Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

Rvermonde by den Prince van Oranien met ghewelt inghenomen / den vierden Augusti, Anno 1572.

[1572.] ALs de saken aldus begosten Duc d'Alve tegen te loopen / ende den Prince van Oranien alle daghe meer ende meer Steden aennamen / soo en heeft sijn Princelijcke Excellentie niet ghesloft noch gheslapen/maer hy heeft als een seer wijs Prince sijnen tijdt waer genomen/ende vast over al in Duytsch-landt volck aenghenomen / om te bewaren dat hy hadde / ende om Plus oultre te gaen/ ende meer Steden ende Provincien onder sijn ghebiedt te brenghen. Doe hy nu uyt Vranckerijck/Hollandt/ ende Zeelandt een goede somme gelts ghecreghen hadde / oock selfs eenighe van sijn Patrimoniale Landen verpandet hadde / tot opneminghe van penninghen/ hem tot desen tocht van nooden: Soo is hy den viii. Iulij, Anno 1572. met ses/andere schrijven met seven duysent Duytsche Ruyteren / ende veerthien duysent Duytsche Knechten/ende drie duysent Waelen by Duysburgh den Rhijn ghepasseert. Sijn principale Overste waeren / sijnen Broeder Graef Hendrick van Nassou/ de Grave van Barby/ ende Ernst van Mandersloo. Op den name des Princen is des maels een Boecxken uytgegaen/daer in hy verclaerde/dat hem van hertenleet was te hooren de menichfuldighe / ende overwreede overlasten/ doodinghen/vanginghen/ banninghen/ roovinghen/ verjaginghen/ confiscatien/ ende ontallijcke andere onghehoorde ende onverdraghelijcke beswaringhen/ [1572.] afdreyginghen ende verdruckinghen / die de alghemeyne vyandt / met sijn Spaenjaerden / daghelijcx hoe lancx hoe meer / ja met ongehoorde nieuwicheyt/ onghenadelijck over de Jngesetene van Neder-lant/ hare Vrouwen ende Dochteren/sielen/lijf ende goet/ alreede soo veel jaren teghen des Landts Privilegien ende Vryheden (door opruyen van den Cardinael Granvelle / met de Spaensche Jnquisiteurs / om ter executie te stellen het Concilie van Trenten ende de Spaensche Jnquisitie) was in't werck stellende. Wt welcken allen hy met de hulp des Almachtighen haer voor lanck soude gereddet ende verlost hebben/indien de Jnghesetene der Landen niet versuymich en waeren gheweest hem tot harer eyghener welvaert ende verlossinghe behulpelijck te zijn; Verhoopende dat sy 'tselve nu beter verstaen / ende haer daerom nu voortaen beter quijten / ende meer daer toe helpen sullen: Bysonder / dewijle sy nu voor handen sagen de groote bequaemheden/haer daer toe aenlockende/ als dat hy alreede door sijne mit-hulpers/den vyandt merckelijcke afbreucke ghedaen hadde/ ende dat eenige bequame Havenē/Steden/Plaetsen/ ende Vlecken haer in sijne handen ghegheven hadden / welcke hy was inhoudende van weghen der Conincklijcker Majesteyt / waer mede allen anderen Steden ende

[p. 92]

[1572.] Landen den wech ghewesen was / dien sy moesten ingaen / indien sy niet met haere naecomelinghen in eeuwighe slavernije der Spaenjaerden / jae in schade van siele / lijf / ende goet wouden blijven steecken / &c.

De Prince bleef eenighe daghen lanck stille ligghen in de Voochdije van Gelder/ tot Aldekirchen/ Essen/ ende daer ontrent; Maer als hem de victualie voor soo veel volcx begon te ontbreken/ soo is hy opgetrocken nae de Maes / ende heeft sijn Legher gheslaghen tot Hellenrade by Ruermonde/ ende hy heeft van den Magistraet dier Stadt begeert/ datse sijn Leger victualieren ofte spijsen souden: D'welck als sy niet doen en wilden / soo heeft hy de Stadt op den vierden Augusti, ghenoechsaem met ghewelt ende stormender handt inghenomen / alwaer des Princen Soldaten seer leelijck te wercke ginghen / ende eenighe Geestelijcke persoonen seer qualijck ghetracteert ende wreedelijck mishandelt hebben; Dat derghelijcke wreedtheyt teghen de Papen ende Monicken in meer andere plaetsen is ghepleecht gheworden / creech de Prince daghelijcx clachten: Ofnu wel de Soldaten hier toe ghetercht ende veroorsaeckt waeren / door dien dat de Spaenjaerden soo onmenschelijck ende tyrannisch gheleeft hadden ende daghelijcx leefden met de Ghereformeerde Predicanten / ende andere persoonen professie doende van de Ghereformeerde Religie/ jae met alle de goede Jnwoonders deser Landen/ selfs met de aldergrootste Papisten/ende dat het derhalven op sijn Crijchs-mans ginck / die quaet met quaet verghelden: Nochtans soo en heeft de goedertierne Prince van Oranien sulckes niet willen met oogh-luyckinghe laten passeren / maer hy heeft daer in pro posse ordre ghestelt / als te ghelijcke mede op andere foulen ende disordren/ een Placcaert tot dien eynde uytghevende / ghedateert den xxiiii. Augusti, 1572. in het Legher tot Hellenrade by Ruermonde: Jn het welcke sijn Princelijcke Excellentie allen ende [1572.] yeghelijcken sijner Oversten / Ritmeesteren / Capiteynen/ ende Bevel-hebberen / oock ghemeyne Soldaten te water ofte Lande / wel expresselijck is verbiedende yemandt van wat state ofte conditie hy sy/ Geestelijck ofte Weereltlijck te misdoen/ te beschadighen/ ofte vercorten/ in goede noch in bloede/ op pene van ghestraft te worden aen den lijve/ als wederspannighe ende perturbateurs van de ghemeene ruste ende welvaert. Daer by wel expresselijck verbiedende eenighe Kercken/ Cloosteren/ ofte andere Gheestelijcke plaetsen te berooven/ ofte plonderen: Ofte oock te invaderen yemandts huysen / ende nae hem te nemen die goederen daer in bevonden / onder decksel dat sy haer absenteren / ofte vyandelijck draghen teghen de Staten van den Lande / &c. Jae sijn Princelijcke Excellentie heeft oock in dit Placcaet bevolen/ ende gheordonneert allen den gheenen die eenighe goederen uyt yemandts huysen ghenomen ofte vervoert hadden / de selve / ofte rechte weerdije daer van te restitueren ende wederom te leveren in handen van de Magistraten der Steden/ daer sy die ghenomen hebben/ &c. Noch daer by ontbiedende / dat alle de gheene die om de teghenwoordighe beroerten uyt haere woon-plaetsen vertrocken waren / 'tsy Gheestelijck ofte Weereltlijck/ binnen den tijdt van xiiii. daghen nae de publicatie van desen Placcaerte wederom souden moghen keeren tot de vredige besittinge harer goederen/die sy ten tijde van haer vertreck hadden ende besaten / &c.

Maer of het schoon de hooch-loffelijcke Prince van Oranien wel goet ghemeynt heeft / oock ernstich ghenoech was om de foulen ende disordren te remedieren / soo was de ongheregheltheyt van den meestendeel des Crijchs-volcks / insonderheyt der gheener die t'schepe op Vrybuyt hadden ghevaren / soo groot/datse qualijck te temmen of te toomen waren/

[p. 93]

(30)

Auriaco infaelix Roermonda alimenta negabat,
Miles cget Cerere et Baccho, furor iste, famesq_Ʒ
Arma ministrabant, perrumpit moenia Miles,
Indomitus sceleri diro scelus addit jniquum

[p. 94]

[1572.] want sonder onderscheyt van Geestelijck oft Weereltlijck/ van Burgher of Boer / roofden en plonderden sy waer sy quamen of passeerden. Soo dat selfs veel goede Patriotten / die des Princen sake seer wel toeghedaen waeren/ ende die liberaelijcken daer toe ghecontribueert hadden / siende dese groote ongheregeltheyt/ [1572.] wederom uyt het Landt vertrocken/om de sake van verre aen te sien/want haer docht dat de sake in dusdanige onordeninge niet lange en soude connen staende blijven.

Vivitur ex rapto, non hospes ab hospite tutus,
Non socer à genero, fratum quoque gratia rara.