / hy heeft dien dach ghescho ten duysent vier hondert / ende vijftich scheuten. Wat den vyandt des daechs in stucken gheschoten hadde/dat vermaeckten die van binnen des nachts/ gheenen arbeyt noch costen daer toesparende / selfs linnen en [1575.] wollen toedraghende om de bresse te stoppen. Des anderen daechs is de Stadt wederom dapperlijc beschotenge worden; Daer op volchde stracx eenen valschen alarm ende storm op de Stadt /waer mededen vyant die van binnen moede maeckte: Hier op volchde datelijck eenen generalen storm ende beclimminge van alle de Natien ghelijckelijck. Nae dat die van binnen haer dapperlijc wel ander-half uyre lanck geweert hadden/met schieten/met allerley vuyr-wercken/met ketels vol heet siedende water/ongheleschten calck/heete olije/ghesmolten loot/voet-anghels/ plancken vol scherpe naghels/ hekelen/ brandende stroo-wisschen opspiesen of langhe stocken/ met steenen/ die sy uyt de straten ghegraven en op de vesten ghebracht hadden/ met brandt-reepen / ende diergelijcke dingen die sy al veerdich en gereet hadden / elck een wie sy waren/ Burghers/Soldaten/Vrouwen/ Maechden / Kinders / elck om cloeckst wederstant doende: So heeft evenwel eyntlijck den vyandt haer overweldicht/op den viii. Augusti, alles doodt-slaende ende ombrenghende wat sy cregen of vonden/ sonder te verschoonen jonghe Macchden/ of swanghere Vrouwen/ jae sy hebben een swanghere Vrouwe opgehangen/ ende het Kindt levendich uyt haer lichaem ghesneden ofte ghescheurt. Daer en bleven gheen twintich Soldaten in het leven: Capiteyn Morcant werdt ghevanghen / ende nae der handt los ghelaten teghen eenen Spaenschen Vaen-dragher/ ende Sergeant /sus anders en soude hy niet los ghecomen zijn / want de Spaenjaerden waeren seer op hem verbittert. De Stadt is gheheel verbrandt / uytgesondert alleen de Kercke/het Convent/ ende weynich Huysen. Hierges hadde den brandt geern doen lesschen/maer daer en was gheen ordre noch middel om sulcx te doen/ de Burghers meest omgecomen zijnde/ ende sijne Soldaten te vlijtich nae den buyt loopende.

[p. 171]

(55)

Quis veteres non cantet aquae hoc carmine dignas,

Excidium passas, servantes faedera Belgis!

Quid memorem caedes e cunctis civibus eheu
Vix super unus erat, sed vivit fama superstes

[p. 172]

⁺ Daer bleven in den storm doodt ontrent hondert Spaenjaerden/waer onder veel Bevel-hebberen waren/ oock wierdender wel hondert ghequetst in het beclimmen der Stadt. De Prince van Oranien was schoon ter Goude gecomen / in meyninghe den Dijck door te steken / ende alsoo door het oploopen des waters den vyandt te doen opbreken / maer hy quam te late.

Daer is binnen ghevanckelijck gecreghen den Predicant der Gemeynte aldaer/den welcken de Spaenjaerden (onaenghesien hy gheransoneert was voor vijfhondert guldens) hebben ghehanghen aen de galghe buyten de Stadt staende / nae dat sy sijnen Sone voor sijn ooghen ghedoodt hadden. Meester Christiaen [1575.] de la quellerie, Predicant van de Walsche Compagnien/ en wiert niet ghekent; nae dat hy vijf weken lanck hadde ghevangen gheseten/ is hy geransoneert voor drie hondert guldens/ ende leeft noch op dese uyre/een seer vroom ende godsalich Man. De Kercke te Oudewater is na der handt/ als sy van de Spaensche ghewyet ende verlaten waren/gerepareert/ende met seer schoone glasen verciert / by den Steden van Hollant geschoncken. De wallen zijn ooc op 's Lants costen opghericht ende her-bout/ende de Staten hebben dese Stadt schoone Privilegien gegeven / op dat sy met der tijdt hare schade weder verwinnen mocht.

+ 1575