Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 162]

Belegheringhe der Stadt Leyden, ende hoe wonderbaerlijck dat Godt de Heere de selfde verlost heeft den derden Octobris, Anno 1574.

[1574.] NA dat Don Frederico met schade ende schande de Stadt van Alckmaer verlaten moest/ so is het Leger verdeylt en̄ elc sijn Quartier of Leger-plaetse gewesen. Iuliaen Romero is nae den Haghe ghetrocken / ende van daer na Maeslandt-Sluys / daer hy de groote Schanse/ligghende recht teghen over den Briel/ heeft inghenomen / alwaer hy den Heere van Aldegonde / die over des Princen Crijchs-volck commandeerde / ghevanghen creech / als hy hem in het water ende riet meynde te verberghen. Don Francisco Baldez Mastro del Campo, is met sijn Regiment nae Leyden ghetrocken/ daer hy onversiens ende onverwacht voorghecomen is op den naest-laetsten dach Octobris Anno 1573. daer toe ghelockt wesende/door dien hy verwitticht was/dat dese Stadt qualijck gheproviandeert was/hy hoopte de selfde uyt te hongheren / afsluytende alle weghen/ van waer/sy te water of te lande conden ghespijsight worden; D'welck hy met een cleyn Legherken heeft durven bestaen / overmits hy wel wist / dat de Prince gheen volck en hadde/ noch opbrenghen en conde/ om hem uyt het velt te slaen. Maer als nu Graef Lodewijck van Nassou / met eenen grooten hoop volcx gecomen was in het over-quartier van Gelder-lant/ ende Don Loys de Requense sijn volc over al verschreef ende ontboodt / om Graef Lodewijck in't ghemoet te trecken: Soo heeft Francisco Baldez mede verschreven zijnde/den xxi. Martij moeten verlaten zijn belech van Leyden / sijn volck den gheheelen Winter groote armoede daer voor gheleden hebbende. Maer nae de victorie op Moeckerheyde / is hy op den xxvi. Maij daer wederom voorghecomen/ veel stercker als hy te vooren gheweest was/ want hy nu wel by de acht duysent Man sterck was/ hy heeft stracx met veel [1574.] Schansen en Forten de Stadt omcingelt/ te water ende te lande haer benouwende/in meyninghe de selfde met der tijdt uyt te hongheren. Daer was heel cleynen voorraet van Coorn in de Stadt / al hoe wel de Prince haer tijdts ghenoech vermaent hadde / dat sy haer versien ende versorghen souden; Maer het was eens-deels versuymt/eens-deels door de Spaensgunstighe ontraeden / als of sy niet en hadden hoeven besorght te zijn datmen haer wederom soude comen belegheren. Daer en sijn in de gheheele Stadt Leyden maer hondert en thien last Coorens gheweest als de vyandt daer voor quam / ende daer waren binnen veerthien duysent Menschen/ boven 'tonnutte ghespuys dat sy uytghesonden hadden.

De Prince van Oranien hadde den Enghelschen Colonel Sir Edwart Chester gheordonneert met thien Vaendelen Enghelsche binnen Leyden te trecken/ maer als sy daer niet en conden binnen comen /so zijn sy meest tot den vyandt overghegaen / eenighe oock zijn verstroyt ende verloopen / elck sijns weechs. So heeft dan de Magistraet vier of vijf Vaendelen Burghers in gagie ghenomen / om de wachten te versorghen.

Om dat Baldei voornemen was de Stadt uyt te hongheren/ soo en heeft hy gheen groot ghewelt daer op ghedaen met vechten en stormen: Maer de ghegagieerde/ ende andere cloeckmoedighe Burghers zijn dickwils uytghevallen / ende hebben oock meermaels de Spaenjaerden uyt haere Schansen gheslaghen ende ghedreven: Jae sy hebben de naeste Weyden onder de Stadt so verdedicht / datter lange tijdt alle daghen boven de hondert Koe-beesten uyt de

[p. 163]

(53)

Obsidiene gravi cingebat moenia LEIDAE
BALDAEUS, merita est bello quae Graja Sagunthos,
Peste, fame, obsessis Cerealia munera deerant,
Non tamen ipse Deus magnis his absuit ausis.

[p. 164]

[1574.] Stadt in de Weyden ghedreven wierden/noyt meer daer van verliesende/dan een Koe/ende drie Calvers. Baldeus ende de uytghewekene Burghers sondender elcke reyse schoon-fluytende brieven binnen/ met beloften van Pardoen en gratien: Datmense by hare Privilegien soude laten/ ende met gheen garnisoen beswaren/ &c. Doch de belegherde wel kennende der Spaenjaerden woordt en trouwe / en antwoorden niet anders dan met dit versken:

Fistula dulce canit volucrem dum decipit auceps.

Dat is/

Als de Vogelaer het vogelkē siet vliegen
Soo fluyt hy seer soet om 'tvoghelken te bedrieghen.

Doch als de Spaensche niet op en hielden de belegherde met schrijven en weder-schrijven te quellen/ ende tot overghevinge der Stadt te raden/haer voor ooghen houdende den grooten honghers-noodt daer in fy geladen waren / ende doch best gevoelden: Soo hebben sy op den xxii. Septembris aldus geantwoort: Ghy fondeert al uwe redenen op onsen hongers-noot, ende seght, dat het onmogelijck is ons t'ontsetten: Ghy noemt ons Honden en̄ Kattē-eters, &c. Maer ons en ontbreeckt noch geenen cost, so lange als ghy noch Honden en Koeyen in onse Stadt hoort. Doch indien ons noch eyndelijck spijse quaeme te ontbreken, so hebben wy noch elc eenen slinckeren arm, die vvy sullen op-eten, ende den rechteren sullen vvy behouden, om den Tyran, ende sijnen bloedt-dorstighen hoop van onse muyren te keeren: Ende indien ons Godt de Heere van [1574.] vvegen onse sonden en̄ vvel-verdiende straffen in u-lieder handē laet vallen, vviens goetheyt vvy sulcx niet toe en vertrouvven, so en vvillen vvy daerom van sijn vvoordt niet afvvijcken, noch ophouden onse Vader-landtsche vrijheyt te verdedighen, ja liever vvillen vvy selfs onse Stadt in brande steken, dan dat sy u soude te nutte comen: het is veel beter dat vvy vechtende sterven, dan uvve vvreedtheyt ende bloedt-dorsticheyt aen onse lichamen ende conscientien te lijden, ofte uvve Slaven te vvorden. Tot dese ende dergelijcke cloecmoedicheyt hebben selfs eenige Vrouwen haer Mannen vermaent ende verweckt/segghende/ dat sy liever in hare huysen van hongher sterven wouden, dan dat sy wouden vervallen in de handē harer vyanden. De exempelen van Naerden/Zutphen/Mechelen/ ende Haerlem hadden sy noch in versche memorie. Eenige dagen hier nae/als den honger ende grooten noot dagelijcx was wassende/so quamen eenighe verhongherde Borgeren tot eenen Borgemeester/ hem soeckende te bewegen tot accoort met den Spaenjaert. Maer hy antwoorde haer aldus/ Ick hebbe eenen eedt ghedaen, dien sal ick (met Godes hulpe) nae-comen, sijt ghy met mijn doodt en vleys geholpen, het is my gelijcke veel, of ghy my doodet, of onse vyanden: Ic moet doch eens sterven, wy hebben een goede sake, voor de welcke ick geern sterven wil, hout mijn lichaem vry in stucken, en̄ verdeylt het onder malcanderen, so ghy daer mede gheholpen fijt. De Borgers de cloecke resolutie ende moedige stantvasticheyt deses hares Borgemeysters hoorende/zijn met verwonderinghe wech ghegaen.