Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 22]

Belegheringhe / ende in-neminghe der Stadt Valenciin, in Henegouwe gheleghen / Anno 1566. ende 1567.

[1566.] DE Regente eenige Regimenten crijsch-volck aenghenomen hebbende/heeft ghedacht dat sy nu de predicatien der Gereformeerde wel soude cunnen verbieden / ende doen ophouden / ende dat niemandt hare bevelen ende gheboden na te comen ende te ghehoorsamen / en soude durven weygheren. Sy heeft geschreven aen die Stadt van Valencijn in Henegouwe / dat sy garnisoen souden innemen/te weten vijf Vaendelen voet-knechten/ende vier Compagnien Peerden / onder het ghebiedt van den Heere van Norcarmes / die Stadt-houder was in de plaetse van den Marquis van Berghen/ Gouverneur van Henegouwe/die in Spaenien van de Regente gesonden was. De oorsaecke waerom de Regente dese Stadt met garnisoen besetten woude/ meer ende eer dan in andere Steden / was/ om dat dese Stadt boven andere seere tot de Religie gheneycht was / alsoo dat aldaer eenighe / diemen om de belijdenisse der Gereformeerde Religie meynde te verbranden / met ghewelt uyt het vier verlost waren / diemen noemde les mal bruslez. Oock is dese Stadt soo na Vranckerijck gheleghen / datmen vreesde / dat eenighe Francoysen van de selfde Religie / haer mochten hier in dringhen / als zijnde een Stadt voor haer wel gheleghen/ op de Schelde / seer schoon/ groot / ende sterck van muyren / ende breede vesten / vol volcx ende neeringhe. Dit garnisoen in te nemen / hebben die van Valencijn gheweyghert / allegeerende veel redenen ende privilegien / die haer hier van bevrijden / oock presenterende sijne Majesteyt te geven een goede somme penninghen / indien men haer sonder garnisoen woude blijven laten. Waer op haer den xx. October 1566. te Quesnoy van Norcarmes aengheboden wert/ dat sy souden buyten de Stadt prediken / soo ensoudemen haer met gheenen garnisoen beswaren: Het [1566.] welcke de Stadt / met advijs der Predicanten ende der Consistorie/aennam. Norcarmes beloofde/dat hy te Valencijn comen soude / om dit te ratificeren / ende om de plaetse tot de predicatie der Gereformeerde te ordonneren. Maer alsoo het hem stracx berouwen/ of van de Regente verboden was / soo is hy vergheselschapt met veel volcx / den 20. October in een van de Stadt-poorten ghecomen / vraghende nae de Heeren/ ende die van de Consistorie: Ende alsoo die niet stracx by der handt en waren / nam hy oorsaeck daer uyt / stracx te vertrecken/ met een toornich ghemoet haer dreyghende. Hier op sant de Regente stracx andere brieven aen de Stadt / den xxi. November, haer ghebiedende crijchs-volck in te nemen / met veel beschuldinghen ende dreyginghen. Die van Valencijn niet willende dit crijchs-volc innemen/zijn den xxiiii. December 1566. Rebellen van den Coninck verclaert ende uytgheroepen: Ende de Heere van Norcarmes, heeft stracx een Legher daer voor ghebracht / nochtans soo nauwe niet beleghert noch besloten / of de Burghers en zijn elcke reyse uytghevallen / het cooren alomme inhalende/ende afbrandende rontom her die huysen en ghehuchten die haer hinderlijck waren: Sy deden haren vyandt daghelijcx groote afbreucke/ onaenghesien dat sy gheen crijchs-volck en hadden/ hoopende dat sy een tijdt-lanck hare Stadt houdende / ontset crijghen souden: ghelijck wel eenighe der Edelen en Bondt-ghenooten te doene geneycht waren / maer het ontbrack haer aen gelt / volck / en ordre. Die van West-Vlaenderen vergaderden een deel crijchs-volck / om de belegerde te hulpe te comen/ daer die van Doornijck ooc hare macht byvoechden: Maer also dit meest al onervaren volck was / sonder

[p. 23]

(8)

Prima reformatae qui relligionis amore
Ducti castra Valenchenis viderê, fidemq_Ʒ
Norcarmis teneratam, et lamentabila fatum
Herlini, arceret dum saevum maenibus hostem

[p. 24]

[1566.] cloecke ervaerene Hoofden ende Capiteyns / oock op den wech alle insolentien / met breken der Kercken/ ende quellinghe der Papen bedrijvende / weynich of gheen crijchs-ordre houdende in het marcheren / soo hebben sy luttel of niet uytghericht / sy zijn van den Heere van Rassegem/ Gouverneur van Rijssel/Douway / ende Orchiers / aen d'een sijde / ende van Norcarmes aen d'andere sijde / bespronghen / verslaghen/ ende verstroyt; daer blevender ettelijcke honderden doodt tusschen Waterloo ende Lanoy. Capiteyn Ian Soreau quam noch daer van / maer seer verwondet/ die best loopen conden/warender bestaen. De vlucht was meest na Doornijck / daer eenighe haer salveerden. Maer stracx daer aen/brocht Norcarmes negen Companien crijchs-volck in Doornijck/ door het Casteel / waer by die van de Religie / uyt Doornijck gantsch verjaecht ende verdreven werden/vele wierdender ghevanghen/welcke meesten-deels corts daer nae ter doodt ghebracht wierden. Eenighe schrijven/ datter te Doornijck op eenen dach hondert ende ses rijcke Coop-lieden / met noch veel andere Burghers/ van hare goederen zijn berooft gheworden / van weghen dese beroerten. De Francoysen hebben die van Valencijn ontset aengheboden / van thien duysent Mannen: Maer om te betoonen dat sy haer niet en sochten af te scheuren van haeren wettelijcken Coninck / onaenghesien dat hy haer dus hart was persende/ sonder behoorlijcke redenen/ maer dat het haer alleen te doen was / om de vryheyt harer conscientie/ soo hebben sy de Francoysen bedanckt / voor haere goetwillighe presentatie/also nochtans dat sy de gheheele sake stelden in handen van de gheconfedereerde Edelen/als hare subalterne Over-heeren. Den vijfthienden [1567.] Ianuarij Anno 1567. hebben die van Valencijn een Requeste ghesonden aen de Ridderen van der Ordre / biddende dat het haer woude ghelieven / van harent wegen de Regente aen te dienen/indien sy het immers soo heel noodich achte / crijchs-volck in haere [1567.] Stadt te legghen / dat het dan mochte gheschieden onder het bevel van de Heeren van der Ordre / ende dat die Heeren den Burgheren wouden beloven/ dat het garnisoen haer gheenen overlast nochte ghewelt doen en soude / in het stuck van de Religie. Dese Requeste ende aenbiedinghe is van cleynen effecte gheweest/overmidts de geconfedereerde Heeren ende Edelen (willende alles met bidden en suppliceeren versoecken) de wapenen niet en wouden in handen nemen/om hare sake te verdedigen. Als in Martio het geschut voor de Stadt gheplant was/soo is de Hertogh van Aerschot/ ende de Grave van Egmondt ghesonden / haer aen te dienen/ indien sy haer wouden overgeven in de handen van de Regente/so souden de Predicanten ende andere/vry gheleyde hebben om te vertrecken / ende vergiffenisse van alle datter gepasseert ende misdaen was. De belegerde meynende datmen noch om middelen van ontset doende was / soo hebben sy dese presentatie afgheslaghen/waer op de Heere van Norcarmes de Stadt met xxii. stucken gheschuts dede beschieten / bressche makende tusschen de poorte van Berghen / ende de poorte Cardon. De belegerde tijdingen ende advysen gecregen hebbende/ van 'tgene 'tOusterweel ende t'Antwerpē gepasseert was/ ende sy wel verstonden dat het verbont der Edelen daghelijcx meer ende meer verliep/ soo saghen sy wel/tot haerder grooter bedroeffenisse / datter gheen ontset te verwachten en was/derhalven so hebben sy haer den xxiiii. Martij Anno 1567. opgegeven in handen van den Heere van Norcarmes, op de genade des Conincx. Norcarmes heeft haer vele schoone mondelinghe beloften ghedaen/die hy niet ghehouden heeft. Want soo haest als hy in de Stadt quam / so heeft hy de poorten beset / ende ettelijcke daghen aen een toe ghehouden / ende de principaelste ende rijckste der Stadt heeft hy gevanckelijc genomen; onder andere

[p. 25]

[1567.] der Stadt Oversten Michiel Herlin / den Vader ende Soon/ die hy corts daer nae dede onthalsen/ met vele andere. De twee Predicanten / Meester Guido de Bres, ende Pelegrin de la Grange, beyde treffelijcke/ godsalighe/gheleerde Mannen/ dede hy hanghen/als oock meer andere vrome/ godsalighe persoonen/meer dan twee hondert inghesetene der Stadt Valencijn/ hare goederen confisquerende. Alsmen den beyden Herlins de sententie des doots voor las/ waer van het [1567.] besluyt ofte laetste woorden waeren / met confiscatie harer goederen, ten behoeve des gheenen diese met rechte vervallen zijn, soo sprack d'oude Herlin: Voila la sausse. Hare meuble van gout /silver / bagghen / juweelen / ende schoonen Huys-raet/ nam Noircarmes stracx wech tot sijnen behoef.

Rapiatis quando potestis.