Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

Berghen in Henegouwe by Graef Lodewijck van Nassou inghenomen / den XXIIII. Maij, Anno 1572.

[1572.] DOe de saken in Neder-landt alderelendichst stonden / soo en sliep noch en slommerde de behoeder Jsraels niet / noch oock die vroome Graven van het loffelijcke huys van Nassou. Daer is in Vranckerijck een verbondt te weghe gebracht door Graef Lodewijck van Nassou/ den Admirael van Vranckerijck/ ende andere Fransche Heeren van de Religie/ die den Coninck van Vranckerijck Charles den IX. ghepersuadeert hebben den Crijch uyt Vranckerijck in Neder-landt te wenden/ als den besten middel zijnde om sijn Landt in vreeden te houden/ende te suyveren van allerley quade Crijchs-humeuren/doende ghelijck de Doctoren in der Medecijne / die eenighe cranckheden met aftreckinghe van quaet bloedt voorcomen ofte ghenesen: Des Conincks eyghenen Raedt riedt hem oock dit selfde / midts dat het geschieden soude sonder des Conincks name opentlijck te gebruycken. Hier toe was de Coninck des te eer te beweghen/om dat hy suspecteerde/dat sijn Suster / des Conincx van Hispaniens Huys vrouwe / in Hispanien qualijck ghetracteert was gheweest: Oock was de Coninck van Vranckerijck verstoort/om dat hy gheen recht en conde crijghen [1572.] over de Spaenjaerden/ die sijn volck in Terra Florida vermoort hadden. Jmmers de Coninck heeft Graef Lodewijck seer secretelijck van Rochelle / by hem te Limoges ontboden / ende daer nae te Fontaine Bleau, ende belaste hem aen sijnen Broeder den Prince van Oranien te schrijven / dat hy de reconciliatie die hem de Keyser voorhiel met den Coninck van Hispanien aen te gaen / gheen ghehoor gheven en soude. De Coninc beloofde den Prince van Oranien tot volvoeringe van sijnen tocht een groote somme van penninghen by te setten. Wt cracht van dit verbondt heeft Graef Lodewijck met de Heeren van La Noue ende Ienlis, eenen aenslach op Berghen in Henegouwe voorghenomen/ zijnde de Hooft-stadt dier Provincie/ gheleghen vijf mijlen van Engien/ ende thiene van Brussel; het is een seer stercke Stadt/ want sy can rontom in't water gheset worden: Ende boven dese stercke gheleghentheyt van der Nature / isse beset met stercke Vesten ende Muyren van blauwen steen / met Thoorens / Bolwercken / ende Strijckweeringhen wel gheordonneert/met drie wijde diepe

[p. 95]

(31)

Arte novâ Hanoniae LODOVICUS milite pauco
Invadit BERGAS, luxu dum languet inerti
Albanus, parat ipse acies, atq_Ʒ obsidet Urbem,
Quam virtute Comes rarâ superarat opimam

[p. 96]

[1572.] Grachten/ ende heeft binnen een seer oudt Casteel: Door de Stadt loopt een vlietende water/ghenoemt Trulle, d'welck sijnen oorspronck neemt uyt verfcheyden Fonteynen/ ende valt in de Riviere Haine.

Graef Lodewijck hadde eenich verstant met eenighe binnen der Stadt. Hy dede oock eenighe behendige Soldaten den xxii. Maij op verscheyden oorsaken in de Stadt gaen/waer van de thiene ofte twaelve ghecleet warē als Wijn-coopers. Dese fijne Coop-lieden hebben 's avondts te vooren haren Weert gevraecht/ wanneer de Poorte 's morgens op ginc/want sy waghenen met Wijnen gheladen verwachtende waren/ die sy geern voor den opganck der Sonne in de coelte in der Stadt hebben wouden. De Weert antwoorde haer/ dat de Poorte 's morghens te vier uyren op ginck/maer soo syse eer begheerden gheopent te hebben/ so souden sy den Poortier eenen drinck-penninck gheven/hy soudese haer wel openen soo vroech als sy wilden. Als nu dese Wijn-coopers 's morgens vroech de Poorte opghecreghen hadden/ soo overweldichden sy stracx de Poortier/ sloeghen hem doodt /ende namen hem de sleutelen af/ ende wierpen hem daer ergens in een gracht of duysteren hoec: Stracx quam Graef Lodewijck in de Stadt ghereden / ontrent veertich Mannen sterck zijnde met de gheene die te vooren daer in gheweest waeren als Wijn-coopers/ andere schrijven dat sy tusschen de vijftich en̄ sestich te Peerde daer in gecomen zijn: Roepende stracx over al dat de Prince van Oranien tot harer hulpe ghecomen was/ om haer ende andere Steden te ontlasten van de Spaensche slavernije ende thienden penninck/ sy liepen de heele Stadt door met sulck een gheroep ende ghetier / als of sy duysent Man sterck gheweest waren/ ende sy besetten stracx de principaelste hoecken der Straten: Soo yemant deuren of vensteren open dede/ daer schooten sy nae. Als dit nu eenige uyren gheduyrt hadde/ ende dat de reste van het Crijchs-volck niet aen en quam/want sy waren in het Bosch [1572.] verdoolt/soo is Graef Lodewijck selfs uytgeloopen/ ende die met groote moeyte ghevonden hebbende/ heeft hyse in de Stadt ghebrocht/ tot sijn groot gheluck/ want de andere dewijle hy uyt was/ bycans uytghedreven waren. T'volck datter Graef Lodewijck in brocht/waren tusschen de vier ende vijfhondert Peerden/die meest elck eenen Voet-knecht achter op het Peerdt by haer hadden: Sy waeren soo moede/ doe sy in de Stadt quamen / datse op de Marckt/ in slach-ordre ghestelt zijnde/ alle ginghen nederligghen. Sy besetten terstont de Poorten/ ende het Stadt-huys/ ende maeckten haer alsoo meester van dese stercke Stadt/ den xxiiii. dach Maij, sonder bloedt-storten van yemant/behalven des armen Poortiers. Daghelijcx quam meer volcx uyt Vranckerijck ende elders haer by. Jn de Stadt hebben sy wapenen ende amunitie ghenoech ghevonden/ maer niet veel voorraet van victualie. Graef Lodewijck heeft stracx op alles goede ordre ghestelt/ de suspecte Burgheren de wapenen afghenomen/ de ghewillige ghewapent/ende alsoo haer tot defensie gherust.

Duc d'Alve en heeft het afvallen der Hollandtsche ende Zeeusche Steden soo groot niet gheacht/als het innemen der Stadt Berghen/ d'welck hy eerst niet ghelooven en conde /om dat hy versche tijdinghe uyt Parijs hadde/ dat Graef Lodewijck corts daer te vooren in het Caet-spel ghesien was. Duc d'Alve heeft om dese versche wonde te ghenesen/ stracx doen opnemen drie nieuwe Regimenten Waelen/ oock eenighe Ruyterije in Duytsch-landt/ onder Hertogh Erick van Brunswijck/Hertogh Frans van Saxen Louwenburgh/ den Hertoghe van Holsteyn/ ende Graef Otto van Schouwenburgh. Vele godsalighe persoonen binnen ende buyten dese Landen sijn hier aen seer gheargert gheweest/dat de bovenverhaelde Heeren/ die selfs de Pauselijcke Religie uyt haere

[p. 97]

[1572.] Landen ende Heerlijckheden ghebannen hadden/den Tyran Duc d'Alve ter hulpe quamen/die des Paus ende der Pauselijcke Religie voor-vechter ende beschermer was. Oock verwonderden sich vele Heeren/ dat Heer Salentijn Ceur-Vorst ende Bisschop van Ceulen/sonder aen te sien sijnen Ceur-vorstelijcken ende Geestelijcken staet/ hem begheven heeft in dienst van Duc d'Alve. Al dit volck noch niet genoech wesende/soo heeft Duc d'Alve stracx de Benden van Ordonnantien haer doen monteren/ende by publicatie alle Leen-mannen ontboden/ dat sy stracx moesten op sitten tot dienst van den Coninck. Dewijle hy docht dat Berghen de deure was/door de welcke de Fransoysen (die hy nu begon te mistrouwen) in Neder-landt seer bequamelijck conden comen: Soo heeft hy om die te sluyten/ allen moghelijcken vlijt ende neersticheyt aenghewendt. Terwijle hy alles veerdich soude maecken tot vaste belegheringhe der Stadt Berghen/soo heeft hy sijnen Sone Don Frederico, [1572.] met ontrent vier duysent/ soo Spaenjaerden/ Waelen/als Duytschen/met vier hondert Peerden van de Benden van Ordonnantien/onder het beleyt van den Heere van Noircarmes, voor uyt nae Bergen ghesonden/met bevel om die van Berghen de victualie afte snijden/ ende het inbrenghen van meer volcx te beletten/ende anders niet aen te vanghen/ tot dat hy hem meer volcx soude toeschicken. Jn het laetste van Iunio heeft hem Don Frederico voor de Stadt Berghen nedergheslaghen/ ende een Fort ofte beschansinghe /een quartier mijls van de Stadt af/gemaeckt/daer een Clooster lach geheeten Bethlehem. Daer gheschagen daghelijcx veel schermutselinghen/ als die van binnen uyt vielen om Coorn/ Hoy/ende souragie te halen/ want het was in den Ooghst/ d'welck haer de Spaenjaerden sochten te verhinderen.

Fronte capillata, post est occasio cal[va]

Die vvaerschout met den slach

Maeckt schrick en grooten vaer,

T'vertreck van eenen dach

Rouvvt dickvvils menich Iaer.