Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

De Prince van Oranien neemt veel volcx aen / ende treckt te Velde / Anno 1568. in Septembri.

[1568.] ALs Duc d'Alve in Neder-landt alle moetwille ende gewalt was drijvende/met branden / hanghen / coppen / versmooren / pijnighen / confisqueren / bannen / &c. Oock sonder eenighen schroom ofte vreese onder voet tredende alle beschrevene Rechten / alle Privilegien/ende oock alle Contracten by sijne Majesteyt beswooren: Soo hebben de arme bedroefde Neder-landers / soo de ghevluchte / als die noch binnen s' Landts schuylden ende suchten onder den wreeden Spaenschen Pharao / naest Godt hare ooghen gheslaghen op den treffelijcken Vorst Guiliame de Nassou / Prince van Oranien / die sich noch al stille hielt / (onaenghesien [1568.] dat Duc d'Alve hem dapper in eere ende goet was aentastende / hem aenclaghende voor sijnen Raedt van Troublen / begaen te hebben Crimen laesae Majestatis, ende daerom lijf ende goet verbeurt te hebben/ dadelijck confisquerende ende arresterende alle sijne goederen in Neder-landt / ende in Hooch-Burgundijen ghelegen) hy hoopte ende verwachte/dat Godt de Heere sich ontfermende over den elendighen ende bedroefden stant deser Landen/haest een onverwachte / ende voor der Menschen ooghen verborgene uytcomste ende verlossinghe gheven soude. Doch de ghe-

[p. 63]

(21)
GVILELM. D.G. PR. AVRAICAE. COMES NASSAVIAE. &c. AET. AN. XLVIII. A^o. CIƆ.LXXXI

[p. 64]

vluchte [1568.] Heeren / Edele / ende andere persoonen / en hielden niet op / den Prince stedes te bidden dat hy haer ten Hoofde woude zijn / by der handt nemende alle moghelijcke middelen om haer wederom in haer Vader-landt te brenghen / daer toe versoeckende de behulpelijcke handt sijner treffclijcke en̄ vermogende Bloedt-vrienden / ende andere Princen en Vorsten hulpe in Duytsch-landt / ende elders / om met hulpe der selfder een Legher te Velde te brengen/ ende daer mede den (van alle de Weerelt ghehateden) Tyran Duc d'Alve ernstelijck aen te tasten / presenterende niet alleen in eyghener persoon mede haer te laten gebruycken op desen tocht / maer oock daer toe te employeren al hare middelen ende uyterste vermoghen. De Prince vermaende ende badt dese goede Heeren/ dat sy doch noch wat ghedult ende patientie nemen wouden / het conde comen dat haest eenighe Provincie ofte Steden / (niet connende dese tyrannije langher verdraghen /) afvallen souden / of de Coninck mochte betere sinnen crijghen / ende Duc d'Alve uyt Neder-landt in Spanien doen comen / of daer conde door Godes beschickinghe den Coninck / of van den Turck / of van den Paus / of van yemandt anders / soo veel te doen gegeven worden / dat hy sijn Crijchsvolck teghen deselfde soude moeten ghebruycken / de Neder-landers ontlastende van dese ondraghelijcke burden / en̄ haer herstellende in haren voorighen vrydom ende ruste. De Prince hieldt oock den Heeren ende Edelen/die hem tot desen tocht versochten/voor/ dat sijne / sijner vrienden / ende der armer ballinghen macht / niets te beduyden en hadde teghen het ghewelt ende vermoghen des Groot-machtighen Conincks van Hispanien: Oock hieldt sijn Princelijcke Excellentie desen goeden Heeren en̄ Edelen voor/dat dit werck met eenen tocht te doen niet uyt te richten en soude wesen / ten ware datmen van jare tot jare eenen naedruck dede / ende soo langhe continueerde/ tot datmen de Spaenjaerden ende vreemde Natien [1568.] gheheelijck uyt het Landt soude verdreven hebben. Of wel dit alles in reden bestont/ende derhalven wel aenmerckens weerdich was / soo en heeft dit die arme verdrevene ballinghen gheen contentement connen geven/ sy wouden liever niet leven/dan langer in dusdanigen elende en̄ miserie leven / baden derhalven al wederom sijne Princelijcke Excellentie te willen verdacht wesen op middelen tot haeren trooste/ ende wederbrenginge in haer Vader-landt/bequaem: Iae als de Prince soo haest hier in niet en conde verwillighen / overmidts de groote swaricheden / die hy als een voorsichtich ende wijs Heere/ hier in considereerde / soo hebben eenighe durven spreken: Ten was gheen wonder dat hy gheen haeste en hadde / dewijle hy by sijnen Heer Broeder Graef Iohan van Nassou / soo een goet verblijf hadde / dat hy wel anders soude ordeelen ende spreken / indien het hem ginge als haer/die gheen Herberghe / Renten/ Meubelen/noch middelen van leven en hadden/&c. Immers hebben die verdrevene Heeren ende Edele eyndelijc den Prince soo wijt ghebracht / dat hy haer belooft heeft/allen moghelijcken vlijt aen te wenden tot verlossinge der Landen / uyt de Tyrannighe handen van Duc d'Alve ende der Spaenjaerden: Hy heeft hier toe eenich gelt ghecreghen van sommighe Protesterende Vorsten in Duytsch-landt. Marcus Peres heeft uyt den name van de Neder-landtsche Gereformeerde Kercken / die noch hier en daer in Neder-landt heymelijck schuylden ende haer onthielden / als oock der gheener die buyten de selfde Landen ghevlucht waeren / sijn Princelijcke Excellentie belooft / op te brenghen drie hondert duysent Daelders in ghereden gelde / die sy hem sonden tellen / soo haest als hy sijn volck ghereet ende by den anderen soude hebben. Of wel dit vele was / ten aensien der gheener die het opbrochten/soo was het nochtans weynich om een groot Legher te

[p. 65]

[1568.] Velde te brenghen / ende te onderhouden. De Prince heeft om een Legher te moghen maken / d'welck bestant soude wesen / al de penninghen die hy hadde ofte wiste te crijghen / daer toe seer mildelijck aengeleght / jae hy heeft vercocht al sijne costelijcke cleynodien/baggen/ketenen/golden/ende silveren gheschier/ oock sijne schoone tapisserien / die heerlijck ende in getale ghenoechsaem waeren / om eenes Keysers ofte Conincks Paleys daer mede te stofferen. Maer noch en conde dit al niet helpen om Crijch te voeren teghen Duc d'Alve: Graef Iohan van Nassou / des Princen oudtste Broeder / heeft principalijck den steen van het graf ghelicht / sijn Princelijcke Excellentie/ of om beter te seggen/den bedructen ende bedroefden Nederlanden / bysettende een merckelijcke somme van penninghen / onbeswaert zijnde tot desen eynde alle sijne heerlijckheden ende goederen grootelijcx te beswaren ende verpanden; Wes halven wy Neder-landers/ soo langhe als de Weerelt staen sal / den huyse van Nassou verobligeert sullen blijven. De Prince en ruste noch dach noch nacht / om te besorghen ende te bestellen alles wat hy achte van nooden te wesen / om sijn belofte ende voornemen te volvoeren / reysende in eyghener persoone van d'een plaetse tot de andere/ overwinnende alle swaricheden ende onghemacken/ die soo groot ende menigherley waeren / datse hem/ [1568.] ware hy niet een resolut ende constant Man geweest/ hadden connen doen veranderen van resolutie. Het rende-vous ofte Loop-plaetse des Crijchs-tocht/welcken de Prince beschreven ende aenghenomen heeft / is geweest te Romorsdorf in't Lant van Trier. Van daer is de Prince in den beginne van September over den Rhijn ghetrocken tot S. Vijt / een Dorp hem selven toebehoorende/nae dat hy een generale Monsteringe ghedaen hadde: Sijn gheheele macht was XLIIII. Vaendelen Hooch-duytsche Knechten / vier duysent Francoysen ende Waelen / ende seven duysent welghemonteerde Duytsche Ruyteren. De Prince voerde mede thien stucken grof Gheschuts/ses Valconetten ende vier Cartouwen: Sommighe van het voetvolck hadden in hare Vaendelen dese devise/pro Lege, Grege, & Rege, dat is / voor de VVet, voor het Volck, ende voor den Coninc: Andere voerden in hare Vaendels den Pellicaen / die uyt liefde welcke hy sijne jonghen toedraccht / de selfde met zijn bloedt is lavende: Eenighe hadden Roosen op haere storm-hoeden gheschildert / d'welck van ouden tijden her het teken der Engelsche Natie gheweest is/ als hadden sy willen te kennen gheven / dat de Coninginne van Enghelandt haer tot desen tocht hulpe ende bystant was doende.

Prov. 21.31.
De Peerden vvorden vvel ten strijde bereydt, doch de overvvinninghe comt van den Heere.