Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 19]

Beroerte tot Antwerpen op de Meere-brugghe, den XIV. ende XV. Martij, Anno 1567.

[1567.] ALs de tijdinghe binnen Antwerpen ghecomen was / dat het crijchs-volck van de Regente nae Ousterweel marceerde / om den Heere van Toulouse te slaen: Soo isser binnen de Stadt een groote beroerte opghestaen / al het volck is in wapenen gecomen / met een groot misvertrouwen d'een op d'ander: De Gereformeerde wilden den Heere van Toulouse gaen helpen / d'welck haer d'andere wouden verhinderen. De Magistraet vreesende dat hare Burgers uytvallē souden met een furije ende onbedacht saemheyt/heeft laten afwerpen/ de Ousterweelsche poorte / als oock de brugge vande Roo-poorte/ende de poorten lieten sy ghesloten staen/ oock ordonneerden sy de drie Compagnien / welcke sy aenghenomen hadden tot bewaringhe der Stadt/ langhst de ramparde van dat Quartier; de wacht versterckende met de Ghilden/ende andere Burgers/ ende al den nacht waren de Fackelen/Toortsen/Vierpannen/ende Lanternen brandende in alle straten der Stadt. De Prince van Oranien / de Grave van Hooch-straten / ende de Burghemeester Stralen/die by de Gemeynte lief-ghetal was/hebben de Burgherije den uyt-val gantschelijck ontraden/haer aenwijsende / dat het haer onmoghelijck soude wesen / het volck dat te Ousterweel lach / te ontsetten/ maer dat sy voor seker gheslaghen souden wesen / soo haest als sy buyten de poorte comen souden/als niet mans ghenoech wesende / om te cunnen staende blijven alleen voor de Ruyterije van den Drossaert van Brabant. De voor-verhaelde Heeren baden de Burghers schier met ghevoudene handen / dat sy doch in de Stadt wouden blijven: Maer dit volck verhitticht zijnde/ ende half rasende/en heeft gheen ghehoor ghegheven/ sy hebben de Roo-poorte in stucken gheslaghen / ende dreychden den Prince ende Grave dit en̄ dat te doen/ [1567.] indien sy haer niet en lieten uyttrecken / jae eenighe onverlaten/scholden die Heeren voor verraders/ende dat noch meer is / eenen Laken-bereyder heeft den Prince sijn roer op de borst gheset/ ende ghedreycht te door-schieten: Soo dat de Heeren in desen oploop des volcx / in groot perijckel hares levens stonden; doch sy hebben al dit schelden en dreyghen onghemerckt laten voorby gaen / ende hebben het volck soo lange opghehouden / tot dat desen heeten allarm wat begon te stillen: ende eyndelijck hebben sy verwillicht / dat haerder vijfhondert souden moghen uytvallen / met protestatie / dat sy hier toe verstonden als ghedwonghen wesende: Dese lieden hoorende / dat men haer niet stercker en woude laten uyt de Stadt gaen / soo en wouden sy niet uyt trecken/ maer bleven even wel den heelen voor-middach in gheweer en wapen / innemende tot haer voordeel de Meere-brugghe: Sy besetten oock de poorten der Stadt/ ende haelden het gheschut uyt het Bus-huys of Arcenael / ghenoemt Eeck-hof/om alsoo haer selven te versekeren/tegens alle de ghene die haer souden willen beschadighen. De Prince van Oranien/vreesende dat hier uyt een schrickelijck bloedt-badt rijsen ende ontstaen soude/en heeft niet opghehouden / tot dat hy door veel bidden/dreyghen / vermanen / eyndelijck de saecke daer toe ghebracht heeft / dat een yeder voor dat mael / nae huys ghegaenis / ende hy heeft ordre ghestelt/dat het gheschut wederom in het Munitie-huys ghesleept is. Maer des anderen daechs/namelijck op den xv. Martij, quamen die van de Confessie ofte Martinisten/ door toedoen van de Magistraet / in wapenen: Desghelijcks de Spaensche / Portugeesche / ende Italiaensche Coop-lieden/met hare Cassiers en̄ Knechts.

[p. 20]

[1567.] Der Engelscher Natie Coop-lieden waren bescheyden haer in huys te houden / om haer te laten ghebruycken daer het de noodt ende ghelegentheyt voorderen soude. De Catholijcke quamen oock in de wapen met haere Papen / ende namen den Oever inne/ ende het pleyn van S. Michiel: De Confessionisten ofte Martinisten / hebben haer ghevoecht by de Papisten / door dien men haer wijs maeckte / dat sy wel souden te dulden zijn/gelijck de Keyser Carolus V. haer int Rijcke gheleden/ ende oeffeninge van hare Religie gegunt hadde / sy en souden doch hare goede sake niet quaet maken/d'welck geschieden soude/indien sy haer by de Calvinisten voechden. De drie aenghenomene Compagnien soldaten / hielden de Marckt ende het Stadt-huys inne/dreyghende alles te vernielen: De Gereformeerde hielden de Meere-brugge in: De Papisten wilden schuyten vol buf-cruyt onder de Brugge brengen/ende also de Brugge met de Gereformeerde in de lucht doen springen. Diergelijcke dreygementen geschieden oock van d'ander sijde / na dat yeders toornich gemoedt hem riedt. Een van de Burgemeesters der Stadt / heeft doen publiceren / dat desen oproer niet en was gheresen/ van wegen eenich verschil in de Religie; maer datter eenighe Boeven onder de Ghereformeerde / door desen oploop niet anders en sochten/dan dat sy mochten gheraecken aen het pilieren van de goederen der Catholijcken / Lutheranen ofte Martinisten / ende der vreemder Natien: Hier door zijn wederom op een nieu de herten tegens malcanderen met veel grooten tooren ontsteken gheworden/als oyt te vooren/ so dat het geschapen was/ dat sy met de wapenen aen malcanderen souden gecomen zijn / daer uyt een groote ende jammerlijcke bloedtstortinge soude geresen zijn/ende dan souden de Overwinners der verslagene huysen gheplundert hebben: Daer is eenen grooten schric door de gantsche Stadt geweest / Vrouwen en Kinderen huylden en schreyden [1567.]/ elck vreesende voor sijn/ende sijner leven en goet. De sake in desen ellendighen stant staende / soo zijn sy nochtans eyndelijck / door de groote wijsheyt / ende 'tcloeck beleydt des Princen van Oranien / des Graven van Hooch-strate/ des Magistraets/van de Gedeputeerde der Gereformeerde/ ende andere verstandighe verre-siende Burgheren / oock door dien elcke partije d'eene d'andere ontsach/ tot een verdrach ghecomen/ besluytende gelijcker handt vijfthien Articulen/streckende tot ruste der Stadt/versekeringhe der Burgeren/Inwoonderen/ ende Coop-lieden/als ooc deser ende gener Religions-verwanten; Ende also is een yegelijck tot sijn hanteringhe nae huys ghegaen/ elck een het harnas ende wapenen aflegghende. Des anderen daechs/ zijnde Sondach/ so hebben dese verscheydene partijen / God den Heere gedanckt / elck in hare Kercken en̄ Predicatien / dat hy haer hadde bewaert/ende te rugge ghehouden/ dat sy malcanderen niet vermoort/ ende van het leven seer jammerlijc berooft en hadden/den eenen Burger den anderen/ den eenen Nae-buyr den anderen/ja de Vader den Sone/ den eenen Broeder ende Bloet-verwant den anderen. Den xvii. der selfder maent / heeft de Magistraet de voornaemste Coop-lieden der Stadt/als oock de Natien bedanckt voor haer goet devoir; Oock heeft de Magistraet stracx Gedeputeerde ghesonden aen de Regente/om haer te informeeren van alles datter gepasseert was: Haer biddende ten goeden te verstaen het verdrach/d'welck tusschen haer ende de Burgers was opghericht/segghende: dat sy dit noodt wendelijck hadden moeten doen / tot behoudenisse van hare Stadt ende Inwoonders der selfder / so Gestelijcke/ als Wereltlijcke. Maer hoe sy het gheduydet/of hoe sy het ghekeert oft ghewendt hebben / sy en hebben de Regente gheen contentement connen gheven.

Daer de liefde cleyn is, daer is het begrijp groot.

[p. 21]

(7)

Hinc inter Cives animis ardentibus orta est
Seditio, pariterq_Ʒ in vulnera saeva ruebant,
Consilio Auraice ô Princeps, verbis, ratione,
Eripis instanti Cives, Urbenq_Ʒ ruinae,