Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 159]

Slach op Movcker-Heyde, daer Graef Lodewijck van Nassou / met sijnen Heer Broeder Graef Hendrick / ende Hertoch Christoffel / des Pals-Graven Sone / doodt bleven / den XIIII. Aprili, Anno 1574.

[1574.] GRaef Lodewijck van Nassou hadde Anno 1574. in den April eenen goeden hoop Ruyteren ende Knechten aenghenomen ende by een ghebracht /tot assistentie ende ontset der belegherde Stadt van Leyden/die hy gebracht heeft tot Wulpen/tusschen Aken ende Mastricht; by hem waren/ nevens veel andere persoonen van qualitè, Hertogh Christoffel/des Kuer-Dorstes Frederici III. Sone/ende sijnen jonghsten Broeder Graef Hendrick van Nassou; Sy hadden eenē aenflach op Mastricht/ maer hy is misluckt. Het garnisoen binnen Mastricht seer versterckt zijnde/so hebben de Spaensche het Leger der Duytschen elcke reyse besocht/ende de Duytsche haer wederom/ soo dat sy meer-maels met malcanderen hebben gheschermutseert/tot winninge ende verlies aen beyde sijden. Overmits Graef Lodewijck hier al vry wat langhe ligghen bleef/ soo heeft Don Loys tijt gehadt om sijn Crijchs-volck by een te brengen/ende nae Mastricht aen te senden/belastende Baldeo sijn belech voor Leyden te lichten/ ende met sijn volc nae Graef Lodewijcks Leger te marcheren. Baldeus brack op van voor Leyden den xxi. Martij, ende heeft sijn volck in den Hage by een gebracht/ ende bevonden sterc te zijn ontrent vijf duysent te voet/ ende drie Cornetten Peerden. Door dese occasie hebben de Spaensche den Haghe verlaten/ ende de Burghers/ die vast over al verstroyt waren/ quamen wederom te huys ende by den haren.

Tot het volck van Baldeo voechden haer vele van Don Loys Ruyteren en Knechten uyt Hollandt/ Frieslandt/ende Gelderlandt/over de welcke als Overste commandeerden Sanchio d'Avila, ende Iuliaen Romero, Montdragon, ende de Heere van Hierges, des Graven van Barlaymonts Broeder / alle cloecke [1574.] uytgelesene Overste ende Colonels. Sy zijn ghetrocken nae Mastricht/ al hoe wel hare Soldaten onwillich waren/ende mutineerden om hare betalinge/doch haer wert betalinghe belooft/so haest als sy maer desen tocht souden gedaen hebben.

Graef Lodewijc siende en̄ bevindende/dat de proviande hem tusschen aken ende Mastricht niet langer volgen en conde/ so heeft hy besloten na Gelderlandt te trecken/ende sich te voegen by sijnen Heer Broeder den Prince van Oranien/niet wiens hulpe hy ergens de Mase hoopte te passeren/ ende in Brabant te trecken. Hy meynde in het passeren Remmonde by surprinse in te nemen ende te verrasschen/ met verstant van eenige die daer binnen waren/maer het misluckte hem. De Prince van Oranien is met veel Schepen ende volck de Mase opgetrocken/tot boven de Bommelsche Weert/ ende heeft het schoone Casteel van Wardenburgh ingenomen ende verbrandt /daer drie hondert Spaenjaerden op laghen. Graef Lodewijck is den xi. Aprilis met sijn Legher opgetrocken/ zijnde Paes-dach/stere wesende ontrent twee duysent Peerden /ende ses/of so andere meynen / acht duysent te voet. Hy nam sijnen wech voorby Niemeghen/ende trock na Monck aen de Mase gheleghen/ alwaer hy vernachtende/onaenghesien dat eenige die des Lants gelegentheyt seer wel bekent was/hem rieden niet te Monck/ maer anderhalf mijle nederwaerts in het gebroken Landt tusschen Maes en̄ Wael zijn Leger te slaen en̄ te rusten. Maer Graef Lodewijck en heeft desen goeden raedt niet ghevolcht/ eens-deels om dat sijn Crijchs-volck heel moede was / ander-deels heeft hy gemeynt/dat sijne macht soo groot was/dat den

[p. 160]

[1574.] vyant geen canse op hem en hadde. Maer de Spaenjaerden haestelijck te Grave over-schepende/of so andere schrijven / een Scheeps-brugge slaende ende daer over treckende (daer Graef Lodewijck gheen goede kundtschap van en hadde) zijn hem des anderen daechs by-gecomen. Den xiii. Aprilis isser een schermutselinghe geschiedt/in de welcke de Spaensche veel volcx verlooren: Den Oversten deser was Lasso, eenen neve van Don Loys / dien creech Graef Lodewijck ghevanghen / ende liet hem des nachts nae Dillenburgh brenghen. Des anderen daechs / hebben haer de Nassousche verstout/wat verder ende breeder haer te verspreyden/dan het wel behoort hadde/den moet gewassen zijnde door de victorie die sy 's daechs te voren ghehadt hadden. Graef Lodewijck/ Hertogh Christoffel/ ende Graef Hendrick/in't minste niet vermoedende dat den vyandt haer dien dach bespringen soude / zijn selve met een groot deel van de Francoysche Archebusiers / ende andere van hare beste Soldaten den vyandt gaen besoecken/die gereet stont met al zijn macht/om Graef Lodewijcks Legher te gaen besoecken: Dese beyde aen malcanderen comende/ hebben dapper ende mannelijck met malcanderen gevochten / ende de victorie is eenen tijdt lanck twijfelachtich ghestaen / veel volcx aen beyde sijden vallende sonder weder op te staen/ doch het Nassousche voetvolck is eyndelijck geweken/ eer het peerde-volck getreft hadde. Graef Lodewijck ende d'ander Overste zijn haer nae gereden/ ende hebben de Soldaten gebeden ende vermaent / dat sy doch wilden te rugghe comen / ende de Ruyteren ende d'ander volck bystaen: Maer het was al te vergeefs / Non audit currus habenas. Jae vele in de plaetse van de spietse te vellen/ende op haren vyandt los te branden/begonnen Gelt, Gelt, te roepen/ niet insiende het perijckel daer sy in stonden / dat het haer halsen en coppen was gheldende. Graef Lodewijc is even wel met eenen hoop van ontrent ses hondert Peerdē tot sijnen vyant aengegaen/ [1574.] de goede en̄ willige Soldaten hem seer dichte volgende / ende is met sulck een couragie ende so dapperlijck den vyandt aenghevallen / dat hy scheen te wijcken: Maer Ian Baptista del Monte, ende Don Bernardin de Mendoza, met de Lansiers/deden sulck een treffen op de Nassousche Ruyteren/ dat sy haer in twee hopen ghescheurt ende gedeylt hebben /die noch een grooten hoop Spaenschen Peerden reedesiende/ om haer aen te vallen verschrict wierden/en̄ quamen op de vlucht/ abandonerende eenen hoop cloeck voet-volcx/d'welck stercke tegenweere dede / maer het werdt haest op de vlucht gheslaghen. Den Spaenjaert heeft elcke uyre vers volck ghecregen/ ende zijn het principael Leger van Graef Lodewijck met dapperheyt geweldelijck aenghevallen /d'welck niet wel beschanst en was/alwaer de disordre groot/ende de resistentie cleyn was/ so dat sy al dit volc hebben in de vlucht geslagen/ ende vele in het gras doen bijten: Daer en werdt niemant verschoont/noch Soetelaer/noch Soldaet. Graef Lodewijck met sijnen Broeder Graef Hendrick/ ende Hertogh Christoffel zijn cloeckelijc vechtende van hare Peerden gestot en ende doot gebleven/ ofso eenighe meynen erghens in een Moras versmoort / andere meynen dat dese Heeren ergens in een Boeren huys vechtende/met het huys verbrandt zijn/immers hare lichamen en zijn nergens onder de dooden gevonden. Don Bernardin de Mendoza, die mede in dit ghevecht was/schrijft/datter over de twee duysent van Graef Lodewijcks Soldaten doot bleven/ende ontrent vijfhondert Ruyteren. Den vyant heeft de eere van dese victorie principalijck den Heere van Hierges, Gouverneur van Niemeghen / ghegheven / ende Sanchio d'Avila, die het opperste bevel hier ghehadt heeft. Dit zijn alreets drie Nassousche Graven die haer leven verlooren hebben in de bescherminghe van Neder-landt / daer sullender corts al meer volghen.

[p. 161]

(52)

Hostili gladio magni tria fulmina belli,
Nassovij generis stermūtur, fortis ADOLPHUS

Et simul Henricus, paribus virtutibus ambo,

Atq_Ʒ pares Animis: sic sic juvat ire per umbras.