Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 147]

Scheeps-Gevecht, ende Slach voor Bergen op Zoom, tusschen de Spaenjaerden ende de Zeelanders/ den XXIX. Ianuarij, 1574.

[1574.] NEvens vele ghedenck-weerdighe belegeringen van stercten ende Steden in dese Nederlanden/ is de belegeringe van Middelburgh wel een van de ghedenck-weerdichste/so ten aensien vande lancheyt des tijts (want dese Stadt is twee jaren lanc belegert geweest) als ten aensien van alle die schermutselinghen ende slachtingen/insonderheyt ter Zee/die tot ontsettinghe ende reddinghe der selver gheschiedt zijn/welcker eenige alreets verhaelt zijn/ende nu sal ick gaen op het cortste hier beschrijven den laetsten Schip-strijdt /die by occasie van het ontsetten deser Stadt gheschiedt is voor Berghen op Zoom/den xxix. Ianuarij, Anno 1574. Als Don Loys in sijn Gouvernement ghetreden was / (Duc d'Alve die van Middelburgh in sijnen afscheyt seer vaste beleghert latende/) soo heeft hy geresolveert al de macht van Volck ende Schepen/ die hy conde te wege brenghen/ te ghebruycken tot victualieren ende ontsetten van die van Middelburgh/ ende alsoo dit zijn eerste exploict in Neder-landt wesen soude/ soo en spaerde hy / om in credijt hier door te comen/ gheen oncosten of middelen/ coultqu'il coulte hy woude hier eere behalen. Hy meynde/midts het behulp van den Winter ende donckere nachten / van twee sijden na Middelburgh aen sijnen cours te nemen / met sijn groote Schepen meynde hy de Honte af te varen / ende met de cleynste meynde hy van Berghen de Schelde af te passeren/ achtende dat de Zeelanders niet en souden connen sijne beyde Vloten teffens wederstaen/of d'eene/ of d'andere soude immers/sijnes erachtens/deurcomen/ende Middelburgh provianderen. De Prince van Oranien/wetende dat hy de Stadt soude moeten verlaten/indien de vyandt de selfde dit mael noch conde victualieren / soo is hy in Zeelandt ghecomen/ [1574.] ende heeft al ghedaen wat hem eenichsins mogelijck was / om des vyandts voornemen te verhinderen.

Beauvoyr hadde als Admirael / t'Antwerpen/ ende elders / grooten vlijt ende neersticheyt aenghewent/ om de groote Scheeps-vlote teghen de Zeelanders toe te rusten/ die sterck gheweest is dertich goede groote Schepen / al Rade-seylen ofte Cruys-seylen/ seer wel toegherust ende van alles versien / behalven noch veertich Proviandt-schepen/ die mede wel versien waren met Crijchs-volck ende Gheschut/ het bevel over dese Vlote is ghegheven Sanchio d'Avila als Admirael/ dewijle d'Heer Beauvoyr cranck te bedde lach; Met d'Avila scheepte de Spaenschen Colonel Alonso Lopes Gallo, met ettelijcke Compagnien van sijn Regiment / als oock met eenighe Vaendelen van Iuliaen de Romeros Colonelschap/ ende meer andere. Dese Armade is den xxiiii. Ianuarij van Antwerpen afgevaren/ende zijn den xxviii. comen liggen in den mondt van 'tgat van Berghen/waer by de Zeeusche Wacht-schepen vermerckten/ dat sy wilden uytcomen/d'welck sy haren Admirael Boysot adverteerden /die met sijn Capiteynen gheresolveert heeft / in Godes name/de Spaensche Vlote aen te vallen ende te bespringen met het wassende water/den windt bequaem Noordt-oost zijnde/sterck zijnde ontrent veertich Schepen/met cloeck volck daer op: Sy hebben/ nae aenroepinghe des heylighen naems Godes / de anckers gelicht ende seyl ghemaeckt/ ende met trommelen/trompetten/ende geschrey/de een den anderen moet ende couragie gegeven/ malcanderē vermanende te strijden voor de vryheyt ende welvaert des Vader-landts/sy zijn/alhoewel het noch int getije was/

[p. 148]

[1574.] met eenen stercken voor-windt ghevaren tot voor Versicken-dam / teghen over S. Martens dijck/ daer sy de Spaensche Armade vonden/ liggende voor Rommerswale / die doe oock seyl ghemaeckt hadde/ ende nae des Prince Vlote toe-quamen. Dese twee Vloten bejegenden malcanderen binnen Jooris hoec/ ende de quartieren van het Lodewijcksche gat. Den Commandoor Don Loys stont op den Dijck van Schakerloo / met sijn Hof-ghesin/ om 'tspel te aenschouwen /soo nae by / datter somtijdts eenen vervloghenen coeghel tusschen haer viel: Terstont gheschiede het aborderen ende aenclampen der beyde Admiraels/ ende oock van noch neghen andere / soo vele als de plaetse ende enghde der Riviere dat wilde toelaten/ alle de Schepen en conden niet te ghelijcke aen malcanderen comen. Dit gevecht was twee uyren lanck fel ende dapper van beyden sijden / de Zee was vol vier/vlamme/ ende roock/het scheen dat Hemel ende Aerde scheurden ende van malcanderen borsten: Daer bleef menich dapper Helt / vele wierdender jammerlijck ghequetst. Eer den Spaenschen Admirael half overwonnen was / midden in het ghevecht / doen de coegels uyt het grof Geschut ende Musquetten dapper over en weer vloghen/so wasser een Jongh-man Jasper Leynsen ghenoemt/ gheboren tot Soetelande by Vlissinghe/ (alsooder te vooren op de Zeeusche Schepen afghecondicht was/ dat hy met een nieu cleedt soude beschoncken worden/ die in het vechten des vyandts Vlagge soude afhalen) die uyt den Vlieboot van Capiteyn Adriaen Cornelisz. clam boven aen des Spaenschen Admiraels stenghe / ofte opperste vlagge-stock/ ende haelde daer de vliegende Vane af / wontse om sijn lijf ende brachtser van. Iuliaen de Romero siende ende bevindende de over-groote couragie der Zeelanders/ooc siende de Riviere vol Schepen / die hem sochten te aborderen/ ende datter vele van de Spaensche Schepen de vlucht namen/so dede hy sijn Schip dwers over Rommerswale / aen het [1574.] Ter-Toolsche Landt aen den grondt seylen / daer hy door een gat-venster van 'tGheschut over boort spronck/ met al het volck nae 'tLandt swemmende/ ende liepen meest na de Stadt Tolen. Maer Iuliaen de Romero swom regel recht nae Don Loys aen: Seer moede ende vermoeyt zijnde/sprac hy/Vwe Excellentie wiste wel dat ic geen Schipper ofte Zee-man en ben, maer een Landt-crijchs-man, ick hebbe ghestreden om dat het u Excellentie ons bevolen heeft, onaengesien wy wel wisten dat wy schade ende schande behalen souden: Indien u Excellentie ons hondert Vloten bevaele ende toe vertroude, wy soudense allegaer verliesen. Waer op den Commandadoor hem vriendelijck antwoorde/Daer en ware gheen foute in hem, noch in d'andere Crijchslieden, sy hadden haer alle wel gequeten tegen haren vyant. Doch midler wijle was hy soo ontstelt ende soo onverduldich / dat hy gheen coutenantie houden en conde. Jn dit Scheeps-ghevecht bleven veel Spaensche Heeren/ oock veel ghemeyne Soldaten ende Bootsghesellen/ wat de Zeeuwen levendich creghen/ dat moest de courante over boort dansen/ende dat in sulck een furie / dat sy den tijdt niet en namen/ noch so veel patientie niet en hadden/ om de Spaensche Heeren de gouden ketenen van den halse/of de costelijcke cleederen van het lichaem te nemen / het wierdt al met haer in der Zee gheworpen. Aldus creghen de Zeelanders door eenen bloedighen strijdt de victorie/ende ontnamen haeren vyandt thien Schepen / maer het Admirael-schip van Antwerpen verbrande/ als oock noch andere meer / die aen grondt gheraeckt waren/ viere van des vyandts Schepen zijnder te Vlissinghe ghebracht/vijve te Camp-Veer/onder de welcke waren het Admirael-schip van Berghen/ende den Vice-Admirael van Antwerpen/daer waren op dese Schepen dertich schoone metalen stucken/ ende veel yseren. Waer over de Prince van Oranien ende alle

[p. 149]

(48)

MAGNUS opem obsessis conatur fere, Zelandi,

obsistunt, classem superabant navibus, atq_Ʒ

In mare praecipites laethali vulnere Mauros

Mergunt, sanguineis vomerent animas ut in undis

[p. 150]

[1574.] God-lievende persoonen seer verblijdt waren / Godt den Heere daer voor danckende ende lovende. Alle de Bevel-hebbers die op den Zeeuschen Admirael geweest zijn /waeren ghequetst; Den Admirael Boisot was met een groot Caliber gheschoten ende geraeckt eenen vingher breedt onder d'ooghe/die hy daer door verloos.

Des vyants Armade van cleynder Schepen/daer Sanchio d'Avila op commandeerde / quam des selfden daechs voor Vlissinge / ende schermutseerde een weynichsken [1574.] met de Zeeusche Schepen/daer na te rugge treckende / als het ghetije hem ontginck / heeft sijnen ancker uytgheworpen/ ende bleef daer ligghen. Nae de Bataillie met Romero voerender thien Zeeusche Schepen (met de andere die voor Vlissinghe laghen) recht nae d'Avilaens Schepen toe/ om de selfde te bevechten / d'welck d'Avila siende / soo heeft hy sijnen ancker ghelicht/en̄ hy is nae Antwerpen toegevluht.