Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

Den Briel wordt van den Grave van Lume inghenomen/ den 1. van April, 1572.

[1572.] ALle de Provincien ende Steden van Neder-landt waren seer qualijck te vreden / om dat Duc d'Alve haer par force woude doen betalen den hondertsten/den twintichsten/ende den thienden penninck van al hare goederen. Al haer bidden ende suppliceren en vont noch by den Coninck/ noch by Duc d'Alve plaetse: Hy en woude niemant vry kennen / sy waren Geestelijck / of Weereltlijck/ op niemandts haet / toorn / of ongunste passende; Hy liet sich duncken/ dat hy den Nederlanders sulck een toom ende breydel in den mondt gheleyt / ende t'onder gebracht hadde deur de Casteelen ende so Garnisoenen / dat het haer onmoghelijck soude zijn haer teghen hem te stellen: Jae hy liet sich voorstaen/ datse het jock / dat hy haer wilde oplegghen / hoe swaer het sonde moghen zijn/ al stilswijghende souden moeten draghen.

Desen Tyran niet cunnende ghelijckelijck ende op [1572.] eenen tijdt in alle de Provincien ende Steden tot sijn voornemen gheraken/ heeft ghedacht/ dat hy met gheen Stadt beter noch bequamelijcker dit en soude moghen beginnen/dan met Brussel/daer hy selfs teghenwoordich was / ende veel Crijchs-volck binnen hadde / meynende hier den leest te maken voor d'ander Steden. Heeft derhalven door sijne Officiers den x. penninck aldaer doen inmanen. Maer de Brusselaers hebben al haere Winckels ghesloten/ niet willende yet coopen noch vercoopen/ om niet schuldich te zijn den thienden penninck te betalen: De Backers ende Brouwers en wilden noch backen noch brouwen: De Tappers niet tappen; Soo datter begonnen groote confusien alomme op te staen/ende 'tscheen

[p. 85]

(28)

Intera ALBA novas meditatur ferreus artes,
Perpetuas cunctijs decimas jmponit avarus,
Lummaeus Comes hinc jnvadit classe Brielam,
Terga^das Hispanus Princeps revocatur ad Urbes

[p. 86]

[1572.] datter een desperatie onder 'tvolck quam. Jmmers die van Brussel hebben die eere / dat sy de eerste zijn gheweest die haer teghens Duc d'Alvens onlijdelijcken thienden penninck ende schattinghen stelden/met groot perijckel hares levens/ ende verlies harer goederen. Duc d'Alve willende met ghewelt sijn voornemen volvoeren/ resolveerde de principaelste Burgheren van Brussel/ die hem teghen waeren/ (welcker hy tseventich op een briefken hadde aengetekent) in haere deuren te doen hanghen/ daer toe de Beuls ende andere Officieren alreets last ende bevel ontfanghen hadden/ ende maeckten haer veerdich met leederen ende stroppen / om het selfde den aencomenden nacht te executeren /de Soldaten begonnen ooc haer in de wapenen te begheven/ om dese executie te stercken: Even ten selven daghe quam de tijdinghe / dat de Grave van der Marck den Briel ingenomen hadde/welcke tijdinghe hem dede sijn voornemen veranderen. Het innemen van den Briel is aldus toeghegaen: De Coninginne van Enghelandt heeft in Martio Anno 1572. op het veelvoudighe versoeck des Conincx van Hispanien ende des Hertoghens van Alve/ niet geern willende in oorloghe comen met den Coninck van Spanien/alle de Water-Geusen (soomense des maels noemde) gheboden uyt hare Rijcken ende Havenen te vertrecken /sy heeft oock hare Ondersaten verboden haer eenige victualie te vercoopen ende haer te herberghen/ midts conditie / dat haer Enghelsche Rebellen oock uyt des Conincx van Hispanien Landen souden ghedreven worden. Onder andere Water-Geusen die doe ter tijdt in Enghelandt laghen/was mede/jae als harer aller hooft/ Grave Willem van der Marck/Vry-heere tot Lumey/Heere tot Serrain/Borset ende Minderleyt/Erf-voocht tot Franchimont &c. oudtste Sone van Heer Johan van Lumey/Grave van der Marck; en̄ van Margareta/jonghste Dochter van Heer Johan van Wassenaer. De voornoemde Grave Willem van der Marck [1572.] hieldt hem als Admirael/ ende Bartelt Entes van Menteda was als Vice-Admirael/by haer hebbende veel cloecke Zee-Capiteyns: Sy brochten by malcanderen ontrent veertich Schepen/ andere schrijven maer ses en twintich / meest Vlie-booten/sy voeren in de Meerte uyt Enghelandt/haer meyninghe was nae Noordt-Hollandt te varen/ ende eenighe Schepen voor Amsterdam ende Enchuysen aen te tasten: Maer alsoo de windt haer niet en diende/soo voeren sy nae het Eylandt Voorn/ in het welcke de Stadt van den Briel leydt; Haer voornemen was aldaer te nemen eenighe Schepen in de Mase ligghende/ gereet om nae Spanien te varen: Dese Schepen ontquamen haer/ ende voeren nae Rotterdam: De windt liep contrarie/ soo dat Lumey met sijn Schepen de Mase niet weder uyt en mocht/ hy bleef daer ligghen met groote vreese/ ende en wisten niet hoe of waer sy haer berghen souden om vry te zijn van slaghen. Willem de Blois/ gheseght Treslon/ wende voor/ datmen eenen aenslach op den Briel maecken soude/ d'welck velen ongherijmt / jae onmoghelijck docht te wesen/als het ooc was/ten ware dat God de Heere desen aenslach wonderbaerlijck geschickt ende beleydt hadde. Als die van den Briel ende Maselandt-sluys al dese Schepen soo dichte voor haer neuse saghen ligghen/ soo en conden sy haer niet bedencken wat dit voor volck en Schepen mochten wesen: Op Mase-landt-sluys was eenen ghenaemt Jan Pietersz. Coppenstock/ die met eenighe Coop-lieden soude in den Briel varen. Dese siende daer soo veel Schepen/seyde teghen de Coop-lieden dat het Geusen moesten zijn/ nae hy sien conde/ waeromme dese Coop-lieden niet voorts en wilden: Hy dan dese verlaten hebbende/roeyde daer nae toe/ende als hy nae by haer quam/voor seker bevindende/dat het so was/ als hy vermoedt hadde/ vraechde hy nae Capiteyn

[p. 87]

[1572.] Treslon/ dien hy kende/ overmidts desen Treslons Vader/Joncker Jasper van Treslon/Balliou van den Briel ende het Eylant Voorn geweest was; Men brocht hem by Treslon en̄ by den Grave/die hem bevonden eenen cloeckaert te zijn/ende tracteerden hem so wel/dat hy haer goeden dienst gedaen heeft/want hy is na de Stadt gevaren/en̄ binnen gelaten zijnde/ heeft hy de macht des volcx dat in de Schepen was/ hooge gheexalteert/segghende datse wel vijf duysent sterck waeren/ daerse doch ten aller hoochsten naeu ses hondert Man sterck en waren/ ende hy heeft achtervolghende den last diese hem ghegheven hadden/ gheseyt/dat de Grave van Lumey/voor den Prince van Oranien/ als Stadt-houder van Hollandt van weghen den Coninck/ die met groot gheselschap in het Landt was comende/ om dat te verlossen van Duc d'Alvens tyrannije/ende den thienden penninck/ de Stadt woude opheysschen. De Borgherije ende Magistraet werdt seer verslaghen als sy dese tijdinghe hoorden/want sy hadden een swacke Stadt/ende gheen garnisoen / daer hadden twee Vaendelen Spaenjaerts in gheleghen/ maer sy waeren corts te vooren wech ghesonden nae Vtrecht/ om de rebelle Burghers aldaer te helpen castijden. Als die van der Stadt geheel rade-loos waren/niet wetende wat sy doen of laten souden/de cloecste en̄ rijcste al haer beste vluchtende uyt de Zuydt-poorte /soo datter niet boven vijftich Burghers in der Stadt en bleven/so traden de Geusen al vast aen Landt / haer verdeylende in verscheydene hoopen: Treslon trock met eenen hoop nae de Zuydt-poorte/ ende Capiteyn Roobolle nae de Noordt-poorte/ ende staken stracx met Rijs-hout/Peck/ ende Stroo die Poorte in brandt/ ende liepen voorts met eenen Mast alle de Poorten open/ende creghen alsoo op Palm-sondach s'avonts tusschen acht ende negen uyren den eersten van April/ Anno 1572. de Stadt van den Briel in/sonder bloedtstorten/ tot ghedachtenisse waer van in die tijdt dese [1572.] verskens te Brussel ghemaeckt wierden.

Den eersten dach van April
Verloos Duc d'Alve sijnen Bril.

De Grave van Lumey ende andere meer/ siende ende bevindende dat de Stadt niet wel ghefortificeert en was/waren van meyninghe die te verlaten/ende niet haren buyt van daer te trecken: Maer den gheduerighen teghen-windt heeft haer ghearresteert/ ende daer binnen eenighe daghen lanck doen blijven: Daer nae hebben Treslon ende Jacques Cabelliau ernstlijck gheraden ende gedreven/datmen de Stadt inhouden soude/ om de goede gheleghentheyt van de Haven. Soo hebben dan Lumey/ ende alle de Capiteyns met rijpe deliberatie malcanderen belooft/ dat sy de Stadt tot den uytersten toe wouden inhouden/ ende sy schreven aen de Prince van Oranien om hulpe/ sy namen het Gheschut uyt haere Schepen/ ende sy sterckten de Stadt so scere als sy conden. Dese tijdinghe te Brussel ghecomen zijnde/ verblijde de Burgherije boven maten seer/ midts dat het aldaer op het poinct stondt/ dat sy den thienden penninck souden moeten betalen hebben/ of een deel van haere voornaemste Burghers moesten in haere deuren ghehanghen worden/d'welck deur dese tijdinghe te rugghe bleef.

Duc d'Ave belaste stracx de Grave van Bossu/die nu Gouverneur van Hollandt gemaeckt was in des Princē van Oraniens plaetse/dat hy met sijn volc terstont uyt Vtrecht soude trecken nae den Briel/om de Geusen van daer te drijven/ doch het was al te vergeefs/ de canse was verkeken. Dit was een seer blijde tijdinghe voor die van Vtrecht/ alwaer de Spaenjaerden (doe sy des woens-daechs 's avondts hare patenten creghen) voorhebbens waren des an-

[p. 88]

deren [1572.] daechs/namelijck op den Witten-donder-dach/ een schreckelijck bloedt-badt onder de Burgerije aen te richten.

De Prince van Oranien was over het innemen van den Briel seer qualijck te vreden/ vreesende dat sijn ander aenslaghen / daer toe hy noch niet ghereet en was / daer mede souden ontdeckt worden / ende [1572.] dat den Hertoghe hier door al te vroech soude wacker ghemaeckt worden/ ende op sijn hoede zijn. Doch om de goede gheleghentheyt der plaetse / socht sijn Princelijcke Excellentie alle middelen/ om den Grave van Lume op aller manieren te assisteren.

L'Homme propose, Dieu dispose.